4:1 Letterlik staan daar: Die woord (of saak) wat Jesaja die seun van Amos oor Juda en Jerusalem gesien het – dit gaan hier oor die vredesvisioen, oor wat die Here in die toekoms (in die laaste dae, 4:2) met ‘Sion/Jerusalem’ en Israel/Jakob gaan doen. Dieselfde boodskap verskyn in Jesaja se tydgenoot Miga 4:2-4. Maar hier word dit deur die skrywer van hierdie gedeelte spesifiek as ‘n woord-visioen van Jesaja aangedui. Volgens Miga 1:1 het die woord van die Here tot Miga gekom in die tyd van die Judese konings Jotam (739-733 v.C.), Agas (733-727 v.C.) en Hiskia (727-698 v.C.), die woord wat hy gesien het oor Samaria (die hoofstad van die tienstammeryk) en Jerusalem (die hoofstad van die suidelike twee-stammeryk) – Jesaja skryf

oor wat hy gesien het oor Juda en Jerusalem sedert Ussia (766-740 v.C.) tot Hiskia se regerings oor Juda. Miga 4:2-4 kom saaklik en dele woordeliks ooreen met Jesaja 2:2-5. Hierdie woorde vorm ‘n hoogtepunt in die prediking van Jesaja. Die plasing hier, ná die harde woorde

van hoofstuk 1, is tipies van die finale vorm van die boek Jesaja, wat telkens uit die harde veroordeling na hoop beweeg, ook in die breër opset van die boek: die hoopvolle nuwe moontlikhede van hoofstukke 40-66 ná die oordeel van hoofstukke 1-39

4:2 ‘Al die nasies sal stroom na die berg van die huis van die Here’ – in die onbekende toekoms sal Jerusalem ‘n magneet word wat volke na hom toe trek Die profeet kyk verby die komende vernietiging van Jerusalem na die Here se langtermyn plan. Die digter stel hom ‘n kleiner verbrande en gesuiwerde Jerusalem voor (soos Jerusalem 200 jaar later was met die terugkeer van die ballinge. Die stad wat die ballinge ná hulle terugkeer moes opbou was verlate, en die tempel wat hulle herbou het, was nie so mooi soos Salomo se tempel nie (Haggai 2:3). Maar die Here het dit ‘n plek van vrede gemaak (Haggai 2:9) en Hy het hulle geroep om sy dienaar te wees. Dat die tempelberg hoër as die omringende berge sal wees (wat hy nie is nie) is ‘n simbool van sy verheffing tot geestelike middelpunt van die verlossing en van die lewe vir alle volke (soos Golgota geword het, Joh 12:32-33 verhoog aan die kruis sal Jesus almal na Hom toe trek; en die nasies sal in die nuwe Jerusalem se lig lewe, Openb 21:24).

2:3 ‘Die berg van die huis van die Here’ (v2) en ‘die berg van die Here, die huis van die God van Jakob’ (v3) verwys albei na die tempelberg met die tempel (volgens Joh 2:21 vervang die liggaam van Jesus die tempel as die ontmoetingsplek met God; volgens Openb 21:22 is die Here God , die Almagtige, en die Lam, die tempel van die nuwe Jerusalem). In Jesaja word die Here net hier ‘die God van Jakob’ genoem (vgl. Ps 46:8; 75:10). – volgens Eksodus 3:14-16 openbaar God Hom aan Moses as ‘Die Ek is’ = Jahweh, die persoonlik aktief teenwoordige God van Abraham, Isak en Jakob. Die tyd sal kom dat volke na Jerusalem toe sal kom, want hier is die Here ten volle teenwoordig as die bron van alle lewe in die wêreld, en hier is die wet/onderwysing (torah) en die woord van die Here om hulle te leer (soos vervul met die koms van Jesus, die Woord van God en die Lig vir die mense (Joh 1:1,4). Die doel van die baie mense wat uit al die nasies na die huis van die Here toe stroom is om die wil van die Here te leer ken – iets waaraan die verbondsvolk self so tekort geskied het (1:3,10; 53:6). Sy wil word bekend gemaak in sy woord en deur sy teenwoordigheid (vgl. Joh 14:24-26; Hebr 10:19-21).

2:4 Die torah is die riglyn vir vrede in die wêreld. Die volk sal die beslissings van die Here aanvaar omdat Hy so wys en regverdig is. Die aanvaarding van sy wyse beslissings sal lei tot totale ontwapening: van hulle swaarde smee hulle ploegskare en van hulle spiese snoeiskêre. Onderlinge geskille sal nie meer met wapens besleg word nie. Kennis van God se wil lei tot ‘n vrederyk sonder politieke en ekonomiese onderdrukking en bedreiging. Die nasies sal leer wat vrede is deur die liefde wat die Heilige Gees in hulle bewerk (Gal 5:22), ‘n liefde wat vergewe en verdra en alles bedek (1 Kor 13:7).

2:5 Verbasend! na die dreiging van hoofstuk 1, wat nie ontken word nie, maar nadat dat die beloofde dreiging uitgevoer is, sal Jerusalem weer die sentrum word van die openbaring van God se wil (hier is Jesus gekruisig vir die sonde van die wêreld om ons in te lei in God se vrederyk). Israel word genoem ‘huis van Jakob.’ Hulle word behandel as kinders van die groot beloftes aan die aartsvaders in Genesis. Hulle word opgeroep om volgens die wil van die Here te lewe – ‘laat ons loop in die lig van die Here’ – dit praat van gehoorsaamheid aan die onderwysing (torah) van die ‘Ek is’ wat aktief teenwoordig is om ons te lei op die vredespad om sy liefde uit te leef – laat u wil geskied, soos in die hemel, so ook op die aarde (Mt 6:10), sodat ons die lig vir die wêreld sal wees (Mt 5:14). Die klimaks van die belofte van die koms van die vrederyk van liefde in 2:1-4, is die oproep om nou reeds so te begin lewe. Dit is ook ‘n oproep tot gehoorsaamheid en uit die mislukte lewe wat in 2:6-22 geskilder word.

Skrywer:  Prof Francois Malan

1:28 Maar vernietiging word aangekondig vir die opstandelinge (teen God) saam met die oortreders (van God se woord, vgl 1:4). Aan dié wat die Here verlaat (v4) sal ‘n einde gemaak word. Die harde woorde van verse 28-31 bevestig dat die hoop van vers 27 net vir ‘n deel van die volk geld, die deel wat berou het en hulle bekeer tot reg en geregtigheid in die samelewing. Vir die mense wat steeds die Here en sy woord verwerp, is daar geen hoop nie (vgl. die ‘opvreet’ deur die swaard en ‘verteer’ in 1:7,20).

Verse 27-28 herhaal in ander woorde wat in 25-26 gesê is om dit duideliker uit te spel. Die woorde is nie net op Jesaja se tyd van toepassing nie, maar geld vir alle eeue.

1:29 Want julle sal julle skaam oor die die groot bome wat julle begeer het (vir hulle verslawing aan die vrugbaarheids-aanbidding van Baäl en Astarte, wat bevrediging en sukses beloof ), en julle sal skaam voel oor die tuine wat julle gekies het – bo die Here (dat hulle deelgeneem het aan die seksuele orgies van die heidense godsdienste). Die voorstelling is van goddelike bome wat op ‘n heilige plek staan in ‘n tuin. Hulle soek hulle krag en welslae by die gode van die land, by die magte van die vrugbare natuur, en sal beskaamd uitkom omdat alles sal misluk. Tydens die ballingskap sal sommige van hulle hopelik tot besinning kom en skaam word omdat hulle die Here verlaat het.

1:30-31 Die einde van die afvalliges van die Here, wat met die heidense godsdiens en gebruike inval, sal soos die heidene s’n wees. Hulle einde word beskryf met die beeld van ‘n groot boom met verwelkte blare en soos ‘n tuin sonder water. En die sterke (‘n ongewone woord met die implikasie van rykdom en mag deur rykdom) – dit impliseer dat , dié wat skynbaar vooruitstrewend is, selfversekerde volgeling van die heidense filosofie, sal soos ‘n waterlose verdroogde tuin wees. Die produk van hulle gedagtes en arbeid word ‘n vonk wat ‘n brand in die droë tuin aansteek – die gevreesde somervure in Israel wat niemand kan blus nie. Jerusalem se inwoners het willens en wetens daardie soort lewe gekies en sal ook deel wees van daardie einde. Die vuur wat God se vyande verteer sal die stad se reinig en verlossing en herstel moontlik maak.

Die verloop van hoofstukke 1-12

Na die lang inleidende hoofstuk van die Here se oordeel oor Juda en Jerusalem (1:2-31), volg ‘n kragtige belofte van heil (2:1-4). Dié opset word herhaal in die uitgebreide toespraak van oordeel in 2:5-4:1 wat uitloop op die belofte oor die terugkeer van die oorblyfsel in 4:2-6. Die middelste gedeelte van hoofstukke 1-12, naamlik 5:1-9:7 raak heelwat sake aan en loop uit op die uitspraak in 8:22 en 9:1 dat die volk wat in benoudheid en volslae donkerte geleef het, ‘n groot lig gesien het, wat in 9:2-7 se uitbundige belofte uitgespel word. Ná die oordeelsuitpraak in 9:8-10:4 word die leser in 10:5-34 verseker van die hoop op ‘n oorblyfsel vir Israel (10:21) wanneer die Here die takke van die bos Assirië in ‘n enkele oomblik (10:17) met geweld sal afkap en die grotes sal val (10:33). Daarop volg dan ‘n reeks beloftes in 11:1-16. Daarop volg die loflied van 12:1-6.

Te midde van Israel se verdukking omdat hulle die Here verlaat het, bly die Here in beheer en sal Hy sy belofte van bevryding vir diegene wat op Hom vertrou gestand doen (die kerk het deur die eeue God se oordeel oor die sonde en sy genadige ingrype in Israel se geskiedenis gesien as ‘n voorafskaduwing van Jesus se lyding vir die sonde van die wêreld en van sy opstanding uit en oorwinning oor die dood vir elkeen wat in Hom glo).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Francois vra:

In ons groepie het iemand onlangs beweer dat daar nie ‘n woord beskikbaar is wat/om God te kan beskryf nie?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Dit is inderdaad so dat dit moeilik is om ‘n enkele naam of benaming te vind wat God volledig beskryf. Selfs die Bybel wemel van ‘n verskeidenheid van name en omskrywings vir God. In die Ou Testament leer ons God se Naam ken as: “Ek is wat Ek is” of net “Ek is” (Eksodus 3:14). Uit hierdie werkwoordelike frase is die eienaam vir God afgelei wat dikwels in die OT voorkom, naamlik (in Hebreeus): JHWH. Dit is die sogenaamde tetragrammaton, of vierletter-naam vir God. Omdat Hebreeus net uit medeklinkers of konsonante bestaan, moes geleerdes uit ander soortgelyke name aflei hoe die klinkers of vokale bygevoeg kan word om te probeer vasstel hoe die Naam oorspronklik uitgespreek is. En die vermoede is dat dit as JaHWêH (of Jahweh) uitgespreek is. Hierdie eienaam vir God word in die Afrikaanse Bybel met “Here” vertaal (op voetspoor van die ou Nederlandse Statevertaling), wat eintlik die meervoudsvorm van “heer” (“meneer” of “heerser”) is. (In die Engels is dit “Lord”.) In die Septuaginta, die Griekse vertaling van die OT (ongeveer 200 vC), word JHWH met kurios, “heer/heerser/meester”, vertaal. Die Afrikaanse vertalings volg dus, via die Nederlands, eintlik die voorbeeld van die Septuaginta. “Here” druk veral die gedagte uit dat God die Heerser oor almal is en as sodanig erken moet word.

Gaan ons egter op die oorspronklike Hebreeuse Naam vir God in – “Ek is wat Ek is” – mag dit met die eerste hoorslag baie wollerig en vaag klink, maar dit sê eintlik presies wie God is. Hiermee wou God sy wese aan Moses en Israel bekendmaak, wat ten diepste onpeilbaar is, soos Romeine 11:33-36 sê: “O diepte van die rykdom en wysheid en kennis van God! Hoe ondeurgrondelik is sy oordele, hoe onnaspeurlik sy weë!” Die eienaam Jahweh bevat naamlik die gedagte dat God die altyd teenwoordige, vrymagtige en soewereine Heer is. Daar is nêrens waar Hy nie is nie; Hy is nooit afwesig nie; mens kan Hom ook nooit vaspen met jou voorstellings oor Hom nie, of aan Hom voorskryf hoe Hy behoort op te tree nie. Hy besluit self hoe en wanneer Hy Hom aan die mens wil openbaar. Dit teenoor die afgode van die destydse omringende heidenvolke wie se gode eintlik maar net verlengstukke van hulle eie begeertes en idees was. Die God van Israel is egter die lewende en vrymagtige. Hy laat Hom nie regeer of in ‘n hoek druk deur ons opvattings en voorstellings nie. Hy doen telkens nuwe dinge en lei sy volk op weë waarvan hulle nog nie bewus is nie. JHWH is ook by uitstek sy Verbondsnaam, die Naam waarmee Hy Homself bekend gestel het aan sy verbondsvolk, Israel. Afgesien van wat hierbo oor JHWH gesê is, druk hierdie Naam God veral as die Getroue, Liefdevolle en Barmhartige uit, die Een wat bemoeienis maak met sy volk, hulle telkens vergewe en ‘n pad van vergiffenis en liefde met hulle loop. Hy is die Een wat telkens op nuwe maniere uitdrukking gee daaraan dat Hy getrou bly aan sy liefde, versorging en genade. Hy kan nie anders wees as wie en wat Hy is nie. Hy is wat Hy is.

Benewens God se eienaam is daar baie ander benamings of omskrywings wat bepaalde eienskappe van God belig, byvoorbeeld dat Hy die Alvermoënde, die Allerhoogste, Almagtige, Heilige, almagtige God, Herder van Israel, Redder, magtige Koning, ensovoorts, is. Hierdie omskrywings druk uit dat Hy in verskillende fases en aspekte van Israel se godsdienstige lewe Hom bekend gemaak het as die Een wat beskerm, red, magtig is om Israel van hulle vyande te verlos, en heers oor die lotgevalle van die nasies en hulle toekoms bepaal. Uiteraard druk hierdie benaminge nie alles uit wie en wat God is nie, maar ten minste beskryf dit iets van hoe mense God beleef het.

In die Nuwe Testament word die benaming van God uit die OT, naamlik Kurios (Griekse vertaling van Jahweh) op Jesus oorgedra. Daarmee word bevestig dat Hy op dieselfde vlak as Jahweh van die OT verkeer. Daar word ook ander benamings soos Christus (gesalfde) en die Eerste en die Laaste; die Begin en die Einde; die Een wat is, wat was en sal wees, op Jesus van toepassing gemaak (Openbaring 1:17; 2:8; 22:13). Al hierdie benaminge wil die verband lê met die God van OT, dat die opgestane Here Jesus inderdaad één van wese met die God van die OT is, en as die Seun van God oor dieselfde kwaliteite as die Vader beskik.

Dan is daar natuurlik die benaming “God”. Dit is weer ‘n vertaling van die Hebreeus ‘el of ‘elohim, of die Grieks theos. In albei taalgroepe is dit ‘n ontlening uit die antieke voorstellingswêreld waar daar ‘n hoofgod (‘el, theos) is wat heers oor ‘n panteon van gode. In die Bybel kry dit egter die betekenis van die enigste God wat hoof en heerser oor alles en almal is.

Uit al die bogenoemde kan mens inderdaad aflei dat geen enkele naam die Goddelike wese na behore kan uitdruk nie. Maar wat ons wel kan sê, is dat al die name en omskrywings wat vir God in die Bybel gebruik word, ten diepste wil sê dat God nie net ‘n naam het nie, maar dat Hy sy Naam is. Die meeste mense se name sê eintlik nie veel van wie ons werklik as mense is nie. Maar by God is dit anders, sy Naam en titels is uitdrukking van sy wese en aard. Hoewel geen Naam sy wese, aard en karakter volledig kan omskryf nie, sê dit genoeg sodat ons seker kan wees van hoe God Hom in Jesus aan ons openbaar. Dit wat ons van Hom weet, is genoegsaam om ons te troos dat Hy in Jesus God-vir/met-ons is, Immanuel (Matt 1:23).

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

1:21-27 Die gedig oordink die vernietigende oordeel wat pas uitgespreek is oor ‘n gewonde Jerusalem wat na aan sy dood is.

1:21-23 Die stad se verlede word onthou as die agtergrond vir ‘n lied van verbasing en smart: vers 21 begin met die vraag ‘Hoe’ waarmee Klaagliedere 1:1 se rou oor die verwoesting van Jerusalem begin. Hoe is dit tog moontlik dat die getroue stad ‘n prostituut geword het – wispelturig, selfbevredigend, beginselloos? Eens vervul met reg en geregtigheid sodat hulle lewenswyse volgens hulle verbond met God die hele gemeenskap deurtrek het, maar nou vol moordenaars. ‘Getrou’ het die idee van ‘n stewige en veilige stad, teenoor ‘n tent se onbetroubaarheid en die wisselvalligheid van ‘n prostituut. Alles wat kosbaar was het nou in waarde gedaal deur verdraaiing en misbruik: jou silwer het nikswerd geword soos silwerslak, die onsuiwer skuim, wat afgekook word in silwer se reinigingsproses; jou bier is met water bederf; jou vorste is rebelle teen God, hulle is kop in een mus met diewe = verkeerde vriende se invloed; hulle almal is versot op geskenke en is agter omkoopgeskenke – omkoopbaar korrup sodat niemand meer omgee vir ‘n goeie samelewing nie. Met so ‘n selfsugtige samelewing verdwyn die behoeftiges uit hulle sig. Die armes is as verbondskinders geregtig op ‘n menswaardige bestaan, waarvoor in die wet voorsiening gemaak is. Vir Israeliete was dit bedoel om aan minderbevoorregtes reg te laat geskied. Job sê om aan armes en weeskinders reg en geregtigheid te laat geskied was vir hom so vanselfsprekend as om klere aan te trek (Job 29:11-14).   Weduwees en wese is die lakmoes-toets vir reg en geregtigheid (1:17). Dié toets het Jerusalem totaal en al gefaal.

1:24 Met ‘n massiewe profetiese ‘Daarom!’ kondig die digter aan dat Israel God se toets sekerlik sal druip. Die Here (ha’adoon die eienaar), die Almagtige HERE (Jahweh die ‘Ek is’ wat aktief teenwoordig is; tseba’oot die Almagtige, letterlik ‘van die leërskare’, wat Hom as ‘n stryder voorstel, wat soldate ontbied om teen Babel op te trek (13:2-5) en wat die dood vir ewig vernietig (25:8); ‘die Magtige van Israel’ sê vir Jerusalem dat hy nie onafhanklik van die Magtige van Israel bestaan of kan bestaan nie, op sy eie pad besluit en lewe nie. Die Here het ‘n spesifieke doel met Jerusalem en sal streng optree teen die stad wat faal in God se doel met hulle. Dié wat teen God rebeleer en sy vyande geword het sal deur die Here gestraf word. Die strafaankondiging begin ook met ‘n klaaguitroep soos 1:4 (hoi helaas, o wee!) en voorspel daarmee diepe ellende vir Israel, maar beskryf ook die Here se leed om Israel, wat sy teenstander en vyand geword het, te straf.

1:25 Hulle proses om die silwer te devalueer tot slak, skuim (1:22), sal omgedraai word. Die slak/skuim wat afgekom het uit die silwer wat deur vuur gelouter is, sal uitgeskei word van die silwer om suiwer silwer te kry. Vir Jerusalem voorspel dit die vuur van loutering wanneer die Here letterlik sy hand teen hulle draai, van ondersteuning na kastyding draai, om hulle godsdiens en samelewing te louter.

1:26 Ek sal jou regeerders verander (om te wees) soos in die begin (van die volk Israel), en jou raadgewers soos aan die begin (vgl. Deutr 16:18-20; 2 Sam 8:15) – teenoor die huidige optrede van die leiers wat hulle rug op die Here gedraai het en die samelewing in die ellende gedompel het met hulle korrupsie (1:23). Dan (letterlik ‘n sterk ‘daarna,’ ná die reinigende smart van die ballingskap) sal Jerusalem weer genoem word Stad van Geregtigheid en Dorp of Versamelplek van Betroubaarheid. Die vernietiging van Jerusalem is nie die laaste woord nie. Na die ballingskap sal die stad vir die Here lewe, en sy riglyne vir reg en geregtigheid, ook teenoor die swakkes, volg, soos sy eens was (1:21). Die digter sien groot verdrukking vir Juda voorlê as die Here se straf op Jerusalem se verkeerde godsdiens en samelewing, maar daar is hoop na diepe lyding, omdat God se besluit eintlik is om alles weer tot sy ware regte funksie terug te bring soos God dit bedoel het as ‘n plek van reg en geregtigheid. Dwarsdeur die visoen van Jesaja word gewerk met ‘voor’ en ‘ná’, 2:2 verwys bv. na ‘die laaste tye’ wat sal kom, en hoofstukke 40-48 verwys terug na die vorige tye. Jesaja glo dat die invloed van die regeerders in die hoofstad deur die hele land strek. As dit in Jerusalem reg is, sal alles reg kom.

1:27 Sion (beteken versterkte plek, burg) word vir die eerste maal in die Bybel gebruik in 2 Sam 5:7, toe Dawid die stad ingeneem het en die Dawidstad hier aan die suide van die tempelberg gevestig het. Later het die naam Sion die tempelberg en die paleis ingesluit (Ps 2:6; 132:13-18), en is dit later vir die hele Jerusalem gebruik (Ps 51:20). In Jesaja 1:27 sluit die die hele volk Israel/Juda in. Van hulle word gesê dat hulle losgekoop/teruggekoop sal word deur die skeidsregter se beslissing/oordeel, vrygemaak deur die Here se herstel van die land uit die hande van dié vyande van die Here wat teen Hom rebeleer (1:24).

Die vrygekooptes word ook genoem ‘haar bekeerlinge’ deur geregtigheid – deur God se geregtigheid deurdat Hy die verhouding met jou reg maak, en jou geregtigheid deur die pad van God as jou lewenspad te kies in dankbare gehoorsaamheid aan die Here en sy woord. In 1:26 het die Here gesê: Ek sal jou regeerders verander om te wees soos in die begin. Hy koop vry en Hy stel die verhouding tussen Hom en die mens reg in sy liefde en barmhartigheid en gee die krag om in die verhouding te lewe aan die wat so besluit.

Skrywer:  Prof Francois Malan