Die voetsoldaat

Gedurende die tye toe Israel ‘n leër gehad het, was die voetsoldaat die kern. Die wapens van hierdie soldate het dan ook die belangrikste geword. Al is dit soms moeilik om die wapens uit hulle Hebreeuse name te identifiseer, kan ons tog in die breë iets daaroor sê. Soldate het beskermende klere gedra-dikwels van leer gemaak wat om die bene en arms asook om die lyf gedra is. Soms is ook ‘n helm gedra wat selfs die ore kon beskerm. Hierdie toerusting was meestal deur elke soldaat self voorsien en daar moet nie gedink word aan ‘n leërmagasyn waar alles gestoor was nie, hoewel skilde en spiese tog ook deur werkers gemaak was vir soldate se gebruik. Die slingervel en die pyl en boog was naas spiese en swaarde die vernaamste wapens. In 1 Samuel 17:38-40 lees ons dat Saul vir Dawid sy eie oorlogsklere aangetrek het: ‘n harnas, ‘n helm en swaard vasgegord. Maar dit was vir Dawid te swaar om mee te loop. Skilde het deur die eeue heen baie dieselfde gelyk. Meestal was hulle rond met vel oorgetrek en ‘n handvatsel aan die binnekant. ‘n Skild is gereeld met olie gesmeer sodat die leer nie kraak nie (2 Samuel 1:21).

‘n Kort swaard, wat eerder iets soos ‘n langerige mes of dolk was, was gewoonlik die basiese wapen van die voetsoldaat. Spiese is egter ook gebruik. Saul het na Dawid met sy spies gegooi (1 Samuel 18:11). Rehabeam het volgens 2 Kronieke 11:12 in die vestingstede wat by as militêre basisse ingerig het, skilde en spiese gestoor naas voorrade, kos, olie en wyn. Tog was die kort swaard of dolk meer algemeen en veral gebruik vir man tot man gevegte.

‘n Ander belangrike wapen van die voetsoldaat was die slingervel waarmee klippe met groot akkuraatheid gegooi is. In Rigters 20:16 word vertel van sewehonderd knap soldate, almal links, wat keer op keer ‘n haar met ‘n klip uit ‘n slingervel kon raakgooi. En in 2 Konings 3:25 lees ons dat Kir-Geres, ‘n Moabitiese stad, deur die Israeliete ingeneem is toe soldate met slingervelle die stad omsingel het.

Dan was daar ook boogskutters. Die pyle het soms metaalpunte gehad met vinne aan die kante sodat hulle nie maklik uit ‘n wond getrek kon word nie. Die boog was aanvanklik net ‘n geboë stok wat deur ‘n lyn so gespan is, maar in die tyd toe die Assiriërs ‘n mag was het hulle boë gemaak met gelamineerde hout en horings wat baie sterker span­krag gehad het en natuurlik so ^‘n pyl verder kon laat trek en dieper kon laat indring. Die pyl en boog het mettertyd die belangrikste wapen vir afstandgevegte geword. In 2 Samuel 11:20 verneem ons dat boogskut­ters van die stadsmure af die aanvallers wat te naby die muur kom, afgemaai het. Die Assiriërs het, om hierdie probleem te omseil, reuse skilde gemaak om hulle soldate te beskerm. Pyle, asook groot klippe, is soms met toestelle, wat dieselfde effek as ‘n boog gehad het, van stadsmure geskiet. In 2 Kronieke 26:15 lees ons dat “slim mense” vir koning Ussia toestelle ontwerp het om van die hoeke van sy forte pyle en klippe_, te kon skiet.

Hoewel verskeie bylpunte opgegrawe is, het soldate byle eerder gebruik om hout te kap as om daarmee te veg. In die talle friese en muurskilderye van oorlogstonele kom byle nie as wapens voor nie-miskien omdat die kort swaard vir man tot man gevegte ‘n handiger wapen was.

Verskeie metaalwapens uit die Bronstydperk-‘n kort swaard, spies- en bylpunte.

Strydwaens

Strydwaens het aanvanklik ontwikkel uit die behoefte om soldate, veral boogskutters, vinnig te laat beweeg met meer vryheid om te skiet as vanaf die rug van ‘n perd. ^‘n . Strydwa het ook meer beskerming gebied. Strydwaens was ‘n platvorm op ‘n as met wiele wat meestal aan die voorkant, waar een of twee perde getrek het, ‘n afskorting gehad het om die bene te beskerm. Meestal het twee soldate saam gery-een het die perd(e) beheer en die ander kon die boog vryelik hanteer.

Skrywer:  Prof JP Louw

Die leer in die tyd van Saul en Dawid

Gedurende Saul en Dawid se regerings het die leër begin ontwikkel. In 1 Samuel 14:2 lees ons hoe Saul omtrent seshonderd man by horn gehad het om te veg-al ‘n klein leër in terme van destydse bendes. In verse 1 en 6 lees ons verder van Jonatan se wapendraer wat op iets meer as “elke man vir homself” dui, in ‘n sekere sin die begin van professionele vegters. In 1 Samuel 18:1-5 verneem ons dat Dawid deur Saul aangestel is om vir Saul oorlog te voer en sy soldate te beheer.

In hierdie tyd moes die soldate self kos voorsien soos hulle getrek het deur dit van die inwoners te kry of te neem-of self deur familie voorsien te word. So lees ons in 1 Samuel 17:17-18 hoe Dawid vir sy broers kos geneem het toe hulle teen die Filistyne moes veg. By geleentheid het Abigail vir Dawid se manne kos as geskenke geneem om met hom te onderhandel (1 Samuel 25:18).

Toe Dawid vir Saul gevlug het, was daar ongeveer seshonderd manne wat Dawid gevolg het (1 Samuel 23:13) en so Dawid se private leer gevorm het. In 2 Samuel 23:8-39 vind ons ‘n lys van Dawid se vegters waaronder dertig man offisiere was. Abisai (vs 18) was die hoof van hierdie dertig terwyl Joab oor die hele Israelitiese leer die bevel gevoer het (2 Samuel 20:23). Benaja was oor Dawid se lyfwag aangestel (2 Samuel 20:23 en 23:23). Hier het ons reeds ‘n gestruktureerde leër. 1 Kronieke 27:1-15 stel dit nog duideliker.

Uit 1 Samuel 27:1-12 sien ons hoe Dawid en sy manne weinig meer was as skurk-bendes wat geplunder en gemoor het vir eie gewin. Soms stel ons die Bybelse figure voor as voortreflike helde en vergeet dat hulle in werklikheid genadelose bendes was wat gemoor het soos dit hulle gepas het. Hieroor kan ook 2 Samuel 8:2 gelees word. Wanneer Dawid perde ongeskik vir oorlogvoering wou maak, het hy hulle hakskeensenings afgesny.

Salomo se leër

Salomo het deur handel (1 Konings 10:22, 28-30), geskenke (1 Konings 10:10) en belastings (1 Konings 10:15) rykdom versamel (1 Konings 10:14) en kon so ‘n werklike leër opbou. Sy arbeiders het hy nie uit sy eie volk geneem nie, maar uit dié wat hy oorwin het (1 Konings 9:15). Sy eie mense het amptenare en soldate geword (1 Konings 9:23). Salomo het ‘n mag van strydwaens en perde opgebou =1400 strydwaens en 12000 perde waarvan sommige in die stalle by die paleis gehou is (2 Kronieke 1:14). Van die oorblyfsels van Salomo se stalle kan vandag nog gesien word.

Die vesting te Arad is gedeeltelik herstel. Salomo het dit as een van sy vestings versterk

‘n Leër soos dié van Salomo het baie geld gevra en dit is geen wonder dat na Salomo en die skeuring van die ryk dit nie kon voortgaan op dieselfde skaal nie. Al meer het die leër tot bendes teruggesak en in die tyd van die Nuwe Testament het die Jode net ‘n Tempelwag gehad wat deur die Romeinse oorheersers toegelaat is om op die tempelterrein orde te hou. Moontlik was van hierdie wagte onder dié wat Jesus in Getsémané gevange geneem het (Johannes 18:3).

Skrywer:  Prof JP Louw

Oorlog is altyd ‘n duur onderneming. Wanneer troepe uit hulle eie land gaan om oorlog te maak, word die mannekrag aansienlik verminder. Verder moet wapens, klere, kos, vervoer en alle ander onkostes van ‘n leër betaal word. Geen koning kan oorlog voer as daar nie voldoende ekonomiese hulp voorhande was nie. Eers in die tyd van Salomo kon Israel bekostig om ‘n leër in stand te hou, selfs met strydwaens en perde. Voor die tyd was oorlog­voering maar weinig meer as bendes wat oral opgetree het of ‘n monstering van stamme vir ^‘n bepaalde geveg. Dan is die weerbare manne opgeroep om te kom met wat hulle self kon voorsien. Wanneer die Jode aan ander volke onderhorig was, moes hulle belastings betaal vir die uitgawes van daardie regerings en so indirek ook vir hulle veldtogte. In die tye voor die koningskap moes elke man na homself omsien om vaardig en gereed te wees om te veg. Oorlog was dus grootliks selfbesker­ming en plundering. In Genesis 14:14-16 lees ons dat toe Abraham se neef Lot gevange geneem is, Abraham 318 manne bymekaar gemaak het. Hulle was almal slawe uit sy familiegeledere. Met hierdie bende het Abraham vir Lot bevry.

In die tyd van die Rigters was dit al effe beter. ^‘n Rigter van Israel kon al die weerbare manne ouer as twintig jaar oproep om te gaan veg. Toe Debora en Barak die Kanaäniete weerstaan het, het hulle manne opgeroep uit die stamme van Efraim, Benjamin, Sebulon, Issaskar, Ruben, Dan, Aser en Naftali (Rigters 5:14-18). Hierdie oproep was ‘n versoek en kon nie afgedwing word nie, want in Rigters 5:23 lees ons dat die manne van Meros nie wou deelneem nie. Dit is opvallend dat die stamme van Simeon en Juda nie toe ook opgeroep was nie.

Toe Saul koning was, het by volgens 1 Samuel 11:7 die stamme opgeroep deur te dreig met vergelding. Saul het twee osse geslag en in stukke gesny wat oral rondgestuur is om aan te toon wat met iemand se vee sou gebeur as by weier om saam op te trek om oorlog te maak. By hierdie geleentheid is Jabes in Gilead deur Nagas die Ammoniet beleer en Saul het opgetrek om Jabes te bevry.

Om saam op to trek was aan die anderkant nie net ‘n versoek met of sonder dreigement nie, want om jou mense te help beskerm, was ‘n godsdienstige plig. Daarom is van Meros in Rigters 5:23 gesê dat hulle vervloek is omdat hulle geweier het om vir die Here te veg. Die Joodse stamme het hulle oorlogvoering gesien as hulle reg deur God aan hulle verleen. In 1 Samuel 15:2 sê Samuel aan Saul dat die Here vir Amalek wil straf en dat dit hulle opdrag is om hom uit te delg. In 1 Samuel 17:26 word die Filistyne beskuldig dat hulle Israel tart en sodoende die lewende God verkleineer. Oorwin­ning in ‘n oorlog was destyds deur alle volke gesien as die bewys van die krag en vermoë van hulle gode.

Jerigo-groen teen ‘n bruin woestynland

Die val van Jerigo, soos beskryf in Josua 6:1-5, word op voorskrif van die Here self uitgevoer. Die silwer en goud, asook ander metaal voorwerpe wat gebuit is, het na die huis van die Here gegaan wat in die tyd byna die funksie van ‘n reserwebank vervul het en so staat, godsdiens en oorlog in een pakket beskou het. Ook Ai is ingeneem op die woord van die Here (Josua 8:1). Verder is die banvloek waar­mee hele dorpies uitgewis is-man en muis-in die Ou Testament meestal beskryf as in opdrag van die Here. In Josua 10:9-11 stuur die Here ook hael om die vyand te tref sodat meer deur die hael as deur die manskappe self doodgemaak is.

Baie van die aanvalle is in die nag gedoen en gewoonlik by wyse van hinderlae om die vyand te verras. Oorlogvoering was meer ‘n tipe guerrillastryd as ‘n georganiseerde troepe-inval soos in moderne tye. Gedurig is nedersettings oor en weer geplunder. Selfbeskerming was ‘n groot taak en daar moes gedurig op die wag- en uitkykposte goed gelet word of daar gevaar aankom. Daarom was dorpe en stede sterk ommuur en op hoë veilige plekke gebou.

Skrywer:  Prof JP Louw

4:2 Hierdie derde ‘dag van die Here’ paragraaf in hoofstukke 2-4, in prosa, is die een positiewe na die twee negatiewe ‘dag van oordeel’ aankondigings. Soos die afdeling in 2:2-5 begin het, wys die slot in 4:2-6 vooruit na die heilstyd van die toekoms, wat uitstyg bo die huidige omstandighede wat tussen in beskryf is. Deur die louteringsoordeel van 2:6-4:1 kyk die profeet na die Here se trou wat Juda en Jerusalem in die toekoms, ná die ballingskap, wonderlik sal herstel. Die land en stad wat verwoes is, sal weer vrugbaar en vol vreugde wees. Dit word verder uitgewerk in 61:1-12 waarvolgens die Here ten volle en met oorgawe gedien sal word. Die oorblyfsel, die paar uit Israel wat vrygekom het (1:9), word gereinig van hulle wandade en deur die Here beskerm. Hulle word genoem ‘die uitspruitsel van die Here.’ Die teks sê eintlik die takkie wat uitspruit sal mooi en eerbiedwaardig word, en die vrugte van die land sal ‘n majesteit en ‘n heerlikheid wees vir die oorblyfsel van Israel.

4:3 Die belofte van ‘n geseënde aarde in 4:2 en van die mense wat deur die Here heilig genoem word in vers 3 herinner aan die geseënde aarde van Genesis 1 en Levitikus se heilige gemeenskap, wat aan die Here gewy is omdat Hy hulle vir die lewe opgeskryf het (Eks 32:32-33; Ps 69:29; 56:9; 139:16; Flp 4:3; Openb 3:5). Om in God se boek opgeskryf te wees beteken om deel te wees van die lewe in die stad van God (Openb 20:15). Die wyse waarop die Here hulle sal heilig = aan Hom toewy (Eks 19:6), word in vers 4 uitgespel.

4:4 Die oorblyfsel waarvoor die Here gesorg het in Sion. wat in Jerusalem oorgebly het, impliseer dat die grootste gedeelte van die inwoners verantwoordelik is vir die geweldige ramp wat oor die volk kom met die verwoesting van die land en die wegvoering van die meeste van sy inwoners. Deur die Here se oordeel en sy vuur van vernietiging is Jerusalem gereinig van hulle onafhanklikheid van God (vol afgodery), gejaag na besittings (vol silwer en goud), verdrukking van die swakkeres (vol oorlogsperde) van 2:6-8, alles wat Jerusalem onrein gemaak het. Die Here sal Jerusalem reinig van sy wandade; en die bloed wat aan die hande van Jerusalem kleef verwyder (letterlik: Die Here sal die afskeiding van die dogters van Sion afwas – na aanleiding van die mentruasie-onreinheid volgens die priesters se rigiede wette in Lev 15:19-24 wat hier as metafoor gebruik word – en die bloedskuld van Jerusalem afspoel uit hulle midde – dit verwys na die gemeenskap se bloedskuld, maar ook van elkeen se hart). Die Here reinig deur die Gees wat oordeel en met vuur verteer. 1 Petrus 1:6-7 sê die egtheid van ons geloof, wat baie kosbaarder is as goud wat deur vuur gelouter word, word getoets deur allerhande beproewinge, en Openb 7:14 sê dat dié wat uit die groot verdrukking kom se klere is gewas in die bloed van die Lam sodat hulle die Here dag en nag kan dien.

4:5 Die visoen kyk verby Israel se wegvoering na Assirië in 722 v.C. en Juda se ballingskap na Babel in 597 v.C. en 587 v.C. Dit gaan oor wat die Here met sy wingerd, sy nuwe volk, in die verre toekoms gaan doen. Die tempel word herstel en die volk word verseker van die Here se blywende teenwoordigheid by hulle. Die woord wat gebruik word is ‘skep,’ dit gaan iets nuuts wees, onbekend tot dusver, maar wat aansluit by die verlede: elke woonplek en elke bymekaarkomplek word ‘n tempel, en soos met die uittog uit Egipte se wolk wat die tabernakel oordek het (Eks 40:34) en die volk bedags en snags gelei en beskerm het (Eks 13:21-22), sal die Here teenwoordig wees by elke persoon en by al hulle samekomste om hulle op sy weg te lei en hulle op sy manier te beskerm; sy magtige teenwoordigheid sal vir hulle ‘n dak wees waaronder hulle skuil – volgens Joh 2:19,21 vervang Jesus se liggaam die tempel as ontmoetingsplek met God; volgens 1 Kor 3:16-17 is die gemeente die tempel van God; volgens 1 Kor 6:19 is elke gelowige se liggaam ‘n tempel waarin die Heilige Gees woon.

4:6 Die digter bevestig wat in Ps 121:5-8 en Ps 91 besing word. Veiligheid en beskerming word gewaarborg deur die Here se teenwoordigheid, maar slegs vir dié wat by Hom skuil en nie hulle rug op Hom draai om op hulle eie besittings, mag en eiewillige godsdiens te vertrou nie. Die Here sal hulle ‘toevlug’ en ‘skuiling’ wees teen die aanslae van die lewe. Dit is die toekoms vir dié wat hulle tot die Here bekeer, van Israel, Juda, en tot vandag.

Dit is die afsluiting van Jesaja se lang inleiding met twee groepe uitsprake van oordeel en hoop: 2:14 oor hoop ná die oordeel van 1:3-31, en 4:1-6 oor die uitsig op die Here se toekomsplan vir sy getroue volgelinge, ná die oordeel van 2:5-4:1.

Skrywer:  Prof Francois Malan