Van: Michele

Onderwerp: Mense ná die sondvloed

Boodskapteks: As ek reg verstaan, was dit net Noag se familie in die ark. Waar het al die mense en nasies dan later vandaan gekom?

Antwoord

Voor ek by die spesifieke vraag en antwoord uitkom, laat ek eers iets in die algemeen verduidelik omtrent die aard van die Genesisverhaal.

Met die eerste oogopslag lyk dit of Genesis vir ons akkurate, historiese feite gee omtrent die ontstaan van die heelal, die eerste mense en die aartsvaders. Maar dis slegs oënskynlik so. In werklikheid is Genesis wat ons noem etiologiese (= verklarende) geskiedskrywing. Dit wil sê dit probeer die geskiedenis so vertel dat dit aan latere geslagte verklarings bied vir veral politieke en sosiale verdelings in hulle eie tyd. Dit hou in dat die geskiedenis wat ons in Genesis aantref nie kille, eksakte feite omtrent die geskiedenis is nie, maar geskryf word vanuit die perspektief, konteks, probleme en ervarings van veel later geslagte. Die meeste kenners is daarom van mening dat Genesis (saam met die ander boeke van die sogenaamde Pentateug – dit is Eksodus, Levitikus, Numeri en Deuteronomium) eers hier teen 1000 vC skriftelike beslag begin kry het, en sy finale afsluiting eers ná die ballingskap in die 6e eeu vC gehad het. Dit beteken dat daar aanvanklik ‘n sekere geskrewe historiese kern was (wat op sy beurt teruggaan op ou mondelinge volksvertellings), maar dat hierdie kern verskeie redaksionele fases deurloop het aan die hand van baie skrywers en invloede voordat dit sy finale beslag gekry het.

Hierbenewens is die inhoud nie ‘n kille, objektiewe inventaris van gebeure nie, maar in verhaalvorm geskryf. Dit wil sê, die verskillende skrywers het ‘n seleksie van gebeure gemaak en hierdie seleksie vanuit ‘n bepaalde perspektief geskryf om sekere teologiese oogmerke te dien – wat ook al van tyd tot tyd in die volk Israel se geskiedenis en verstaan van God belangrik was. Daarom kan mens sê dat ons in Genesis twee visies op die oergeskiedenis kry: dit bied ‘n venster waardeur ons kyk na die verlede – ‘n venster wat die verhaalskrywers vir ons ontwerp het – maar terselfdertyd werk hierdie venster ook soos ‘n spieël: ons herken daarin die weerkaatsing van die verskillende skrywers(groepe) vanuit latere tye, wat hulle perspektiewe en voorkeure was. Verder, hierdie twee visies op die verlede – venster en spieël – is ineengestrengel teenwoordig in die Genesisverhaal sodat dit soms baie moeilik is om agter te kom wat is geskiedenis en wat is die eietydse konteks en perspektiewe van die skrywers. Die hele rede vir dié soort geskiedskrywing was dat geskiedenis vir die antieke mens nie oor die objektiewe feite as sodanig gegaan het nie – bloot om uit te vind wat presies gebeur het nie – maar oor die toeëiening van die verlede vir hulle eie tyd. Die verlede moes die hede meer verstaanbaar maak.

Kom ons pas nou hierdie stukkie teoretiese agtergrond toe op ons vraagsteller se navraag. In Gen 6:1 lees ons dat die mense op die aarde baie begin word het, maar dat die boosheid ook toegeneem het, waarop die Here besluit om die mens weg te vee van die aarde af (6:7) – behalwe Noag en sy gesin, wat genade gevind het in die oë van die Here (6:8). Hy sou Noag, sy vrou en die egpaar se gesin (seuns Sem, Gam en Jafet, en dié se vroue) gebruik om die aarde te herbevolk. Hulle oorleef dan in die ark die groot vloed (saam met die diere). Ná die vloed herhaal die Here gevolglik die opdrag wat Hy reeds aan Adam gegee het, naamlik om te vermenigvuldig en die aarde te vul (9:1,7; 1:28). Uit hierdie gesin is die hele aarde weer bevolk (9:19).

Die volgende wat ons kry is die nageslag van Sem, Gam en Jafet in Gen 10. Ewe skielik is daar ‘n klomp mense op die toneel; dit staan bekend as die volkeretafel of volkekaart. Dit is duidelik dat die skrywer(s) hier veel meer in die oog het as bloot net die nageslag van Sem, Gam en Jafet. Wat eintlik gebeur, is dat die volkeretoneel soos dit bekend was in die gebiede rondom die Middellandse See in die tyd toe Genesis sy aanvanklike beslag gekry het in ongeveer 1000 vC, hier ingelees word in en teruggevoer word na die nageslag van Noag en sy seuns. Daarom is die persoonsname wat hier voorkom eintlik ‘n manier om na latere volke en plekke te verwys. Vergelyk ook 10:32 waar die skrywer(s) se perspektiewe en oogmerke pertinent genoem word, naamlik die beskrywing van die stamme en nasies se herkoms. So kan latere lesers – met name die volk Israel – ingelig word oor waar hulle inpas in die geskiedenis van volke en nasies. En so word dit ook duidelik wat vroeër opgemerk is omtrent die aard van Genesis, dat geskiedenis en latere perspektiewe inmekaarvloei.

Naas bogenoemde is daar twee teologiese perspektiewe wat helder uitstaan in die volkeretafel van Genesis, en dit is (a) dat die menslike geslag één is. Net soos almal teruggevoer kan word na die eerste mensepaar, Adam en Eva (vgl ook Hand 17:26), so kan al die nasies van latere tye op hulle beurt teruggevoer word na die nageslag van Sem, Gam en Jafet. En (b), die skrywer werk ook met die konsep dat die geskiedenis wat hy beskryf, uitloop op die volk Israel. Dit word sigbaar uit die feit dat Noag se seuns in Gen 10 in omgekeerde volgorde genoem word, naamlik Jafet, Gam en Sem. Die gewone volgorde is Sem, Gam en Jafet (vgl 5:32). Hierdie volgorde dui nie noodwendig die volgorde aan waarin hulle gebore is nie; volgens 9:24 en 10:21 is die volgorde van geboorte eerder Jafet, Sem Gam. Hoe dit ook al sy, met die omkeer van die gebruiklike volgorde (Sem, Gam en Jafet) wil die skrywer aantoon dat God ‘n bepaalde geslagslyn gebruik om sy heil aan die wêreld bekend te maak, naamlik dié van Sem – Abraham – Israel. Daarom begin hy by Jafet om dan op te werk na, en die klem te laat val op Sem wat die voorvader is van Heber (waaruit die Hebreërs sou kom), wat ons dan lei na Peleg en uiteindelik Abraham (11:16-26).

Die vraag oor waar al die mense in Gen 10 so skielik vandaan kom, word dus beantwoord wanneer ons bostaande uiteensetting in gedagte hou. Die skrywer wil aantoon wie almal uit Noag se familie voortgevloei het. En hiervoor gebruik hy die volke- en plekname van sy eie tyd om aan te toon waar almal vandaan kom, dat hulle teruggevoer kan word na Noag se seuns, Sem, Gam en Jafet. Maar so toon hy ook aan hoe die klem val op Sem se nageslag, want daaruit sou Israel se geskiedenis voortvloei, wat natuurlik vir sy lesers van groot belang was.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Michele vra:

 Wat stel die Menorah voor in die Bybel?

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Menorah is die Hebreeuse woord vir  ‘kandelaar.’  Dit is die goue kandelaar met ses arms wat uit die middelste stam spruit, drie aan elke kant, elkeen met een van die sewe lampies op die arms. Dit het gestaan in Israel se tabernakel en later in die tempel. Dit moes voortdurend brand sodat daar gereeld lig kan wees in die heilige deel van die tent van ontmoeting. Salomo se tempel het vyf menorahs in die heiligdom gehad (1 Konings 7:49). Soos die tafel met die toonbrode en die ark was die menorah die teken van die teenwoordigheid van die Here. Daarom is dit gemaak van suiwer goud. Die patroon van die menorah is ’n beeld van ’n groeiende boom met takke, die tak van ’n amandelboom soos in Jeremia 1:11-12 as teken dat die Here gereed staan om te doen wat Hy gesê het. Die Hebreeuse woord vir ‘gereed staan’ (sjokēd) klink soos die Hebreeuse woord vir amandelboom (sjakēd).

Tydens Israel se uittog uit Egipte het die Here Aäron en sy nageslag as priesters uitgekies uit die twaalf stamme deur sy kierie oornag te laat bot met blare en ryp amandels (Numeri 17:1-10).

Die heilige deel is voor die voorhangsel wat die allerheiligste afgeskort het van die heilige. Terwyl die heilige altyd verlig moet wees, is dit altyd donker in die allerheiligste, waar die Here self as die Lig teenwoordig is (Eksodus 25:31-40; Levitikus 24:2-4). Die lig in die heilige was ’n teken dat God in die allerheiligste teenwoordig is by die ark, waar die volk nie toegelaat was om in te kom of in te kyk nie.

In die tyd ná die tempel weer opgebou is, ná die ballingskap, is die menorah op die Joodse Chanukka-fees, dit is die Tempelinwydingfees, aangesteek, elke dag een lamp meer, as herinnering aan die vernuwing of herinwyding van die tempel (Johannes 10:22).

Die lig van die kandelaar as herinnering aan die ontwakende amandelboom wat eerste van die bome begin blom, getuig dat die Here teenwoordig is en aktief is onder sy volk. Die herhalende blomkelke met blomknoppe (Eks 25:33) stel die amandelboom voor wat besig is om in blomme uit te bars uit sy knoppe. Die vuur en die lig van die sewe lampe herinner die volk daaraan dat die Here in helder lig kom. So getuig die tafel met die toonbrode waarop die lig van die kandelaar val van God se mildadige teenwoordigheid. Die ark is die getuienis van God se teenwoordigheid, en die kandelaar sê dat Hy ewig waaksaam is oor sy volk en oor sy skepping (Ps 121:4: Kyk, die Beskermer van Israel sluimer nie in nie en Hy slaap nie). 

Toe Jesus gekom het, het Hy die plek van die tempel ingeneem (Johannes 2:19-22). Hy is nou die tempel waardeur ons na God toe kan gaan deur sy offerdood aan die kruis vir ons sonde, en sy opstanding wat die dood oorwin en vir ons ’n deur word na die ewige lewe. In Johannes 8:12 sê Jesus: ‘Ek is die lig vir die wêreld. Wie My volg, sal beslis nie in duisternis leef nie, maar sal die lig vir die lewe hê.’ In Johannes 14:15-17 stuur Hy die Heilige Gees om ewig in ons te kom bly; en in Johannes 14:23 sê Hy: As iemand My liefhet, sal hy ter harte neem wat Ek sê, en my Vader sal hom liefhê en Ons sal na hom toe kom en by hom woon.’

Skrywer:  Prof Francois Malan

Susan vra:

Waar staan dit in die Bybel dat jy nie ‘n mikro skyfie onder jou vel mag laat aanbring nie vir betaal van goedere nie

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Dit staan nie in die Bybel nie. Wat wel in die Bybel staan is die volgende:

In Openbaring 13:16-18 staan: die dier uit die aarde ‘het ook almal, klein en groot, ryk en arm, vry mense en slawe, verplig om ’n merk op hulle regterhand of op hulle voorkoppe te laat aanbring, sodat niemand, behalwe dié met die merk van die naam van die dier of die getal van sy naam, sou kon koop of verkoop nie. Hiervoor is wysheid nodig. Wie insig het, moet die getal van die dier bereken, want dit is die getal van ’n mens, en sy getal is seshonderd ses-en-sestig.’

In Openbaring 14:9-11 staan dat ’n engel het met ’n harde stem uitgeroep: ‘As iemand die dier en sy beeld aanbid en ’n merk op sy voorkop of op sy hand ontvang het, sal hy ook drink van die wyn van God se woede wat onverdun in die beker van God se toorn geskink is. Hy sal ook in die teenwoordigheid van die heilige engele en die Lam met vuur en swael gefolter word. En die rook van hulle foltering bly opstyg vir ewig en ewig, en hulle wat die dier en sy beeld aanbid, kry dag en nag geen rus nie, ook nie hulle wat die merk van sy naam ontvang het nie.

In Openbaring 20:4 word verwys na die mense wat nie neergeval het om die dier en sy beeld te aanbid nie, en nie die merk op die vookop of op die hand ontvang het nie.

Openbaring is ’n boek wat met metafore werk waarvan die betekenis toegepas moet word. So is die getal 666 van die dier ’n getal wat bereken moet word. Die agtergrond daarvan is dat ‘die groot draak van Openbaring 12:9, die slang van weleer (voor die skepping), wat Duiwel en Satan genoem word, die verleier van die hele bewoonde wêreld is’ (vgl. ook Openb 19:20). Die Duiwel gee voor dat Hy God is wat aanbid moet word in plaas van die Vader van Jesus Christus.

Die dier uit die see van Openbaring 13:1-8 is ‘n parodie (spottende nabootsing) op Christus, die Lam wat geslag is en in die hemel opgeneem is na sy opstanding en die boekrol in sy hand hou en die seëls oopbreek (5:5-6) – een van die dier se koppe lyk of dit dodelik verwond was (letterlik ‘geslag was tot die dood’, soos die Lam in 5:6 ) maar genees het (Openb 13:14: weer lewend geword het, soos Openb 2:8 van Jesus sê), en dit laat die mense in verwondering agter hom aanloop. Die dier se na-apery van wat God deur Christus gedoen het, is so goed dat dit moeilik word om die egte van die valse te onderskei.

Die dier wat uit die aarde opkom van Openbaring 13:11-18 verplig alle mense om gemerk te word op hulle voorkoppe om hulle innerlike toewyding aan te dui, en op hulle regterhande wat die praktiese uitoefening aandui van hulle toewyding aan die dier. Dit staan teenoor die seël op die gelowiges se voorkoppe (Openb 7:3-4; 9:4; Eseg 9:4). Soos die seël God se kinders identifiseer as syne en hulle beskerm teen die oordeel (Openb 9:4), beskerm die merk van die dier uit die see mense teen ekonomiese en sosiale uitsluiting. Dit is nie ‘n letterlike merk nie, maar verteenwoordig die mense se innerlike lojaliteite, besluite (merk op die voorkop) en manier van lewe soos spreek uit hulle werke (wat gesimboliseer is deur die merk op die hand). Die dier uit die aarde probeer om die teendeel van die werk van die Heilige Gees in ons, te bewerk.

Om ’n Suid-Afrikaanse voorbeeld van die uitsluiting van mense sonder die merk van die dier, te gee: Met die staatskaping werk dit so dat aan die mense of tenderaars wat bereid is om omkoopgeld te betaal, kontrakte toegeken word. Die merk van die dier is die bereidheid om omkoopgeld te vra en te betaal om gunste te kry. Die mense wat weier om omkoopgeld te vra of te betaal omdat hulle die merk van die Here op hulle koppe het, in hulle gedagtes en gewetes, loop die eerlike pad van die Here, en hulle word van geleenthede en kontrakte uitgesluit. Mense wat oneerlik werk met die geld en beleggings van ander mense, het die merk van die dier op hulle voorkoppe, dit wil sê in hulle gedagtes en harte. Mense wat eerlik werk met ander se geld en eiendom, lewe volgens die Here se gebod in Eksodus 20: 15: ‘Jy mag nie steel nie.’ Dit is die merk van die Here op hulle koppe, eintlik in hulle denke en harte. Daarom sal Jesus met sy wederkoms elkeen wat die leuen liefhet en beoefen uitsluit uit die ewige lewe (Openb 22:15) en hulle deel is die brandende poel van swawel en vuur (Openb 20:13; 21:8).

Openbaring 13:18: Die merk wat gedra word is ‘die naam van die dier of die getal van sy naam wat identies is met sy naam. Dit is die getal van ‘n mens (of:’n menslike getal) nl. seshonderd-ses-en-sestig’ (baie verklarings is al vir die 666 gegee). Dit is waarskynlik ‘n simboliese getal van mense wat self god wil wees of lewe asof hulle god is, waar ses net een tekortskiet op die volmaakte getal sewe van God. So kan die draak, die dier uit die see, en die dier uit die aarde, die drie, nie soos God volmaak wees nie. Die getal vir volmaaktheid is driemaal sewe, die Vader-Seun-Heilige Gees: 777.

Die wysheid wat nodig is, is om die bedrieglike en dierlike aard van die bose te verstaan, sowel as die selfverheerlikkende magte en strukture van die samelewing, regerings en leiers, wat hulle perke oorskrei en die ware Godheid probeer vervang. As mense en menslike instansies  probeer om soos God te wees en lojaliteit vereis wat aan God alleen toekom, word hulle dierlik in hulle denke (merk op die voorkop) en optrede (merk op die hand). Met die beeld van die dier uit die aarde waarsku Johannes  teen kompromieë en vereenselwinging met die waardes, norme en gelowe van die sekulêre kultuur. Navolgers van Jesus lewe nie vir hulleself nie, maar om soos Jesus ander in liefde te dien. Dan het jy die seël van God die Vader, Seun en Heilige Gees op jou voorkop van Openbaring 7:3 (jou denke en geloof in Jesus Christus). Die merk met die Naam van God en van Jesus  word reeds in Openbaring 3:12 genoem. Die vrug van die Heilige Gees se werk in ons is ons merk. Galasiërs 5:22-23 beskryf dit as: liefde, blydskap, vrede, geduld, vrendelikheid, goedheid, getrouheid, sagmoedigheid/nederigheid, selfbeheersing. Dit is die merk wat ’n Christen kenmerk.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Anel vra:

Wonder nog altyd hoekom Jesus aan die kruis vir Johannes die dissipel gevra het om na Maria te kyk. (of so lyk dit). Was die gebruik nie dat sy deur haar ander seuns versorg sou word nie? Waarom was dit nodig vir Johannes om na haar te kyk?

ANTWOORD

Prof Francois Malan antwoord:

Omdat die Bybel nie vir ons duidelik uitspel waarom Jesus die ‘dissipel vir vir wie Hy liefgehad het’ uitgekies het om sy ma te versorg nie, weet ons nie vir seker waarom nie.

Daar kan afleidings gemaak word uit enkele van die volgende tekste:

In Markus 3:31-35 sê die skare rondom Jesus vir Hom: ‘Kyk, u moeder en u broers is daar buite en soek U. Maar Hy antwoord hulle en vra: ‘Wie is my moeder en my broers?’  Hy het na die mense gekyk wat rondom Hom sit, en gesê: ‘Kyk, hiér is my moeder en my broers. Want elkeen wat die wil van God doen, is my broer en my suster en my moeder.’

Johannes 7:5 sê ‘Selfs sy broers het nie in Hom geglo nie.’ Volgens Johannes 2:3-5 blyk dit dat sy moeder van die begin af in Hom geglo het.

By sy kruis was sy moeder teenwoordig (Joh 19:25), maar sy broers word nie genoem nie, wel die dissipel vir wie Hy lief was, wat by sy moeder gestaan het (Joh 19:26-27).

Volgens 1 Korinthiërs 15:7 het Jesus na sy opstanding aan Jakobus verskyn, waarskynlik sy broer Jakobus (vgl. Galasiêrs 1:19). Hy het die leier van die gemeente in Jerusalem geword nadat die apostels uit die stad moes vlug vir die vervolging van Herodes Agrippa I. 

Volgens Handelinge 1:14 was sy moeder en sy broers in die bovertrek waar die groepie wat sy hemelvaart aanskou het, saam gebid het.

Dit lyk dus asof sy broers eers na sy opstanding in Hom begin glo het. Maar toe Hy aan die kruis gesterf het, was hulle nie daar nie.

Volgens die ou kerkgeskiedenis het Johannes Maria in Efese versorg, waar hy later gewerk het. Daar is vandag buite die ou Efese teen die berg ’n klein kapel wat deur pelgrims besoek word, op die plek waar hulle gebly het. Die groot Johanneskerkgebou se ruïnes is nog by Efese in Turkye te sien.

Skrywer: Prof Francois Malan