God loves you right now. He doesn’t love some future version of you that tries harder or is more obedient. —Justin Holcomb

 

Verlore in vertaling

Greg Gilbert het onlangs ‘n belangrike boek geskryf: “Why Trust the Bible?” Hierdie is vandag ‘n algemene probleem: Mense vertrou nie meer die Bybel nie. Ek gaan ‘n hele aantal blogs aan hierdie boek spandeer.

 

Kan ons seker wees dat dit wat ons in ons eie taal lees, dit wat die skrywer wou sê akkuraat weerspieël? Is die proses van vertaling enigsins moontlik? Ja, maar dit vereis baie werk. Eerstens moet die betekenis en struktuur van beide tale verstaan word. Daarna moet woorde in die vertaling gekry word wat die betekenis van die oorspronklike akkuraat vasvang. Vertaling beteken dat ek die betekenis van ‘n woord en sin moet verstaan en dan daaraan werk om dit is ‘n ander taal te stel wat verstaanbaar is vir ‘n ander persoon. Vertaling is nie eenvoudig of maklik nie, maar dit is moontlik.

 

As dit dan waar is hoekom is daar so baie verskillende vertalings van die Bybel? Selfs al gebruik hulle verskillende woorde vir dieselfde Griekse of Hebreeuse frase, twyfel ons nie oor wat die oorspronklike skrywer gesê het nie. Dit help dikwels vir ons as ons meer as een vertaling langs mekaar lees – dit maak die beeld meer volledig.

 

Natuurlik is daar sekere woorde en frases wat moeilik is om te vertaal. Vertalers mag dan verskil. Selfs dan moet ons ‘n paar dinge in gedagte hou.

1. Dit is ‘n baie klein persentasie woorde waaroor daar verskille is.
2. Waar daar verskille of onsekerheid is, sal die beste vertalings dit in ‘n voetnota erken. Hulle sal die leser bewus maak van ander vertalingsmoontlikhede.
3. Die groot getal vertalings help ons om misleidende vertalings te identifiseer en te vermy. So byvoorbeeld lees ons in Johannes 1:1: en die woord was self God. In die vertaling van die Jehova getuies lees ons: en die Woord was ‘n god. Dit is iets wat al die ander vertalings verwerp.
4. Nie een belangrike leerstelling van die Christelike geloof berus op ‘n onseker of omstrede vertaling van die Bybel nie.

 

Maar nog steeds die vraag: Hoekom is daar so baie vertalings van die Bybel? Dit word bepaal deur hoe mense die Bybel in hulle lewens gebruik. Mense lees die Bybel in hulle stiltetyd; hulle preek uit die Bybel; hulle gebruik dit in Bybelstudies; hulle bestudeer dit; hulle verdedig hulle verstaan van hulle geloof uit die Bybel. In meeste van hierdie gevalle sal ‘n woord vir woord vertaling uit Hebreeus of Grieks nie bruikbaar wees nie. Dit sal hulle net frustreer.

 

Daar is verskillende vertalings vir die verskillende gebruik van die Bybel. Soms het jy ‘n strenger woord vir woord vertaling nodig. Soms het jy iets meer leesbaar/verstaanbaar nodig. Dan word die gedagtes van die oorspronklike skrywer in Afrikaans vertaal sodat die Afrikaanssprekende dit kan verstaan. Elke vertaling se doelwitte is akkuraatheid en verstaanbaarheid. Sommige lê baie klem op akkuraatheid en ander op leesbaarheid.

 

Ons weet wat die oorspronklike manuskripte sê. Die plekke waar akademici werklik oor vertaling verskil is min – dit is van min betekenis. Dit bring ons by ons volgende vraag: Vertaal ons wat die skrywers oorspronklik geskryf het? Met ander woorde: het die kopieerders die oorspronklike korrek oorgeskryf?

 

 

Any teaching which urges a man to trust in himself is merely a deception. — John Calvin

 

Drie belangrike gedagtes vooraf.

Greg Gilbert het onlangs ‘n belangrike boek geskryf: “Why Trust the Bible?” Hierdie is vandag ‘n algemene probleem: Mense vertrou nie meer die Bybel nie. Ek gaan ‘n hele aantal blogs aan hierdie boek spandeer.

 

As ons wil bewys dat die Nuwe Testament betroubare historiese getuienis lewer, moet ons eers vooraf na drie aspekte kyk.

1. Ons soek nie wiskundige sekerheid nie

Absolute sekerheid is moontlik in wiskunde en soms in die wetenskap. Dit is nooit moontlik met geskiedenis nie. As dit ‘n vereiste is, sal ons nooit seker van enigiets uit die verlede wees nie. Ons kyk na nistoriese vertroue. Voorbeeld: Sekere mense het gesê dat Julius Caesar die Rubicon oorgesteek het. Hulle doen verslag van wat werklik gebeur het en daar is geen rede om te dink dat hulle verkeerd is nie. Ons vertrou dus dat hy die Rubicon oorgesteek het, alhoewel ons dit nie met absolute sekerheid kan bewys nie. Dit is die soort sekerheid waarna ons in die geskiedenis kyk. Meer as dit kan ons nie van die geskiedenis verwag nie.

 

2. Geskiedkundige vertroue is voldoende rede om op te tree. Almal van ons vertrou dinge waarvan ons geen direkte kennis of ondervinding het nie. Ek was nie teenwoordig toe die Grondwet goedgekeur is nie, maar ek vertrou dit was. Ek het geen direkte kennis dat my ouers my ouers is nie. Ek leef en tree op met vertroue dat hulle my ouers is. Dit is die soort vertroue wat geskiedenis vir ons kan gee.

 

3. Om te bepaal of Jesus werklik opgestaan het, moet ons veral na die vier evangelies kyk. As ons vetroue het dat Jeus uit die dood opgestaan het, het ons goeie rede om die betroubaarheid van die hele Bybel te aanvaar.

 

Met hierdie as agtergrond kan ons nou na ons eerste vraag kyk: Is die vertaling van die Bybel uit sy oorspronklike taal betroubaar? Sê dit nie dinge wat ons nie in die oorspronklike gekry het nie?

 

 

 

Growth begins when we start to accept our own weakness – Jean Vanier

 

Die Christendom as Geskiedenis

Greg Gilbert het onlangs ‘n belangrike boek geskryf: “Why Trust the Bible?” Hierdie is vandag ‘n algemene probleem: Mense vertrou nie meer die Bybel nie. Ek gaan ‘n hele aantal blogs aan hierdie boek spandeer.

 

As ons die boeke waaruit die Nuwe Testament bestaan, benader as historiese dokumente en nie as die woord van God nie, kan ons tot die gevolgtrekking kom dat Jesus uit die dood opgestaan het? Die Nuwe Testamentiese dokumente maak self daarop aanspraak dat hulle historiese dokumente is. Lukas begin sy evangelie met: Daarom het ek dit ook goedgedink om self alles stap vir stap van voor af te ondersoek en die verhaal noukeurig in die regte volgorde vir u neer te skryf.

 

Natuurlik het die manier van geskiedskrywing in die antieke tyd verskil van ons metode, maar die basiese idee is dieselfde: die skrywers skryf verslae van gebeure wat hulle geglo het werklik gebeur het. Die Christelike geloof is nie ‘n lys van etiese onderrig of filosofiese nadenke of geheime “waarhede” nie. Die Christelike geloof is ‘n aanspraak dat iets buitengewoons gebeur het – iets konkreet en werklik en histories.

 

‘n Verdere vraag: Is die NT dokumente betroubare as historiese getuies? Kan ons hulle vertrou om goeie, betroubare inligting te gee oor die gebeure in Jesus se lewe, veral in verband met sy opstanding. Ons eindig met vyf groot vrae:

1. Is die vertaling van die Bybel uit sy oorspronklike taal betroubaar? Sê dit nie dinge wat ons nie in die oorspronklike gekry het nie?
2. Het kopieerders die oorspronklike skrywe akkuraat oorgeskryf? Het hulle nie doelbewus dinge bygevoeg of weggelaat of verander, sodat wat ons vandag het verskil van die oorspronklike nie?
3. Kyk ons na die regte versameling boeke? Is daar nie boeke weggelaat wat ‘n ander perspektief op Jesus sou gee nie?
4. Was die oorspronklike skrywers betroubaar? Was hulle oorspronklike bedoeling om ‘n akkurate verslag van gebeure te gee of wou hulle mense mislei?
5. Kan ons seker wees dat wat die skrywers neergeskryf het werklik plaasgevind het?

 

Eers as ons op al hierdie vrae kan antwoord, het ons ‘n sterk aanspraak op die betroubaarheid van die gebeure. Dan het ons ‘n soliede fondament om die Bybel as histories betroubaar te sien. Eers dan kan ons die Bybelse verslag van Jesus se opstanding uit die dood aanvaar – dit het werklik gebeur.

 

Voordat ons na hierdie vyf vrae kyk, is daar ‘n paar gedagtes ter agtergrond wat ons eers moet bespreek.

 

 

In the end, the most important thing is not to do things for people who are poor and in distress, but to enter into relationship with them, to be with them and help them find confidence in themselves and discover their own gifts – Jean Vanier

 

Psalm 29 (2)

 

[Ek gaan dwarsdeur van die Nuwe Testament en Psalms. ‘n Direkte Vertaling van die Bybelgenootskap van Suid-Afrika (2014) gebruik maak.] Ek gaan ‘n paar blogs aan hierdie psalm spandeer.

Billy Graham lees elke maand al 150 psalms. Vir hom het hulle duidelik ‘n besondere betekenis. Meeste van ons, ek ingesluit, lees die psalms nie so sistematies nie – ons pik hier en pik daar. Daarom het ek besluit dat ek hierdie jaar ‘n bietjie dieper in die psalms wil delf. Ek het veral gebruik gemaak van John Goldingay se drie-volume kommentaar – Psalms.

 

29:3 – 4

³Die stem van die Here, oor die waters,

die God van majesteit laat dreun,

Die Here, bo die magtige waters,

 ⁴Die stem van die Here is kragtig,

die stem van die Here is glansryk.

Hier kry ons die rede vir en die inhoud van die pryslied aan die Here. Hier kry ons die rede waarom ander hemelinge die Here ook moet prys. Dit gaan oor die Here se stem op aarde en in die hemel. Hy is die God van majesteit; sy stem dreun. Maar ons lees ook van die magtige waters. Die waters staan vir onstuimige kragte wat dreig om die normale lewensorde omver te werp – soos ‘n vloed mense en stede omver kan werp. By die skepping, toe die Here gepraat het, het die kragte wat so uitgesproke was, stilgebly. In die verhale van Israel se tydgenote het die goddelike wesens dikwels probleme ondervind om hulle gesag af te dwing oor die primitiewe entiteite. Hierdie psalm vra die hemelinge om die Here te prys, want Hy het nie sulke probleme gehad nie.

 

29:5 – 9b:

⁵Die stem van die Here breek seders,

die Here verspinter die seders van die Libanon.

⁶Hy laat hulle bokspring soos ‘n kalf, Libanon en Sirjon soos jong buffels.

⁷Die stem van die Here kap klippe met vlamme.

 ⁸Die stem van die Here laat die woestyn bewe,

die Here laat die Kadeswoestyn bewe.

⁹Die stem van die Here laat terebinte sidder,

dit stroop bosse kaal.

[Woestyn verwys na ‘n onbewoonde, onherbergsame gebied waar skape en bokke soms gewei het. Terrebinte verwys na ‘n Palestynse boom met geveerde blare wat bladwisselend is en rooi bessies dra. Dit word ongeveer vyf meter hoog. Sirjon is ‘n ander naam vir Hermon.]

Die psalm beweeg nou van die verlede na die hede. Dit maak dit duidelik dat die psalm nie net oor die oorspronklike skepping of van die hemel praat nie. Die psalmis wil hê dat die hemelinge, en sy mede-Israeliete, die Here se  heerskappy ernstig moet opneem. Hierdie gedeelte nooi die mense uit om in hulle verbeelding ‘n woeste donderstorm te sien As donder deur die natuurlike wêreld weergalm, is dit ‘n weerklank van God se stem wat in die hemel weergalm soos donderweer. Dit is ook ‘n naskok van die Here wat soos donderweerr by die skepping weergalm het. Die donder en weerlig wat die Here veroorsaak,versterk ons oortuiging dat die Here by die skepping sy oppermag oor die waters uitgeoefen het. ‘n Donderstorm kan groot bome laat val of hulle van hulle blare stroop. Dit kan voel asof die grond sidder. Dit kan die donkerte verlig; dit kan diere paniekerig maak. Die psalm hoor die stem van die Here  in die donder, maar sien ook die hele drama as ‘n weerspieëling van God se krag uitgeoefen by die skepping.

 

Die seders van die Libanon was indrukwekkende bome. Die woestyn is die plek waar weerligte uitslaan en die grond bewe. Beide is die gevolg van die stem van die Here. Hier het ons ‘n struktuur wat soos trappe lyk:

Bome (vers 5)

Diere (vers 6)

Woestyn (vers 7 – 8)

Diere (vers 9a)

Bome (vers 9b)

 

Die grond vir die opdragte is die tekens van God se skeppingsmag in die natuur. Die stem van die Here in die Ou Testament is dikwels die brul van die storm wat oor die heuwels weergalm. Die gedig begin, soos Genesis, met die waters. Soos in die verlede, openbaar die Here Homself in die natuur. Die onweer, weerlig, reën en watervloed word gesien as God se heilige verskyning, wat almal met ontsag vir Hom vervul. Hy laat sy stem hoor; Hy praat; Hy vertel hoe geweldig Hy is. Die stem van die Here bring al die natuurelemente weer in balans.

 

Die uitwerking van sy verskyning word oor ‘n wye terrein opgemerk: berge, die Libanon en Sirjon (= Hermon), diere, groot seders, die Kadeswoestyn bewe en die wildsbokke ruk soos hulle vir die groot onweer skrik. So ver as die onweer trek, van noordwes na suidwes, kom almal onder die indruk van die Here se groot mag. In die hemel waar God sy paleis het, getuig almal daarvan, want sy almag is so duidelik sigbaar. Die weerlig wat die bome kloof, is nie die spies van ‘n afgod, soos die buurvolke geglo het nie, maar dit is die magtige stem van die Here.

 

29:9c – 10:

Sy hele paleis sê: “Majesteit!”

¹⁰Die Here troon oor die vloed, ja, die Here troon as koning vir ewig.

Weer verander die toneel en keer terug na die hemel. Die Here se paleis is in die hemel bo die waters oor wie Hy sy oppermag uitoefen. Die hele paleis beteken al die hemelinge. Hulle doen nou wat hulle in vers 1 – 2 gevra is om te doen.

Die lyk asof die hemelinge hulle eer aan die Here bring op grond van wat hulle gesien het wat op aarde gebeur. Die Here is koning – Hy sit op die troon. Hy oefen ook sy mag oor die magte – die vloed – wat sy oppermag uitgedaag het, uit. Hierdie uitoefening van die Here se mag duur vir ewig.

 

29:11

¹¹Die Here gee krag aan sy volk,

die Here seën sy volk met vrede.

Dit is die hemelinge wat sê dat die Here krag vir sy mense moet gee. Dit wys dat  die Here krag het en in staat is om dit te gee. As lede van die hemelse hof dra hulle by tot die taak om besluite te neem oor gebeure op aarde en met die implementering van daardie besluite.

 

Die digter sluit sy loflied af met twee stellings:

1. Die getuienis van die natuur dui net op een saak: God is koning vir altyd. Niemand kan Hom onttroon nie.
2. Die Here sal dié wat aan Hom behoort, sterk maak en seën. Daarom mag sy volk staatmaak op sy hulp en op sy oop hand – Hy seën hulle met die goeie uit die natuur. Die hemel getuig van sy groot mag en sy volk geniet die vrug daarvan.