20:13 Soos ’n dagboek se aantekeninge beskryf Lukas die reis van Troas na Milete soos Paulus dit gereël het, waarskynlik met die skip se kaptein en met sy metgeselle. Nadat Paulus ’n hele nag lank gepraat het, het hy nog die fisiese krag gehad om te voet die ongeveer 30 kilometer te loop van Troas tot by Assos, die eerste hawe suid van Troas. Die ander lede van sy geselskap, Sopater, Aristargus, Sekundus, Gaius, Timotheus, Tigikus, Trofimus en die skrywer Lukas (20:4; vgl. ‘ons’) is per skip om kaap Lekton (huidige Baba) deur die Assosstraat tussen Asië se verste westelike punt en die eiland Lesbos na Assos se hawe, ongeveer 80 kilometer van Troas af. Die groot teater van Assos kyk uit op die see en die eiland Lesbos aan die oorkant. Waarom Paulus wou stap word nie gesê nie, maar hy kon met die stap alleen wees met die Here. 

20:14 Paulus het by hulle op die skip geklim en die 50 kilometer na die hawe Mitilene, die hoofstad van die eiland Lesbos aan die suid-oostelike kant van die eiland gevaar, waar hulle oornag het.

20:15 Die volgende dag is hulle per skip van Mitilene na die vyfde grootste Griekse eiland Chios, wes van Smirna op die vasteland. Blykbaar het hulle voor anker teenoor Chios oornag (ántikrus aflandig, naby die kus). Die dag daarna het hulle na die eiland Samos geseil. Hulle het waarskynlik aan die westekant van Samos om gevaar en nie aan Efese se kant wat ’n bietjie meer as 2 kilometer oos van Samos se oostekant af lê nie. Die dag daarna het hulle die stad Milete bereik aan die suid-westelike punt van Klein-Asië. 

20:16 Die rede waarom hulle langs die westekant van Samos direk na Milete gevaar het, was Paulus se haas om, as dit kon, op Pinksterdag in Jerusalem te wees (speúdō begeer of jou haas om iets te doen). Hulle het ook die kollektes, wat deur die gemeentes opgeneem is vir die armes in Jerusalem, by hulle gehad (vgl. Gal 2:10; 1 Kor 16:1-3; 2 Korinthiërs hoofstukke 8-9; Rom 15:30-31). Pinkster is die Jode se oesfees om die Here te dank vir die graanoes (Eks 23:16; Lev 23:15-21). Vir die Christene is dit ook die herdenking en dank aan God vir die dag waarop die Heilige Gees in die gelowiges begin woon het. Paulus beskou die kollekte as die vrug van die gemeentes se geregtigheid, hulle danksegging aan en verheerliking van God, en hulle gehoorsaamheid aan hulle belydenis van die evangelie van Christus (2 Kor 9:10-13).

Hy het besluit om by Efese verby te vaar sodat hy nie tyd in Asië hoef te spandeer nie. Hy het besef hoe swaar hy sou loskom as hy eers in Efese kom en die mense hoor dat hy daar is. In Efese het hy ook swaar gely, volgens 2 Kor 1:8-10. Die Here het die begeerte in Paulus geplaas om op Pinksterdag 56 n.C. in Jerusalem te wees. In Handelinge 20:22-23 sê Paulus: En kyk, nou gaan ek, gebind deur die Heilige Gees, na Jerusalem sonder om te weet wat daar met my gaan gebeur – behalwe dat die Heilige Gees van stad tot stad aan my bevestig het dat gevangenskap en swaarkry op my wag.’ Tydens die Pinksterfees was daar ’n groot skare in Jerusalem wat vir Paulus uit die tempel gesleep het (Hand 21:27,30). 

Paulus se afskeidspeek aan die ouderlinge van Efese (Hand 20:17-38) 

20:17 Paulus stuur ’n boodskap van Milete af aan die ouderlinge van die gemeente in Efese om hulle te ontbied om na Milete te kom. Milete is ongeveer 45 km suid van Efese, aan die suid-westelike punt van Klein-Asië. 

20:18-35 Toe die ouderlinge in Milete aangekom het, het hy die volgende boodskap aan hulle gelewer. Die boodskap het vier dele. Elke deel word met ’n formule ingelei:

1 ’n Terugblik op die verlede, oor Paulus se optrede in Asië, veral in Efese, ingelei met ‘Julle weet dat…’ 20:18-21;

2 ’n Beskrywing van die hede, oor Paulus se onmiddellike situasie, ingelei met ‘En kyk, nou gaan ek…’ 20:22-24;

3 ’n Vooruitskouing oor die toekoms, van Paulus se moontlike dood en die aanslae van ’n valse leer teen die gemeente,                           ingelei met ‘En kyk, ek weet nou dat…’ 20:25-31;

4 Seën en ’n vermaning, ingelei met ‘En nou vertrou ek julle toe aan God…’ 20:32-35. Die preek word afgesluit met ’n                           woord van die Here Jesus.

20:18 Die ouderlinge was blykbaar van die eerste gelowiges in Asië – ‘Julle weet hoe ek vanaf die eerste dag wat ek in Asië aangekom het die hele tyd by julle was…’ Dit verwys na sy geloofsoortuigings, sy lewenswandel en optrede onder hulle van die begin tot die einde van sy drie jaar bediening onder hulle tydens sy derde sendingreis. Die drie jaar sluit  ook die kort tydjie in, wat hy met die Jode geredeneer het tydens sy tweede sendingreis (Hand 18:19-21).’Julle’ staan met klem voorop in die sin. Hulle is die getuies van sy onberispelike en liefdevolle optrede tydens sy hele bediening en optrede by hulle. Hoe sy  optrede by hulle was, word in die volgende verse uiteengesit:

20:19 Paulus se lewe was gekenmerk deur sy nederigheid, trane en die Jode se vervolging van hom: Hoe hy die Here in alle nederigheid gedien het (douleuō veronderstel nederige diens soos van ’n dienskneg of slaaf) deur die wil en opdragte van sy Eienaar, die Here, getrou en met vreugde uit te voer. Sy vrywillige selfvernedering om soos ’n slaaf sy Here te dien omdat Jesus hom met sy bloed gekoop het, was by Jode en heidene onbekend en deur die Grieke as dwaasheid afgekeur (1 Kor 1:23). Terwyl hy besig was met die werk van sy Here moes Paulus dikwels huil oor die reaksie en hardheid van mense se harte teenoor die wonderlike evangelie oor Jesus en sy verlossing (vgl. Hand 20:31 om elkeen met trane te waarsku). So sal wrede wolwe ook vir hulle na sy vertrek binnedring (20:29). Daarby het die Jode, sy volksgenote, met sameswerings teen hom probeer om hom in strikke te vang (epiboulais komplotte, planne maak vir valse optrede teen hom, soos in Jerusalem ook op hom gewag het, 20:29). In Romeine 9:2-3 vertel hy hoe hy ook met trane dink aan sy volksgenote wat weier om in Jesus te glo.

20:20 Die werkwoord hupostéllō kan beteken om terug te hou om iets te doen uit vrees vir die gevolge, of om op te hou om iets te doen omdat dit onder omstandighede beter is. Paulus sê hy het homself nooit teruggehou om iets nie te verkondig wat vir die gemeente in Efese tot voordeel kon strek nie – met ander woorde hy het altyd alles wat tot die gemeente se voordeel kon strek, aan hulle ‘in besonderhede vertel’ (anangéllō). In 20:27 praat hy van die volle heilsplan van God wat hy aan hulle verkondig het. Dit het hy nie net in die gemeentesamekomste of by openbare lesings gedoen nie, maar ook in hulle huise. Onvermoeid en sonder om op te hou het hy hulle onderrig. 

20:21 Op grond van sy eie ervaring van die verheerlikte Here Jesus (Hand 9:5) het Paulus aan Jode en Grieke getuig (die Griekse werkwoord diamartúromai beteken om ’n ernstige verklaring te maak op grond van persoonlike kennis) van bekering tot God en van geloof in ons Here, Jesus (vgl. Rom 1:16-17). Die Griekse woord vir bekering, metánoia, is om jou lewenswyse te verander op grond van ’n algehele verandering van jou gedagtes en houding oor sonde en die regte verhouding met God. Dit gebeur deur te glo in Jesus as die Here van jou lewe. Hy het uit liefde jou sonde op Hom geneem en jou vrygespreek, en Hy het jou verhouding met God reggemaak deurdat God jou in liefde as sy kind aangeneem het omdat jy aan sy geliefde Seun Jesus verbind is in geloof. Die nuwe lewenswyse is deur Jesus opgesom in Joh 13:34: ‘Ek gee julle ’n nuwe opdrag: Julle moet mekaar liefhê. Net soos Ek julle liefgehad het, moet julle ook mekaar liefhê.’ 

Skrywer:  Prof Francois Malan

20:1 Nadat die gevaar vir die gemeente in Efese afgeweer is en Paulus sy werk in Efese as afgehandel beskou het (19:21), het Paulus ’n tyd ná die oproer die gemeentelede (letterlik: dissipels) laat roep, hulle moed ingepraat, hulle gegroet, vertrek en na Masedonië via Troas gereis soos hy hom voorgeneem het. Dit was waarskynlik ná Pinkster van die jaar 55 n.C. (1 Kor 16:8-9). Op pad na Troas sou hy seker van die gemeentes in Asië soos Smirna en Pergamum besoek het. In Troas kry hy ’n oop deur vir die evangelie, maar neem van hulle afskeid om te kyk of hy nie vir Titus in Masedonië sou ontmoet nie (2 Kor 2:12-13). In 2 Kor 2:13 sê hy dat hy geen gemoedsrus kon kry voordat hy nie van Titus gehoor het oor hoe sy sending na Korinthe verloop het nie. 

Met die toer kry Paulus ook die kollektes bymekaar wat die verskillende gemeentes vir die armes in Jerusalem bymekaar gemaak het (vgl. 1 Kor 16:1-4; 2 Kor 8-9; vgl. Rom 15:25-27,31).

20:2 Daardie streke van Masedonië verwys na die gemeentes in Filippi, Berea en moontlik selfs Thessalonika. (Hand 19:21; 1 Kor 16:5-9). Sy tweede plan was om deur Griekeland na Masedonië  en terug na Griekeland te reis maar die plan het toe nie uitgewerk nie, want hy moes toe vinnig en vol droefheid van Efese na Korinthe en terug na Efese toe reis (2 Kor 1:23; 2:1). Nou voer hy sy oorspronklike plan uit om eers Masedonië toe te gaan op pad na Griekeland

(2 Kor 1:15-16). Op die reis deur Masedonië versterk hy die geloof van die lidmate van die gemeentes wat hy op die tweede sendingreis gestig het. Letterlik staan daar hy het hulle met baie woorde bemoedig – veral in hulle stryd te midde van ’n krom en verdraaide geslag Jode en heidene waaronder hulle skyn soos sterre in die heelal, omdat God in hulle werk om op te tree soos Hy dit goedvind (Flp 2:13-16). In hierdie tyd het hy moontlik tot in Illirikum aan die weskus van Masedonië gevorder (Rom 15:19).So het Paulus in Griekeland, moontlik deur Athene of direk van Illirikum na Korinthe gereis.

In Masedonië het Paulus ook vir Titus ontmoet wat die goeie nuus gebring het van die versoening in Korinthe (2 Kor 7:5-9,13). In 2 Kor 7:6 vertel hy hoe God hom bemoedig het met Titus se verslag toe hy reeds in Masedonië op Titus gewag het.

20:3 Paulus oorwinter vir drie maande in Korinthe in Griekeland, van die helfte van November 55 n.C. tot die helfte van Februarie 56 n.C. Hier skryf hy die brief aan die Romeine, moontlik aan huis van Febe in Kenchreë (Rom 16:1-2) ter voorbereiding van sy beplande eerste besoek aan Rome (Rom 1:8-12; 15:22-24). Sy mikpunt was om uit Rome ook Spanje te bereik (Rom 15:24; 16:28).

Met die lente van 56 n.C. het die skepe weer begin vaar en Paulus wou op die vinnigste manier, per skip, na Antiochië in Sirië reis. Hy moes egter weer sy reisplan verander. Die Jode wat laas voor Gallio ’n bloutjie geloop het (Hand 18:14-16), het nou ernstiger planne teen Paulus. Hulle komplot was moontlik om ’n aanslag op sy lewe op die skip uit te voer – na sy bekering en prediking in Damaskus het die Jode van Jerusalem ook ’n komplot teen hom gesmee om hom dood te maak (Hand 9:23-24). Soos die vorige keer, het Paulus gehoor van die komplot.  Hy besluit toe om van Kenchreë deur Masedonië na Jerusalem te gaan. Hy sou weer by Berea, Thessalonika en Filippi kon uitkom. Oorspronklik wou hy met die Paasfees in Jerusalem gewees het (Hand 18:21: volgens die 1953 vertaling van woorde wat in die 6e eeu in die teks ingevoeg is: ‘Ek moet sekerlik die komende fees in Jerusalem wees’), maar het toe eers sewe weke later met Pinkster daar aangekom (Hand 20:16) weens die komplot van die Jode teen hom.

20:4 In 1 Kor 16:3-4 het Paulus al gesê dat hy die persone wat die gemeente goedkeur, met aanbevelingsbriewe na Jerusalem met die gawes van die Korinthiërs stuur. Indien dit die moeite werd is, sou hy ook gaan, en kan die gemeente se verteenwoordigers saam met hom gaan (vgl. ook Hand 24:17; Rom 15:25-28; 2 Kor 8-9). Hier gee Lukas ’n lys van die sewe persone wat saam met Paulus reis met die gawes aan Jerusalem:

• uit Berea Sopater seun van Pirrus – dit is onseker of dit dieselfde is as Paulus se volksgenoot Sosipater (Rom           16:21);
•  uit Thessalonika Aristargus en Sekundus – Sekundus word net hier genoem;
• Aristargus was een van die twee reisgenote van Paulus wat Efese se massa saamgesleep het teater toe            (Hand 19:29), en was in Hand 27:2 saam met Paulus op die skip Rome toe as Paulus se                                     medegevangene (Kol 4:10) en medewerker (Flm 24);
• uit Derbe Gaius, wat ook in Efese saamgesleep is teater toe;
• uit Listra Timotheus, Paulus se permanente metgesel sedert die tweede sendingreis (Hand 16:3). Paulus noem  hom my geliefde geestelike kind (1 Tim 1:2; 2 Tim 1:2);
• uit Asië (Efese) Tigikus en Trofimus. Trofimus die Efesiër was saam met Paulus in Jerusalem (Hand 21:29) en op ’n latere reis het Paulus vir Trofimus siek in Milete agtergelaat (2 Tim 4:20).
• Paulus stuur Tigikus uit Rome met die briewe aan die Efesiërs (Ef 6:21-22), aan die Kolossense (Kol 4:7-8) en aan Filemon (Kol 4:9).

20:5 Die ‘ons’ gedeeltes van Handelinge begin weer hier in Filippi, waar Lukas blykbaar agtergebly het op Paulus se tweede sendingreis (Hand 16:17 waar laas ’n ‘ons’ gedeelte in Handelinge was). Paulus en Lukas bly in Filippi om die Paasfees en die sewe dae van die ongesuurde brood saam met die gemeente te vier, en stuur die sewe manne na Troas om daar vir hulle te wag. Hiervandaan bly Lukas by Paulus tot in Rome (Hand 28:16). Lukas, Paulus se geliefde dokter, stuur uit Rome groete aan die Kolossense (Kol 4:14). In Paulus se laaste brief toe hy vir ’n tweede keer in Rome gevangene is, sê Paulus ‘Net Lukas is nog by my (2 Tim 4:11). 

20:6 Paasfees is op Vrydagaand gevier. Die Ongesuurde Broodfees begin ook dié Vrydagaand vir sewe dae tot die volgende Vrydagaand. Teen Woensdag vertrek Paulus en Lukas uit Filippi en weens ongunstige winde neem dit hulle vyf dae tot by Troas waar hulle Sondag land. Hulle bly sewe dae in Troas tot die volgende Sondag, die eerste dag van die week, en vertrek Maandagoggend van Troas af (Hand 20:7). Op hulle tweede sendingreis, nadat Paulus die visioen van die Masedoniese man gesien het, het hulle met gunstige wind slegs twee dae geseil van Troas na Neapolis, Filippi se hawe (Hand 16:11-12). Met hulle spoedige vaart het die Here toe aan hulle die dringendheid van die visioen wat Paulus gesien het, bevestig. Nou neem dit hulle vyf dae.

Skrywer:  Prof Francois Malan

19:30 Paulus wou in die volksvergadering ingaan, waarskynlik om die saak van die Here te stel en om sy reisgenote te verdedig, maar die dissipels in Efese wat hulle mense geken het, het hom verhinder, soos die Heilige Gees hom vroeër verhinder het om na Efese te gaan (16:6). Dit was nie ’n wettige vergadering nie en sy volgelinge in Efese het geweet Paulus se lewe is op die spel as hy daar sou ingaan. Vir hom as prediker wat handgemaakte gode soos Artemis juis as nikswerd gode afgewys het, sou dit daar nog gevaarliker gewees het as vir sy reisgenote. So gebruik die Heilige Gees die dissipels om Paulus te keer.

19:31 Uit ’n onverwagte en verrassende oord stuur die Here ’n tweede waarskuwing met ’n boodskapper na Paulus. Sommige hoë amptenare van die Romeinse provinsie Asië (Asiárchoi), wat vriende van Paulus was, het na Paulus ’n boodskap gestuur. Hulle het hom baie ernstig gesmeek om hom nie in die teater te begewe nie (letterlik: om homself in die teater te gee nie). Die hoë amptenare in die provinsie was gewoonlik aangestel om toesig te hou oor die administrasie en oor die keiserkultus. Hulle vriendskap met Paulus het al so ver gevorder dat hulle hierdie Jesusboodskapper se lewe wil beskerm. Dit is duidelik ook die werk van die Heilige Gees dat die beskermers van die keiserkultus hulle oor Paulus bekommer. As hulle sy vriende genoem word, het hulle seker al begin belangstel in die evangelie.

19:32 Lukas skets’n komiese prentjie van die groot volksoploop. Demetrius neem nie leiding nie en lê nie ’n klag teen die Christene aan die opgesweepte skare voor nie. Lukas skets ’n tipiese Oosterse byeenkoms: sommige van die skare het dít en ander dát uitgeskreeu, want die volksvergadering was in verwarring. Die meeste van hulle het glad nie geweet waarvoor hulle daar bymekaar gekom het nie.

19:33 Die vers is nie duidelik nie en die Griekse woorde maak dit ook nie duidelik nie. Alexander is onbekend, tensy hy dieselfde Alexander van 2 Timotheus 4:14-15 is, die kopersmid wat vir Paulus baie kwaad aangedoen het en sy woorde heftig teengestaan het. Aan die einde van sy lewe skryf Paulus dit in sy brief aan sy geestelike seun Timotheus wat destyds in Efese die leier in die gemeente van Efese was. Paulus waarsku Timotheus om op sy hoede te wees vir Alexander.

Wie vir Alexander in die teater na vore gestoot het (proballō om blaartjies uit te stoot) en wat hulle vir hom voorgesê het (sumbibázō adviseer deur opdragte te gee), is raaiwerk. Moontlik was dit Jode wat ook in die massa was en vir die skare wou sê dat hulle nie saamstem met Paulus se verkondiging van Jesus nie, hoewel die Jode ook teen afgode en beelde was.   

   Alexander het met sy hand beduie en wou voor die inwoners van Efese ’n verdediging lewer – van homself of namens die Jode? Sekerlik nie om Paulus en vir Jesus te verdedig nie, tensy hy ’n Christen Jood was wat deur die gelowiges voorgestoot is om hulle te verdedig, wat onwaarskynlik is (vgl. 1 Tim 1:20 vir sy teenstand teen Paulus). Hy wou moontlik vir die skare verduidelik dat die Jode en die Christene twee heeltemal verskillende groepe is en dat die Jode nie die silwersmede bedreig nie, of dat die kopersmede ook bedreig voel deur die vinnige groei van die volgelinge van Jesus.

19:34 Dit is duidelik dat die Efesiërs nie van die Jode gehou het nie. Hulle het seker geweet die Jode is teen afgodsbeelde. Moontlik het party vir Alexander geken en dit luidkeels verkondig of hulle het aan sy spraak of voorkoms agtergekom dat hy ’n Jood is. Daar kom toe ’n nuwe uitbreek van die heidense selfbewussyn. Die hele skare het soos een man die belydenis van die Efesiërs begin uitskreeu: ‘Groot is Artemis van die Efesiërs!’ En hoe langer hulle skreeu hoe harder word dit sodat die hele stad vir twee uur lank geskud word deur hulle uitroep. 

19:35  Toe verskyn die stadsleier op die toneel. Uit sy optrede blyk dit dat die stad Efese se hoofamptenaar ook verantwoordelik was vir wet en orde in die stad. Hy was ook die aankondiger van besluite van die keiser en die plaaslike Raad en daarom het sy woord gesag gedra by die inwoners. Hy het die skare onder sy beheer gekry en stil gekry met sy teenwoordigheid – die massa wat nie geweet het waarvoor hulle hier is nie, het gedink die stadsleier sal weet waarvoor hulle hier is. Hy begin om hulle aan sy kant te kry met sy argument deur hulle godsdienstige gevoel gerus te stel en hulle trots te vlei: ‘Efesiërs (letterlik: manne/mense van Efese) watter mens is daar wat nie weet dat die stad Efese die beskermer van die tempel (neokóros wat die tempel versorg en bewaak) van die groot Artemis is nie en van die klip wat uit die lug geval het nie?’ Die Efesiërs het geglo dat die meteoriet wat uit die hemel in Efese beland het,die beeld is van dié godin. Die beeld het in die aduton, die binneste heiligdom van die tempel gestaan. Dat die beeld uit die hemel geval het was die hoofamptenaar se argument teen Paulus se beskuldiging dat hulle gode handgemaak is – in die antieke tyd was daar ook op ander plekke tempels opgerig vir meteoriete wat beskou is as gode wat uit die hemel na die aarde toe gekom het.

19:36 ‘Omdat niemand die dinge kan weerspreek nie (naamlik die Efesiërs se taak om die tempel van die godin uit die hemel te beskerm) is dit noodsaaklik dat hulle beheersd moet wees en niks roekeloos, sonder nadenke of berekening van die gevolge, doen nie.’

19:37  ‘Want hierdie manne wat julle hierheen gebring het, naamlik Paulus en sy reisgenote Gajus uit Derbe en Aristargus uit Masedonië (19:29), is nie tempelrowers nie (hierósulos kan tempelrower of beeldstormer aandui – die een steel uit die tempel, die ander slaan die beelde stukkend) en hulle belaster ook nie ons godin nie.’ Demetrius het gesê dat Paulus-hulle sou beweer dat handgemaakte gode nie gode is nie (19:26). Die stadsleier het dus hulle aanklag teen die Christene in beginsel afgewys.

19:38 Demetrius en sy ambag se manne word egter na die ordentlike regproses verwys as hulle iets teen iemand het. Daarvoor word hofsttings op bepaalde dae in die groot stede van die provinsie Asië, soos Efese, Pergamum, Smirna, ens.  gehou en daar is prokonsuls wat die Romeinse Senaat se gesag verteenwoordig. Laat hulle hulle klagtes en aanklagte teen mekaar daar voorlê. Daar word sake goed oorweeg en nie met ’n onnadenkende geskreeu in die teater nie.

19:39 As die massa egter iets meer soek as wat die stadsleier nou vir hulle geskilder het oor die regsproses, moet dit in ’n wettige vergadering van Efese se burgers besleg word. Die stadsleier is die voorsitter van so ’n vergadering. Die Romeinse owerheid het aan sekere stede soos Efese die voorreg van selfregering toegeken, solank as wat hulle volgens die Romeinse wette optree. So ’n vergadering is driemaal elke maand gehou.

19:40 Die stadsleier sluit af met ’n baie ernstige waarskuwing. Hy vrees, en nie sonder rede nie, dat hulle die reg tot selfbeskikking kan verloor deur hierdie dag se oploop. Efese loop reeds die gevaar om ernstig aangekla te word oor hierdie dag se openlike opstand teen die plaaslike gesag en teen die Romeine se vereiste van ordelike regsreëls by byeenkomste. Daarby sal hulle geen rede kan aanvoer vir die onordelike oproer nie

Met die waarskuwing sluit die stadsleier die vergadering af en verdaag hy die vergadering. 

In hierdie stukkie geskiedenis onderstreep Lukas die Here se werk om die evangelie in Efese uit te brei deur Paulus se prediking en wonders (19:10-12). Die teenstand teen die evangelie word deur Demetrius en die silwersmede gelei tot ’n onwettige en deurmekaar opstand wat baie lawaai maak in die stad. Die Jode wou nog teenstand bied, maar die massa het hulle nie ‘n kans gegee nie. Die Here beskerm vir Paulus deur die gemeente wat hom nie toegelaat het om in die teater in te gaan nie (19:30); deur die owerhede, die Romeinse regeerders in die provinsie Asië wat by hom pleit om hom nie in die teater te begewe nie (19:31) sowel as die stadsleier wat vir Paulus en sy twee reisgenote onder sy beskerming neem met sy kalm optrede. Deur elkeen se optrede kan ’n mens die leiding en sorg van die Here oor sy volgelinge sien en dit te midde van die aanslae teen die geloof in Jesus Christus. In 2 Korinthiërs 1:8-11 verwys Paulus na die bedreiging van sy lewe in Asië en hoe die Here hom uit die groot doodsgevaar gered het.

Skrywer:  Prof Francois Malan

19:23 Juis in die tyd toe so baie inwoners van Efese en die provinsie Asië tot geloof in Jesus gekom het, so ’n groot groep gelowiges finaal met hulle geskiedenis van toordery gebreek het en hulle toorboeke in die openbaar verbrand het, het daar ’n gewelddadige oproer oor ‘die Weg’ in Efese ontstaan (Lukas beskryf dit as geen geringe oproer nie).  Oor ‘die Weg’ is reeds verwys in Hand 9:2. Dit is die Weg van die Here en daarvan is Jesus self die Weg na die Vader en die Waarheid en die Lewe van elke mens en ding (Joh 14:6).

19:24 Die rede (gár want) vir die oproer word aangegee as ’n man met die naam Demetrius. Eintlik was dit die bose geeste wat deur Paulus uit mense uitgedryf is wat met die slinkse plan gekom het om Paulus uit Efese te verdryf. Dit gaan om die bedreiging van die lewensonderhoud van mense wat op mense se bygeloof teer. So is Paulus en Silas in Filippi voor die magistrate gesleep omdat die eienaars van die slavin met die waarsêersgees hulle inkomste verloor het (Hand 16:19). Demetrius was ’n silwersmid wat Artemistempeltjies uit silwer vervaardig het en deurlopend baie besigheid aan die vakmanne verskaf het (letterlik ‘nie min nie’ om ’n groot hoeveelheid aan te dui; ergasía kan besigheid of wins aandui; die werkwoord vir ‘verskaf’ is in die imperfektum wat voortduur aandui). Hulle inkomste was in gevaar.

Die beroemde marmer Artemisium in Efese, een van die sewe antieke wonders, was 120 meter lank en 70 meter breed met 128 pilare van 19 meter hoog waarop die dak gerus het. Daarvan het Demetrius klein silwerbeeldjies gemaak vir die skares wat na die orgiese feeste van Artemis gekom het en mense uit alle lae, ook die slawe en slavinne ingesluit het. Belangstellende reisigers het deur die jaar na die wonder kom kyk. Demetrius-hulle sou seker ook afbeeldings van die godin Artemis gemaak het, waarvan daar heelwat klein silwerbeeldjies opgegrawe is. Die Griekse Artemis was ’n jongvrou as die godin van die jag en kuisheid. Die Efesiese Artemis het egter meer Oosterse elemente gehad soos van die Hetiete se Cybele, en was ’n volwasse vroulike vrugbaarheidsgodin, die natuurmoeder van alles wat lewe. Haar beeld het talryke borste teenmekaar gehad en diere of later bye op haar romp as sinnebeelde van vrugbaarheid. Die beeld wat uit die hemel sou geval het, het in die aduton, die binneste heiligdom van die tempel, gestaan. Met die feeste is ’n artemisbeeld deur die strate van die stad gedra. By die feeste is talryke beeldjies van die silwersmede verkoop.

19:25 Demetrius het ’n bedreiging vir hulle bedryf gesien in die groot getal Efesiërs wat Artemis verlaat het om Jesus Christus te volg. Daarom wou hy ’n teenaksie loods om die Christensending uit te wis en verdere werk vir Paulus onmoontlik te maak. Hy het sy vakmanne byeengeroep en ook ander vakmanne van dieselfde ambag in Efese om hulle steun vir sy plan te kry. Hy het begin om te sê: ‘Manne, julle weet uit hierdie bedryf is ons voorspoed.’ 

19:26 Demetius beroep hom op wat die manne self waarneem en beleef en wat hulle van ander hoor. Hulle het ook al die daling in hulle verkope gesien en beleef. Met sy verwysing na die groot getal mense wat deur Paulus oorreed is om Christus te volg, getuig Demetrius eintlik oor die wydheid van die invloed van Paulus se verkondiging, nie net in Efese nie, maar in die hele Romeinse provinsie Asië. Demetrius verklaar dat Paulus mense mislei, weglei uit hulle vorige geloof, met sy verkondiging dat handgemaakte gode nie gode is nie. Die gewone mense het die beelde van gode en die gode self wat daardeur afgebeeld is, vereenselwig (vgl. Paulus se standpunt in Hand 17:29). In Ps 115:2-13; 135:15-18; Jes 44:9-20; Jer 10:3-15 is afgode reeds belaglik gemaak. Dit is die Bybelse agtergrond van Paulus se verkondiging.  ‘Hierdie Paulus’ is ’n minagtende verwysing na Paulus – ‘Hierdie vent Paulus,’ wat hulle gode en die produk van hulle ambag minag, bedreig nou hulle voorspoed.

19:27 As die mense begin glo dat handgemaakte gode nie gode is nie, is daar drie rampspoedige gevolge wat toeneem in belangrikheid: dit sal hulle ambag in ’n slegte lig stel, hulle aansien laat verloor  – met die gevolglike verlies van werk en inkomste. Die wêreldberoemde tempel van Artemis sal sy waarde/roem verloor – met die gevolglike verlies aan besoekers en verkope van hulle beeldjies. Die toppunt van die ramp is dat die godin Artemis wat orals in Asië en die hele bewoonde wêreld vereer en aanbid word, van haar grootheid en luister ontdaan sal word – met die gevolglike staking van al haar feestelike geleenthede waarvoor hulle so hard werk en so goed wins maak.

‘Dit hou nie net vir ons spesifieke besigheid die gevaar in om hewig gekritiseer te word nie – dat mense van ons besigheid sal sleg praat nie, maar ook dat die tempel van die groot godin Artemis as niks gereken sal word, en dat sy wat in die hele Asië en die wêreld vereer word, van haar grootheid en belangrikheid ontdaan sal word.’ 

19:28 Die opswepende rede van Demetrius bereik sy doel. Die mense wat hom aangehoor het, het vol woede geword, rasend van woede geword, en geskreeu: ‘Groot is Artemis van die Efesiërs!’  Dit is hulle reaksie op Paulus se verkondiging dat handgemaakte gode nie gode is nie.    

19:29 Die oproer het deur die hele stad versprei (letterlik: die stad is gevul met oproer). Hulle het met dieselfde gedagte na die opelugteater in die middel van die stad met sy 25 000 sitplekke toe gestorm. Hulle het Paulus se reisgenote, Gaius en Aristargus van Masedonië, saamgesleep na die teater toe. Die oproer wat die silwersmede begin het, het ’n algemene volksoploop geword om hulle godin te verdedig. Die doel van hulle geskreeu was om die stadsowerhede te dwing om Paulus en sy genote uit die stad te verdryf, en Paulus se twee reisgenote was in die uiterste gevaar. Volgens Hand 20:4 was Aristargus lid van die gemeente in Thessalonika in Masedonië en Gaius van Derbe in Galasië (vgl. die dissipels in Derbe; 14:21). Aristargus het Paulus ook vergesel op sy reis as gevangene na Rome (Hand 27:2) en in Rome by Paulus gebly (Kol 4:10 ’n mede-gevangene; Flm v24 ’n mede-arbeider).

Skrywer:  Prof Francois Malan