Rut 1^{16 – 19a, 22}, 2^{1, 10-14}, 3^9-13, 4^11-17

Hoekom Sou Iemand my ʼn Christen Wou Noem

Dat iemand my ʼn christen sou wou noem…

het niks te doen met watter gladdebek oortuiging ek myself dit noem

… dis eerder of die mense om my dit wil sê as hulle sien wat ek doen

vra nie hoeveel siele ek gewen het met die hellevrees wat ek oral opskop

…eerder ʼn belydenis van verlore – gekry – vergewe – my hele ougatgeit omgedop

maak my nie ʼn ‘kruitjie-roer-my nie’ onaangeraak deur gewone mense se wanhoop

…ek huil, is bang, kry seer soos enige gewone skepsel, met ʼn effe annersgeit hoop

vra nie hoe ek regkry om die wat anders glo met my beterweteriggeit te bemoerbei

…maar eerder hoe mense wat verskillend glo ook my manier van glo kan bearbei

is nie omdat ek meer suksesvol, ryker of gesonder is oor wat vroomgeit veroorsaak

…maar omdat hulle steeds kan raaksien hoe die Here se werk in my nooit opraak

het niks uit te waai met ʼn kamma eksieperfeksiegeit wat ek met vroomgeit bykry

…dis eerder ʼn wete dat die Here, ten spyte van wat Hy weet, vir my steeds liefbly

is nie oor my ‘alleman’getroos wat alewig weet hoekom alger onnodig seerkry

… dis eerder omdat ek die Here bly vertrou ook in dit wat my sonder rede onderkry

het niks uit te waai met hoe ek soos ʼn engel met vlerke oral rondloop

…dis eerder hoe ek tenspyt van afval en geskroeide vlerke steeds kan bly hoop

is nie oorlat ek ʼn Jesus’freak’ raak wat allerhande frats goeters sê en doen

…maar om stomgeslaan te kan hoor dat Jesus sonder skaam my sy ‘vriend’ noem

kan tog nie omdat hulle my Sondae gestyf en gestryk ewe vroom in ʼn kerkbank sien sit

…miskien eerder om my elke dag te ervaar as ene wat in eenvoud leef wat hy glo…net dit.

is nie oor my Bybelteksie ekspertgeit wat ongevraag almal wat verskil probeer seermaak

…om met my verwonderd te bly oor die misterie van Bybelstories wat lewens aanraak

staan nêrens in die Bybelbladsye geskrywe dat mense ooit hulleself christene noem

… dis diegene tussen wie hul elke dag lewe wat sien wat hulle doen wat hul so noem

 

Liefde verander mense… die wat die ontvang maar ook weggegee kry

In ons Bybels kry ʼn mens die boek Rut tussen Rigters en 1 Samuel … dis destyds in 200^vC met die Griekse vertaling^Septuaginta van die Ou Testa­ment hiernatoe geskuif omdat Rut 1¹ begin met die woorde ‘In die dae toe die rigters regeer het…’ en dit eindig in die laaste hoofstuk ^{Rut 4:18-22} met die ge­slags­register van koning Dawid. Daarom het die vertalers gevoel dat die Rut­storie meer logiese tussen die Rigters- en Koningstories inpas.

Maar die Hebreeuse Bybel volg ‘n ander logika… daarin kry ʼn mens die boek Rut nader aan die einde van hul Bybel in daai ge­deelte be­kend as die megillot of feesrolle. Daar is altesaam vyf van dié fees­rolle wat elke keer tydens een van die groot Joodse feeste gelees word: Hooglied met Pasga; Prediker tydens die Loofhuttefees ter herinnering aan die woestyntyd met die uittog uit Egipte; Klaagliedere ter herdenking van die eerste en tweede tempel se vernietiging; Ester met die Purim fees waar haar storie herdenk is en Rut met die ‘fees van die weke’ of ‘oesfees’ of ‘pinkster’, dis ʼn fees ge­vier met die by­mekaar­maak van die graan­oes. Vir die Jode hoort Rut se storie hier om­dat Rut en Naomi in Betlehem aan­ge­kom het aan die begin van die gars-oes ^{Rut 1:22c}.

Natuurlik het waar wieookal vir Rut in die Bybel loop neersit het niks te doen met wan­neer dit gelees of hoe dit verstaan behoort te word nie, dit kry jy eerder in hoe en hoekom hierdie storie vertel en geskrywe geraak het. Die Rutboek is taamlik laat in Ou Testament geskiedenis geskrywe, waarskynlik in die tyd van die Twee­­de Tempel hier om en by 450 – 400^vC, dis net na die ballinskap terwyl die Rut­storie 600 jaar of wat ouer is… uit die rigterstyd. Na die ballingskap was ʼn baie span­nings­volle tyd in die geskiede­nis van die Judese gemeen­skap wat toe ge­dreig het om uitmekaar uit te wou skeur. Jerusalem is verwoes, die tempel is afge­breek en mense sukkel om hul armoede en ellende oorleef te kry. Die sedelike en morele verval onder die mees­te mense het net al erger geraak en so ook die ver­waar­­losing van hul gods­diens. Dis in hier­die tyd wat die priester Esra en sy tyd­ge­noot Nehemia pro­beer om die gods­diens­tige situasie in die land weer reggeruk te kry. Hulle het begin om die mure van Jerusa­lem en die tempel te herbou en dit ook reg­ge­kry dat mense weer die paasfees en ander Joodse godsdienstige feeste begin vier asook die Sabbatdag vir wat dit veronderstel is om te wees. Maar ongelukkig het Esra en Nehemia se letterlike ver­staan en toe­passing van hul Ou Testa­men­t Bybeltekste baie verwarring en seer onder daaitydse ge­lowiges veroor­saak… hiermee is nou eweskileik ʼn taboe-sonde bordjie om ge­mengde huwelike gehang^{Esra 10 & Neh 13:23-29} wat tydens die balling­skap ontstaan het. Daar was van Joodse mans in sulke huwelike verwag om van hul so­ge­naamde ‘sonde’-vrouens en kinders ont­slae te raak. Dis wat gebeur as jy in jou Bybel lees wat Moses in sy tyd skryf oor hoekom die Jode met sekere volke nie kon klaarkom nie^{Dt 23:3-4} en jy vat daai teksverse, sonder om eers uit te vind wat Moses daar­mee bedoel het en loop wurg dit woord vir woord in jou tyd se probleme in omdat dit klink soos ʼn oplossing vir dit waarvoor jy nie antwoorde het nie…

Jy sal weet hoeveel pyn dit al in die kerk veroorsaak het waar mense Bybeltekste uit verband uit ruk om hul eie politieke sieninge te pro­beer reg­verdig of om aan hul eie vroom­­geit geloof­waardigheid te probeer gee. As iemand sê ‘dit staan mos in die Bybel’ kry hul dit reg om enige iets daar­mee bewys te kry of ʼn streep deur te trek en niemand waag dit om te vra… ‘sê die Bybel rêrig so!’ Dis in sulke omstandighede wat die Rut­storie geskrywe raak as ʼn protesgeskrif juis oor hoe mense hul Bybellees en -verstaan gebruik om die vrae van hul tyd geantwoord te kry.

Die Rutskrywer gebruik ʼn storie wat in die Rigterstyd gebeur en projek­teer dit dan na sy tyd om sy lesers aan die praat te kry oor hul eietydse Bybelver­staan. Die rede hier­voor is dat enige storie se inpak op lesers veel groter is as daar af­stand geskep kan word tussen hul nou’se tyd en die storie se tyd. In 200^vC toe die Romeine as nuwe wêreldmoont­heid hul Romeinse manier van dink en doen op almal probeer afdruk het, skryf iemand oor Daniël wat in 600^vC in Nebukadneser se tyd in soortge­lyke omstandighede as gelowige kon oor­leef om met die Daniël­storie te vra wat moet ons by hom loop leer van wat bly glo beteken al kos dit watookal. Presies wat die Rutskrywer doen deur te vertel hoe ʼn vreemde Moabie­tiese vrou met haar liefde en deernis die Jode in die Rigterstyd se onver­­draag­same gesind­heid teenoor ander mense kon verander. Dan kan ons mos by haar loop leer hoe ons klomp nou beter met mekaar oor die weg kan kom na die balling­skap… Jode en vermengde Jode. Om juis in doerie tyd se Rutstorie lte kan raaklees hoedat… liefde mense verander, die wat dit ont­vang maar ook hulle wat dit onvoor­waardelik wegge­gee kan kry.

Die Rutstorie vertel van die verskil wat hoop in mense se lewens bring

In die Rutboekie gaan dit oor meer as net Rut se lewensstorie of hoe­kom sy Dawid se oumagrootjie was. Hierdie storie word gebruik om daaitydse mense aan die praat te kry oor hul Bybelverstaan en wie hulle gedink het God rêrig is. Maar dan word met hierdie Rutstorie gevra… nie watter tekswoorde daar in ons Bybels geskrywe staan nie, maar hoe leef ek as gelowige dit wat ek daarin gelees kry… kan die mense om my elke dag iets ervaar van God se liefde en deernis vir alle mense in hoe ek my Bybellees geleef kry. Dat ek soms die meeste met hoop by mense te doen kry van wie ek dit die minste verwag

Daar is so ongeveer vyf Bybelse verstaanstaaitoffies wat baie verwarring onder daaitydse ‘net na ballingskap’ mense veroorsaak het waarvan die ver­staan daarvan hier in die Rutstorie herskryf raak.

¹Israel se wet op ekslusiwiteit…in ons tyd so 60 of wat jaar gelede, het ons dit hier in Suid Afrika die wet op afsonderlike ontwikkeling genoem wat later in ʼn apartheid chaos verander het. Dit begin by die mense in Moses se tyd se kwaad­geit vir die Moabiete. Jode en Moabiete het hoe­genaamd glad­nie met mekaar klaar­ge­kom nie, ʼn on­klaar­kom­stigheid wat al van Genesis se toen­ter­tyd af kom. Die Moabiete was Noag se oud­ste dogter se na­geslag uit bloed­skande tussen ʼn dogter en haar pa^{Gen 19;37}. Maar die eintlike kwaad­geit was omdat die Moa­bie­te nie vir die Israeliete brood en water wou gee vir hul woestyn­tog nie, daar­om het die Jode in hul wetboeke laat ­skrywe dat gn Moabiet ooit as ‘n Israeliet aan­­vaar sal word nie… selfs nie iemand van die tiende ge­slag na die uittog nie^{Dt 23;3-4}. Die Rutstorie herskryf hierdie onklaar­komstigheid omdat die liefde en deernis van Dawid se oumagrootjie, Rut, mense se respek en waardering vir mekaar verander het. In haar onvoor­waardelike liefde het mense weer God se naby­wees ervaar.

²Esra en Nehemia het die Moses’wet’ wat verbied dat Moa­biete en Ammoniete Israeliete kon word, toe sommer verander in ʼn wet teen enige gemengde huwelike. Dit het gesinne opgebreek en oor en weer onhoudbare sondeverwyte veroorsaak. In die Rutstorie word hongersnood ʼn rede waarom ʼn Joodse gesin Moab toe emigreer om te kon oorleef en van daar af kom later terug wat oorgebly het uit ʼn Joodse gemengde familie … ʼn Jodin en Moabiet weduwee wat opgeneem raak in die groter Israel familie stamboom waaruit later koning Dawid gebore raak. Liefde en deernis tussen mense genees in die Rutverhaal oeroue onklaar­komstig­heid tussen mense… ook daar waar mense van mekaar verskil oor kultuur of taal of komvandaan.

³In die ou Israel is baie van deernis en omgee gemaak vir mense wat swaar­kry. Daar­voor was daar selfs ʼn soort ‘armmens reg’ ^{Deuteronomium 24:19} geskrywe om vir arm mense te sorg wat sê… as jy jou lande afoes en jy vergeet ʼn gerf op die land, moet jy nie omdraai om dit te loop haal nie. Dit moet bly vir die Joodse vreemdelinge of ʼn weeskind of ʼn weduwee. Boas radikaliseer hierdie wet deur vir ʼn Moabietiese vreemdeling, wat eintlik met die wet uitgesluit is, doelbewus meer gerwe te los as daai toevalliges wat agterbly. Hier­mee ignoreer Boas die wet van liefdelose onverdraagsaamgeit teenoor nie Joodse  vreemdelinge en neem die wet van deernis en omgee vir mense wat swaar­kry so ernstig op dat hy meer gee as wat die wet vra. Hy doen dit ten koste van homself as ʼn manier om vir Rut te sê… ek respekteer die liefde en deer­nis wat ek by jou as Moabiet raaksien wat jy vir jou Joodse skoonma het. Hiermee het die Rutlesers raak­gesien dat dit in verhoudinge nie gaan oor die foute wat ons oor en weer maak of oor wat ons kon of anders moes ge­doen het nie, maar of ons in ons verhouding geleer het om mekaar te kan respekteer en waardeer vir ons andersgeit.

⁴Die verstaan en gebruik van die Jode se ‘Leviraatshuwelik’ ^{Deuteronomium 25:5} word in die Rut storie ook op sy kop staangemaak… daai wet wat bepaal dat die bloedbroer van enige man wat kinderloos sterf met sy weduwee moet trou, nie soseer om vir haar te sorg nie, maar sodat sy bloedbroer se geslags­lyn voortgesit kan word. Rut en Boas raak getroud onder die voorwensel van hierdie wet wat eintlik nie op een van hulle van toe­pas­sing is nie. As hul seuntjie Obed in die laaste hoofstuk in koning Dawid se geslags­register inge­skryf raak, word hy nie vernoem na Rut se eerste man Maglon, soos die levriaats­wet bepaal nie, maar word gesê Obed is Boas se seun. Die manier hoe dit alles gebeur tenspyte van al die Joodse wette wat mense se Joodse identiteit en nalatenskap moes beskerm, het nogal allerhande vrae laat vra oor die kodes en sedes van die patriar­gale samelewing van daai tyd.

⁵Naomi het iewers êrens nog ʼn stukkie grond in Israel gehad wat sy sou kon ver­koop as sy wou deur aanspraak te maak op die sg ‘go’el wet’  of  ‘wet van lossing’^{Levitikus 25:25}. Dis daai wet wat sê dat as ʼn Israeliet weens armoede sy grond moet verkoop, moet dit deur die naaste manlike familielid terug­ge­koop word sodat dit later weer na die oorspronk­like eienaar kan teruggaan. Daai nag op die dorsvloer vra Rut as’t ware vir Boas om met haar te trou en so as haar go’el of losser op te tree. Hiermee gebruik sy, op advies van haar skoon­ma, ʼn wet wat bedoel is om mans te bevoordeel, om vir haar en haar skoon­ma ʼn toekoms te kan verseker. Rut knoop as’t ware die levri­aat en losserswet aan­mekaar en waag dit om hulle anders ge-inter­preteer te kry… nie meer as wette bedoel om net sekere mense te bevoordeel nie, maar waar hul lees en verstaan deur liefde en deernis bepaal word… word dit wette wat omgee vir mense wat swaarkry en vir die­gene wat om watter rede ookal uitgestoot geraak het. Waar godsdienstige wette of Bybel­lees so verstaan word, raak God se liefde en deernis vir alle mense sigbaar.

 

Wie is ek waar in God se wêreld…!

In die Rutstorie is daar twee storielyne waarin vertel word van hoe mense op hul manier worstel om God se daarwees in hul lewens raakgesien te kry…

¹die een is van Naomi, die vroulike weer­gawe van die Job­storie. ʼn Judese vrou wat in die kwessie van ʼn paar Bybelteksverse alles verloor van wie sy is en het. Haar hele komvandaan as Jodin stort in duie as al haar ‘naby’familie daar in Moab te sterwe kom. Later as sy na haar geboorteland terug­drentel wil sy liewer ‘Mara’ die bitter ene ge­noem word wat daar wil kom doodgaan as wat sy ’Naomi’ die lieflike ene is wat vroeër jare daar weg is. Haar storie­lyn wil vra… waar gaan jy die dag heen as dit vir jou voel asof God in jou lewe weggeraak het. Jy sou ook kon vra… watter verskil maak my bly glo die dag as alles wat my in die lewe oorkom my laat wegraak… hoe bly ek hoop as my wêreld in wanhoop vasgeval raak…?

²Die ander storielyn… is die een van Rut, ʼn Moabiet wat teen alle logika en verwagting dit waag om die Here te vertrou waar niemand gedink het dat sy sou weet hoe nie. Sy die vreemdeling wat uitgestoot word oor mense se verkeerde Bybelverstaan, waag dit om hierdie mense met liefde en deernis te aanvaar ten spyte van hoe hulle hul Bybel­lees verstaan het… sy waag dit om alles wat sy is en het prys te gee omdat God se liefde mense gesond­maak, die wat hul Bybvels verkeerd gelees het, maar ook vir Rut wat hierdie liefde wat sy by die Here ervaar het te kon weggee vir almal wat oor haar pad gekom het. So word Rut ʼn voorbeeld van iemand wat hoop gee vir ander mense.

In beide vroue se stories word eintlik gevra, wat maak my lewe die moeite werd as ek elke dag moet wonder – waar pas ek dan in of as niks werk soos dit moet nie. In die Rutboek gebeur wat Phillip Yancey in ons tyd geskryf het in sy boek finding God in unex­pec­ted places… dat ons weet mos dat God oral is, maar mense kom allerhande goeters in die lewe oor wat maak dat hulle dit nie meer raakgesien kry nie en as daar in daai mense se moedeloosgeit iemand met liefdevolle deernis na hul uitreik, is dit asof mense se oë weer oopgaan vir God se nog altyd naby­wees… dis wat dit beteken om vir ander mense hoop te gee in die hoop wat jy uitleef tenspyte van wat wieookal oorgekom het. 

Wat maak jou lewe ‘n moeite werd lewe om te wil leef in ‘n wêreld waarin mense al meer onseker raak oor wat oral aan die gebeur is… in ‘n wêreld waarin mense sukkel om werk te kry… in ‘n wêreld waarin mense al meer bang en moede­loos raak oor die verskil wat ek nie meer gemaak kry nie… in ‘n wêreld waarin kinders tou opgooi omdat hulle nie meer hoop het in vandag se deur­mekaar nie… in ‘n wêreld waarin jy verwerp word vir wie jy is, omdat jou grootjies of eweknieë kwansuis gewees het wat hulle nie moes wees nie? In so ‘n wêreld, het die Here Jesus destyds, ‘n mens soos een van ons ge­word  om te kom wys watter verskil God se liefde vir alle mense in so ʼn wêreld maak… hoe daai liefde mense verander, die wat dit ontvang, maar veral hulle wat dit ook weggegee kan kry aan almal om hulle elke dag. Dis ook die goue draad in Rut se lewenstorie. Daar in Moab al begin, toe sy ge­kies het om saam met Naomi te gaan^1:16… daar al het Rut se lewenstorie, ‘n geloof­- en hoopstorie geraak waar­deur die Here besig is om sy stukkend wêreld so stukkie vir stukkie heel te maak… deur die verskil wat ‘n gewone entjie mens soos Rut vir die mense om haar elke dag beteken het.

 

Hoe die hoopstories van gewone mense ʼn samelewing kan verander

Ja, maar hoe weet jy dit, hoor ek jou vra. Van Abraham se tyd af al, weet ons dat God wat die wêreld gemaak het ook oral met die heel­maak daarvan besig is. Hoe gebeur dit … deur die geloof- en hoopstories van gewone elke dag mense. Wel, in terugskoue ge­sien, was die Here nog altyd by ons, ook toe ons maar net so aange­karring het en alles doodgewoon en deur­mekaar gelyk het … toe ook was Hy op sy manier besig om in die gewone lewe van elke dag sy legkaart met ons stukkie vir stukkie klaar te bou. Dis hoe­kom die Rutboek skrywer Rut se geloofstorie vir die mense van sy tyd wou oorvertel … want jy kan nie anders as om juis dit daarin raakgelees te kry nie. Om daar­mee te vertel hoedat God deur gewone mense soos sy op ‘n be­sondere manier gebruik om sy heel­maak van hierdie wêreld klaargemaak te kry en dit terwyl die meeste van ons dink dat ons eintlik nikswerd is of nie goed ­ge­noeg daar­voor sou wees nie.

Dis juis die onge­loof­like manier waarop God in ons flenter wêreld werk… deur ge­wone mense soos ek en jy te gebruik om in ons eie omgewing dinge te help heelmaak. Hy ge­bruik nie mense oor hul bekwaamgeit of oulikgeit nie, maar mense wat tussen al die krom en skeef van elke dag steeds ‘n geloof- en hoopstorie het om te lewe. Hy gebruik hulle om die stukkend te help heelmaak tussen mense wat nie dieselfde taal praat nie… tussen mense wie se komvandaan verskil… tussen mense wat elke dag saam­gewoon en ge­werk moet kry. Die vraag met die heelmakery van ons wêreld is nie soseer waar God is waar dit moet gebeur nie, maar waar is ek en jy waar God besig is daarmee. Dis waaroor die werd­geit van christen­wees gaan… nie oor al die moont­like by­voordele wat ons dink daar­mee moet saam­gaan nie, maar om elke dag te weet dat God ook deel van my lewen­­storie kom raak het. Hy was deel van Dawid se deurmekaar koningstorie en ook Abraham se vér trekstorie daar tussen al die bang en onseker vreemde in. Hy was ook deel van baie se lewenstorie daar in balling­skap toe alles wat sin gemaak het uitmekaar geval het en deel van ‘n moede­lose Naomi en ‘n bang Rut se lewenstories in ‘n tyd toe almal gewonder het waar hulle hoort. In al hierdie mense se geloof- en hoopstories het die Here juis hierdie mense gebruik om sy heelmaak klaargemaak te kon kry.

Deur my en jou manier van lewe kry die Here in ons tyd ook ʼn verskil gemaak. Esra en Nehemia het na die ballinskap gesê… ons kan net ʼn verskil maak as ek en jy dit regkry om presies dit te doen wat in ons Bybels ge­skrywe staan dat ons moet. Die Rutboek­skrywer stem saam, maar wou met die oorvertel van die storie van Dawid se ouma­grootjie se komvan­daan sê… as jy dit wat jy in jou Bybel lees nie met deernis en liefde geleef kry nie, gaan daar meer mense in jou lewe seerkry en teleurgesteld en verward raak as die wat God se nabywees gaan ervaar in hoe goed jy jou Bybeltekste ken.

In ons tyd lees baie min mense nog eintlik meer die Bybel, maar hulle kry dit tog wel gelees, nie in die teksverse wat daarin geskrywe staan nie, maar in die manier hoe ek en jy dit elke dag uitgeleef kry … in hoe ek wat ek glo en hoop geleef kry!

Skrywer: Dr Johann Voges

Leser vra:

Hoe kan julle almal praat van Christene, as daar nie vir God so iets soos ’n Christen bestaan nie? Die Satan het tog die woord geskep in die mond van die vervolgers van die gelowiges/dissipels (kinders van God) om hulle te vloek (Hand 11:26).

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die vraagsteller aanvaar as vanselfsprekend dat die benaming “Christen” onder aanstigting van die Satan as ’n skeldnaam ontstaan het vir die volgelinge van Jesus, en verwys dan na Handelinge 11:26 as bewysplaas vir sy stelling. Maar hierdie aanname berus nie op goeie getuienis nie. Laat ek verduidelik.

Daar is slegs drie plekke in die Nuwe Testament waar die woord Christen voorkom: Handelinge 11:26; 26:28; en 1 Petrus 4:16. Laasgenoemde teks is die enigste van die drie waar “Christen” deur ’n Christen self (die skrywer van 1 Petrus) gebruik word om na die volgelinge van Jesus te verwys. Kennelik word dit hier in ’n positiewe sin gebruik: dit verwys na die lyding van gelowiges omdat hulle Christene is. Dit is dus al klaar ’n aanduiding daarvan dat “Christen” nie van huis uit ’n skeldnaam was nie maar ten tyde van die skrywe van 1 Petrus (waarskynlik in die tagtiger jare van die eerste eeu nC) as ’n selfbenaming deur Christene gebesig is.

Hierdie waarneming klop ook met die twee tekste in Handelinge, hoewel “Christen” hier nie in die mond van gelowiges voorkom nie. In Handelinge 26:28 word dit deur die Joodse koning, Herodes Agrippa II, gebesig, waarskynlik as ’n speelse manier om Paulus se vraag in v27 te ontduik. Hy wat Agrippa is glo weliswaar die Ou-Testamentiese profete, soos Paulus in v27 suggereer, maar dit beteken nog nie dat Paulus vinnig van hom (Agrippa) ’n Christen kan maak nie. Ongeag hierdie “speelse” antwoord is daar niks veragtelik of verkleinerend in die manier waarop Agrippa die woord Christen gebruik nie. So tref ons dit ook aan in Handelinge 11:26. Hier word vermeld dat die gelowiges in Antiogië vir die eerste keer Christene genoem is. Die vraag is, deur wie? Die waarskynlike antwoord is: deur die nie-Christelike Griekse bevolking van die stad. Want die Jode het die volgelinge van Jesus nie Christene genoem nie, maar “Galileërs” of “Nasareners” (vgl Luk 22:59; Hand 24:5), laasgenoemde waarskynlik ’n verkleinerende term (vgl Joh 1:46). En die gelowiges het na hulleself as “broers”, “dissipels”, “heiliges”, “mense van die Weg”, en “die kerk van God” verwys.

Maar hoekom “Christene” vir die eerste keer in Antiogië? Dit was hier dat die evangelie veral onder die heidene ingang gevind het en baie van hulle gelowig geword het (vgl Hand 11:20-26). Op sy beurt het dit tot allerlei spanninge in die gemeente gelei, wat bestaan het uit gelowiges uit die Jodedom en dié uit die heidene. Die geskilpunte het gegaan oor die besnydenis en Joodse eetgebruike wat van die heiden-gelowiges verwag is; ons lees hiervan in Handelinge 15 en Galasiërs 2:11-14. Die punt is egter dat die gelowiges in Antiogië vir die eerste keer nie net uit Jode bestaan het nie, maar ook uit Griekssprekende heidene. Dit het tot gevolg gehad dat die gemeente al hoe meer as ’n afsonderlike groep naas die Joodse sinagoge deur die mense van Antiogië beskou is, wat ook tot ’n aparte benaming vir die gelowiges gelei het. Dit was veral die Griekssprekende deel van die bevolking wat die titel Christus (Grieks: Christos) as ’n eienaam verstaan het en dit ook op Christus se volgelinge begin toepas het (Christianoi). Dit was dus glad nie as ’n skeldnaam bedoel nie, maar was bloot ’n neutrale verwysing na daardie groep mense wat volgelinge van Christus was.

Vir volledigheid kan net genoem word dat daar ’n interpretasie bestaan dat die naam “Christene” deur die Romeinse owerhede van Antiogië vir die gelowiges gebruik is, om laasgenoemde as ’n vyandige groep te brandmerk. Maar hierdie siening gaan nie op nie. Afgesien daarvan dat daar niks in die teks of konteks van Handelinge is om dit te ondersteun nie, is dit ook hoogs onwaarskynlik dat Lukas, die skrywer van Handelinge, die Romeine so in ’n slegte lig sou stel. Een van die kenmerke van Handelinge is juis dat die Romeine telkens in ’n gunstige lig geplaas word en selfs as “beskermers” van die evangelie voorgehou word. Paulus word byvoorbeeld deur die Romeinse kommandant in beskerming geneem teen die Jode (Hand 21:34-40; 22:22-30; 23:10,16-35). Die Christene word ook deurgaans as ’n beweging voorgestel wat geen gevaar vir die Romeinse owerhede inhou nie (vgl bv Hand 26:30-32). Trouens, die leser van Handelinge kry die indruk dat die evangelie sy vrye loop kan neem, ten spyte van baie struikelblokke, juis omdat die Romeinse staatsbestel nie as sodanig vyandig ingestel is teen die Christelike boodskap nie. Dit alles dui maar net daarop dat die naam “Christen” nie ’n skeldnaam was nie, in elk geval nie in Handelinge nie.

Hiermee word natuurlik nie beweer dat die Christene nie erge verkleinering, bespotting en vervolging in die beginjare moes verduur nie. Die Romeinse geskiedskrywer, Tacitus, het die Christene byvoorbeeld gebrandmerk as “haters van die mensdom” (odium humani generis). Daarmee het hy bedoel dat hulle met hulle afkeer aan praktyke wat van alle gehoorsame onderdane verwag is, byvoorbeeld die keiserverering en deelname aan die staatsgodsdiens, die gramskap van die gode kon ontlok en so die gemeenskap in gevaar stel. Die Christene is ook vals beskuldig van bloedskendige gebruike (omdat almal mekaar broer en suster noem), en dat hulle gereeld ’n kind offer en dan die bloed en vleis verorber (die nagmaalsviering). En nog baie ander absurde aantygings uit onkunde. Die naam Christen sou dus seer sekerlik in bepaalde kringe allerlei negatiewe konnotasies opgeroep het, soos in die omgewing waaraan die eerste Petrusbrief gerig is. Hierdie brief word omtrent in sy geheel gewy aan die sosiale uitsluiting en verontregting wat Christene in Klein-Asië moes verduur weens die feit dat hulle Christene was (1 Pet 4:16). Geen wonder dat hulle deur die skrywer van 1 Petrus “vreemdelinge” en “bywoners” genoem is nie (1 Pet 1:1; 2:11). Maar dit beteken nie dat die naam Christen as ’n skeldnaam ontstaan het nie. Nee, die ontstaan lê gewoon in die feit dat dit afgelei is van die naam Christus, en dat dit oorspronklik die volgelinge van Christus aangedui het. Dit bly dus steeds ’n naam wat elke volgeling van Christus vandag met groot dankbaarheid kan dra, selfs al moet mens soms die koue skouer ontvang weens die negatiewe konnotasies wat buitestanders aan die naam heg.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Kobie vra:

Ek wil graag meer verstaan rondom my identiteit as Christen en waar ek vandaan kom.

 Antwoord

Prof Jan van der Watt antwoord:

Daar is nie ‘n enkele antwoord op die vraag na die Christelike identiteit en waar ons daardie identiteit gekry het nie. Ons het egter wel ‘n paar kern beelde wat alles vir ons verduidelik. Hier gaan ‘n paar genoem word.

1)      ‘n Baie algemene beeld wat in omtrent al die Briewe voorkom is die beeld van gelowiges as die familie van God, met ander woorde, kinders van God, broers en susters. Ons identiteit is dus die van kinders van ‘n familie met God as Pa. Daarom word gepraat van geboorte uit God (= geboorte van bo of wedergeboorte) wat uitloop op ons wat lewe (ewig). Die beeld wat dus op ons geestelike lewe toegepas word om vir ons te verduidelik wie ons is, is die van ‘n gewone gesin waar daar gebore word, gelewe word, die pa die kinders liefhet, versorg en beskerm, waar die kinders aan die pa gehoorsaam is. Op die manier wil die Bybel dit vir ons  makliker maar om te verstaan wie ons as gelowiges is – dink maar aan die ideale gesin en jou posisie en voorregte binne die gesin – plaas dit op jou geestelike verhouding met God oor en jy sal weet wie jy is en wat God vir jou doen – onthou net dat die Bybel God as ideale Pa sien en sy gesin as ideale gesin. (Dit beteken dat ons nie ons negatiewe ervarings uit ons aardse gesinne hier kan toepas nie).

2)      Die beeld van versoening word ook baie gebruik, veral deur Paulus. Die volgende tipiese voorbeeld uit die ou tyd beskryf die agtergrond van die beeld is: twee persone (groepe) is kwaaivriende, want die een het 20 skape van die ander een gesteel. Nou wil hulle niks met mekaar te doen hê nie. ‘n Tussenganger moet dan kom help. Hy gaan na beide persone toe en hoor wat die probleem is en wat elkeen verwag gedoen moet word om die probleem op te los. Hy onderhandel dan – byvoorbeeld, die persoon wie se skape gesteel is, sê hy wil die skape terughê met twee ekstra vir die moeite. Dit word dan onderhandel tot almal tevrede is. Dan word die skape teruggegee en die twee kwaaivriende word dan versoen. Nou is alles weer reg. Dit is die beeld wat Paulus gebruik. Mense het teen God gesondig en is dus onder die toorn van God. Jesus is mens en God en kan dus namens altwee groepe optree. God stel sy eise en nie die sondaars nie, maar Jesus betaal die prys aan die kruis. Hy tree vir hulle in maar betaal ook wat nodig is om weer die vrede te maak. Op die manier word die mense weer met God versoen en heers daar vrede. As gelowige is jy dus iemand wat met God versoen is, in vrede en vrymoedigheid na hom kan gaan.

3)      Loskoping is nog so beeld. Met omtrent die helfte van die mense wat slawe op party plekke was, is dit geen wonder dat daar iets soos loskoping was  nie. ‘n Slaaf, wat die eiendom van sy of haar eienaar was, kon deur iemand anders losgekoop word (vir ‘n prys) en dat was die slaaf vry, hoewel hy of sy dan wel verpligtinge teenoor die een wat hom losgekoop het, gehad het, met ander woorde, dankbaarheid moes gewys word. Net so het Jesus mense, wat slawe van die sonde was, met sy bloed losgekoop. Nou is ons vry mense wat God kan dien. Dis ons identiteit.

So is daar nog heelwat ander beelde wat gebruik word, soos oorwinnaars, uitverkorenes, nuut geskapenes, mense wat deur Jesus se offer bevry is, wat deur sy bloed rein gewas is, en so meer.

Een ding wat  ons  moet onthou: Gelowiges is nie meer sondaars in die oë van God nie – nee, ons is koningskinders, vrygekooptes en versoendes met God. Dis wie ons is en so moet ons lewe.

Skrywer Prof Jan van der Watt

Die Christen se wapenrusting – Francois Malan

Estelle het drie vrae oor die Christen se wapenrusting gevra. Hulle word as ‘n eenheid hanteer: 

(a) Verduidelik die Wapenrusting en waarom hierdie voorbeeld as agtergrond gebruik word deur Paulus?  

(b) Verduidelik die oorlogsterrein in Efesiers met die wapenrusting.

(c) DieWapenrusting: verduidelik die geveg, die neerlaag, die oorwinning 

Antwoord:

Prof Francois Malan antwoord:

1. Die agtergrond van die volle wapenrusting van God wat Paulus gebruik is die profesie van Jesaja wat die wapenrusting van die Here en sy Messias (gesalfde koning) beskryf in Jes.11:4-5; 59:17; vgl. 49:2; 52:7.

Jes.11 praat van die Messias koning uit die geslag van Dawid. Nadat God vir Assirië gebruik het om Israel met brute geweld in ballingskap weg te voer, omdat hulle God verlaat het, ten spyte van die waarskuwings van Amos, Hosea en Jesaja, het Hy Juda laat oorbly en konings soos Joas en Hiskia uit die nageslag van Dawid die seun van Isai vir Juda laat terugkom na die Here, en hulle het met geregtigheid regeer omdat die Gees van die Here op hulle gerus het (Jes.11:1-2).

11:4b sê letterlik: (Die Here) sal die aarde met die roede (rottang) van sy mond en met die asem van sy lippe die goddeloses doodmaak (soos in die OAV – ou Afrikaanse vertalings van 1933/53. Die NAV – nuwe Afrikaanse vertaling van 1983 sê: Hy sal die goddeloses in die land hard oordeel, met sy uitsprake sal hy hulle om die lewe bring)

Die Here se krag word hier uitgedruk met die roede van sy mond en die asem van sy lippe. Die brute krag van die bosbouer sal nie meer nodig wees om Israel uit te kap nie. Egte gesag sal deur die koning se wetgewing uitgeoefen word, en die skuldige misdadiger sal deur ‘n ordelike regsproses aan bande gelê word.

Vgl.Ef.6:17 se swaard van die Gees, dit is die woord van God.

11:5 sê letterlik: En geregtigheid sal die gordel om sy lende wees, en getrouheid die gordel om sy heupe (soos die OAV. NAV sê: hy sal regverdig en betroubaar regeer).

Vgl. Ef.6:14 die waarheid as gordel om julle heupe, met die borsplaat van geregtigheid (NAV vryspraak deur God).

In Jesaja 49, 52 en 59 praat ‘n profeet in die gees van Jesaja oor die Persiese konings wat God gebruik het om Juda terug te stuur na Jerusalem, nadat die Babiloniërs onder Nebukadneser hulle na Babel weggevoer het (vgl. 44:28-45:1 vir die Persiese koning Kores).

49:2 praat van die mond wat ‘n skerp swaard is, vgl. Ef.6:17 se swaard van die Gees, dit is die woord van God.

52:7 praat van die voete van die boodskapper van die goeie tyding, vgl. Ef.6:15 se bereidheid om die evangelie (goeie boodskap) van vrede te verkondig as skoene aan die voete.

Jes.59:17 praat van geregtigheid soos ‘n pantser en redding as die helm op sy kop – vgl. Ef.6:14 se borsharnas van geregtigheid (NAV vryspraak), en 6:17 se helm van verlossing.

In Efesiërs 6 praat Paulus van elke gelowige. God gee, deur sy Gees wat in ons kom woon het, aan ons die krag om innerlik sterk te word, dat Christus deur die geloof in ons harte sal woon met sy liefde, om ons daarin te wortel en te grondves, dat ons gevul mag wees met die volheid van God se liefdeskrag (Ef.3:14-19). Daarom loop Paulus se hele argument in die brief uit op die oproep om die volle wapenrusting wat God tot ons beskikking gestel het, aan te trek. 6:10 sê letterlik: word sterk gemaak! (NAV soek julle krag). Dit gebeur deur ons noue verbindtenis en gemeenskap met die Here (Jesus Christus) as die bron van ons krag. Ons staan nie meer onder die tirannie van die vors van die onsigbare bose magte nie, die gees wat aan die werk is in die mense wat aan God ongehoorsaam is nie (2:2). Ons staan nou onder Christus se regering van liefde met Hom as ons hoof (1:21; 3:18).

2.  Die oorlogsterrein van Ef.6 is die stryd van die Here se kerk gesamentlik en elkeen wat in Christus glo afsonderlik teen die bose magte van hierdie sondige wêreld, teen die bose geeste in die lug, die listige aanslae van die duiwel (6:11-12), dit is die Bose mag vir wie hierdie wêreld se mense volg in ongehoorsaamheid aan God (2:2). Dit is God wat stry teen die satan wat ons aanval, en Hy staan ons in die stryd by. Met die aantrek van God se volle wapenrusting wat Hy aan ons beskikbaar stel, gebruik Paulus ‘n beeld, soos hy in 4:22-24 letterlik die beeld van ou klere uittrek en nuwe klere aantrek gebruik het (soos in OAV. NAV sê: breek met die ou sondige mens in julle…lewe as nuwe mense). Die oorlogsterrein is ons alledaagse lewe (lees die bespreking daarvan in Ef.4:25-5:21: ons stryd teen: leuens, kwaadword, steel, vloek, bitterheid, woede, lastering, hoerery, gierigheid, dronkenskap.

3.  Die geveg. Dit is ‘n geveg om te lewe soos kinders van God wat vasstaan teen die aanslae van die duiwel (vier maal word die woord staan, vasstaan, weerstaan gebruik: 6:11,13,13,14). Daar is aanhoudend en ‘n wye verskeidenheid van aanslae van die duiwel. V16 sê dit soos brandende pyle wat hy teen ons afskiet. Dit kom as versoekings in ons om verkeerd op te tree, maar kom ook van buite deur mense en groepsdruk wat ons verlei (soos die reeks in 4:25-5:21 aandui). Christus het reeds die stryd gestry en oorwin. Daarom moet ons by Hom skuil, en deel in sy oorwinning deur nee te sê vir die versoekings van ons eie hart en geaardheid, en beklee word met die liefde van Christus in ons denke en optrede. Paulus noem die geveg ‘n worstelstryd (NAV stryd) met ‘n beeld uit die stoeigevegte van sy tyd (v12). Maar hier is dit nie twee liggame se spierkrag teen mekaar nie, maar ons gees teen die bose gees wat ons aanval in ons denke en optrede, en van buite deur die denke en optrede van ander mense.

Ons wapens is egter die waarheid as gordel om ons heupe (6:14), soos die Romeinse soldaat se leer gordel wat sy onderlyf en bobene beskerm teen pyle. Ons moet die waarheid van die evangelie se verlossing en nuwe manier van lewe aantrek en dit in ons houding, taal en gedrag uitleef (4:25).

Ons borsharnas is geregtigheid (4:25; NAV vryspraak), die regte verhouding teenoor God en die regte optrede teenoor mense (vgl. 4:24 volgens die wil van God; 5:1,2 in liefde). Die Romeinse soldaat het ‘n koper borsplaat gedra om sy borskas en hart te beskerm teen pyle en swaarde. So moet ons harte beskerm word deur reg te lewe met God en ons medemens.

Die Romeinse soldaat het leerskoene gedra vir die lang opmarse sodat sy voete kan bly marsjeer of hardloop (6:15). Die gelowige moet gereed wees om die goeie nuus van die vrede wat Christus vir ons met God en met mekaar bewerk het (2:14-18) te gebruik om op die geestelike terrein te gaan veg teen die ongelowiges, deur vir hulle van die vrede te vertel en dit teenoor hulle uit te lewe.

Geloof as skild (6:16). Die Romeinse soldaat het ‘n groot skild gedra, met ‘n houtraam wat met kalfsvel oorgetrek is en bo en onder met yster versterk is, om sy hele liggaam te bedek teen pyle wat met pik gesmeer en brandend afgeskiet is, en swaard aanvalle. Die geloof is vir die Christen sy skild teen die aanvalle van die Bose. Die geloof is ook ‘n gawe van God (2:8 letterlik: dit – nl. redding en geloof; NAV redding). Dit is vertroue in God, in Hom wat ons saam met Christus Jesus uit die sonde opwek en ons gemaak wat ons nou is. In Christus het Hy ons geskep om ons lewe te wy aan goeie dade waarvoor Hy ons bestem het (2:7,10).

Die helm van verlossing (6:17). Dit moet ontvang word (NAV opsit). Die Romeinse soldaat het ‘n bronshelm gedra om sy kop te beskerm. God het ons verlos uit die dood, die oordeel oor ons sonde, en die slawerny van die sonde, en ons in die nuwe koningkryk geplaas waar Christus regeer. Dit is sy gawe aan ons. Daarmee moet ons kop en ons denke gevul word.

Die swaard van die Gees (6:17). Die duiwel moet nie slegs teengestaan word nie, maar ook aangeval word. Die woord wat hier gebruik word, is die kort swaard wat die Romeinse soldaat gebruik het in man tot man geveg. Die Gees maak die swaard wat ons hanteer kragtig. Die swaard is die woord van God, die evangelie, die goeie nuus oor Christus se verlossing wat ons aan ander vertel, en wat die Gees gebruik om hulle te oortuig.

 

Skrywer: Prof Francois Malan