Kennis en geloof – Francois Malan

Pieter vra:

[Hierdie leser het ‘n vraag gevra oor Calvyn en geloof. Hy vra nou ‘n opvolgvraag oor kennis en geloof]:

Ek wil graag weet wat die VERSKIL tussen geloof en kennis is, byvoorbeeld in die lig daarvan dat die imperatief in die Skrif as ‘n reël is: “Glo!” en nie “Ken!” nie?

Antwoord:

Prof François Malan antwoord:

Slegs enkele opmerkings oor die vraag en die lang stuk wat die vraesteller reeds opgestel het.

1. Die opdrag om te ken kom wel in verskeie vorms implisiet in die Skrif voor:

Mt 22:37 Jy moet die Here jou God liefhê … met jou hele verstand (dianoia)

1 Petrus 1:13 daarom omgord die lendene van julle verstand – soos ‘n werker met die

Oosterse lang rok wat opgebind moet word sodat hy kan werk of hardloop – impliseer die

werking van jou verstand om insig en kennis te verkry.

Die opdragte om te leer (manthanoo) bv. Mt 11:29 leer van My

Die opdragte om te leer (ginooskoo) bv. Mk 13:28 en vele ander

Die opdragte om op te let (blepoo) bv. Mk 4:24

1. Pieter spook aan die einde van sy lang stuk oor geloof en kennis met proposisies en logiese verklarings vir geloof en kennis

(1) Is daar in die Skrifgetuienis ondersteuning vir gedagte dat kennis van proposisies as

proposisies nodig is vir geloof?

(2) Watter funksie vervul begrip by kennis van proposisies in hulle hoedanigheid as

proposisies?

(3) Is kennis van proposisies as proposisies deel van die geloofakte of slegs ’n

noodsaaklike voorwaarde?

Met die kennis van God en geloof in God gaan dit egter anders, want ons het met die onkenbare te doen, wat in ontoeganklike lig woon (1 Tm.6:16), ondeurgrondelik is sy oordele, onnaspeurlik sy weë (Rm.11:13).

As God, die Vader, Seun en Heilige Gees, Hom nie self aan ons openbaar nie, kan ons Hom nie ken of in Hom glo nie (openbaring Mt.11:25-27; 16:16-17; 1 Kor.2:10; Vader, Seun en Gees, vgl. Jn.14:26; 15:26; 2 Kor.13:13; Gl.4:6; Tit.3:6; vgl HK vraag 24). God maak Homself kenbaar deur sy Woord, en as mensgeworde Woord is Hy vir ons kenbaar in Jesus Christus (Jesus sê vir Filippus volgens Jn.14:9 hy wat My gesien het (ho heoorakoos pf.part. waarvan die gevolge voortduur) het die Vader gesien (pf. met voortduring).

In Joh.14:6-11 sê Jesus: ‘Ek is die weg en die waarheid en die lewe. Niemand kom na die Vader behalwe deur My nie. As julle My ken (egnookate perfektum: leer ken het en nou ken), sal julle my Vader ook ken. En van nou af ken julle Hom en sien julle Hom…die Vader bly in My…Glo in My omdat Ek in die Vader is en die Vader in My…’

Kennis van God is geloofskennis. Geloof is die totale positiewe verhouding van die mens tot God. God het Homself gegee om deur sy Woord geken te word. Geloof is die mens se draai na God toe (metanoia verandering van denke oor God en jouself; Hebr.6:1 weg van doodswerke tot geloof in God; Hand.26:20 om van denke te verander en na God te draai, doenende (praesens duratief) werke wat waardig/passend is by die verandering van denke; Rom.2:4 God se goedgunstigheid lei jou tot verandering van denke en gedrag. Vgl ook die ander woorde vir bekering: strefoo/epistrefoo die omkeer van jou hele lewe).

Die kennis van God geskied in die vervulling van die openbaring van sy Woord deur die Heilige Gees wat in ons bly en in ons is (Jn.14:17). Die Gees gee in ons die geloof in God (Ef.2:8 want uit genade is julle verlostes deur geloof, en dit nie uit julleself nie, dis die gawe van God; vgl. ook Flp.1:29).

Hy sal julle alles leer didaksai (Jn.14:26; 16:13-15 die Gees van die waarheid sal julle in die volle waarheid inlei hodegeoo; Jesus bring die waarheid en maak dit teenwoordig deur sy koms in die wêreld; die Gees van die waarheid lei ons in hierdie waarheid in en skep vir die gelowiges die ingang daarin; in verse 13-15 word anaggelloo ‘meedeel’, drie maal gebruik) Die Gees lei ons in die geloof in, oortuig ons van die noodsaaklikheid van geloof en van geloofsgehoorsaamheid.

Geloof, as die positiewe verhouding van die mens tot God, kom van God self af. Met sy Woord vereis God die mens se omkeer, sy ‘Ja’-sê vir God. Dit gebeur deurdat die Heilige Gees die klare lig aan die mens skenk om God te ken as sy God. So vind die mens se omkeer plaas. Die kennis van God is in hierdie geloofsgebeure geleë. Daarom sê Calvyn (Inst. III,2,7) geloof ‘is ‘n vaste en seker kennis van God se welwillendheid (benevolentia, sy goeie wil) teenoor ons, wat gefundeer is op die waarheid van sy genadige belofte in Christus, wat deur die Heilige Gees aan ons verstand geopenbaar word en in ons hart verseël/ingeprent word (obsignatur).’

In die geloofsgebeure is egter nie net die kennis van God inbegrepe nie, maar ook die liefde tot Hom (1 Jn.4:7-15), die vertroue op Hom (Mt.11:25-30; 2 Kor 3:4) en die gehoorsaamheid aan Hom (2 Kor 9:13).

 

Skrywer: Prof Francois Malan

Geloof is kennis – Francois Malan

Pieter vra:

Ek het ’n vraag aangaande Calvyn se siening oor geloof wat ook in die Heidelbergse Kategismus (HK) opgeneem is. (Dit is ’n redelik toegespitse vraag wat spruit uit ’n persoonlike studie oor die aard van geloof, en daarom laat ek dit oor aan u diskresie oor om te bepaal of hierdie die aangewese plek is om dit te vra). Volgens Calvyn (Institusie: 3.2.7) is geloof “die vaste en sekere kennis van die welwillendheid van God jeens ons …” en volgens die Heidelbergse Kategismus (V&A 21) word ’n ware geloof dienooreenkomstig (o.a.) as “’n vasstaande kennis …” beskryf. My vraag is dit: wat bedoel Calvyn (en die HK) wanneer hy sê dat geloof (a) KENNIS (b) IS? Ek vra dit teen die volgende agtergrond: (a) Volgens B.A. Gerrish (1999:12, Saving and Secular Faith) bedoel Calvyn met die woord “kennis” (cognitio) eintlik “herkenning” (“recognition”; agnitio). Plantinga (2000:247, Warranted Christian Belief) verstaan Calvyn weer so dat hy geloof as ’n kognitiewe aktiwiteit beskou. Maar in die lig daarvan dat Calvyn geloof kennis noem teen die agtergrond van “implisiete geloof” (waarteen hy gekant was), kan ’n mens werklik sê dat hy die woord “kennis” so verstaan het? En hoedanig Calvyn se begrip van die woord ook al verstaan moet word, is dit ook hoe die HK verstaan behoort te word? (b) Wat word bedoel met die bewering dat geloof kennis IS? In epistemologie (ook in die Reformatoriese epistemologie) word geloof (simplies) beskryf as “geregverdigde geloof in dit wat waar is”. Maar die implikasie daarvan is dat geloof kennis logies voorafgaan. Hoe kan ons dan sê dat geloof kennis IS? Aan die ander kant kan die fokus daarop wees dat geloof inhoud (’n “quae creditur”) het: proposisies wat aan iemand onbekend is kan nie geglo word nie. Dan gaan kennis van proposisies as proposisies geloof logies vooraf. Geloof is afhanklik daarvan, maar terselfdertyd is dit moeilik om te sien dat hierdie “kennis-van-proposisies-as-proposisies” deel van die geloofshandeling self is. Dan steeds is die vraag: hoe kan ons sê dat geloof kennis IS? Dit wil vir my voorkom of kennis geloof óf voorafgaan óf daarop gebaseer is – dit hang net af van watter kennis ter sprake is. Maar beide gevalle veronderstel ’n logiese chronologie wat dit moeilik maak om te verstaan wat met die frase “geloof IS kennis” bedoel word.

Antwoord:

Prof François Malan antwoord:

Kennis van God word voorafgegaan deur God se openbaring van homself aan die mens. Maar kennis is nie slegs ‘n saak van die verstand nie. God se openbaring beteken nie slegs ‘n verryking van my kennis, van my verstandelike insig nie. Om God te ‘ken’ beteken meer as intellektuele kennis, dit is ‘n lewensgemeenskap. ‘Wie nie liefhet nie, het geen kennis van God nie, want God is liefde’ (1 Jn.4:8); ‘Hiéraan weet ons dat ons in Hom bly en Hy in ons: Hy het ons sy Gees gegee (1 Kor.4:13) ‘En ons ken die liefde wat God vir ons het, en ons glo daarin. God is liefde ; wie in die liefde bly, bly in God en God bly in hom (1 Jn.4:16).

Lees ook Calvyn se inleiding tot boek 3 (3.1.1-4) oor die onmoontlikheid om God uit ons self te ken, en die rol van die Heilige Gees, wat die liefde van God in ons kom uitstort (Rm.5:5), deur wie ons met Christus verenig word, wat alleen geloof in ons kom werk, wat die Gees van verstand is wat ons oë van verstand open (Ef.1:18; 2:8).

Die vraag oor die definisie van geloof in 3.2.7 as ‘n vaste en seker kennis van God se welwillendheid teenoor ons, skryf dit nie volledig uit nie. Calvyn het daarby gevoeg ‘(die vaste en sekere kennis van God se welwillendheid teenoor ons) is gegrond op die waarheid van sy genadige belofte in Christus, wat deur die Heilige Gees aan ons verstand geopenbaar word en in ons hart verseël word. En dan brei hy verder daaroor uit in 3.2.14-19 en in die res van hfstuk 2.

Ook HK 21 word slegs gedeeltelik aangehaal, sonder die uitbreiding (‘n Ware geloof is nie alleen ‘n vasstaande kennis) waardeur ek alles wat God in sy Woord aan ons geopenbaar het vir waar aanvaar nie, maar ook ‘n vaste vertroue wat die Heilige Gees deur die evangelie in my hart werk, naamlik dat God nie net aan ander nie, maar ook aan my uit loutere genade, slegs op grond van die verdienste van Christus, vergewing van sondes, ewige geregtigheid en saligheid geskenk het.

Enkele opmerkings oor die tekste wat by die vraag bygevoeg is (van die begin af is die Skrifhoofstukke aan die kant van die teks aangedui, en later is die spesifieke tekste in die hoofstukke aangedui): by die werk van die Heilige Gees word o.a. na Ef.2:8 en Flp.1:19 verwys.

Die NAV se vertaling van Ef.2:8 is enigsins verskralend: ‘Julle is inderdaad uit genade gered, deur geloof. Hierdie redding kom nie uit julleself nie; dit is ‘n gawe van God.’ Letterlik staan daar: ‘want deur die genade (datief tei chariti) is julle gereddes (perfektum passief deelwoord sesoosmenoi) deur geloof; en dit (touto) nie uit julleself nie, (dit is) die gawe van God.’ Deur God se genade is ons gereddes deur geloof, (‘dit’ verwys dan na die geloof in Christus, wat Gods se gawe aan ons is, waardeur ons ons gered word).

NAV gee ook ’n verklarende byvoeging by Flp.1:28b,29: ‘… julle redding kom van God. God het julle die voorreg gegee om Christus te dien, nie alleen deur in Hom te glo nie, maar ook deur vir Hom te ly.’ Letterlik: ‘…maar van julle redding, en dit van God. Want aan julle is dit geskenk (echaristhe) vanweë/ter wille van (huper) Christus, nie alleen om in Hom te glo nie, maar ook vanweë/ter wille van (huper) Hom te ly.’ Die geloof in Christus is God se geskenk aan ons vanweë/ter wille van (huper) Christus.

Gl.5:22 praat o.a. van liefde as deel van die vrug wat die Heilige Gees in ons bewerk;

Mt.16:17 van die Vader in die hemel wat aan Petrus die kennis oor Christus gegee het;

2 Kor.4:13 oor die Gees wat die geloof wek, Letterlik ‘dieselfde Gees van die geloof’;

Hand.16:14 van die Here wat Lidia vir die woorde van Paulus ontvanklik gemaak het.

‘Geloof is kennis’ – dit gaan om geloof in Christus as die Seun van God, wat God, in sy onverstaanbare liefde vir die wêreld, toe ons nog sondaars was, gegee het, sodat elkeen wat in Christus glo die ewige lewe kan hê (Jn. 3:16; Rm.5:8). Die geloof is God se geskenk aan ons deurdat Hy met sy Gees in ons kom woon het (Rm.8:9,11; 1 Kor.3:16). Kennis is kennis van God, die Vader en die Seun en die Heilige Gees wat in liefde aan mekaar verbind is, en aan ons geopenbaar word deur die koms van Christus wat in die Vader is en die Vader in Hom (Jn.14:10). ‘Dit is die ewige lewe: dat hulle U ken, die enigste ware God, en Jesus Christus, wat deur U gestuur is’ (Jn.17:3).

Soos geloof die band is met God, deur Christus bewerk, en wat die Heilige Gees in ons werk, is die kennis van God in Christus die lewensgemeenskap met hulle (Jn.17:21 U, Vader in My en Ek in U, en hulle in Ons) deur die Heilige Gees wat in ons woon, deur wie God sy liefde in ons uitgestort het (Rm.5:5). Beide geloof en kennis is verhoudingsterme soos ‘geregtigheid’ wat verduidelik dat die verhouding tussen ons en God deur Hom reggemaak is en ons nou sy kinders is wat Hom as ons liefhebbende Vader ken en in Hom glo, op Hom vertrou met ons lewe, Hom liefhet met alles wat Hy in ons gegee het. En dit alles is die werk van die Heilige Gees in ons. Deur die Heilige Gees wat albei bewerk, is geloof in God kennis van God, en is kennis van God geloof in God. Daarom gaan dit nie oor wat eerste kom nie.

 

Skrywer: Prof Francois Malan