Die Tien Plae (1) – Coen Slabber

Die plae het in die lente of vroeë somer van ongeveer 1400 vC plaasgevind. (Daar is sekere teoloë wat ‘n heelwat later datum voorstel – ongeveer 1200 vC.). Dit was in die Nyldelta gekonsentreer. Wat ons wel weet, was dat die plae baie erg was. So lees ons van die sewende plaag – hael – so erg soos dit nog nooit was vandat daar mense in Egipte woon nie (Eksodus 9:24). Daar is ook onsekerheid van hoe ver uitmekaar die plae was. Daar mag selfs ‘n paar maande tussen plae verloop het.

Ons lees van die eerste plaag – die water van die Nyl wat bloed geword het – in Eksodus 7:14 en van die laaste plaag – die dood van die eersgeborenes – in Eksodus 13:30. Daarna laat die farao die Israeliete wegtrek uit Egipte. In Psalm 78:44 – 51 lees ons ook van die plae. Net ses plae word daar genoem en die volgorde verskil ook van dié in Eksodus. [Ook in Psalm 105:28 – 36 lees ons van die plae.]

Watter teologiese betekenis het die tien plae? Hoekom nou juis tien plae? Hoekom het God nou juis plae gestuur – God kon mos in sy almag die Israeliete sonder enige ophef verlos het? Die antwoord kry ons in Eksodus 9:15 – 16. Die Here gee aan Moses ‘n opdrag wat hy aan die farao moes oordra: Na regte moes Ek nou al my hand uitgesteek het en jou en jou mense met ‘n pes van die aarde af uitgewis het. Daar is net een rede waarom Ek jou nog laat lewe, en dit is dat Ek jou my mag kan wys en my Naam daardeur oor die hele wêreld geroem kan word. God probeer nie die farao oortuig dat sy teenstand tevergeefs is nie, maar deur ‘n lang proses wys God vir hom dat God se mag sterker is as dié van die farao en al sy gode.

Dit is ook nie ‘n toets van die farao se uithouvermoë nie. Reeds na die tweede plaag was die farao bereid dat die volk kan gaan. (Hy het wel later sy besluit verander.) Na die sesde, agste en negende plae lees ons dat dit die Here is wat die farao steeds koppig laat bly het. Farao is bereid om die handdoek in te gooi, maar God wil voortgaan – Hy wil hê die mense moet besef dat hy nie net die God van die Hebreeuse slawe is nie, maar die God van die hele wêreld – ook van Egipte.

Die godsdienstige betekenis van die tien gebooie weerspieël elemente van die Egiptiese godedom in die sin dat God telkens teenoor een van die Egiptiese gode te staan kom en elke keer seëvier:

• Die Nyl is verpersoonlik en gesien as ‘n god – Hapi. Deur die water in bloed te verander oorweldig die God van Israel Egipte se god wat lewe bring.
• Die god Hept word afgebeeld as ‘n padda. Hy was die god van vrugbaarheid  en kindergeboorte. Farao het vroeër probeer om die getal Israeliete te beperk deur die Hebreeuse vroedvroue opdrag te gee om alle seuntjies onmiddellik na geboorte dood te maak. Daarna beveel die farao dat elke pasgebore seuntjie in die Nyl gegooi moet word. Nou gaan die paddas dood!
• Ra was die songod – ‘n belangrike god in Egipte. Die negende plaag – drie dae donker – was nie net ongemaklik nie, maar ook ‘n bewys dat Israel se God groter as Egipte se songod was.
• Hat-hot was in die vorm van ‘n vers en Apis in die vorm van ‘n bul. Die vyfde plaag – pes onder die vee – het weereens bewys dat Israel se God groter was as die Egiptiese gode.
• Die farao is self as ‘n god beskou.

Dit is duidelik dat Israel se God groter was as al die gode van Egipte.

Israel se God kon ook die elemente beheer. Die farao se towenaars kon wel die eerste twee plae nadoen. Hulle kon ook hulle kieries in slange verander – al vreet die slang uit Aäron se kierie hulle slange op. Maar verder as die tweede plaag kom hulle nie. God, daarenteen, het die hele skeppingsorde tot sy beskikking om Israel te verlos.

Ons het reeds gelees dat die farao se hart verhard het. Hoe gebeur dit?

1. Maar Ek sal die farao hardkoppig maak (7:3) – God maak hom hardkoppig.
2. Die Here het vir Moses gesê: ‘Die farao bly onversetlik, hy hou aan weier om die volk te laat trek’ (7:14). Ons kan dit as ‘n neutrale stelling sien.
3. Maar toe die farao sien dat daar verligting gekom het, het hy weer onversetlik geword (8:15). Hier is dit nie God wat hom hardkoppig maak nie – dit is die farao self wat hom verset.

In Romeine 9:18 sê Paulus: Dit is dus inderdaad so dat God Hom ontferm oor wie Hy wil, en dat Hy verhard wie Hy wil.

Die farao se reaksie op die plae is baie interessant – hy probeer met God onderhandel. Julle moet die Here bid dat Hy die paddas van my en my mense af wegvat. Dan sal ek die volk laat gaan dat hulle vir die Here kan gaan offer (8:8). Toe daar verligting kom, word die farao weer hardkoppig. Nou kom ‘n klein toegewing: Julle kan vir julle God gaan offer, maar hier in dié land (8:25). Later maak hy nog ‘n toegewing: Net die mans gaan! (10:11). Na die negende plaag nog verdere onderhandelinge: Julle vrouens en kinders kan saamgaan, maar julle kleinvee en julle grootvee moet hier agterbly (10:24). Na die tiende plaag besef die farao dat jy nie met God kan onderhandel nie: Gee pad onder my mense uit, julle twee en al die ander Israeliete! Gaan dien die Here soos julle gevra het! Vat julle kleinvee en julle grootvee soos julle gevra het, en trek! (12:31 – 32). ‘n Mens, nie eers die farao van op daardie stadium die magtigste land in die wêreld, kan met God onderhandel nie.

As kinders het ons geleer van die tien plae. ‘n Indrukwekkende storie … niks meer nie. Kyk ons egter van nader is daar heelwat lesse wat ons kan leer. In hierdie kort oorsig het ons ‘n paar van hierdie lesse uitgelig:

(a) God gebruik die plae om die farao, en vir ons, te oortuig dat sy mag alle magte op aarde oortref. Hy is sterker as die Egiptiese afgode; Hy is sterker as ons afgode soos geld, besittings, status, ens.

(b) God kan die elemente van die natuur beheer.

(c) Ons kan nie met God onderhandel nie.

Ons sit egter voor ‘n probleem: Daar is baie wetenskaplikes wat die hele idee van wonderwerke verwerp – jy kan alles aan natuurlike oorsake toeskryf. Geld dit ook vir die plae? Is die plae ‘n reeks natuurrampe wat “toevallig” op daardie stadium plaasgevind het? Kan ons die plae met ons rede verduidelik? In ‘n volgende artikel gaan ons daarna kyk

Verwysings:

J. Daniel Hays en J. Scott Duval (redakteurs): The Baker Illustrated Bible Handbook. Baker Books (2011)

Philip W. Comfort en Walter A. Elwell (redakteurs): Tyndale Bible Dictionary . Tyndale House Publishers (2001)

Skrywer: Dr Coen Slabber

Mense in die Bybel: Barnabas – Coen Slabber

Van Barnabas lees ons net in Handelinge en in Paulus se briewe. [Handelinge 4:36 – 37; 9:27 – 15:39; 1 Korintiërs 9:6; Galasiërs 2: 1, 9; Kolossense 4:10]. Die apokriewe Brief van Barnabas dateer uit die middel van die tweede eeu en is nie deur Barnabas geskryf nie. Die apokriewe Handelinge van Barnabas dateer uit die vyfde eeu. Dit bevat nie betroubare inligting oor Barnabas nie. Tertullianus het geglo dat Barnabas die skrywer van die Brief aan die Hebreërs was, maar dit word nie meer aanvaar nie.

Barnabas was waarskynlik ‘n vroeë bekeerling tot die Christelike geloof in die gemeente in Jerusalem. Josef ‘n Leviet wat op Siprus gebore is en wat deur die apostels Barnabas genoem is – dit beteken iemand wat mense moed inpraat – het ook die grond wat hy gehad het, verkoop en die geld gebring en dit vir die apostels gegee (Handelinge 4:36 – 37). Hy was ‘n Jood wat in Siprus gebore is. Omdat hy ‘n Leviet was, het hy baie in Jerusalem en die tempeldiens belanggestel. Hy het waarskynlik later in Jerusalem gewoon en is kort na Jesus se opstanding bekeer – moontlik deur die prediking van die apostels.

Saulus het na sy bekering na Jerusalem toe teruggekeer. Hy probeer by die volgeling van Jesus aansluit, maar almal was vir hom bang, omdat hulle nie kon glo dat hy ‘n volgeling van Jesus is nie. Dan lees ons: Barnabas het hom egter oor Saulus ontferm en hom na die apostels toe gebring. Hy het die apostels oortuig dat Saulus werklik ‘n ontmoeting met die Here gehad het en dat hy werklik bekeer is. ‘n Mens kan maar net wonder wat sou gebeur het as Barnabas nie vir Saulus ingetree het nie.

Na die dood van Stefanus verskerp die vervolging van die Christene. Die gevolg is dat die gelowiges uitmekaar gejaag en verstrooi word oor die gebiede van Judea en Samaria (Handelinge 8:1 – 8). Die apostels het in Jerusalem agtergebly. Waarskynlik het Barnabas ook in Jerusalem agtergebly.

Een van die plekke waar hierdie verstrooide gelowiges hulle gevestig het, was in Antiogië. Die gemeente in Jerusalem het hiervan gehoor  en hulle het vir Barnabas na Antiogië gestuur – ‘n bewys van die vertroue wat hulle in hom gehad het (Handelinge 11:19 – 30).  Barnabas het die gelowiges in Antiogië aangespoor om met hart en siel aan die Here getrou te bly. Dan lees ons hierdie wonderlike getuigskrif: Barnabas was ‘n goeie man, vol van die Heilige Gees en met ‘n vaste geloof.

Die gemeente in Antiogië het so vinnig gegroei dat Barnabas gevoel het dat hy hulp nodig gehad het. Barnabas reis na Tarsus om Saulus te gaan soek. Toe hy hom daar kry, bring hy hom na Antiogië om hom te help. Twee jaar lank werk hulle saam in Antiogië – en het baie mense onderrig. Hulle het ook ‘n hulpfonds begin en geld ingesamel wat vir hulle medegelowiges wat in Judea gewoon het, gestuur sou word. Barnabas en Saulus het die geld na Jerusalem geneem (Handelinge 11:29 – 30). Na hulle hulle opdrag in Jerusalem voltooi het, keer hulle na Antiogië terug en hulle het vir Johannes, wat ook Markus genoem word, met hulle saamgevat (Handelinge 12:25).

In Handelinge 13 lees ons dat die leiers van die gemeente in Antiogië vir Barnabas en Saulus afgesonder het om die werk van die Here te gaan doen. Drie aspekte is van belang:

(1)   Die Heilige Gees het hierdie opdrag aan die gemeente gegee;

(2)   Barnabas se naam woord voor dié van Saulus genoem. Hy was waarskynlik die prominentste van die twee.

(3)   Hulle word profete en leraars in die gemeente genoem.

Hulle besoek Siprus en daarna verskeie gemeentes in Klein-Asië, insluitend Antiogië in Pisidië, Ikonium en Listra. In Listra was daar sekere mense wat geglo het dat die gode soos mense geword en na hulle afgekom het. Barnabas word Zeus genoem.

Terug in Antiogië is daar moeilikheid. Mense wat van Judea af gekom het, probeer die Christene oortuig dat hulle besny moes word voordat hulle gered kan word. Paulus en Barnabas verset hulle daarteen en het in  ‘n heftige meningsverskil met hulle betrokke geraak (Handelinge 15). Paulus, Barnabas en ‘n paar ander van die gemeente word na die apostels en ouderlinge in Jerusalem gestuur om hierdie probleem uit te sorteer. Barnabas en Paulus het die vergadering toegespreek waarna besluit is dat die besnydenis nie nodig was vir nie-Jode nie. Ons lees dat die vergadering in Jerusalem van Barnabas en Paulus sê dat hulle hulle lewe gewaag het vir die Naam van ons Here Jesus Christus (Handelinge 15:26)

Nou volg ‘n tragiese episode. Paulus en Barnabas beplan ‘n tweede sendingreis. Barnabas wou vir Johannes Markus saamneem, maar Paulus weier botweg. Op hulle vorige sendingreis het Markus hulle in Pamfilië verlaat. Paulus wou hom nie saamneem nie, want Markus het nie enduit die werk saam met hulle gedoen nie (Handelinge 15:36 – 41). Hieroor het hulle so skerp van mekaar verskil dat hulle van mekaar geskei het. Barnabas en Markus vertrek per skip na Siprus terwyl Paulus vir Silas saam met hom neem op sy tweede sendingreis. [Paulus en Markus is wel later versoen. In Kolossense 4:10 lees ons dat Markus, die neef van Barnabas, groete stuur aan die gemeentelede in Kolosse.] Dit wil voorkom of Paulus en Barnabas wel later versoen is. In 1 Korintiërs 9:6 verwys Paulus weer na hom en Barnabas as hy verwys na apostels se reg op lewensonderhoud.

Hierna verskuif die fokus in Handelinge na Paulus en ons lees nie weer van Barnabas nie.

Elke gemeenskap, gemeente en individu het iemand nodig wat ander kan moed inpraat. Barnabas was so iemand. Die gevolge van sy moed inpraat was deurslaggewend vir die vroeë kerk. God gebruik sy verhouding met Paulus en Johannes Markus om hulle twee aan die gang te hou op ‘n stadium toe hulle swaar gekry het. Is ons iemand wat ander moed inpraat of kritiseer ons eerder?

Barnabas was ‘n goeie man, vol van die Heilige Gees en met ‘n vaste geloof (Handelinge 11:24)

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Verbondsboek – Coen Slabber

In die vorige artikel het ons na die boek van die lewe gekyk. In hierdie artikel kyk ons na die verbondsboek. Ons lees van die verbondsboek in twee kontekste:

1. Hy (Moses) het die verbondsboek geneem en dit vir die volk voorgelees (Eksodus 24:7). Wat presies die inhoud van hierdie boek was, is onseker. Dit mag net die tien gebooie gewees het of dit mag Eksodus 20 – 23 (sonder die verhalende gedeeltes) gewees het. Dat hierdie boek wetsvoorskrifte bevat het, sien ons uit die reaksie van die volk: Ons sal alles doen wat die Here beveel het en daaraan gehoorsaam wees. Veel nader kan ons nie kom nie.
2. Daar het hy aan hulle alles voorgelees wat in die boek van die verbond gestaan het (2 Konings 23:2). Tydens die bewind van Josia word die huis van die Here herstel. Die hoëpriester, Gilkija, ontdek die wetboek van die Here tydens die herstelwerk. Dit is nou uit hierdie boek wat hy voorlees. Verbondswette verwys gewoonlik na wette wat God met Israel gemaak het tydens Moses se leeftyd. Wat die inhoud van hierdie boek is, is ook onseker. Navorsers het na Hiskia se godsdienshervormings gekyk en daaruit probeer aflei wat die inhoud van die boek is. Party navorsers voel dat dit baie met die voorskrifte in Deuteronomium ooreenstem, terwyl ander dit betwyfel. Wat ons wel weet, is dat sekere hervormings die gevolg was van die ontdekking van hierdie boek: Daarna het die koning die volk beveel: “Vier die Paasfees tot eer van die Here julle God soos dit voorgeskryf is in hierdie boek van die verbond (2 Konings 23:21). Weereens is ons nie presies seker oor die inhoud van hierdie boek nie, maar dit was waarskynlik meer as net Eksodus 20 – 23. 

In 2 Konings 22:8 word daar na die wetboek verwys. Dit is dieselfde as die verbondsboek. Na die dood van Moses sê die Here vir Josua: Wees veral sterk en baie vasberade in die uitvoering van die wet wat my dienaar Moses jou beveel het. Moet daarvan nie links of regs afwyk nie (Josua 1:8). In sy afskeidsboodskap aan die volk, sê Josua: Maar julle moet sterk staan in die uitvoering van alles wat geskrywe staan in die wetboek van Moses (Josua 23:6). Die profete verwys dan ook voortdurend na hierdie wetboek. Selfs Jesus verwys na hierdie wetboek. Toe die Sadduseërs Hom konfronteer met ’n vraag oor die opstanding antwoord Hy hulle: En dat die dooies opgewek word, het julle dan nie in die boek van Moses, in die gedeelte oor die doringbos gelees hoe God vir hom gesê het … (Markus 12:26).

Die verbondsboek/wetboek se inhoud is onseker. Ons weet dat dit die voorskrifte wat God aan Moses gegee het, insluit, maar presies watter voorskrifte weet ons nie. Ons kan aanvaar dat dit die tien gebooie ingesluit het plus ander gedeeltes waaroor ons nie heeltemal seker is nie.

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Boek van die Lewe – Coen Slabber

Daar was onlangs ’n vraag op die webblad oor die Boek van die Opregtes. In twee artikels gaan ons kyk na nog twee boeke wat ook in die Bybel vermeld word: die boek van die lewe en die verbondsboek. Boek in Hebreeus verwys na enige geskrewe dokument geskryf op klei, klip of perkament. In hierdie artikel kyk ons na die boek van die lewe.

Die Boek van die Lewe word sewe maal in die Nuwe Testament vermeld – waarvan ses in Openbaring is.

(1) Paulus verwys na sy medewerkers – Euodia, Sintige, Klemens en ander wie se name hy nie vermeld nie en voeg dan by: wie se name in die boek van die lewe staan (Filippense 4:3).

(2) In die boodskap aan Sardis word gesê dat elkeen wat die oorwinning behaal, sal sulke wit klere dra. Ek sal nooit sy naam uit die boek van die lewe uithaal nie en Ek sal voor my Vader en voor sy engele verklaar dat hy aan My behoort (Openbaring 3:5).

(3) Hier lees ons van die dier uit die see: Al die bewoners van die aarde sal hom aanbid, almal wie se name nie van die skepping van die wêreld af geskrywe staan in die boek van die lewe, die boek van die Lam wat geslag is nie (Openbaring 13:8).

(4) Die bewoners van die aarde wie se name nie van die skepping van die wêreld af in die boek van die lewe geskrywe staan nie, sal verwonderd wees as hulle die dier sien … (Openbaring 17:8).

(5) Ek het die dooies, groot en klein, voor die troon sien staan en die boeke is oopgemaak. Daar is ook ’n ander boek oopgemaak, dit is die boek van die lewe. Die dooies is toe geoordeel volgens wat daar in die boeke geskrywe staan oor alles wat hulle gedoen het (Openbaring 20:12).

(6) As daar gevind is dat iemand se naam nie in die boek van die lewe geskrywe staan nie, is hy in die vuurpoel gegooi (Openbaring 20:15).

(7) Niks onreins en niemand wat iets losbandig en vals doen, sal ooit daarin (die nuwe Jerusalem) kom nie, maar net dié wie se name in die boek van die lewe, die boek van die Lam geskrywe staan (Openbaring 21:27).

Paulus (Filippense 4:3) gebruik hierdie beeld om sy medewerkers aan te moedig – ’n lewende hoop vir die toekoms. In Openbaring is dit ’n hemelse rekord met die name van martelare en diegene wat aan Jesus Christus behoort. Daarom lees ons ook dat daar na hierdie boek as die boek van die Lam verwys word.

Hierdie boek het ’n noue verbintenis met die eindtyd. So lees ons dat die boeke oopgemaak word. In hierdie boeke staan daar wat die mense alles gedoen het. Hierdie getuienis word dan voor die Regter geplaas. As jou naam in die boek van die lewe staan, kry jy ’n toegangskaartjie na die nuwe Jerusalem; as jou naam nie in die boek is nie, volg die ewige oordeel. Ons kry iets soortgelyks in Lukas 10:20 waar Jesus die twee en sewentig terugverwelkom: maar wees veral bly omdat julle name in die hemel opgeskryf is. God se liefde en goedheid is duidelik, want Hy het reeds van die skepping van die wêreld af die gelowiges se naam in die boek van die lewe geskryf. Ons kan dus absolute vertroue in God se versorging hê.

Maar waar het hierdie beeld sy oorsprong? Reeds in Eksodus 32:32 pleit Moses vir die volk na die episode met die goue kalf: Vergewe tog hulle sonde. As dit nie kan nie, moet U my naam maar uitvee uit die boek wat U geskrywe het. Hierdie geld natuurlik nie net vir Israel nie: As die Here die name van die volke aanteken, sal Hy by elkeen skrywe: Hierdie een is ook ’n kind van Sion (Psalm 87:6). Die hele idee van ’n hofsitting kom sterk na vore in Daniël 7:10: Die hofsitting het begin en die boeke met die aanklagte is oopgemaak. Daniël 12:1 sê: In daardie tyd sal almal uit jou volk wat in die boek opgeskryf is, gered word. Laastens moet ons net na Maleagi 3:16 kyk: Daar is ’n gedenkboek voor Hom geskryf met die name van dié wat eerbied vir die Here het.

Die boek van die lewe is ’n beeld wat reeds uit die Ou Testament kom. In Openbaring word hierdie beeld nie minder as ses maal gebruik nie. Dit het ’n baie nou verband met die eindtyd – gelowiges se name verskyn in hierdie boek. Indien jou naam nie in die boek verskyn nie, sal jy geoordeel word.

In die volgende artikel kyk ons na die verbondsboek.

Skrywer: Dr. Coen Slabber