Saamwoon en trou – Hermie van Zyl

‘n Leser vra:

Indien ’n paartjie al vir baie jare saamwoon in onthouding, is dit dan steeds sonde en is dit steeds nodig om te trou?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Hier word bitter min inligting gegee om op te gaan. Ek moet dus sekere aannames maak en dan daarvolgens antwoord.

Die eerste aanname is dat hier van ’n heteroseksuele paartjie gepraat word. Verder, die frase “in onthouding” roep die situasie op van ’n paartjie wat nie ’n seksuele verhouding het nie, hoewel die “baie jare saamwoon” veronderstel dat hulle tog ’n baie hegte verhouding het, amper ’n soort huwelik, maar sonder seks. Maar nou wil dit tog lyk of die vraagsteller hierdie “saamwoon in onthouding” as sondig ervaar, want sy vra of dit “steeds sonde” is. Met die (geïmpliseerde) vraag daarby: indien dit nie sonde is nie, is dit dan nodig om te trou?

Die hele situasie, soos ek dit hierbo gekonstrueer het, kom tog ’n bietjie vreemd voor. Saamwoon veronderstel gewoonlik ’n volledig fisiese verhouding, maar sonder dat ’n formele huwelik aangegaan word. Maar hier het ons ’n saamwoon sonder dat seks ter sprake is. Hulle deel net ’n gesamentlike woonruimte, deel waarskynlik ook die finansiële en ander verantwoordelikhede wat daarmee saamgaan, ondersteun mekaar op sosiale en emosionele vlak, maar begeer nie iets meer as dit nie. ’n Soort gerieflikheidsverhouding dus.

Vanuit Christelik-etiese perspektief hoef die hele kwessie van sonde in so ’n situasie myns insiens nie ter sprake te kom nie. Ek kan my voorstel dat ’n man en ’n vrou ’n woonruimte deel om daaruit bepaalde voordele te trek, sonder dat hulle die bedoeling het om soos man en vrou in die huwelik te lewe. Amper soos goeie vriende of soos broer en suster wat bloot ’n woonstel deel ter wille van die gerief daarvan, maar tog ook omdat hulle van mekaar se geselskap en teenwoordigheid hou. Soos reeds gesê, indien dít die situasie is, hoef ons vraagsteller haar nie druk te maak oor of dit sondig is of nie. (Sonde is in elk geval ’n baie breër aangeleentheid as net die vraag of hulle in so ’n saamwoonverhouding seks het of nie. Selfs binne ’n huwelik, waar seks formeel geoorloof is, kan man en vrou in sonde leef, weens die manier waarop hulle met mekaar en met die kinders omgaan.)

Natuurlik kan die situasie soos geskets deur ons vraagsteller vrae na buite oproep. Mense wat weet dat hulle “saamwoon” sal waarskynlik dadelik die afleiding maak dat hulle ook ’n seksuele verhouding het. Die paartjie sal dus voortdurend “vure moet doodslaan” om misverstande uit die weg te ruim, wat op die lang duur stremmend kan inwerk op hulle saamwoon. Verder, die paartjie kan later gevoelens vir mekaar ontwikkel wat dan uitloop op ’n seksuele verhouding. En ’n mens wonder of dit nie presies so ’n situasie is wat besig is om te ontwikkel en wat die vraagsteller noop om navraag te doen nie. Die blote feit dat ons vraagsteller die kwessie van sonde ter sprake bring, laat my juis dink dat dit vir haar belangrik is om die verhouding binne algemeen aanvaarbare Christelike norme te hou. Tot hiertoe was hulle saamwoonreëling nie vir haar sonde nie, maar nou raak dit ’n kwessie, gegewe die moontlike verandering in die verhouding. Indien ek die situasie reg opsom, wil ek vervolgens ’n paar opmerkings maak oor saamwoon-met-seks as ’n alternatief vir die huwelik.

Ek is bewus daarvan dat baie Christene vandag dit nie as sonde beskou om saam te woon sonder dat hulle tot trou oorgaan nie. Dit word nie meer as ’n “doodsonde” beskou nie; in sekere kontekste word dit amper as normaal aanvaar, die wenkbroue lig nie eens daaroor nie. Selfs in Christelike huise word dit maar stilswyend aanvaar as deel van die moderne samelewing waar die vrou in alle opsigte die man se gelyke is. Sy het haar eie beroep en het nie meer die man se geld of ondersteuning nodig om haar eie ding te doen nie. Trou is ’n vrye keuse, en nie ’n samelewings- of religieus-voorskriftelike norm meer nie. In ’n sekulêre samelewing word die huwelik ook as ’n “uitgediende” instelling beskou. ’n Mens het nie “papiere” nodig om saam met iemand anders in ’n intieme lewensgemeenskap te leef nie. As daar konsensuele toestemming tussen volwassenes is, is dit niemand anders se besigheid nie, word gesê. Daar bestaan ook deesdae wetgewing wat saamwoon-verhoudings en -gesinne beskerm. Daar het dus stil-stil ’n totale sosiale omwenteling plaasgevind wat die siening oor en status van die huwelik betref. En dít moet mens in ag neem wanneer oor en teen saamwoon gepraat word. ’n Mens moet oppas om nie met groot voete in te klim en links en regs te veroordeel nie.

En tog is die huwelik beslis nie uitgedien nie. Mense trou nog! Dis asof daar ’n diepliggende aanvoeling is dat die huwelik vir iets meer staan as maar net dat mense nou amptelike toestemming het om as man en vrou saam te woon. Want die huwelik, Bybels gesien, gaan oor onvoorwaardelike oorgawe en verbintenis aan mekaar, wat, godsdienstig gesproke, ook uitdrukking is van die liefde tussen Christus en sy gemeente. Soos Christus die gemeente liefhet en sy lewe daarvoor gegee het, so moet die man sy vrou liefhê en versorg (Efesiërs 5:25-33). Dit gaan eintlik oor ’n wedersydse oorgawe en onderwerping aan mekaar (Efesiërs 5:21), waar man en vrou mekaar deur dik en dun, in swaarkry en goeie tye, in siekte en gesondheid, ondersteun, liefhet en dra. In die lig hiervan is blote saamwoon as “proeflopie” om te kyk of dinge gaan uitwerk, ’n miskenning van waarvoor die huwelik ten diepste staan. Saamwoon is eintlik maar ’n voortydige en selfsugtige toe-eiening van die voorregte van ’n intieme verhouding sonder dat die geestelike kapitaal en verantwoordelikhede wat belê moet word in so ’n verhouding, aanvaar word. Hoe dikwels het dit nie al gebeur dat een van die partye eenvoudig uitstap uit so ’n verhouding en die ander met die gevolge laat nie.

Maar natuurlik, in saamwoonverhoudinge kan dinge ook goed uitwerk, terwyl dit weer in formele huwelike ellendig sleg daaraan kan toegaan. Maar in laasgenoemde geval is dit dan nie die huwelik as instelling se skuld nie, maar die mense in die huwelik wat weens die hardheid van hulle harte dit nie laat slaag nie (Matteus 19:8). So, eerder as om die huwelik die skuld te gee dat verhoudings nie uitwerk nie en dan ander opsies volg wat sy eie stel probleme skep, is dit beter om dit wat God vir ons gegee het, te maak werk. Dan weet ons ten minste dat ons in veiliger waters vaar en binne God se wil vir die lewe opereer.

Om dus saam te vat wat ons vraagsteller se vraag betref: Indien die paartjie van plan is om voortaan as man en vrou saam te leef, soos in ’n huwelik, sal ek vanuit Christelik-etiese perspektief beslis voorstel dat hulle formeel in die huwelik tree. In die lig van my uiteensetting hierbo bly dit nog die beste opsie – vir hulle eie sieleheil en gemoedsrus, vir hulle breë familie én vir die samelewing waarvan hulle deel is. Veral as hulle belydende Christene is en die verhouding met Christus vir hulle erns is. Dan wil mens tog binne die geopenbaarde wil van God jou lewe lei. Maar indien die situasie bly soos dit tans is – saamwoon “in onthouding” – dink ek nie dat die kwessie van sonde ter sprake is nie. Mits hulle nie hulleself bluf met die “in onthouding” nie.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl