Nadat die eerste hoofdeel die belangrikheid van ‘n lewe in die lig onderstreep het, teenoor die dwalendes en hulle onetiese optrede wat uit ‘n valse geloof oor Christus spruit (1:5-2:29), konsentreer die tweede hoofdeel op die ontwikkeling van die gelowiges se geestelike lewe (2:28-5:13). Dieselfde program word gevolg as in die eerste gedeelte:

1:5-2:29 lewe in die lig                                       2:28-5:13 lewe as kinders van God

1. God is lig a God is die Vader
2. Los die sonde b los die sonde
3. Wees gehoorsaam c wees gehoorsaam in liefde
4. Lê wereldsgesindheid af d lê wereldsgesindheid af

e wees liefdevol

1. Behou die geloof f behou die geloof

(b) God is die Vader – leef soos sy Seun (3:1-3)

Die gedeelte skakel met die vorige verse: 2:28 koms; 2:29 nuwe geboorte; 3:1 nuwe geboorte; (3:2) koms

Die verwysing na God se vaderskap moedig die lesers aan om nou reeds as God se kinders te lewe (3:1) soos in die ewigheid (3:2).

3:1 ‘kyk watter groot liefde die Vader aan ons gegee/bewys het’ – met ‘kyk julle’ roep Johannes sy lesers op om noukeurig aandag te gee, na te dink, en te verstaan dat dit jou persoonlik raak. ‘watter’ verwys met verbasing na die soort en graad van liefde wat die Vader aan ons en in ons ‘gegee’ het (voltooide tyd ‘gegee’ – in die verlede en steeds sy liefde aan ons skenk om daaruit en daarin te lewe). Die hele uitdrukking spreek van Johannes se entoesiasme en sy uitbarsting van verwondering oor hoe kwistig/oorvloedig die Vader ons met liefde oorlaai/oorstelp het, dit nie slegs aan ons betoon nie, maar sy liefde is in ons ingestort het – sodat ons kinders van God genoem word, en ons is dit uit sy genade. God skep deur sy woord. Hy noem ons sy kinders – en ons is dit omdat die Heilige Gees ons deur geloof aan sy Seun verbind (die woord tekna ‘kinders’ kom van die woord tekein ‘om geboorte te gee’ – teenoor 2:29 ‘uit God gebore’ gennein). Dat ons kinders van God is, onderstreep ons geestelike oorsprong. Nie slegs in naam nie, maar werklik kinders van God, wat al meer ons skepping na die beeld van God vertoon, soos Hy oorsponklik bedoel het (Gn 1:27). Jesus het vir ons die beeld van God se selfopofferende liefde aan die kruis kom wys. Só moet ons liefhê en lewe (Jn 13:34-35; 2 Kor 3:18). Anders as Paulus, gebruik Johannes ‘seun’ slegs vir Jesus, en ‘kinders’ vir gelowiges.

Die rede waarom die wêreld ons nie herken en erken as kinders van God nie, is omdat hulle God, wat onder hulle kom rondstap het, nie erken het in Jesus, die Seun van God, wat God aan die wêreld kom openbaar het nie. Kinders van God het die gesindheid en natuur van hulle hemelse Vader deur die Gees van God wat in hulle kom woon. Soos die mense Hom verwerp het, verwerp hulle ook sy kinders se geloof en lewenswyse wat nie saam met die wêreld jaag na mag, roem en rykdom nie, maar wat dien (Mk 10:42-45).

3:2 Met dié lieflingsnaam druk Johannes sy verhouding tot die gemeentes uit. Soos in 2:7 beoefen hy daarmee self sy opdrag om mekaar lief te hê. Ons is nou reeds kinders van God deur sy wonderlike liefde vir ons (3:1), maar dit is nog nie geopenbaar wat ons sal wees wanneer Jesus weer kom nie. Daarby berus ons.

‘Wat ons weet, is dat wanneer Hy verskyn, ons soos Hy sal wees, omdat ons Hom sal sien soos Hy is’ – vgl. sy gebed Jn 17:24: Vader, Ek wil graag hê dat waar Ek is, hulle wat U My gegee het, ook by My moet wees, sodat hulle my heerlikheid kan sien, die heerlikheid wat U My gegee het, omdat U My al voor die skepping van die wêreld liefgehad het.’

3:3 Die vaste hoop dat ons soos Jesus sal wees wanneer Hy in heerlikheid kom, het sedelike implikasies vir ons daaglikse lewe. Elkeen wat hierdie vaste hoop het op die ewige lewe by Jesus en by die Vader, ‘hou homself rein net soos Hy rein is’ (sonder enige morele defek) – van elke gelowige word verwag om sy lewe te reinig van sondige gedagtes, woorde en dade, deur met verkeerde gewoontes te breek en ‘nee’ te sê vir versoekings. Die kind van die God van lig moet rein bly deur sonder sonde te probeer lewe. Die vooruitsig om soos Christus in sy heerlikheid te wees behoort elke gelowige te motiveer om nou reeds te lewe soos Jesus op aarde gelewe het en die versoekings van die Satan weerstaan het (Jak 4:7-10: ‘Onderwerp julle dan aan God. Staan die duiwel teë en hy sal van julle af wegvlug…reinig julle hande en suiwer julle harte…’).

‘soos Hy rein is’ – Johannes dring by sy lesers aan op ‘n lewe wat Jesus se ‘reinheid’ eggo. Sy lewe van liefdevolle diens behoort die patroon vir ons lewe te wees. In 1:7 het Johannes reeds gesê: as ons in die lig lewe soos Hy in die lig is, het ons gemeenskap met mekaar, en die bloed van Jesus, sy Seun, reinig ons van alle sonde.’ Terwyl God ons reining deur ons te vergewe en in ons te kom woon, het ons ‘n aktiewe aandeel en verantwoordelikheid om die sonde te los en te weerstaan deur te volhard in ons gemeenskap met Hom en sy woord te gehoorsaam (vgl. Jn 15:3-4: ‘julle is alreeds rein deur die woord wat Ek tot julle gespreek het. Bly in My en Ek in julle…’). Die teenwoordige tyd van die werkwoord ‘reinig homself’ beklemtoon die voortgang van dié verantwoordelikheid, tot in die ewigheid. Jesus het oor ons huidige lewe gesê: ‘Vader Ek het U Naam aan hulle bekend gemaak en Ek sal dit verder bekendmaak, sodat die liefde waarmee U My liefgehad het in hulle kan wees, en Ek in hulle’ (Jn 17:24) – ons bly rein deur te bly in sy opdrag om mekaar lief te hê soos Hy ons liefhet (Jn 13:34).

Skrywer: Prof Francois Malan

Lewe regverdig

3:7 Die gelowige moet sondes los deur reg te lewe (dikaios, regverdig, beteken ook om in die regte versoende verhouding tot God en jou medemens te lewe).

Die gemeentelede word weer aangespreek as ‘my liewe kindertjies’ deur Johannes hulle geestelike vader, om die situasie wat hulle bedreig dringend onder hulle aandag te bring. Hulle word bedreig deur die lidmate wat afgeskei het en verdeeldheid in die gemeentes saai met hulle valse leer en lewe. ‘Laat nieand julle mislei nie!’ Teenoor die misleiers en hulle misleiding sê Johannes dat die persoon wat reg glo, ook reg lewe: die een wat reg doen, wat doen wat God sê, is regverdig (dikaios) voor God (vgl. Mt 7:16: aan hulle vrugte sal julle hulle ken). In 1 Jn 3:10-11, 12-24 word die regte lewe uitgespel as gehoorsame liefde.

‘soos Hy regverdig is’ – verwys na Jesus wat in die regte verhouding tot sy Vader geleef het, die Vader se wil volkome uitgevoer het – dit is sy wese. So moet sy volgelinge ook lewe. Hulle wese moet regverdig wees. Dit is Jesus se geskenk aan hulle wat in Hom glo. Ps 1:6 sê: die Here lei die regverdiges op hulle pad. Dit is alleen Christus wat ons sondaars se verhouding met God reg maak, en deur in Hom te bly kan ons in die oë van God reg lewe, as sy geliefde kinders, omdat ons aan sy geliefde Seun verbind is in geloof, en Hom volg as ons voorbeeld en leier.

3:8 Johannes wys op die wesenlike verskil tussen ‘n persoon wat ‘n slaaf is van sonde (v6) en ‘n gelowige wat getrou bly aan sy roeping in Christus (v7). Laasgenoemde behoort aan God wat hom/haar aangeneem het (vv1-2) en die slaaf van sonde behoort aan die duiwel vir wie hy/sy volg (v8). Die regverdige volgeling van Jesus openbaar sy geestlike natuur en oorsprong in dade van geregtigheid, wat reg is en by ‘n kind van God pas (v7); maar die sondaar verraai sy verband met die duiwel deur sy wettelose optrede.

Die een wat sonde doen (teenwoordige tyd, wat voortgang aandui) is uit die duiwel’ – in v12 word na Kain verwys, wat wys dat Johannes hier dink aan Genesis, ook aan Gen 3:1-15 waar die duiwel deur ‘n slang die vrou verlei om ongehoorsaam teenoor God te wees (in Openb 12:9; 20:2 noem hy die duiwel ‘die ou slang’). Die een wat sonde doen het daarom nie God as Vader nie, maar volg die duiwel, wat die opstand teen die wet en wil van God aanstig.

‘want die duiwel sondig van die begin af’ – Paulus sien die oorsprong van die sonde by Adam (Rom 5:12-19; 1 Kor 15:22), maar Johannes gaan verder terug tot aan ‘die begin’ – van die wêreld. Met die eerste mens was hy al daar. Van die begin af was daar ‘n geestelike mag wat in opstand teen God was en hy probeer mense verlei om hulle rug op God te draai (vgl. Jn 8:44: Julle is kinders van die duiwel…Hy was van die begin af ‘n moordenaar…die vader van die leuen).

‘hiervoor het die Seun van God verskyn om die werke van die duiwel te vernietig’ – Johannes beskryf die doel van God se menswording as die verlossing van die mens uit die sondemag van die duiwel om mense te verlei tot ‘n lewe teen of sonder God. Jesus se optrede en voorbeeld, sy dood en sy opstanding, het ons kom losmaak uit die ban van die sonde, sodat ons saam met Jesus sterwe aan sonde en saam met Hom opstaan om vir God te lewe (Rom 6:10-11).

3:9 Die egte kind van God is teen die sonde. ‘Elkeen wat uit God gebore is doen nie meer sonde nie’ – vir die gelowige is dit ‘n nuwe geboorte uit God, die sondaar volg sy eie wil teen God se wil en volg sý geestelike ‘vader,’ die duiwel..

‘…en hy kan nie sondig nie, omdat hy uit God gebore is’ – met die uitdrukking ‘uit God gebore’ begin en eindig vers 9. Die wese en aard van die gelowige word daarmee onderstreep. Gelowiges kom uit ‘n nuwe geboorte deur die Heilige Gees, wat in hulle kom woon het, om van hulle kinders van God te maak, van Bo weer gebore (Jn 3:3). Die Gees van God het hulle met God se woord oortuig. Die werkwoord ‘gebore is,’ is in die voltooide tyd, iets wat reeds gebeur het en waarvan die gevolge voortduur; reeds weergebore en nou voortlewe as kind van God.

As gebore kinders van God het hulle die vermoë om nie sonde te doen nie. Dit word gesê om die gelowiges te oortuig dat hulle sonder sonde behoort te lewe en volgens hulle nuwe wese en aard te lewe.

‘omdat sy “saad” in hom bly’ – ‘saad’ word hier gebruik vir die nuwe natuur van die gelowige, die kiem van die nuwe lewe, wat ingeplant word in die mens wat geestelik weergebore word, wat verantwoordelik is vir sy geestelike groei, soos ‘n saad wat groei, en die moontlikheid skep om sonder sonde te lewe. Die groeiende saad is die woord van God wat op ons harte geskryf word en in ons gedagtes vasgelê word deur die Heilige Gees wat in ons woon (1 Jn 2:14,24, 27: Jer 31:33-34; Eseg 36:25-27; Jn 14:23; Rom 8:9,11).

Geen kind van God, wat deur die Heilige Gees nuut gebore is, kan maar kies om in die werke van die duiwel te lewe nie, omdat hy altyd die moontlikheid het om rein, regverdig/reg, en in liefde te lewe. Hy/sy behoort reeds aan die ewige lewe, omdat hy/sy aan Christus verbind is, maar lewe nog in die bose wêreld, wat teen God se wil lewe. Daarom dring Johannes by sy lesers aan om te lewe soos wat hulle reeds in Christus is (1 Jn 2:27,28). Christus het self by sy volgelinge aangedring om in Hom te bly want Hy, die sondelose, die regverdige, bly in ons (Jn 15:4-7).

In 1:8,10 en 2:1 sê Johannes dat alle mense sondig, gelowiges ook. Niemand kan beweer dat hy/sy sonder sonde is nie, en dat ons met ons sonde na Jesus toe kan gaan. Dit sê hy veral teen dié Grieke wat beweer dat hulle deur hulle hoëre kennis heeltemal sonder sonde is. In hfs. 3 sê Hy dat ‘n kind van God nie in sonde voortleef of kan voortleef nie. Dit sê hy veral teen dié Grieke, wat dink dit is nie verkeerd of ernstig om in sonde te leef nie.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Die eerste hoofdeel van die brief (1:5-2:27) sê ‘God is lig – lééf in die lig!’ Jesus Christus het ons kom verlos van die bose mag van die duisternis om te leef as oorwinnaars oor sonde, die Bose, wêreldsgesindheid, en die antichris. Die tweede hoofdeel handel oor ‘Kinders van God’ en verskuif na die gelowige se kindskap van die lewende God. Die eerste deel daarvan (2:28-4:6) sê ‘God is ons Vader – lééf as kinders van God.’

• Uit God gebore (2:28-29)

Dié twee brug-verse vorm ‘n oorgang, as die slot van die vorige gedeelte en die inleiding tot die volgende deel van die brief.

2:28 Johannes spreek sy gemeentes weer aan met die lieflingsnaam teknia ‘my geliefde kindertjies’ en herhaal wat hy in v27 gesê het: bly in Jesus – deur geloof in Hom wat in julle kom woon het deur sy Gees. Lewe in die lig van Jesus se woorde en voorbeeld! Dit word met ‘n nuwe motivering op hulle harte gedruk. Die gelowige word verplaas van die hede af na die ewige toekoms:

‘sodat ons vrymoedigheid (parresia) kan hê wanneer Hy verskyn/geopenbaar word, en nie met sy wederkoms (parousia aankoms, om teenwoordig te wees, teenwoordigheid) deur/voor Hom in skande gestel word nie.’

Let op die klankwoordspel tussen parresia (vrymoedigheid) en parousia (koms/teenwoordigheid). Dit is die enigste keer dat die woord parousia deur Johannes gebruik word.

Beskaam word voor/deur Hom, verwys na twee sake: (i) dat ons ons sal skaam om in sy teenwoordigheid te verskyn oor ‘n verkeerde lewenswyse; (ii) dat ons in die skande gestel word deur sy veroordeling van ons lewenswyse en ongeloof in Hom. Nie een van die twee sal egter gebeur as ons in Hom bly nie. Maar dié gelowige wat volhard in vertroue op Jesus en volgens sy woord lewe, sal met vreugdevolle vrymoedigheid sy Here ontmoet en in sy teenwoordigheid blom.

Die woord parousia ‘aankoms/koms’ word veral vir Jesus se tweede koms gebruik (Hebr. 9:28; vandaar die vertaling ‘wederkoms’). Die woord parousia word gebruik vir die besoek van ‘n koning aan ‘n gebied, maar die koms van Jesus, soos die koms van God se koninkryk, is dinamies en gebeur ook van dag tot dag. So het ons ook daagliks vrymoedigheid om voor God te verskyn. Maar sy wederkoms in goddelike glorie lei tot ‘n ewige vrymoedige gemeenskap met God deur Christus, met wie ons ewig verbind bly om volgens sy woord en liefde te lewe.

2:29 ‘as julle weet dat Hy regverdig is, weet julle ook dat elkeen wat doen wat reg is, uit Hom gebore is’ – omdat Jesus regverdig is, lewe die kinders van God volgens God se aanwysing in sy woord vir hulle lewe. Weereens beklemoon Johannes die belangrikheid van ‘n regte lewe as die vrug van die regte geloof.

Reeds in Deutr. 32:6 word God die Vader van Israel genoem, die Skepper wat hulle geskep/verlos het, gemaak het, hulle in die lewe gebring/bevestig/gevorm het. Jes 63:16 sê: U is tog ons vader…U, Here, is ons vader, van ouds af is u Naam: Ons Verlosser (vgl. Mal 1:6: ‘n vader wat geëer behoort te word). Ps 103:13: soos ‘n vader hom ontferm oor sy kinders, so ontferm die Here Hom oor dié wat Hom dien (vgl. Spr 3:12: soos ‘n vader wat sy geliefde kind straf). Vir die koning sê die Here: vandag het Ek jou gegenereer (Ps 2:7). Maar eintlik ken die Ou Testament nie die term wedergeboorte vir die geestelike verandering van die gelowige tot kind van God, soos die Nuwe Testament nie (1 Petr.1:3 ons is opnuut verwek/weergebore tot ‘n lewende hoop; 1 Petr 1:23: julle is immers weer gebore…uit onverganklike saad, die lewende en blywende woord van God; Titus 3:5: ons Verlosser het ons gered…deur die afwassing van die wedergeboorte en vernuwing deur die Heilige Gees (vgl. van Bo-gebore in Jn 3:3).

‘uit Hom gebore is’ – die voltooide tyd wys daarop dat God dit reeds gedoen het en dat ons daarom in Hom bly, as sy kinders, verbind aan sy Regverdige Seun, wat ons verhouding met God reggemaak het aan die kruis, sodat ons reg sal lewe voor God, met die krag van die Gees van God in ons; dat ons wêreldsgesindheid aflê (2:12-17) en die geloof behou soos die apostels verkondig het (2:18-29). Egte gelowiges kan in die lig lewe, deur die werk van die Vader en die Seun en die Heilige Gees, en behoort daarom so te lewe. Die woord van God en die Gees van God bly in hulle. Deur in die Vader en die Seun te bly kan die gelowige nou reeds in die lig lewe, met vertroue op die finale openbaring met die koms van Christus, die Regverdige Regter, wat elkeen wat die geregtigheid doen nou reeds in die regte verhouding met God geplaas het, omdat hulle uit God gebore is deur geloof en vertroue op Jesus.

So word die gedeelte, wat in 1:5-7 begin het met God wat lig is en geen duisternis in Hom nie, en dat ons daarom in die lig moet lewe, afgesluit met ons sekerheid van ons kindskap van God, wat die volgende gedeelte inlei. Die gelowige wat deur Christus aan God verbind is, moet sonde los (1:8-2:2), en gehoorsaam aan sy Vader lewe (2:3-11).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Joodse opvoeding

Toe die Joodse volk uit die woestyn gekom het en Kanaän ingeneem het, het hulle nog nie ‘n ontwikkelde onderrigsisteem gehad nie. So ‘n opvoeding­sisteem het eers later ontwikkel soos wat die Joodse gemeenskap ontwikkel het. Hulle is ook hierin deur die praktyke van die nasies wat hulle omring het, beïnvloed. Aanvanklik, dus, was die onderrig by die huis gesetel. Dit was veral die moeder se verantwoordelikheid om die Joodse kind groot te maak en op te voed, totdat hulle gespeen is op ‘n ouderdom van ongeveer drie jaar. Sy het ook die dogters allerhande huishoudelike take geleer en dit is duidelik dat die Joodse vrouens baie bekwaam was (vgl Eksodus 35:25-26; 2 Samuel 13:8).

Wanneer die seuns groter geword het, het die vader se verantwoordelikheid ook al hoe groter geword. Nogtans was die moeder en vader se rol in die opvoeding van die kinders deurentyd as ewe belangrik beskou (Spreuke 1:8; 6:20). Van die vader is verwag dat hy aan sy seun ‘n professie sou leer. ‘n Rabbi het eenkeer gesê: “Hy wat sy seun nie ‘n bruikbare professie leer nie, is besig om horn as ^‘n dief groot te maak”. Jesus was nie net die seun van ‘n timmerman nie (Matteus 13:55), maar was self ook ‘n timmerman (Markus 6:3). Alhoewel die Jode se opleiding geen wetenskaplike karakter ge­had het nie en alhoewel hulle nooit vakke soos plantkunde, dierkunde en ander natuurweten­skappe bestudeer het nie, het hulle nogtans talle praktiese vaardighede en professies bemeester (vgl Eksodus 35:30 ev; 1 Kronieke 4:21=23).

Die Joodse opvoeding het aanvanklik suiwer rondom die godsdiens gekonsentreer en die doel daarvan was om die kind te leer om God te ken en te dien (Deuteronomium 6:7 ev; Spreuke 1:8) sodat hy nooit in sy lewe van God sou afdwaal nie (Spreuke 22:6). Die kulturele faset van opvoeding is egter heeltemal verwaarloos. Die kinders is ge­stimuleer om vrae te stel oor feeste (Eksodus 12:26; Deuteronomium 6:20-25) deur hulle byvoorbeeld bloot te stel aan sekere rituele praktyke (Eksodus 13:13-15) of aan sekere visuele objekte (Josua 4:5-7). Op hierdie wyse is die dade van God op ‘n natuurlike wyse aan hulle geleer.

Heiligdomme het begin om ‘n al hoe belangriker rol te speel in die lewens van die Joodse yolk en diegene wat daar werksaam was het begin met ‘n soort formele opleiding. Met die ontstaan van die koningskap reeds, was daar ‘n profetiese professie en ons lees van profete wat in groepe opgetree het (1 Samuel 10:5, 10; 19:20). Dit wil voorkom of sekere van die profete weer vir ander “afgerig” of voorgegaan het (1 Samuel 19:18-21; 2 Konings 2:3 ev). In ieder geval, die profete het ongetwyfeld ‘n opvoedkundige funksie in die volk Israel vervul, en hulle is as die leermeesters van die hele yolk beskou. Alhoewel Jesaja 29:11 moontlik mag suggereer dat nie almal kon lees nie, is daar nogtans aanduidings dat geletterdheid redelik algemeen was.

Die opdrag van Deuteronomium 6:9 en 11:20, byvoorbeeld, veronderstel dat elke familiehoof kon skryf. Verder lees ons ook dat priesters kon skryf (Nu­meri 5:23) en ook Samuel kon skryf (1 Samuel 10:25). Dawid het ‘n brief aan Joab geskryf (2 Samuel 11:14) en ook Jesaja kon skryf (Jesaja 8:1). Rigters 8:14 vertel vir ons van ‘n jongman wat vir Gideon ‘n lys name neergeskryf het. Toe Hiskia ‘n watertonnel onder die stad Jerusalem deur laat bou het, het die werkers wat daarby betrokke was ‘n inskripsie op die muur geskryf op die plek waar die tonnelgrawers bymekaar uitgekom het (sien die foto). Skryfwerk is met ink op stukke erdewerk (ostraka) gedoen. Penne is van riet gemaak en die punte daarvan is skerp gemaak (Jeremia 17:1). Die ink het gewoonlik bestaan uit ^‘n mengsel van roet, gom, olyfolie en water.

Hierdie inskripsie is op die muur van Hiskia se tonnel gevind, op die plek waar die twee groepe grawers, wat van twee teenoorgestelde kante af gegraaf het, mekaar ontmoet het. Dit lui soos volg: “Kyk die tonnel. Hier is die storie van die uitgrawing daarvan. Terwyl die grawers hulle pikke geswaai het, die een in die rigting van die ander en toe daar nog net 1.5 meter oor was, is die stem van een man wat roep gehoor”

Skrywer:  Prof Hennie Stander