Die kuise mans van Openbaring 14:4 – Hermie van Zyl
Japie vra:
Wat beteken dié vers? Wie is die mans in dié vers wat hulle nie met vrouens besoedel het nie?
Antwoord
Prof Hermie van Zyl antwoord:
Openbaring 14:4a lui soos volg (1983-Afrikaanse Vertaling): “Dit is hulle wat hulle nie met vrouens besoedel het nie; hulle het kuis gebly.”
Openbaring 14:1-5 gee vir ons ‘n glimp van die hemelse heerlikheid waaraan dié deel het wat op aarde enduit volhard het in die geloof. Johannes sien hulle saam met die Lam op die berg Sion; hulle getal is 144 000; en hulle is die losgekooptes van die aarde. Al hierdie beelde is ontleen aan die Ou Testament en funksioneer as simbole om die gelowiges mee te beskryf wat saam met die Lam in die hemel is. Die berg Sion is simbolies van God wat by sy volk woon, soos die tempel op die Sionsberg teken van God se nabyheid by sy volk was. Die Lam is Jesus Christus, en word beskryf in terme van die Ou-Testamentiese offerkultus: deur die bloed van offerdiere is versoening vir die volk Israel se sondes bewerkstellig; deur sy bloed aan die kruis het Christus sy kerk losgekoop van die sonde. Die 144 000 verwys simbolies na die kerk, al die gelowiges uit die Ou en Nuwe Testament, en word opgemaak uit 12 (OT stamme = gelowige Israel) x 12 (NT apostels = kerk) x 10 x 10 x 10; laasgenoemde is drie maal die volmaakte getal, die volle getal gelowiges, nie een kom kort nie. Die loskoop-gedagte kom weer uit die wêreld van slawerny van destyds. ‘n Slaaf het ‘n bepaalde geldwaarde gehad en kon deur iemand anders los- of vrygekoop word en so in vryheid gestel word. So het Christus ons losgekoop van die sonde en ons vrygestel om Hom te volg en te dien.
Ons het hier dus ‘n beeldryke voorstelling van hulle wat aan Christus behoort, en wat met hulle gebeur na al die swaarkry op aarde. Hulle deel in die volle heerlikheid saam met Christus. Hulle word in 14:4-5 op vyf maniere beskryf, wat almal uitdruk hoe hierdie gelowiges in alle opsigte waardig is om die hemelse heerlikheid te ontvang. Hulle is naamlik mense wat (1) hulle nie met vrouens besoedel het nie, (2) die Lam volg, (3) losgekoop is as eerstelinge vir God, (4) nie leuens vertel nie, en (5) onberispelik is. Dit gaan vir ons nou net oor die eerste “kwalifikasie” – dat hulle hulle nie met vrouens besoedel het nie; hulle het kuis gebly. Wat sou dit beteken?
‘n Mens kan natuurlik begin deur vanuit ons konteks vandag tong in die kies te vra: Maar bestaan die 144 000 dan net uit mans? Is daar nie ook vroue wat hulle nie met mans besoedel het nie? Dis egter ‘n verkeerde vraag om te vra. Die skrywer skryf as eerste eeuse mens, vanuit ‘n deur en deur patriargale samelewing. Bogenoemde vraag wat vandag spontaan by ‘n mens opkom, sou nie eens destyds as ‘n probleem gefigureer het nie; trouens, dit sou as ‘n onverstaanbare en verspotte opmerking beleef gewees het. Alles is immers destyds vanuit ‘n manlike perspektief bedink en beskryf. Vroue is byvoorbeeld selde in geskrifte of toesprake direk aangespreek, hoewel hulle vir seker deel uitgemaak het van die gehoor. Vergelyk bv Handelinge 2:29 en Romeine 12:1 (en talle ander plekke) waar net die “broers” aangespreek word maar die vroue kennelik ingesluit is; dit was gewoon die veronderstelling. Ons moet dus nie irrelevante vrae aan die teks stel nie, maar eerder agter die kap van die byl van hierdie ietwat vreemde “kwalifikasie” in Openbaring 14:4 probeer kom. Die punt is, vanuit bostaande verduideliking is vroue vir seker ingesluit by die 144 000, ten spyte van die chauvinistiese formulering.
Uitleggers is nie eenstemmig oor wat die betekenis van hierdie enigmatiese opmerking in 14:4a is nie. Die antwoorde wissel van suiwer simbolies tot die aanvaarding van een of ander letterlike agtergrond, met ‘n ingeboude simboliese betekenis. Ek behandel die moontlikhede kortliks.
Aan die suiwer simboliese of figuurlike kant word genoem dat besoedeling met vroue vir hoerery kan staan, wat in oud-Israel dikwels gedien het as simbool van afgodery – om vreemde gode aan te hang in plaas daarvan om getrou te bly aan die ware en lewende God. Israel het as God se bruid meermale haar “man” – die ware God – verlaat en agter ander gode aan “gehoereer” (Jeremia 3:6-7; Hosea 2:5-12). So gesien is Openbaring 14:4 dan ‘n simboliese verwysing na diegene wat juis nie op hierdie manier “gehoereer” het nie, maar getrou gebly het aan Christus. Hulle het nie meegedoen aan die keiserverering nie en het nie gemene saak gemaak met vals leringe nie. Hulle het “kuis” gebly.
Die probleem met hierdie verklaring is net dat die verwysing na vrouens baie spesifiek is en tog ‘n soort letterlike agtergrond veronderstel. Daarom is kenners meer geneig om een of ander letterlike seksuele konnotasie as uitleg te aanvaar, met ‘n mindere of meerdere mate van simboliese betekenis. Ek gee nou hieraan aandag.
Die eerste wat genoem kan word, is dat apokaliptiese werke, soos Openbaring, dikwels ‘n asketiese streep geopenbaar het. Ons weet dat veral in die tweede eeu nC die asketiese ideaal en ‘n selibate lewenswyse dikwels as ‘n hoë Christelike deug voorgehou is. Die spore van hierdie denkrigting kom reeds in die Nuwe Testament voor. Hiervolgens is die huwelik dikwels in ‘n negatiewe lig beskou, as sou seksuele omgang selfs binne die huwelik jou onrein maak vir ware godsdiens. Paulus se uitsprake oor die huwelik in 1 Korintiërs 7 (die ongetroudes doen beter deur ongetroud te bly), of eerder: ‘n bepaalde verstaan van wat Paulus sou bedoel het, het ook baie daartoe bygedra dat sommige Christene in die vroeë jare dit as ‘n hoër geestelike deug beskou het om selibaat te bly as om te trou. Daar is genoeg bewyse dat die huwelik as sodanig, en selfs seksuele omgang deur getroudes, deur sekere individuele Christene en Christelike groeperings in die beginjare negatief beoordeel is, en dat hierdie gedagte dalk moontlik Openbaring 14:4 onderlê. Die kuises sou dan hulle wees wat nie getrou het nie of selfs binne die huwelik hulle van seksuele verkeer onthou het.
Die probleem is net dat met hierdie interpretasie die huwelik erg gedevalueer word, terwyl dit nêrens in die Bybel die geval is nie. Trouens, in Efesiërs 5:21-33 word die verhouding tussen Christus en die kerk juis as voorbeeld voorgehou hoe man en vrou in die huwelik moet lewe. En Paulus, hoewel sommige van sy uitsprake vreemd mag klink, het nooit sover gegaan om die huwelik prinsipieel te devalueer of seksuele omgang in ‘n negatiewe lig te stel nie – inteendeel, kyk bv 1 Kor 7:2-5. Dit is dus moeilik om te aanvaar dat die vermyding van seksuele omgang binne die huwelik, of die vermyding van die huwelik as sodanig, hier as ‘n deug voorgehou word waarvoor die 144 000 geloof en “beloon” word.
Tweedens, weens die problematiese aspekte vervat in die vorige uitleg, het ander uitleggers eerder gedink aan seksuele sondes wat hier ter sprake is, soos owerspel of seksuele losbandigheid deur ongetroudes. Die 144 000 sou hierdie sondes dan konsekwent vermy het. Hulle het hulle streng gehou by God se gebooie, rein geleef, hetsy as getroudes hetsy as ongetroudes, en het hulle nooit skuldig gemaak aan seksuele wanpraktyke nie.
Derdens, ‘n uitleg wat deesdae deur baie geleerdes aangehang word, is om die agtergrond vir die ietwat vreemde uitspraak in 14:4 te soek in die sogenaamde heilige oorlog-konteks. Dit is bekend, en ook in die Ou Testament opgeteken, dat mans wat oorlog gevoer het, of, meer spesifiek, in ‘n heilige oorlog betrokke was, hulle moes onthou van seksuele omgang. Nie vir altyd nie, maar solank as wat hulle diens gedoen het (vgl Deut 23:9-10; 1 Sam 21:5; 2 Sam 11:8-11). So gesien word hierdie uitspraak dan ‘n simbool van algehele toewyding aan God en sy saak. Die 144 000 is hulle wat tydens hulle diens op aarde volledig toegewy was aan God se koninkryk. Hulle was altyd “aan diens”, was gewikkel in ‘n geestelik stryd en het nooit gehuiwer om opofferings te maak met die oog op die uitbreiding van God se koninkryk op aarde nie. Hulle was soos soldate wat aan ‘n heilige oorlog deelgeneem het – volledig oorgegee aan hulle taak en roeping. En daarvoor ontvang hulle loon.
Die laaste twee verstaansopsies dien sigself aan as die beste, waarvan die laaste uitleg die waarskynlikste is. Dit pas ook mooi in by die ander vier “kwalifikasies” van die 144 000, soos bo genoem; dié het almal te doen met volledige toewyding aan die Lam se saak.
Skrywer: Prof Hermie van Zyl