Speuke: Inleiding

Tim Keller en sy vrou, Kathy, het pas ‘’n boek oor Spreuke geskryf: God’s Wisdom for Navigating Life (2017). Ek gaan ‘’n paar blogs aan hierdie boek spandeer. Hulle begin deur kortliks na die verskille tussen Spreuke en die Psalms te kyk. Die Psalms is vol uitdrukkings van emosie, pyn, vreugde en lof. Spreuke roep ons op om die praktiese dissipline van al ons gedagtes op God te fokus, te bestudeer, te bedink, en te leer. Een van die belangrikste boodskappe van Spreuke is dat jy nooit werklik genoeg oor enigiets gedink het nie. Psalms is om ons volledig in geloof op God te werp. Spreuke gaan oor, as jy God vertrou, hoe jy daardie geloof moet uitleef.

As ons die boek Spreuke bestudeer is daar ‘’n paar rigtingwysers wat ons met vrug kan gebruik.

1. Spreuke is poësie

‘’n Spreuk is ‘’n poëtiese kunsvorm wat wysheid in jou inskerp as jy daarmee stoei. Hier is ‘’n paar eienskappe van Hebreeuse poësie om ons te help:

1. Parallelisme

Die literêre vorm is meestal koeplette – ‘n vers met twee reëls. Die twee dele is gewoonlik aan mekaar verbind deur parallelisme. Daar is drie vorme van parallelisme:

• Sinonieme parallelisme – dieselfde gedagte word op ‘n ander manier gestel. [Voorbeeld: Ligsinnige mense moet straf te wagte wees, en dwase moet slae verwag – 19:29.]
• Antitetiese/ kontrasterende parallelisme – die waarheid word in die eerste reël gestel en daarna versterk deur kontraste met ‘n teenoorgestelde waarheid. [Voorbeeld: Die lewe van die regverdiges is vol vreugde; die lewenslig van die goddeloses word uitgedoof – 13:9. Die tweede stelling stel dieselfde waarheid, maar van die teenoorgestelde kant.]
• Sintetiese parallelisme – die tweede reël ontwikkel die gedagte van die eerste. [Voorbeeld: Die koning wek net soveel vrees as die brul van ‘n leeu; as jy die koning kwaad maak, is jou lewe in gevaar 20:2.]

Die twee gedagtes versterk mekaar wedersyds. As gevolg van parallelisme kom die woorde “ongehoorsaam” en “gehoorsaam” en “wys” en “dwaas” dikwels voor. Hulle betekenis mag van spreuk tot spreuk verskil

2. ‘’n Ander prominente eienskap van Hebreeuse poësie is die gebruik van skerp beelde

Die skoonheid van ‘’n vrou sonder oordeel is soos ‘’n goue ring aan ‘’n vark se snoet (11;22); soos asyn teen die tande, soos rook in die oë so is die lui mens vir iemand wat hom ‘’n opdrag gee (10:26). Hierdie soort spreuk dwing ons om uit te werk oor hoeveel maniere :”dit soos dat “ is.

3. Speuke as raaisel

Spreuke is ‘’n beskrywing van hoe sekere aspekte van die lewe werk. Net deur al die spreuke oor ‘’n spesifieke tema saam te pas en te sien hoe die een die ander een wysig lewer die Spreuke ‘’n volle, multi-dimensionele beeld van ‘’n spesifieke onderwerp. Die spreuke lewer hulle betekenis slegs kumulatief. Geen enkele spreuk gee aan jou die volle beeld nie.

Daar is ‘’n orde waarin God dinge geplaas het toe Hy die wêreld gemaak het en waarin ons moet berus. Maar, hierdie is ‘’n gevalle wêreld en daarom weet die wyse dat die geskape orde nie altyd werk nie. Dit is ook nie altyd maklik om te onderskei nie. Saam bring die spreuke vir ons ‘’n wyse genuanseerde en teologies ryk siening van die wêreld.

4. Spreuke as opvoedkunde

BAIE teoloë glo dat Spreuke oorspronklike ‘’n handboek vir die onderrig van jong mans was. Die aangespreeektes is altyd “seuns”. Daarom dan ook die waarskuwings teen slegte, owerspelige vroue (Spreuke 5 – 7). Dit beteken nie Spreuke is negatief teenoor vroue nie of dat vroue nie onderrig nodig het nie. In Spreuke 1:8, 4:3 en 10:1 is dit beide vader en moeder wat hulle seun onderrig. Dogters is waarskynlik ook onderrig in die wysheid van Spreuke. Die ideale vrou van Spreuke 31 praat met wysheid en gee leiding met liefde (31:26). Die wysheid en onderrig is op almal van toepassing

5. Spreuke as deel van die hele Bybel

Die Bybel bestaan uit verskillende boeke, maar dit bevat een samehangende verhaal. Die verhaal is dat die mens God se goeie skepping deur sonde geskend het. Nou vereis die mens verlossing. Hierdie verlossing is bewerk en kan net deur Jesus Christus verkry word. Spreuke gee vir ons sy volle en rykste betekenis slegs as dit in die lig van die persoon en werk van Jesus gelees word. Jesus het sy luisteraars met sy wysheid verbaas (Lukas 2:40, 47 en Markus 6;2). Jesus self sê: En hier staan Een wat groter is as Salomo (Lukas 11:31). Die Wysheid wat die wêreld geskep het, is Jesus, die Woord van God. (Johannes 1:1 – 4).Paulus verwys na Jesus as die wysheid van God (1 Korintiërs 1:24 en30) en dié Een in wie al God se wysheid verborge is (Kolossense 2;3).

Kennis begin met di dien van die Here (Spreuke 1:9). ‘’n Lewende verhouding met God is ‘’n absolute voorvereiste vir wysheid. Dit gaan hier oor eerbied en wonder voor die getroue, verbondsliefde van God. Die Nuwe Testament wys vir ons dat hierdie soort verhouding met die Here net ‘’n volle werklikheid kan word deur geloof in die evangelie van Jesus Christus.

Ons gaan volgende keer kyk na: Wat is wysheid?

.

GOD LEI DIE WYSES

En kyk, die ster wat hulle sien opkom het, tot dit gaan staan het bo die plek waar die Kindjie was. Toe hulle die ster sien, was hulle baie bly (Matteus 2:9 – 10).

‘n Sleutel om God beter te leer ken, is om jou reis met ander te deel. As ons begeerte is om alles wat God bied, te ondervind moet ons uit ons eie plan tree en in sy plan klim. Dan moet ons die reis van die sterrekykers volg.

Die verhaal van die sterrekykers is ook ons verhaal. Ons is almal reisigers op soek na rigting. God gee dit. Die verhaal van die sterrekykers wys vir ons hoe. God het die wêreld van die natuur gebruik om die sterrekykers se aandag te trek: ons het sy ster sien opkom (Matteus 2:2). Die werklikheid van God is duidelik genoeg. Maak jou oë oop en daar is dit. Deur lank en intens te kyk na wat God geskep het, kan mense sien wat hulle oë nie kan sien nie – ewige krag en die misterie van die Goddelike wese (Romeine 1:19 – 20). Anders as Herodes volg die sterrekykers God se leiding. Herodes se voorbeeld wys vir ons dat trots ons kan verblind al ken ons die waarheid.

Die einddoel van al God se boodskappe, is om die hemelse lig op Jesus te skyn. Die sterrekykers kry vir Jesus, want hulle het die teken gehoorsaam en hulle het die Skrif geglo. Anders as die skrifgeleerdes het die sterrekykers die profesie gelees en het daarop gereageer. Die harte van die sterrekykers was oop vir God se gawes.

God gebruik elke moontlike manier om met ons te kommunikeer. Die sterrekykers is ‘n goeie voorbeeld hiervan. Hy wil ons help om ons pad huis toe te vind.

Kersfees is God se deurbraak in ons wêreld. Hy agtervolg ons; HY is die leermeester en sal ons nie in die duisternis los nie. Hy stuur tekens en boodskappe. Hoop. Lewe. Liefde. As God die tekens stuur, mag ons wys genoeg wees om toe te laat dat hulle ons na die Skrif toe lei. Mag ons nederig wees en mag ons nederigheid ons lei na aanbidding.

Sedert die sterrekykers meer as 2000 jaar gelede na Jesus gaan soek het, lyk dit asof Kersfees en ‘n reis saamgaan. Wat maak ‘n goeie reis vir jou?

• Ek kan die behoeftes van ander voorsien en almal gelukkig en tevrede hou;
• Ek kom daar gouer as gewoonlik of gebruik minder brandstof;
• Ek sien iets uniek of pragtig langs die pad;
• Daar is stil tye waarin ek my gedagtes kan oordink en daar is tyd om met ander oor idees waarin ek belangstel, te praat;
• Ek is seker almal ken die reëls en sal dit volg;
• Ek hou die atmosfeer ontspanne en vermy konflik;
• Almal hou by die skedule …

Is daar enige ooreenkomste oor hoe jy ‘n reis aanpak en hoe jy jou lewe benader? Kyk hoe het die sterrekykers hulle reis benader en wat dit beteken om wys te wees in die manier waarop ons ons lewe benader. Hulle storie is ons storie; ons is almal reisigers op soek na rigting en God gee dit. In Matteus 2;1 – 12 sien ons duidelik die verskil van hulle benadering tot die lewe en die benadering van Herodes en die skrifgeleerdes. Hulle verskil veral in hulle reaksie op tekens wat na die Messias wys. Al drie – Herodes, die skrifgeleerdes en die sterrekykers – het toegang tot dieselfde tekens van God. Almal was bewus van Miga se profesie: maar jy, Betlehem-Efrata, jy is klein onder die families in Juda, maar uit jou sal daar iemand kom wat aan My behoort en Hy sal in Israel regeer (Miga 5:1). Herodes het dit ernstig genoeg opgeneem om dit uit te daag; die skrifgeleerdes het die profesie goed geken, maar doen niks daaromtrent nie; die sterrekykers wy hulle daaraan toe om dit te volg,

Almal het toegang tot dieselfde tekens en ken die profesie – hoekom die verskillende reaksies? Hoekom maak nuus van die Messias vir Herodes uitdagend; die skrifgeleerdes oorgerus en selfvoldaan en die sterrekykers vol vreugde? Die einddoel van al God se boodskappe is om die hemelse lig op Jesus te skyn. Die sterrekykers het nooit ‘n volledige padkaart van Jesus gehad nie. Op elke punt langs die pad beweeg hulle na die lig wat hulle gehad het

Jakobus stel twee tipes wysheid teenoor mekaar: Is daar ‘n wyse en verstandige man onder julle? Dan moet hy dit toon deur sy goeie gedrag en deur dade wat van nederigheid en wysheid getuig. Terwyl daar bitter naywer en selfsug in julle harte is, moet julle nie daarmee spog dat julle wysheid het nie., want dan praat julle nie die waarheid nie. Dié soort wysheid kom nie van Bo nie, maar is aards, sinlik, demonies, want waar daar naywer en selfsug is, kom daar wanorde en allerhande gemene dade. Maar die wysheid wat van Bo kom, is allereers sonder bybedoelings en verder is dit vredeliewend, inskiklik, bedagsaam, vol medelye en goeie vrugte. Hierdie wysheid bring jou in die regte verhouding met God, en jy moet dit gebruik om vrede te maak (Jakobus 3:12  -18). Herodes en die skrifgeleerdes illustreer aardse, nie-geestelike wysheid.

Kersfees vier God se deurbraak in ons wêreld. Hy laat ons nie in die duister nie. Hy gebruik die Skrif, die natuur en ons persoonlike ondervindings met Hom om vir ons tekens en boodskappe te stuur.

[Hierdie is di derde gedeelte uit Max Lucado se Because of Bethlehem]

Wat is liefde en hoekom maak dit ons bang?

In ‘n wêreld vol aaklige gebeure het ons baie liefde in ons lewens nodig. Liefde vul ons grootste verlangens en begeertes. Tog, in die praktyk, is onvoorwaardelike liefde een van die moeilikste dinge om te glo. Hoekom? Omdat ons nie werklik verstaan wat liefde is nie.

Liefde is meer as ‘n gevoel. Dit is meer as verliefdheid en wellus. Liefde is ‘n onfeilbare toewyding aan iemand anders. Dit is ‘n werkwoord. Dit is toewyding om kwesbaar te wees – en dit maak ons bang. Om jou aan liefde toe te wy is om in jouself te sterf deur volkome kwesbaar en oop te wees.

To love is to be vulnerable (C.S. Lewis, The Four Loves)

Om lief te hê is om kwesbaar te wees. As jy its lief het, kan jou hart moontlik gebreek word. As jy wil seker maak dat dit nie gebeur nie, moet jy jou hart aan niemand gee nie. Liefde is die radikale toewyding om nooit toe te laat dat die gebrokenheid van ander ons begeerte en optrede om te gee en om op te offer ondermyn nie. Liefde faal nooit nie.

In ons verbruikersamelewing sien ons ander in terme van ‘n kontrak – hoe kan ek ‘n wins maak. Onvoorwaardelike liefde maak dus nie vir ons sin nie. Dit ondermyn wat ek uit die transaksie maak.

“The love of God does not find, but creates, that which is pleasing to it.” (Marin Luther) God het ons liefgehad, want Hy is liefde. Maar God bewys sy liefde vir ons juis hierin dat Christus vir ons gesterf het toe ons nog sondaars was (Romeine 5:8).

God is die oorsprong en oorsaak van liefde, want Hy is liefde: ons het lief omdat God ons eerste liefgehad het (1 Johannes 4:19). Al God se optrede is liefdevolle optrede. Liefde is nie ‘n abstrakte beginsel of deug nie. Liefde is persoonlik. God se liefde agtervolg ons en gee aan ons lewe. Onvoorwaardelike liefde klink onlogies.

.

God, who needs nothing, loves into existence wholly superfluous creatures in order that He may love and perfect them. He creates the universe, already foreseeing–or should we say ‘seeing’? there are no tenses in God–the buzzing cloud of flies about the cross, the flayed back pressed against the uneven stake, the nails driven through the mesial nerves, the repeated incipient suffocation as the body droops, the repeated torture of back and arms as it is time after time, for breath’s sake, hitched up. If I may dare the biological image, God is a ‘host’ who deliberately creates His own parasites; causes us to be that we may exploit and ‘take advantage of’ Him. Herein is love. This is the diagram of Love Himself, the inventor of all loves (C. S. LwisThe Four Loves).

Mense vrees die kwesbaarheid, maar God vrees dit nie. In sy hele wese is Hy liefde. God se reaksies is altyd in ooreenstemming met sy liefde. Hulle is volmaakte uitdrukkings van sy trou en wonderlike liefde. Die probleem is as ons, in die teenwoordigheid van die liefdevolle God, nie ander liefhet nie.

Jesus Christus was di kwesbaarste mens wat daar nog ooit was. Hy breek ons selfsugtigheid en trots deur sy uiterste vernedering. Sy liefde gaan al die pad tot sy dood – dit is wat liefde doen en dit maak ons baie bang. In sy wonde sien ons hoe liefdeloos ons is en ons sien die diepte van God se onvoorwaardelike liefde vir ons: Hy het Homself verneder, Hy was gehoorsaam tot in die dood, ja, die dood aan die kruis (Filippense 2:8).

Hy het ons deur Christus met Homself versoen en aan ons die bediening van die versoening toevertrou (2 Korintiërs 5:19). As ons besef dat ons deur God aanvaar is, verander alles. In sy kwesbaarheid word ons genees. Hierdie onvoorwaardelike liefde van God in Christus is wat elkeen van ons nodig het. Dit is die enigste veilige plek in die wêreld.

To be loved but not known is comforting but superficial. To be known and not loved is our greatest fear. But to be fully known and truly loved is, well, a lot like being loved by God. It is what we need more than anything. It liberates us from pretense, humbles us out of our self-righteousness, and fortifies us for any difficulty life can throw at us (Tim Keller).

Ons het liefde meer as enigiets nodig, en daardie onvoorwaardelike liefde kry ons in Jesus – Hy ken ons en het ons steeds lief. Sy liefde stel ons vry om ander ook lief te hê.

Ons sien meer “jingle” en al hoe minder Jesus in ons Kersvierings

Nege uit elke tien Amerikaners vier Kersfees, maar die viering word al hoe meer sekulêr. Al hoe meer Amerikaners glo nie meer dat die Kersverhaal soos ons dit in die Bybel kry ware geskiedkundige gebeure weerspieël nie. Hulle is gevra of hulle in vier elemente van die verhaal glo, naamlik Jesus se maagdelike geboorte, Jesus was in ‘’n krip neergelê, wyse manne, gelei deur ‘’n ster het vir Jesus geskenke gebring en engele het Jesus se geboorte aan die skaapwagters aangekondig. In 2014 het 65% dit geglo. In 2017 is dit net 57% [Pew Research Center]. 54% Amerikaners glo dat Kersfees ‘’n sekulêre eerder as ‘’n godsdienstige vakansiedag is.

Soos ons kultuur meer sekulêr word, is die geboorteverhaal vir al hoe minder mense eg of selfs betekenisvol. Vir Christene is die Kersverhaal noodsaaklik. Die menswording van Jesus is ‘’n sleutel oortuiging van Christene

“Too many people think Christmas is about a mall and not a manger,”  (Ed Stetzer). Hy voeg egter by:

“On the upside, and Christians always look at the upside, as fewer people celebrate Christmas without knowing the story of Christ, we have the opportunity to tell them why Jesus came, why he lived and died, and ultimately that he rose again — changing everything for Christians, not just one day,” said Stetzer.