Die Verbondsark (2) – Coen Slabber

In die vorige artikel het ons gesien dat die ark ‘n belangrike rol in Israel se godsdiens en politiek gespeel het. Die laaste verwysing na die ark (nie simbolies nie) kry ons in 2 Kronieke 35:3. Dit was tydens die regeringsjare van Josia. Hy was besig om die paasfees te vier. Daarna het hy die Leviete wat vir die onderrig van die hele Israel verantwoordelik was en aan die Here gewy was, beveel: “Sit die heilige ark in die tempel wat koning Salomo van Israel, seun van Dawid, gebou het.”

Daar is geen vermelding van die ark in die nuwe tempel wat na die ballingskap gebou is nie. Maar hoe kon die ark wat so ‘n belangrike simbool vir Israel was sommer net weggeraak het? Dit gee aanleiding tot allerhande legendes. Daar is ‘n rabbynse legende dat toe die Babiloniërs Jerusalem ingeval en die tempel bedreig het, die priesters die ark in die lug gegooi het. God het dit gevang en teruggeneem in die hemel.

Kom ons kyk na ander moontlikhede:

1. Koning Salomo het ‘n grot langs die Dooie See geïdentifiseer waarin die ark geplaas moes word. Josia sou dan kort voor sy dood die ark in die grot geplaas het. Hierdie grot is nooit gevind nie.
2. Toe Josia hoor dat die Babiloniërs hulle gereed maak om Jerusalem aan te val, het hy die ark weggesteek. Waar weet ons nie, alhoewel baie mense glo dat dit iewers op die berg waarop die tempel gebou was, was. Party gaan selfs sover om te sê dat dit onder die houtstoor was. Die probleem is dat hierdie gebied ‘n heilige gebied vir beide Jode en Islam is. Daarom word enige uitgrawings verbied.
3.  Ons lees ‘n interessante verhaal in 2 Makkabeërs 2:4 – 8. Hier lees ons van verslae waarin Jeremia ‘n openbaring van God gekry het. As gevolg van hierdie openbaring vra hy dat die ark agter hom aangedra moes word toe hy na die berg toe is waarteen Moses uitgeklim het om die land te sien wat God vir sy mense wou gee. Dit sou dan Nebo-berg gewees het. Daar kry hy ‘n grot waarin hy die tabernakeltent, die ark, asook die altaar  waarop die wierook gebrand is, versteek het. Hy maak die ingang van die grot toe. Dan lees ons: Van dié wat saam was, het die pad probeer onthou, maar hulle kon dit nie weer kry nie. Ons lees dat Jeremia hulle kwalik geneem het, want hierdie plek moet onbekend bly tot God sy volk weer bymekaarbring en vir hulle goed is bo wat hulle verdien. Hierdie grot is nog nooit gekry nie. 
4.  Die Etiopiese Ortodokse Kerk beweer dat die ark in Aksum, naby die grens met Eritrea, is. Hulle beweer dat Menelik I, die seun van die koningin van Skeba en Salomo (volgens hulle), die ark in Jerusalem gesteel het terwyl hy sy vader, Salomo, besoek het. Hy het ‘n vervalsing in die tempel in Jerusalem agtergelaat. Die kerk wil egter nie toelaat dat wetenskaplikes die “ark” ondersoek om vas te stel hoe oud dit is nie. Dit is egter baie onwaarskynlik dat dit die verbondsark is. 
5.  Daar is selfs mense wat glo dat die ark iewers in Suider-Afrika is. Die Lembe-mense van Suid-Afrika en Zimbabwe het die ark diep in ‘n grot in die Dumghe-berge begrawe. Gedeeltes van die “ark” wat in ‘n drom gekry is, is met radio-koolstof ondersoek. Die gedeeltes word in 1350 gedateer. Dit is nie die verbondsark nie. 

Die waarskynlikste antwoord is dat toe die Babiloniërs Jerusalem en die tempel in 586 vC  vernietig het, hulle die goud herwin het en die res van die ark vernietig het.  Dit is baie onwaarskynlik dat hulle die ark saam met hulle na Babilon teruggeneem het. Daar is lyste van die voorwerpe wat hulle uit die tempel verwyder het, en nêrens word die ark vermeld nie. Vir hulle was die goud kosbaar en die res was net ‘n kis gemaak van doringhout.

As die ark dan so belangrik vir die Israeliete was, het ons nie ook ‘n ark nodig nie? Die antwoord is nee, want ons het ‘n Hoëpriester wat reeds deur die hemele gegaan het, Jesus, die Seun van God (Hebreërs 4:14). Ons het nie meer ‘n hoëpriester nodig wat een maal per jaar die Allerheiligste binnegaan en bloed teen die ark sprinkel nie. Toe Jesus die laaste asem aan die kruis uitgeblaas het, het die voorhangsel van die tempel van bo tot onder middeldeur geskeur (Matteus 27:51). Ons het nou direkte toegang deur Jesus Christus tot God.

In Openbaring 11:15 – 19 lees ons van die engel wat die sewende trompet blaas. Die laaste vers beskryf die einde. God se tempel, wat in die hemel is, gaan oop, en sy verbondsark wat in sy tempel is, het sigbaar geword. Daarna volg ‘n storm – weerligstrale, dreunings, donderslae, ‘n aardbewing en ‘n groot haelstorm. God is teenwoordig in die ark, maar ook in die storm.

Hebreërs 4:16 vat dit goed saam: Kom ons gaan dan met vrymoedigheid na die genadetroon, sodat ons barmhartigheid en genade ontvang en so op die regte tyd gered kan word.

Verwysing:

Van der Watt, Jan en Tolmie, Francois (2005): Apokriewe Ou en Nuwe Testament. Christelike Uitgewersmaatskappy.

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Verbondsark (1) – Coen Slabber

[In die Hebreeus word twee verskillende woorde gebruik om na die ark van Noag en na die verbondsark te verwys.]

Die opdrag om die ark te bou kom van die Here. Net soos met die tabernakel, gee Hy duidelike voorskrifte oor hoe die ark moet wees (Eksodus 25:10 – 22. In Eksodus 37:1 – 9 lees ons hoe die voltooide ark gelyk het.). Hulle moes die ark van doringhout maak. Selfs die afmetings word voorgeskryf: een en ‘n kwart meter lank, ‘n driekwart meter breed en net so hoog. Dit moet binne en buite met suiwer goud oorgetrek word; daar moet vier goue ringe wees wat aan die vier onderste hoeke vasgesit is en waarin die draaghoute van doringhout inpas. Hierdie draaghoute mag nooit uitgehaal word nie. Die deksel bestaan uit suiwer goud. Twee gerubs van geslae goud moet op die kante van die deksel gemaak word. Hierdie gerubs se vlerke moet oor die deksel uitgesprei wees. Die gerubs kyk na mekaar en kyk af op die deksel. Besaleël het die ark gemaak: Ek het hom toegerus met my Gees sodat hy met vaardigheid, insig en verstand enige werk kan doen (Eksodus 31:3).

Hierdie is ‘n kunstenaar se voorstelling van die ark.

Wat was in die ark? In die ark moet jy die getuienis van die verbond sit wat Ek jou sal gee (Eksodus 25:16). Aäron se kierie en ‘n kruik met twee liter manna daarin is ook in die ark geplaas (Eksodus 16:33; Numeri 17:10). In 1 Konings 8:9 lees ons egter dat daar niks in die ark was nie behalwe die twee plat klippe wat Moses by Horeb daarin gesit het toe die Here by die uittog van die Israeliete uit Egipte met hulle ‘n verbond gesluit het. In Hebreërs 9:4 lees ons egter: In die ark was die goue kruik met manna, die kierie van Aäron wat gebot het, asook die plat klippe met die wet van die verbond daarop geskrywe.

Die deksel was baie belangrik. In Psalm 99:1 lees ons dat die Here bo-oor die gerubs sit. As Moses na die tabernakel gegaan het om met die Here te praat, hoor hy die stem van die Here: Die stem het van die deksel af gekom tussen die twee gerubs uit. Die Here sê self vir Moses: Daar sal Ek jou ontmoet. Ek sal met jou praat van die deksel af tussen die twee gerubs uit wat op die ark met die getuienis is. Al my bevele vir die Israeliete sal  Ek jou van daar af gee (Eksodus 25:22).

Die ark was heilig, want dit is die plek waar God teenwoordig was. Dit is ook die plek waar sy heilige wet gebêre word. Die ark het ook die Israeliete gedurig aan hulle verbond met God herinner. Daarom moes die ark met eerbied hanteer word. Toe Dawid die ark na Jerusalem gebring het, het die osse gestruikel. Ussa gryp na die ark om dit teë te hou: Hy het op die plek gesterf (2 Samuel 6:6 – 9).

Daar was ook duidelike voorskrifte oor waar die ark geplaas moes word. Daar moet ‘n voorhangsel van blou, pers en bloedrooi wolstof gemaak word. Hierdie voorhangsel skei dan die Heilige van die Allerheiligste. Die ark moet agter die voorhangsel in die Allerheiligste geplaas word (Eksodus 26:31 – 33).

Die ark het saam met die Israeliete deur die woestyn getrek. Dit was die teken van die heilige teenwoordigheid van God.  Die ark het ‘n baie belangrike rol gespeel toe die Israeliete die Jordaan oorgesteek het en Kanaän ingetrek het. Die priesters het voor geloop met die volk agterna. Toe die voete van die priesters in die water van die Jordaan kom, het die water gaan staan. Israel kon veilig deur die Jordaan trek (Josua 3). Ook met die inname van Jerigo speel die ark ‘n baie prominente rol (Josua 6). Na die land ingeneem is, vergader die volk om die ark (Josua 8:33).

In 1 Samuel 4 lees ons dat die ark buitgemaak word. Dit was nadat die volk teen die Filistyne (sonder die ark)  geveg het en moes vlug. Inderhaas laat haal hulle die ark. Die Here laat nie sulke misbruik van die ark toe nie. Die Filistyne buit die ark en neem dit na Asdod en plaas dit langs Dagon in sy tempel. Die volgende dag ontdek hulle dat Dagon vooroor geval en op die grond gelê het – voor die ark van die Here. Hulle maak weer vir Dagon staan, maar die volgende dag gebeur dieselfde ding. Hierdie keer het Dagon se kop en twee hande afgebreek. Geen wonder die Filistyne stuur later die ark terug nie. Vir twintig jaar staan die ark by Kirjat-Jearim.

Nadat Dawid vir Jerusalem verower het en dit sy hoofstad gemaak het, bring hy die ark na Jerusalem en plaas dit in die tent wat Dawid daarvoor opgeslaan het (2 Samuel 6). Later sou Salomo die ark in die tempel plaas (1 Konings 8). Kom na u rusplek toe, Here, U en die ark, die teken van u mag (Psalm 132:8).

Die ark het ‘n belangrike rol in die godsdiens en geskiedenis van Israel gespeel. Maar wat het van die ark geword? Het ons dan nie meer ‘n ark nodig nie? Daarna gaan ons in ‘n volgende artikel kyk.

Skrywer:  Dr Coen Slabber

Verbonde in die Bybel – Coen Slabber

‘n Verbond is ‘n bindende, formele ooreenkoms tussen twee partye. Dit speel ‘n belangrike rol in die Bybel, want God is dikwels een van hierdie partye. In die Bybel lees ons basies van twee soorte verbonde.

(1) ‘n Verbond tussen mense; en

(2) ‘n Verbond tussen God en mense.

I. ‘N VERBOND TUSSEN MENSE

Daar is verskillende voorbeelde van verbonde tussen mense:

(1) ‘n Verbond van vriendskap en lojaliteit. Jonatan en Dawid het ‘n verbond gesluit omdat Jonatan hom liefgekry het soos homself (1 Samuel 18:3). In Hoofstuk 19 lees ons dat Jonatan by Saul, sy vader, pleit dat hy Dawid se lewe moet spaar. Hy waarsku vir Dawid dat Saul hom wil doodmaak.

(2) Die huwelik as verbond. Omdat die Here getuie is tussen jou en jou vrou van jou jeug aan wie jy ontrou geword het, terwyl sy tog jou metgesel is en die vrou van jou verbond (Maleagi 2:14 OAV).

(3) ‘n Verbond met jouself. Ek het ‘n verbond gemaak met my oë: hoe sou ek dan ag gegee het op ‘n jongvrou? (Job 31:1 – OAV). Die Nuwe Vertaling praat van ek het my plegtig verbind.

(4) ‘n Verbond as deel van nasionale politiek. Ons lees in 2 Samuel 5:3 dat die oudstes van Israel na Dawid in Hebron gekom het en koning Dawid het met hulle ‘n verbond gemaak in Hebron voor die aangesig van die Here, en hulle het Dawid as koning oor Israel gesalf (OAV). Die Nuwe Vertaling verwys na ‘n verdrag. Met hierdie verbond onderneem die volk om die koning se gesag te erken en die koning onderneem om volgens die wet van God te regeer.

(5) ‘n Verbond as deel van internasionale politiek. En die Here het aan Salomo wysheid gegee volgens sy belofte, en daar was vrede tussen Hiram en Salomo, en hulle twee het ‘n verbond gemaak (1 Konings 5:12 – OAV). Hiram was die koning van Tirus. Dit stem ooreen met die verdrae wat lande vandag steeds met mekaar aangaan.

‘n Verbond tussen mense is dus ‘n vertrouensraamwerk waarin die verantwoordelikhede van en voordele vir elke party beskryf word.

II. ‘N VERBOND TUSSEN GOD EN MENSE

Vir Ou Testamentiese gelowiges was godsdiens die verbond – dit gaan oor trou aan die verbondsverhouding tussen God en die mense/volk wat Hy gekies het. God is dikwels die inisieerder van hierdie verbonde en Hy bind Homself aan die verbond. Kom ons kyk na ‘n paar van hierdie verbonde.

1. Met Noag

Na die sondvloed bou Noag ‘n altaar vir die Here. Toe sê God vir Noag en sy seuns: Kyk, Ek sluit ‘n verbond met julle en julle nageslag en met al die lewende wesens by julle –  dit sluit voëls en diere in (Genesis 9). God onderneem om nooit weer die mense en diere deur vloedwaters uit te wis nie. Hy gee selfs ‘n teken om hierdie verbond te beseël – die reënboog.

1. Met Abraham

In Genesis 15 lees ons dat God ‘n verbond met Abra(ha)m sluit. God maak verskeie beloftes, onder andere, dat hy, Abram, ‘n eie nasaat sal hê, dat hy ‘n groot nageslag sal hê, dat God die land Kanaän aan hom sal gee, dat Hy die nasies deur Abraham sal seën. Hy verander sy naam van Abram na Abraham. As deel van die verbond moes elke man besny word. Ons lees van baie voorwaardes wat God vir Homself stel, maar Hy verwag nie veel van Abraham en sy nageslag nie. Paulus sou later hierdie verbond met die konsep van genade verbind.

1.  Met Moses

Toe die Israeliete by Sinaiberg aankom, het Moses teen die berg uitgeklim. God sê vir hom: As julle My gehoorsaam en julle aan my verbond hou, sal julle uit al die volke my eiendom wees (Eksodus 19:5). In hierdie verbond is daar ‘n duidelike verpligting op die volk: hulle moet die wette en voorskrifte wat ons in Eksodus, Levitikus, Numeri en Deuteronomium kry, gehoorsaam. Dit is die voorwaardes waaronder die volk in die beloofde land met God in hulle midde kon leef en sy seën ontvang. Paulus sou later hierdie verbond met die konsep van die wet verbind.

1. Met Dawid

God sê vir die profeet Natan dat hy vir Dawid moet sê dat sy seun hom sal opvolg. God gaan egter verder: Jou koningshuis en jou koningskap sal vir altyd vas staan; jou troon sal altyd voortbestaan (2 Samuel 7).

1. ‘n Nuwe verbond

Daar kom ‘n tyd, sê die Here, dat Ek met Israel en Juda ‘n nuwe verbond sal sluit (Jeremia 31). Hierdie keer skryf God nie sy woord op kliptafels nie, maar op die volk se harte. Hy sal dit ook in die volk se gedagtes vaslê. God gaan verder: Ek sal hulle God wees en hulle sal my volk wees … Ek sal hulle oortredings vergewe en nie meer aan hulle sondes dink nie. By die instelling van die nagmaal sê Jesus: Hierdie beker is die nuwe verbond, beseël deur my bloed, wat vir julle vergiet word (Lukas 22:20). Hierdie nuwe verbond is in Jesus Christus vervul.

Die verbond speel ‘n uiters belangrike rol in die Ou Testamentiese verhaal, maar ook verbind dit Ou en Nuwe Testamente. Israel kan nie die bepalings wat ons in God se verbond met Moses kry, nakom nie. Hulle ondervind God se oordeel en word in ballingskap weggevoer.

God in sy genade bly getrou aan sy verbonde met Abraham en Dawid. Dit, ten spyte van Israel se ongehoorsaamheid, is hulle hoop vir die toekoms. Maar met die koms van Jesus word die nuwe verbond van krag: Ek sal hulle God wees en hulle sal my volk wees … Ek sal hulle oortredings vergewe en nie meer aan hulle sondes dink nie. Hierdie verbond is beseël met die dood en opstanding van Jesus Christus. Hierdie verbond staan steeds en ons word daaraan herinner as ons die nagmaal vier.

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Tien Plae (2) – Coen Slabber

`Science is but one form of rationalism, while religion is the most common form of superstion (Jerry  Coyne – genetikus)

The only difference between The Da Vinci Code and the gospels is that the gospels are ancient fiction while The Da Vinci Code is modern fiction – Richard Dawkins.

Die Bybel en godsdiens is ‘n bygeloof en fiksie. Dit is die siening van twee prominente wetenskaplikes. Een van die redes waarom hulle die Bybel en godsdiens verwerp, is juis oor wonderwerke. Hulle glo dat daar vir alles ‘n rasionele verduideliking moet wees en dat die Bybel se beskrywing van wonderwerke verbeeldingsvlugte is.

Die vraag: Is die tien plae ‘n wonderwerk of is daar natuurlike oorsake wat die plae kan verduidelik? Dit is nie ‘n vergesogte vraag nie. Kyk net ‘n bietjie later in Eksodus: die Israeliete is vasgekeer tussen die Rietsee en farao se leër. Dan lees ons: Moses het sy hand oor die see uitgesteek, en die Here het daardie hele nag die water met ‘n sterk  oostewind weggedryf, sodat die water oopgekloof en die see daar drooggelê is (Eksodus 14:21). Was die tien plae nie net ‘n aantal natuurrampe wat ons gereeld in daardie gebied kry nie? Was dit nie net ‘n jaar van abnormale weersomstandighede nie?

Plaag 1: Water word bloed. Wetenskaplikes kom met verskeie voorstelle na vore om dit te verduidelik:

• Daar was min reën en daarom was die vlak van die Nyl laag. Die water was modderig – rooi.
• Daar was abnormaal baie reën en die Nyl was in vloed. Die kleur was rooi as gevolg van die rooi grond wat ons in die Etiopiese hoogland kry en deur die vloed afgespoel is.
• Dit was die sogenaamde rooigety – toksiese alge in die water wat die water rooi verkleur. Hierdie is nie ‘n ongewone gebeurtenis langs ons eie kus nie. Die gevolg is dat die water ondrinkbaar word en die visse vrek.
• Daar was ‘n vulkaniese uitbarsting – waarskynlik by Santorini in Griekeland. Die as beland in die rivier en kleur die rivier rooi. Weereens word die water ondrinkbaar en die visse vrek.

Plaag 2: Paddas. Enigiets wat visse laat vrek, sou veroorsaak dat die paddas die rivier verlaat – en vrek. Party wetenskaplikes beweer dat die vrektes onder die paddas die gevolg van inwendige antraks was.

Plaag 3 en 4: Muggies en steekvlieë. Die stinkende dooie paddas lok allerhande insekte soos muggies, vlieë, streekvlieë, vlooie, ens. Hulle is natuurlike draers van allerhande siektes. Paddas beheer ook die insekgetalle – min paddas, baie insekte.

Plaag 5 en 6: Pes onder die vee en swere. Die insekte versprei allerhande siektes onder mense en diere. Die bytplekke van die insekte kan septies word en aanleiding gee tot swere. Ons moet onthou dat daar hope paddas, vullis en selfs rou rioolvuil langs die Nyl was – ‘n ideale broeiplek vir insekte.

Plaag 7: Hael. Alkant van die Nyl is daar die warm, droë woestyn. Dit vorm ‘n soort tregter wat bevorderlik is vir die ontstaan van donderstorms. Dit kan ook wees dat weens die vulkaniese aktiwiteit daar heelwat as en swael in die atmosfeer was. Dit kon die weerpatroon verander het. In Josua 10 lees ons van die oorwinning oor vyf Amoritiese konings. Terwyl hulle op die vlug was vir Israel … het die Here … groot haelstene op hulle laat val. Daar is meer van hulle deur die hael dood as wat deur die Israeliete met die swaard doodgemaak is (vers11).

Plaag 8: Sprinkane. Sprinkaanswerms is nie onbekend in daardie gebied nie. Hulle broei ook uit as die grond nat is.

Plaag 9: Drie dae donker. Bloot as gevolg van hulle getalle kon die sprinkane die land donker gemaak het. Dit was meer waarskynlik dat die gevreesde khamsin – die warm woestynwind wat erge stofstorms, wat dae lank kan duur, veroorsaak – die oorsaak vir die donkerte was. Die donkerte  kan ook die gevolg van vulkaniese as in die lug gewees het.

Plaag 10: Dood van die eersgeborenes. Daar is geen indikasie van watter siekte – indien enige – verantwoordelik was vir die dood van die eersgeborenes nie. Sommige meen dat na die drie dae van donkerte sou, soos dit die gewoonte was, die oudste seun eerste kos gekry het. Weens al die klimaatsversteurings het ‘n fungus in die graan gegroei wat verantwoordelik was vir hulle dood.

Dit alles laat ons met ‘n klomp vrae. Kom ons kyk of ons bevredigende antwoorde kan kry:

(1) Het die plae wel plaasgevind? The Telegraph (27 Maart 2010) plaas ‘n artikel met die opskrif: Biblical Plagues really happened. Daarin sê ‘n aantal wetenskaplikes dat daar bewyse is dat die plae wel plaasgevind het.

(2) Hoekom is die Israeliete gespaar? Die Israeliete het nie in die Nyldelta gewoon nie, maar in die Wadi Tumilat wat oos van die Nyl geleë was. Die farao het dit raakgesien (Eksodus 9:7), maar hy bly onversetlik. In Eksodus 15:26 lees ons: Julle moet goed luister na wat Ek, die Here julle God, sê! Julle moet doen wat reg is in my oë, gehoor gee aan my gebooie en alles doen wat Ek vir julle voorskryf. Dan sal Ek geeneen van die siektes waarmee Ek Egipte getref het, oor julle bring nie, want dit is Ek, die Here wat julle gesond hou. Is dit nie God se voorsiening dat die Israeliete juis daar gewoon het nie?

(3) Was die plae die gevolg van natuurlike oorsake – klimaatverandering en natuurrampe? Daar is drie aspekte wat pla as ons die plae aan natuurlike oorsake wil toeskryf:

• Die plae was erger as wat die Egiptenare normaalweg ondervind het. So lees ons van die haelstorm: so erg soos dit nog nooit was vandat daar mense in Egipte woon nie (Eksodus 9:24).
• Die reeks rampe so kort op mekaar. ‘n Mens sou nie sommer tien natuurrampe so kort op mekaar verwag nie.
• Die tydsberekening – hoekom juis nou? God het vir Moses in die woestyn geroep: Daarom stuur Ek jou na die farao toe sodat jy my volk, die Israeliete, uit Egipte kan bevry (Eksodus 3:10). Hy kom in Egipte aan en gaan sien die farao. Toe die farao weier dat die Israeliete uit die land trek, begin die plae. Die Israeliete het vas geglo dat die plae God se oordeel was – die straf vir ‘n hardkoppige farao.

My gevolgtrekking: God het die plae oor Egipte en die farao gebring. In die proses kon Hy van klimaatstoestande gebruik gemaak het – Hy is immers ook God oor die natuur.

Verwysings:

J. Daniel Hays en J. Scott Duval (redakteurs): The Baker Illustrated Bible Handbook. Baker Books (2011)

Philip W. Comfort en Walter A. Elwell (redakteurs): Tyndale Bible Dictionary . Tyndale House Publishers (2001)

Skrywer: Dr Coen Slabber