24:1 Die Jode verskyn voor Feliks vyf dae na sy eerste sitting met Paulus. Feliks word genoem die goewerneur (hêgemōn regeerder). Hy tree namens die keiser in Rome op (’n prokurator; vgl. Hand 23:11 waar die Here vir Paulus sê dat hy nog in Rome voor hom moet gaan getuig). Namens die Sanhedrin bring Ananias, wat van 48-58 n.C. deur die Romeine as hoëpriester aangestel is, en ’n paar familiehoofde die aanklag (emfanízō formeel aankla). Hulle het groot koste aangegaan om ’n bekwame advokaat (rhêtōr), wat kennis van die Romeinse wet het en ’n Latynse redenaar is, te huur om namens hulle die aanklag voor te lê. Tertullus is ’n Latynse naam en dit is onseker of hy self ’n Jood is. Hy vereenselwig hom egter met die Jode se saak teen Paulus. Lukas se beskrywing van die hofsaak is ’n meesterstuk, wat in enkele sinne die verloop van die hele proses voor Feliks beskryf.

24:2 Die eerste sin is eintlik ’n opskrif vir die gedeelte, dat Tertullus sy aanklag begin het toe hy (waarskynlik Paulus) ingeroep is in die hofsaal. Tertullus begin die aanklag deur eers vir Feliks te prys om daarmee sy goedgesindheid te wen. Hy verwys na die ‘baie vrede wat deur u beleef word, en deur u vooruitsiendheid is hervormings ingestel vir hierdie nasie. Voor die nie-Joodse goewerneur Feliks verwys Tertullus na die Jode as hierdie ‘nasie,’ éthnos, die woord wat vir die heidenvolke gebruik word, en nie laós wat vir die volk van die Here gebruik word nie (vgl. bv. 21:40;  23:5). Josefus (Antiq 20:8:5-7) vertel van al die rowers en Egiptiese oproermakers wat Feliks onderdruk en uitgeroei het (vgl. 21:23). Met die openingsin berei hy die weg voor vir die aanklag van onrus opstokery deur Paulus (24:5).

24:3 ‘Op enige plek en oral (verdubbeling om te beklemtoon) erken ons dit met alle dankbaarheid.’ Dit is egter nie waar nie. Die verhouding tussen Rome en die Jode het tydens Feliks se termyn baie versleg. Hy was ’n wrede man wat baie Jode laat doodmaak het. Hebsugtig het hy baie Jode se besittings laat konfiskeer, en hy was ’n losbandige regeerder, vgl bv. sy drie agtereenvolgende vroue. Maar Tertullus probeer met die lofprysing Feliks gunstig stem teenoor die Jode se aanklag teen Paulus.

24:4 Maar om die besige goewerneur nie verder te vermoei nie (met al die valse gebruiklike lofprysings) doen Tertullus ’n beroep op die goewerneur se genadige verdraagsaamheid (nog ’n valse maar gebruiklike lofprysing vir ’n advokaat in die hof) om kortliks na hulle te luister. Hulle wil hom nie met ’n lang relaas vermoei nie – om ’n gunstige verhoor daarmee te kry. Daarmee skep hy ook die platform vir die skerpte van sy aanklag teen Paulus.

24:5 Die aanklag begin met ’n beskrywing van hoe die Jode vir Paulus beskou- ‘ons het gevind (eurískō ook: begin beleef). Die woorde wat hy gebruik word so gekies dat die goewerneur kan begin dink dat Paulus ook ’n gevaar vir die vrede in die Romeinse ryk inhou. Dit word met drie sinne beskryf: 1 Hierdie man is ’n loimós ‘pes’ of  ‘moeilikheidmaker’  wat ’n gevaar is; 2 hy stig oproere (stáseis) onder al die Jode dwarsoor die wêreld; 3 hy is ’n leier (prōtostátês belhamel, aanvoerder) van die dwaalleer/sekte/party (haíresis impliseer dat dit ’n groep is wat aweregs is) van die Nasareners. Hoewel dit drie godsdienstige aanklagte is, word dit so gestel om by die goewerneur die vermoede te wek dat Paulus ’n politiese moeilikheidmaker en ’n gevaar vir die Romeinse ryk is. 

Die Griekse woord loimós ‘pes’ word in die Griekse vertaling van 1 Samuel 25:25 gebruik vir Abigajil se beskrywing van haar dwase man Nabal (1983-vertaling: ‘’n verkeerde mens’). Die goewerneur kon moeilikheid vir die Romeinse ryk hoor as Paulus ’n ‘pes’ genoem word. Die woord ‘oproer’ laat al die Romeine se ore spits. Daar was orals in die ryk kort-kort oproere teen die Romeine soos hier. Daarby kan die woord oikouménê wat die wêreld waar mense woon en werk aandui, of spesifiek na die Romeinse ryk .

 In die hele Nuwe Testament word die volgelinge van Jesus slegs hier Nasareners genoem na aanleiding van Jesus van Nasaret (Hand 22:8; Luk 4:34; Matt 2:23 Nasarener vir Jesus). Die ‘Nasarenersekte’ klink asof dit ’n groep is wat moontlik teen die Romeinse ryk kan organiseer. So het die Jode Jesus ook voor Pilatus valslik beskuldig (Luk 23:2). Hulle het Hom beskuldig dat hy die Jode in Judea en Galilea opgesweep het (Luk 23:5). Paulus word beskuldig dat hy oproer stig onder die Jode in die hele wêreld. Daarmee word die wêreldwye betekenis van Paulus se getuienis oor Jesus deur sy Joodse teenstanders erken. Hulle beskou dit as ’n aanklag teen hom. Die Here het egter gesê: ‘Ek het hom uitgekies as instrument om my Naam uit te dra na nasies en na konings en na Israel (Hand 9:15).

24:6  As ’n laaste opmerking kom Tertullus by die eintlike rede waarom die Jode so kwaad is vir Paulus, maar hy beklemtoon dit nie. Die hoofklag is eintlik die voorafgaande politieke gevaar oor wat Paulus is. Hy het probeer om die tempel te ontwy bebêlóō – om die tempel se heiligheid/wyding aan God te ontneem (vgl. hulle misverstand in Hand 21:28-29).

Dat Paulus dit probeer doen het, en dat hulle hom gegryp en vasgehou het (kratêō) voor hy die tempel kon ontwy, word as ’n pluimpie vir die Jode bedoel, maar strook nie met die weergawe van die gebeure in Hand 21:27-30 waar hulle Paulus uit die tempelterrein gesleep het en die poorte gesluit het nie. Dat die Romeinse soldate hom uit die hande van die Jode moes gaan bevry, word ook verswyg.

Met Jesus se dood is die tempel eintlik deur God ontwy deur die voorhangsel wat in twee geskeur het en die Allerheiligste blootgestel het om gesien te word (Mark 15:37; Matt 27:58). Jesus se opstandingsliggaam word die nuwe tempel vir die gelowiges om by God te kom (vgl. Joh 2:19-21; 4:21-24), en elkeen wat in Jesus glo en Hom liefhet word ’n woning vir God (Joh 14:15-17,23), ’n tempel van die Heilige Gees (1 Kor 6:19).

 24:7&8a Die vers ontbreek in die oudste manuskripte uit die 4e eeu n.C. en daarom ook in die nuwer vertalings. Dit is eers in die 8e eeu n.C. in ’n manuskrip opgeneem, blykbaar om te vertel wat na die vasgryp van Paulus gebeur het. Die teks het gelui: ‘maar Lisias, die owerste oor duisend, het gekom en hom met groot geweld uit ons hande weggeneem en bevel gegee dat sy beskuldigers voor u moet kom.’  (soos in die 1933 en 1953-vertalings in Afrikaans).

24:8 Volgens die 1953 vertaling sou Lisias moes kom getuig oor die waarheid van die stellings in vers 7 en 8a. Volgens die nuwe vertalings sê Tertullus dat Feliks die korrektheid van al die Jode se aanklagte sal hoor as hy Paulus begin verhoor. 

24:9 Die Jode wat in 24:1 saam met Tertullus genoem word, het dit ondersteun – sunepitíthemai beteken eintlik: om aan te sluit by die aanval, hulle het Paulus baie sterk teengestaan met hulle woorde. Hulle het bevestig dat dit so is soos Tertullus die aanklag gestel het.

Skrywer:  Prof Francois Malan

23:12 Toe dit dag geword het, het die Jode ’n sameswering/komplot gemaak – (sustrofê ’n plan om onder ’n eed van samewerking teen iemand op te tree). Hulle het God se straf oor hulleself ingeroep as hulle nie sou doen wat hulle beloof het nie (anathematízō). Hulle eed voor die Here en aan mekaar het gelui dat hulle nie weer sal eet of drink totdat hulle Paulus doodgemaak het nie. Die Jode het Paulus deurgaans vervolg, hom uit Antiogië verdryf (13:50), uit Ikonium laat vlug (14:6), in Listra tot die dood toe gestenig (14:19), in die nag uit Thessalonika laat vlug (17:10), die skare in Berea teen hom opgesweep (17:13), hom in Korinthe belaster (18:6), in Jerusalem uit die tempel gesleep en probeer doodmaak (21:30), maar hier plaas hulle hulle eie lewe op die spel om hom dood te kry as die toppunt van hulle verwerping van sy getuienis oor die opstanding van Jesus as die Seun van God en Redder van die mensdom.

23:13 Daar was meer as 40 van hierdie fanatici wat hierdie sameswering (sunōmosía) gemaak het. Die groot getal het hulle geheime plan makliker laat uitlek.

23:14 Vir hulle plan moes hulle Paulus uit die kaserne uitlok. Hulle kom met hulle plan na die Sadduseër leierpriesters en die familiehoofde. Die Fariseër skrifgeleerdes word nie genoem nie want hulle was mos aan Paulus se kant. Hulle vertel dat hulle ’n eed gesweer het om niks te eet nie, die strengste vorm van vas, totdat hulle Paulus doodgemaak het.

23:15  ‘Daarom moet julle aan die Kommandant laat weet dat julle saam met die Sanhedrin versoek dat hy hom afbring (katagagêi Konjunktiewe vorm van die werkwoord wat ‘aansporing’ uitdruk) na julle toe asof julle sy sake noukeuriger wil ondersoek (diagnōskō kan ook beteken: om na deeglike ondersoek te besluit). Ons is gereed om hom dood te maak voordat hy naby (die tempelterrein) kom.’  Die onwettige vergadering van die Sadduseërs en familiehoofde moet voorgee dat hulle namens die Sanhedrin hulle ‘offisiële besluit bekendmaak’ (emfanízō) aan die kommandant. Hulle stel dit as ’n versoek om vir Paulus na hulle toe te bring vir ’n deeglike ondersoek van die dinge oor hom (tà perì autou). So sou hulle ook die Fariseërlede se instemming met die slinkse versoek kon verkry en sal die Raad ook nie verdink kan word van medepligtigheid aan hulle moordplan nie.

23:16 Paulus se susterskind het gehoor van die hinderlaag (enédra; 23:12 sustrofê komplot; 23:13 sunōmosía sameswering) en het dit vir Paulus in die kaserne gaan vertel. So sorg die Here dat Paulus op die regte tyd van die aanslag hoor, soos van die Joodse komplot (epiboulê) teen hom in Damaskus 9:24; en van die Jode se komplot (epiboulê) voor sy vertrek uit Griekeland 20:3. In Damaskus laat sy volgelinge hom in die nag in ’n mandjie deur ’n opening in die stadsmuur sak. (9:25). In Jerusalem help die broers hom wegkom toe hulle agterkom dat die Helleniste probeer om hom dood te maak (9:29-30). Die broers in Thessalonika het hom en Silas in die nag na Berea gestuur (17:10). Die broers in Berea het hom begelei tot in Korinthe (17:14). Telkens gebruik die Here mense om Paulus te waarsku.

23:17-22 Paulus stuur ’n soldaat om ’n offisier te roep. Die offisier hoor nie die storie nie, maar neem die jongman, op versoek van Paulus, wat as ’n gevangene (v18) vir sy eie veiligheid beskou word, na die kommandant om die storie te hoor. Die kommandant neem die jongman eenkant toe waar hulle twee privaat (kat’ idían) kon wees sodat net Paulus en die kommandant ook die storie ken wat die jongman kom vertel het (v19). Die jongman vertel toe van die Jode se versoek aan die kommandant om Paulus die volgende dag na die raad toe te bring onder voorwendsel (hōs asof) hulle sy saak noukeuriger wil ondersoek (v20). Die jongman waarsku die kommandant om nie die versoek toe te staan nie, omdat dit nie die eintlike rede is vir hulle versoek nie. Hy vertel toe van die hinderlaag van die 40 man wat reeds opgestel is in afwagting van die kommandant se instemming (epangelía) en van hulle gesamentlike eed voor die Here om nie te eet of te drink voor hulle Paulus doodgemaak het nie (v21). Die kommandant laat die jongman gaan met die opdrag (parangelía) om niemand te vertel dat hy die storie aan die kommandant vertel het nie (v22). Sodoende kan die kommandant se verdere optrede met Paulus en sy antwoord aan die raad as hy hulle versoek die volgende dag ontvang, nie met die storie van die jongman verbind word nie.

Paulus word na Goewerneur Feliks gestuur (Hand 23:23-35)

23:23 Die kommandant roep twee offisiere (letterlik: hoofmanne oor 100) en gee opdrag dat hulle om nege-uur die aand (letterlik: die derde uur van die nag) gereed moet wees om na Sesarea te vertrek met 200 gewone soldate elkeen met ’n swaard en ’n skild, 70 berede soldate met spiese en pantser aan, en 200 voetsoldate elkeen met werpspiese gewapen. Hiermee word die belangrikheid onderstreep van Paulus as Romeinse burger (23:27), van die grootheid van die dreigende gevaar van moord en oproer, en van die kwaliteit van die Romeinse maatreëls. Dit laat dink aan Jesus se woorde met sy gevangeneming aan Petrus: ‘Of dink jy nie ek kan maar net my Vader vra, en Hy sal dadelik meer as twaalf legioene engele tot my beskikking stel nie?’  So beskik die Here 470 Romeinse soldate om Paulus te verlos uit die hande van die 40 Joodse sluipmoordenaars wat voor die Here ’n eed gesweer het om Paulus dood te maak.

23:24 Hulle moes ook sorg vir rydiere (ktênê diere wat las dra) vir Paulus se vervoer om hom veilig na goewerneur Feliks toe te neem. Jesus se getuie word vinnig op Romeinse aflosperde vervoer, waar Jesus op ’n nederige donkie Jerusalem ingery het. Antonius Feliks het in 52 n.C. die keiser se gesant in Palestina geword. Die Romeinse skrywer Tacitus het hom beskryf as iemand wat met alle wreedheid en willekeur die koninklike mag met die gesindheid van ’n slaaf gehandhaaf het. Hy was ’n vrygelate slaaf wat goewerneur geword het deur sy invloedryke broer Pallas. Hy was met drie prinsesse agtereenvolgens getroud. Die derde vrou was die mooie Drusilla (24:24), wat op 14 jaar deur die keiser aan Azisus, koning van Emesa as vrou gegee is (die huidige Homs in Sirië, 160 km noord van Damaskus). Sy is kort daarna deur Feliks verlei om ’n ongeoorloofde huwelik met hom te sluit.

23:25-26 Die kommandant gee aan een van die offisiere wat Paulus tot in Sesarea sal vergesel ’n brief aan die goewerneur om te verduidelik waarom Paulus na hom toe gestuur word. Dit is ’n tipiese Griekse brief van daardie tyd wat begin met die skrywer, die geadresseerde en ’n formele groet (chaírein wat ’n toewensing van geluk aan die geadresseerde impliseer). Claudius Lisias – Lisias is ’n bekende Griekse naam wat volg op die erenaam van keiser Claudius, wat Lisias aangeneem het toe hy Romeinse burgerskap gekry het. Dit bevestig dat hy nie ’n gebore Romeinse burger is nie, maar ’n Griek wat Romeinse burgerskap gekoop het (22:28).

Feliks word aangespreek as ‘die hooggeagte’ (krátistos eksellensie, of mees geëerde – iemand met adellike status, met die implikasie van mag en gesag, soos Theofilus in Luk 1:3 aangespreek word). Goewerneur ( letterlik: hêgemōn  iemand wat oor ’n Romeinse provinsie regeer; in Latyn procurator, iemand wat namens die keiser regeer terwyl ’n proconsul namens die Romeinse senaat regeer).

23:27 Dat hy Paulus van die dood gered het uit die hande van die Jode, omdat hy ’n Romeinse burger is, is nie ’n ware weergawe van die gebeure van 21:31-36 nie (vgl 22:24-29). Die hoofrede waarom die kommandant egter vir Paulus na die goewerneur verwys het, was dat hierdie man Paulus, wat hy na die goewerneur stuur, ’n Romeinse burger is wat deur die Jode met die dood gedreig was. Daarom word dit voorop in die brief gestel. Dat hy dit eers uitgevind het nadat hy opdrag gegee het dat Paulus gegesel moes word, sou hom in groot moeilikheid laat beland het. Daarom word dit verswyg.  

23:28 stem ooreen met 22:30.

23:29 Die kommandant kon slegs met die hulp van ’n tolk of van Paulus self agtergekom het waaroor die stryery tussen die Sadduseërs en die Fariseërs was. Belangrike nuwe informasie is dat Lisias volgens Romeinse reg Paulus onskuldig bevind het aan enigiets wat die dood of gevangenskap verdien. Daarom was Paulus se aanhouding ook in 23:35 slegs ’n bewaking van Paulus teen die Jode.

23:30 Lisias verwys na die komplot teen Paulus, maar verswyg die versoek van die Sanhedrin om Paulus noukeuriger te ondersoek. Dit is egter deel van die komplot. Dat hy die aanklaers beveel het om hulle saak aan die goewerneur te gaan voorlê, is seker eers die volgende dag gedoen om nie Paulus se ontsnappoging die nag in die wiele te ry nie. Maar in die brief aan die goewerneur word dit gestel asof hy reeds die opdrag aan die Sanhedrin gegee het.

23:31-32 Volgens die kommandant se instruksies aan die twee offisiere (23:23-24) het hulle vir Paulus geneem en deur die nag en waarskynlik ’n deel van die volgende dag tot by Antipatris gebring. Antipatris lê 60 km noord-wes van Jerusalem. Die kontingent met o.a. 400 voetsoldate, wat gewoonlik 24 km per dag kon aflê, het Antipatris seker eers later gedurende die dag bereik.

Antipatris was gebou op die ou stad Afek, een van die stede wat Josua ingeneem het (Jos 12:18). Later was dit ’n basis van die Filistyne (1 Sam 41:1; 29:1). Nog later is dit Arethusa genoem. Altwee name verwys na baie water by die stad. Herodes die Grote het die stad herbou en na sy vader Antipater vernoem (die huidige Tell Ras el-Ain is ’n Turks-Arabiese stad in Israel). Dié Hellenistiese stad met oorwegend nie-Joodse inwoners van destyds lê op die grens tussen Judea en Samaria. Hier sou Paulus veilig wees teen die Joodse samesweerders. Daarom keer die 400 soldate terug na Jerusalem om te help met die wet en orde in die stad. Die 70 berede soldate onder een van die offisiere vergesel Paulus na Sesarea, 40 km noord van Antipatris.

23:33 By hulle aankoms in Sesarea oorhandig die kontingent die brief van Lisias aan die goewerneur en gee Paulus oor aan die goewerneur se gesag en verantwoordelikheid (parístêmi). Sesarea is die hawestad waaraan Herodes die Grote van 22-10 v.C. laat bou het en na keiser Augustus genoem het. Die paleis van Herodes het die woning van die Romeinse goewerneurs en van die administrasie van Palestina vir 600 jaar lank geword.  

23:34 Om Paulus se Romeinse burgerskap te bevestig, soos in Lisias se brief gemeld is, vra Feliks van watter provinsie Paulus afkomstig is, en verneem van hom dat dit Silisië is. Sedert 67 v.C. is Tarsus deur die Romeine aangewys as die hoofstad van die provinsie Silisië wat hulle ingeneem het, maar wat nog onder die goewerneur van Sirië geval het. Sedert 90 v.C. kon bondgenote van Rome ook Romeinse burgerskap verkry. Paulus se ouers wat in Silisië gewoon het was reeds Romeinse burgers (22:28). Maar aangesien die aanklag teen Paulus uit Jerusalem kom, wat onder Feliks se jursdiksie oor die provinsie Palestina val, was hy bereid om die saak te verhoor.

23:35 Daarom wag Feliks op die aanklaers uit Jerusalem voordat hy die saak sal verhoor. Feliks gee ook opdrag dat Paulus in die paleis wat Herodes die Grote gebou het en nou as goewerneurswoning gebruik word deur soldate bewaak moet word teen moontlike sluipmoordaanvalle (fulássō beteken om deur wagte teen gevaar te beskerm). Soos wat hy met 70 perderuiters wat hom beskerm het daar aangekom het, moet hy verder beskerm word tot die verhoor. Paulus staan tussen sy Romeinse beskermers en die vyandige Joodse Raad. So het die Here Paulus teen die Joodse woede beskerm.

Skrywer:  Prof Francois Malan

22:30 Die Romeinse kommandant weet nog nie waarom die Jode so woes teen Paulus opgetree het nie. Hy het nou al vir Paulus ’n geleentheid gegee om die skare toe te spreek, maar dit het in ’n gewelddadige lawaai geëindig. Toe het hy probeer om dit met geweld uit Paulus self te kry, maar hom teen Paulus se Romeinse burgerskap vasgeloop. Nou wil hy dit by die Joodse Raad gaan uitvind. Daarvoor laat hy die leierpriesters en die hele Sanhedrin die volgende dag vergader (die leierpriesters is die Raad se dagbestuur met die hoëpriester as voorsitter, die hoof van die lyfwag, vyf adellike priesters en drie priesters almal Sadduseërs). Op die Raad van 70 lede plus die hoëpriester het, benewens die Sadduseër priesterhoofde, ook die familiehoofde en die skrifkenners meestal Fariseërs, gedien. Die kommandant het Paulus voor die Sanhedrin gebring ‘om uit te vind waarom hulle (die Jode) hom beskuldig het’ (Hand 23:29).

23:1 Dit is verstommend dat die kommandant, toe hulle by die Raad kom, nie sy vraag aan die Sanhedrin stel waarom hulle so kwaad is vir Paulus nie, maar aan Paulus die eerste kans gee om voor die Raad te praat. Paulus het die raadslede stip in die oë gekyk en gesê: ‘Manne broers, ek het tot hierdie dag met ’n heeltemal skoon (letterlik: goeie) gewete in verhouding met God gelewe (politeúomai om in verhouding met ander te lewe; die perfektum vorm van die werkwoord beteken dat hy steeds in dié verhouding met God lewe).’ 

Paulus weet dit is ’n verhoor, maar spreek hulle nie met die nodige eerbetoon van ’n aangeklaagde aan nie, maar as gelykes, ‘broers.’  Jesus het gesê: ‘Julle moet julle nie as rabbi laat aanspreek nie; want net Een is julle Leermeester, en julle is almal broers; ook nie as vader nie want julle het net een Vader, Hy wat in die hemel is; ook nie as leraar nie, omdat net een julle Leraar is naamlik die Christus (Matt 23:8-10; vgl. egter Hand 22:1). Sonder vrees of ’n skuldige gewete kyk Paulus hulle reguit in die oë as hy praat. Oor sy goeie gewete, vgl. Hand. 20:26; 24:16; 2 Kor 1:12; 2:17; 4:2; 2 Tim 1:3). Die beweegredes vir sy optrede was nog altyd suiwer. Dit gaan nie oor sy eie belang nie, maar hy probeer om in alles getrou te wees aan God, al het hy vroeër God se wil verkeerd verstaan.  

23:2 Ananias was hoëpriester vanaf 48 n.C. Enkele van die 28 hoëpriesters wat die Romeine aangestel en afgesit het van 6-66 n.C. was:

• Annas I van Joh.18:13 was in 6 n.C. deur Herodes die Grote aangestel as hoëpriester, word afgesit in 15 n.C. maar         beheer die tempelopset tot sy dood in 35 n.C. (vgl. Hand 4:6). Vyf van sy seuns was hoëpriester (Herodes het                 die vorige priestergeslag van Boethus afgesit en Annas aangestel).
• Kajafas, van Matt 26:57-66; Luk 3:2; Joh 18:13, 24, skoonseun van Annas, was hoëpriester van 18-36 n.C.
• Jonathan, seun van Annas, was hoëpriester van 36-37 n.C.
• Ananias van Hand. 23:2; 24:1, ’n bekwame finansier, seun van Nebedeus, was hoëpriester van 48-58 n.C. toe   goewerneur Feliks hom afgesit het.

Toe Ananias sien dat hy die beheer van die vergadering verloor, gryp hy hardhandig in. Hy gee aan die mense langs Paulus, waarskynlik tempelpolisie/wagte, opdrag om hom op die mond te slaan, om sy vrypostige bek toe te kry en hom te beledig met ‘n klap – Jesus is ook tydens sy verhoor voor die Sanhedrin deur ’n tempelwag geklap (Joh 18:22). 

23:3 Paulus reageer op Ananias se opdrag met ‘God sal jou slaan, jou gewitte muur!’ –  gewitte muur is ’n spreekwoord vir ’n skynheilige wat voorgee om iets te wees waarvan hy juis die teenoorgestelde is. Soos hy opdrag gegee het om Paulus sonder verhoor op die mond te slaan, sal God hom slaan. ‘Jy sit daar om my kragtens die wet te beoordeel, terwyl dit jy is wat in stryd met die wet opdrag gee dat ek geslaan word.’  In Levitikus 19:15 het die Here elke Israeliet beveel: ‘Jy mag nie onregverdig wees in die regspraak nie: jy mag nie partydig wees vir dié wat geen aansien het nie, of die vooraanstaande bevoordeel nie.’ Volgens Mattheus 23:27 het Jesus vir die skrifkenners en Fariseërs gesê hulle is soos witgekalkte grafte wat van buite pragtig lyk, maar van binne is hulle vol doodsbeendere en elke vorm van onreinheid. Onwetend het Paulus ’n profetiese uitspraak oor Ananias gemaak. In 66 n.C. is Ananias deur die Joodse gepeupel vermoor omdat hy die Romeine ondersteun het tydens die Jode se opstand teen die jarelange Romeinse oorheersing. So het God vir Ananias geslaan.

23:4 Die omstanders vra ’n retoriese vraag wat eintlik ’n beskuldiging is: ‘is jy besig om die hoëpriester van God te beledig?’

23:5 Paulus bied vriendelik ’n verskoning aan en spreek sy omstanders aan as ‘broers,’ mede-Jode. Hy het op die oomblik vergeet dat hy met die hoëpriester praat (‘vergeet’ – voltooide verlede tyd van oida weet, verstaan of onthou)  Hy erken hy ken die wet van die Here volgens Eksodus 22:28  ‘jy mag nie sleg praat van ’n leier van jou volk nie’ (‘sleg praat’ is die Septuaginta se vertaling van die Hebreeuse ‘vervloek’). Daarmee bewys Paulus dat hy volgens die wet van Moses lewe.

23:6 Paulus het geweet dat die Sadduseërs, wat nie in die opstanding en ’n lewe na die dood glo nie, een deel van die Raad uitmaak. Hulle het net die eerste vyf boeke van die Ou Testament as die woord van God aanvaar. ‘n Ander deel van die Raad was Fariseërs wat in die opstanding en die lewe na die dood glo, op grond van die uitsprake van die profete van die Ou Testament. Daarom roep Paulus hardop in die Sanhedrin: Manne, broers (mede-Jode), Ek is ’n Fariseër, die seun van Fariseërs’ – huiós seun, iemand soos, of ’n volgeling. In Filippense 3:5-11 het hy egter o.a. oor sy Fariseërskap gesê dat hy dit as ’n verlies beskou, as waardeloos, as vullis, sodat hy Christus as bate kan bekom; ook dat hy die opstanding uit die dood kan bereik deur gelykvormig te word aan Christus se dood. Hy glo in die opstanding omdat Jesus uit die dood opgestaan het, dat hy deur geloof aan Jesus verbind is en daarom voor God geregverdig is.

Paulus sê aan die Raad dat hy verhoor word oor die hoop en oor die opstanding van die dooies. Israel het gehoop op die koms van die Messias/Christus om hulle uit Rome se oorheersing te kom bevry. Paulus glo Jesus is die verwagte Gesalfde van God. Sy hoop het gerealiseer met die opstanding van Jesus uit die dood, as oorwinnaar oor die dood. Daarmee saam gee God aan ons die oorwinning oor sonde en dood, deur ons geloofs- en liefdesband met die Here Jesus Christus – vgl. Paulus se woord aan die Korinthiërs 15:54-57; 15:54 het hy aangehaal uit Jesaja 25:8.

23:7 Toe Paulus dit gesê het, het daar ’n hewige stryery (stásis) tussen die Fariseërs en die Sadduseërs ontstaan en die skare het in twee groepe verdeeld geraak. Die hewige stryery dui op die Jode se gebrek aan die hoop wat die evangelie bring (Kol 1:23), omdat hulle nie in Jesus glo nie. 

23:8 Lukas verduidelik vir sy nie-Joodse lesers wat die agtergrond van die hewige stryery is. Die Sadduseërs, wat nie die Profete en die Geskrifte van die Ou Testament aanvaar nie, sê dat daar nie ’n opstanding (uit die dood) of ’n engel, of ’n gees is nie. Hulle hele lewe is net op die aardse lewe gerig en hulle verwag ook geen lewe na die dood nie. In Genesis 19:1; 21:17; 24:7,40; 48:16; Eksodus 23:20,23; 32:34; 33:2; Numeri 20:16 word tog na engele verwys. Hulle ontken dat daar bose geeste is en glo nie aan die Heilige Gees nie. Die Fariseërs, wat die Profete en Geskrifte as God se woord aanvaar, glo wel in die opstanding, aan God se oordeel oor die mens se lewe (Ps 96:13), dat daar engele is (Ps 91:11), God se hemelse magte (Ps 103:20-21) en duiwels; van God se heilige Gees  (bv. Ps 51:13), van bose geeste (bv. 1 Sam 16:14-15) en die Satan (bv. Job 1:6vv), van die hemel (Ps 2:4) en die doderyk (Ps 139:8) .

23:9 Na Paulus se verklaring dat hy glo in die opstanding van die dooies het die geskreeu van die Raadslede nog harder geword. Op dié punt kom daar ’n verrassende wending in die Raad, wat duidelik die hand van die Here is wat hier ingegryp het om Paulus te red. Vanuit die Fariseërs se geloof in geeste en engele vind hulle ’n halwe ‘Ja’ vir Paulus. Hulle gee toe dat ’n engel of ’n gees met hom kon gepraat het op die pad na Damaskus. Hulle is nog nie bereid om te verklaar dat Jesus uit die dood opgestaan het en vanuit sy posisie aan die die regterhand van die Vader met Paulus kon gepraat het nie. Daarom verklaar hulle net dat hulle geen kwaad in die man kon vind nie. Van Joodse kant was dit die beste beoordeling van Paulus.

23:10 Maar toe word die stryery van vers 7  ’n heftige twis tussen die Sadduseërs en die Fariseërs in die Raad oor hulle onderskeie opvattings oor ‘geen lewe na die dood nie’ en ‘lewe na die dood met God se oordeel,’ oor watter boeke van die Ou Testament as Woord van God geld, ens. Die kommandant kon sekerlik nie die verhitte Jerusalemse Hebreeus van hulle stryery verstaan nie (volgens 22:30 was die kommandant ook in die raadsaal). Hy was bang dat hulle Paulus uitmekaar sal skeur, soos die volk vroeër probeer het om hom dood te maak (21:31). Hy het nou al geweet dat Paulus ’n Romeinse burger is wat hy moet beskerm. Dit was ook die kommandant se taak om te sorg dat daar nie oproere tydens die Joodse feeste ontstaan nie. Daarom gee hy opdrag aan sy soldate om die raadsaal van die Sanhedrin in te storm om Paulus weer in die kaserne in te bring, soos in 21:31-4 en 22:23-24. Maar dié keer oor sy veiligheid.

23:11 Daardie nag het die Here by Paulus gestaan en vir hom gesê: ‘Hou moed/wees dapper!’ – tharsei – vertrou op God  en bly doelgerig in gevaar of beproewing. Want soos hy in Jerusalem perí ‘oor en vir’ die Here getuig het, moet hy (dei ’n goddelike opdrag) ook in Rome gaan getuig. Die opdrag om ook in Rome te gaan getuig, verseker vir Paulus dat hy na Rome sal gaan. Dit was ook die agtergrond van sy beroep op die keiser (25:11). Tydens hulle skipbreuk op hulle seevaart na Rome het ’n Engel van die God aan wie hy behoort by hom kom staan en gesê dat hy voor die keiser sal verskyn en dat almal wat saam met hom vaar, gespaar sal word (27:23-24). In kritieke oomblikke in Paulus se lewe het hy besondere openbarings van Christus ontvang om hom moed in te praat en voor te berei vir wat kom. God se doel met Paulus is dat hy van die opgestane Christus moet getuig.

Skrywer:  Prof Francois Malan

22:17 Hierdie vers sluit aan by 22:4-5 wat vertel van Paulus se vertrek uit Jerusalem na Damaskus om die mense van die Weg te gaan arresteer. Na sy bekering en drie jaar in Arabië en Damaskus, het hy teruggekeer na Jerusalem (Gal 1:17-18). Terwyl hy in die tempel besig was om te bid het hy in geestesvervoering geraak (ékstásis is ’n visioen tydens ’n ekstatiese psigologiese belewenis), soos Petrus in Hand 10:10; 11:4. Die aanklag dat Paulus teen hierdie plek, die tempel is (21:28), word geloën deur sy optrede na sy bekering, dat hy nog steeds in die tempel kom bid het. Die vrome Jood Paulus bly getrou die tempel besoek, die heilige plek waar God Homself openbaar, en hier het Jesus aan hom verskyn. Dit vertel hy aan die skare in sy toespraak van die trappe van die burg Antonia af.

22:18 Sy vertelling gaan voort: Vir die tweede keer het Jesus aan Paulus verskyn. Eers op die pad na Damaskus en drie jaar daarna in die tempel in Jerusalem. Hier het hy ‘Hom,’ die Regverdige van  vers 14, gesien en gehoor. Voor die skare gebruik Paulus nie die naam Jesus wat deur die Jode gehaat word nie. Met die tweede verskyning gee Jesus aan Paulus sy lewensopdrag. Jesus stuur hom uit na die verre heidendom (22:21). Jesus het hom beveel om haastig en gou uit Jerusalem pad te gee omdat hulle Paulus se getuienis oor Jesus nie sou aanvaar nie. Dit word ook Paulus se ervaring tydens sy drie sendingreise waar hy telkens die Jode en die sinagoges moes verlaat omdat hulle sy getuienis oor Jesus nie wou aanvaar nie. En dan gaan hy na die heidene toe. Hy moes Jerusalem gou verlaat vir sy veiligheid want die Jode wou hom doodmaak (vgl. Hand 9:29-30). Van die opdrag om uit Jerusalem te vlug oor die hardheid van die Jode se harte vertel Paulus aan die Jode wat hom nou weer wou doodmaak.

22:19-20 In die verse vertel Paulus vir die skare hoe hy met die Here geredeneer het. Hy het destyds, met sy eerste besoek aan Jerusalem, gedink die Jode sou luister na die man wat hulle geken het as die vervolger van die Christusgelowiges, wat ook Stefanus se steniging goedgekeur het. Eintlik het Paulus se vervolging van die gelowiges eers na die steniging van Stefanus plaasgevind. Maar hier is die steniging van Stefanus beskryf as die toppunt van die vervolging. Stefanus is die eerste bloedgetuie vir Jesus (martus ‘getuie’ is die oorsprong van die woord ‘martelaar).’ Jesus word in Openbaring 1:5 die Bloedverlosser van ons sonde genoem; in Openb 3:14 die getroue en ware Getuie; Antipas wat by Pergamum vermoor is, word die getroue getuie van Christus genoem. Paulus het met sy eerste besoek aan Jerusalem na sy bekering gehoop die Jode sou wou weet wat hom destyds van siening en geloof laat verander het en na hom sou luister. Hy vertel dit nou aan die skare om te kyk of húlle nie sy nuwe pad wil aanvaar nie; veral in die lig van sy twee visioene van die opgestane Christus wat sy lewe verander het en sy sonde vergewe het. Dit is die Christus vir wie hulle laat kruisig het; hulle wat geskreeu het: ‘Laat sy bloed op ons en ons kinders kom’  (Matt 27:25).

22:21 Paulus vertel aan die skare wat die Here se antwoord destyds op sy argumente was. Die Here het vir my gesê: ‘Gaan! want Ek stuur jou ver weg na die heidene.’ Die Here het hom nie kans gegee om sy saak klaar te stel nie. Hy het gehoop sy reputasie van ywer vir die wet sal ’n deur vir die evangelie oopmaak na die Jode wanneer hulle van sy ontmoeting met Jesus hoor. Die Here het egter beter geweet. Hy weet die Jode is hardkoppig en verhard (Hand 19:9; Rom 10:21 ). Sy drie sendingreise na die heidene was juis in opdrag van die Here.

Paulus en die Romeinse kommandant (Hand 22:22- 29)

22:22 Hier begin die skare se reaksie op Paulus se getuienis. Totdat Paulus begin vertel het dat die Here hom na die heidene uitgestuur het, was die skare stil en het hulle na sy woorde geluister. Maar toe hulle van die heidene hoor bars hulle los en skreeu: ‘Maak dood die vent! (Letterlik: Weg met die vent van die aarde af), want hy behoort nie te bly lewe nie.’ Dat die heidene ingesluit word in God se verbond met Israel was vir hulle te veel. Dit beteken die Jode is nie meer God se enigste volk nie. Dit loën ook die heilsbetekenis van die wet van Moses. Die band van die heilsvolk met die tempel en hulle kultus word prinsipieel verbreek. Vandaar hulle moordsoekende woede. Die eis dat Paulus moet sterf word dubbeld gestel: ‘maak hom dood’, en, ‘hy mag nie bly lewe nie.’ 

22:23 Die eienaardige woede-optrede van die massa, nadat hulle Paulus se doodstraf uitgeskreeu het, wys waarskynlik na hulle oortuiging dat Paulus hulle mislei deur hulle na ’n ander God as die Enigste Here van Deutr. 6:4. Daarvoor bepaal Deutr 13:6-10 dood deur steniging. Hulle het hard geskreeu, hulle klere afgepluk (ríptō gooi, neersit soos die manne wat Stefanus gestenig het, Hand 7:58, of, in die lug gooi of daarmee waai as uiting van woede en moord) en stof/grond in die lug gegooi. Alles was tekens van hulle woede, frustrasie en verwerping van die renegaat Paulus en sy boodskap.

22:24 Die Romeinse kommandant sien dat die toespraak van Paulus niks uitrig nie. Daarby was hy verantwoordelik vir die orde in die stad, veral met die massas wat met die feeste na Jerusalem gekom het. Hy moes uitvind wat aangaan. Hy laat Paulus toe in die burg Antonia inbring met die opdrag om hom met geselhoue te ondervra om die waarheid uit hom te kry waaroor die Jode so teen hom te kere gaan. Is dit om godsdienstige redes of is hy ’n misdadiger? Geseling was gebruik vir slawe en mense wat nie Romeinse burgers was nie, as daar twyfel was of iemand die waarheid praat.

22:25 Toe Paulus reeds uitgestrek en vasgebind was vir die geseling, vra hy vir die offisier wat opsig oor die geseling het : ‘Is dit vir jou volgens wet toegelaat om ’n Romeinse burger, wat nie vir enige misdaad verhoor is nie, te gesel?’  Dit raak drie ou Romeinse wette daaroor: die Lex Valeria van 300 v.C., Lex Porcia van 185 v.C. en die Lex Julia van 90 v.C. waarin die ander twee opgeneem is. Daarin word verbied dat ’n Romeinse burger gegesel word, of onder geseling verhoor word, of voor vonnisoplegging geboei mag word. Dit was die wetlike reg van ’n Romeinse burger om sy waardigheid te beskerm en om nie onskuldig verneder te word nie. Die drie wette is aldrie deur die soldate teen Paulus oortree. 

22:26 Die offisier en die kommandant was blykbaar nie van geboorte Romeinse burgers nie. Uit sy vraag aan die kommandant blyk dit dat hulle twee ’n goeie verstandverhouding gehad het dat die offisier die kommandant kan vra wat hy van plan is om te doen oor hulle optrede teen ’n Romeinse burger. Die filosoof Epictetus (50-120 n.C.) het geskryf dat iemand wat valslik beweer dat hy Romeinse burgerskap het, baie swaar gestraf is.

22:27-28 Die kommandant kom by Paulus navraag doen of hy werklik Romeinse burgerskap het. Paulus bevestig dit. Sonder om direk te vra hoe Paulus dit bekom het, vertel die kommandant dat hy vir ’n groot som geld Romeinse burgerskap verkry het, waarskynlik deur omkoopgeld. Hy was nie van geboorte ’n Romeinse burger nie. Die kommandant se naam Claudius (Hand 23:26) het hy waarskynlik aangeneem toe hy burgerreg ontvang het gedurende die regering van keiser Claudius (41-54 n.C.) wat Romeinse burgerskap aan ’n groot aantal mense in die provinsies gegee het. Keiser Claudius se derde vrou, die jeugdige Messelina en haar gunstelinge het destyds burgerreg verkoop om hulle eie sakke te vul. Die kommandant se vertelling noop Paulus toe om te vertel hoe hy sy burgerskap verkry het, naamlik dat hy as Romeinse burger gebore is. Dit beteken waarskynlik dat sy pa ’n Romeinse burger van Tarsus was. Die Romeine het Tarsus in 64 v.C. hoofstad van die Romeinse provinsie Silisië gemaak.

22:29 Die soldate reageer dadelik. Die soldate wat hom moes ondersoek het dadelik van hom onttrek. Die kommandant was bevrees toe hy besef dat Paulus ’n Romeinse burger is en dat hy hom laat boei het.

Skrywer:  Prof Francois Malan