Genadedood(1)

Genadedood(1) – Coen Slabber

Definisie:

HAT: ʼn Pynlose dood kunsmatig bewerkstellig uit meegevoel vir ʼn lyer aan ʼn ongeneeslike siekte. Dit staan ook bekend as eutanasie (eu = goed, wel; thanatos = dood; eutanasie = goed doodgaan). Dit verwys gewoonlik na die praktyk om ʼn lewe pynloos te beëindig.

Agtergrond:

Soos ander bio-etiese probleme kan ons nie genadedood in wetlike en wetenskaplike isolasie benader nie. Dit is nie ʼn suiwer mediese probleem per sé nie, maar ʼn morele probleem. Ons kan nie verwag dat geneeshere alleen hieroor moet besluit nie, alhoewel hulle ʼn definitiewe inset het om te lewer. Genadedood is deel van die debat tussen twee denksisteme in die wêreld:

(a)        God het die mens geskep na sy eie beeld. Die reg om lewe te vernietig is dus God s’n. Selfs nie deernis vir iemand wat erge pyn ondervind, regverdig dit dat die mens ʼn lewe neem nie. As ons praat van genadedood praat ons in werklikheid van vals genade.

(b)        Die mens het die reg om te kies wat met hom moet gebeur. As hy voel dat hy nie langer wil leef nie, is dit sy reg. In hierdie gevalle berus die keuse by die betrokke persoon of sy gesin. God speel geen rol in die keuse nie.

Geskiedenis

Wat is die posisie van die geneesheer? Mense verwys na die Eed van Hippocrates. Hippocrates is in 5de eeu voor Christus op die Griekse eiland Kos gebore en is veral bekend vir hierdie eed. Hierdie is ʼn heidense eed, want hy begin deur te sweer by Apollo, Eskulapius en ander gode. In hierdie eed sê hy onder andere: Ek sal geen gevaarlike medisyne vir iemand gee as hy daarvoor vra nie; ek sal ook nie so iets voorstel nie. Die ou Grieke en Romeine het nie geglo dat lewe ten alle koste behou moet word nie. Hulle was nogal verdraagsaam ten opsigte van selfmoord deur mense wat sterwend was – Sokrates is ʼn goeie voorbeeld. Hy het gif gedrink voor hy tereggestel kon word.

Die beskikbaarheid van allerlei middels wat mense kan doodmaak, het die belangstelling in genadedood laat toeneem. Eutanasie-verenigings is in Engeland (1935) en die VSA (1938) gestig om aggressiewe genadedood te bevorder. In 1937 word genadedood in Switserland gewettig, mits die persoon wat die lewe beëindig, niks daaruit gaan baat nie.

Eugenetika (= wetenskaplike ondersoek van alle faktore wat ʼn ras kan verbeter) was ʼn probleem in Nazi-Duitsland. Eksperimente is op mense uitgevoer. Onderliggend gaan dit oor die verbetering van die ras. Dit het begin by mense wat verstandelik erg gestrem was. Daarna kom die T4-program van die Nazi’s – dit begin met kinders onder die ouderdom van 3 jaar wat geestelik of fisies gestrem was; dit word later uitgebrei na ouer kinders; later na inrigtings waar mense met geestesongesteldhede aangehou is. Laastens word dit uitgebrei na die konsentrasiekampe. Nou was die slagoffers nie meer mense met gestremdhede nie, maar Jode.

As gevolg van hierdie Nazi vergrype ontwikkel daar ʼn sterk stem teen genadedood na die Tweede Wêreldoorlog. Sedertdien verander baie lande hulle siening in die sin dat hulle meer toegeeflik word. ʼn Goeie voorbeeld is Terri Schiavo. Sy het in Florida in die VSA gewoon. Teen2005 was sy reeds 15 jaar bewusteloos. Sy word met ʼn maagbuis gevoed en so aan die lewe gehou. Haar man nader die hof met die versoek dat die maagbuis verwyder moet word. Die res van die familie (ook haar ouers) was daarteen gekant. Hy slaag met sy aansoek in die hof ; die buis word verwyder en sy sterf kort daarna.

Die wetlike posisie

Mense se sienings oor genadedood wissel baie – van moord tot genade/verlossing. Aktiewe genadedood is onwettig in Suid-Afrika en in meeste ander lande. Die pasiënt het wel die reg om medisyne te weier – al lei dit tot sy dood. Hierdie situasie is besig om baie vinnig te verander. Baie lande is besig om hulle wetgewing aan te pas om genadedood moontlik te maak. Sommige vorme van genadedood is wettig in België, Luxemburg, Nederland, Switserland, Thailand, en die staat Oregon in die VSA.

Hoekom kry ons hierdie versagting van ons houding teenoor genadedood? Hoekom laat meer lande dit toe? Hoekom steun meer mense genadedood? Daar is veral drie faktore wat hier ʼn rol speel:

(a)        Aanvanklik het die heiligheid van lewe ʼn deurslaggewende rol gespeel, maar in die moderne samelewing is die kwaliteit van lewe bepalend. Genadedood is dus ʼn optrede van deernis.

(b)        Die klem op die reg van die mens om self te besluit – ook oor sy eie liggaam. Dit is ʼn argument wat ons ook in die aborsie-debat kry.

(c)        Die samelewing se vrees vir oud word en die dood.

in die volgende artikel gaan ons kyk na die verskillende vorme van genadedood.

Outeur: Dr Coen Slabber