Wie mag inseën? – Hermie van Zyl

‘n Leser vra:

Ek het u artikel gelees rondom die verskil tussen doop of inseën. Die beplanning is dat my kleindogter binnekort ingeseën word. Ons is Gereformeerd en haar ouers Pinkster. Hulle predikant is onlangs oorlede en my kleindogter se pa het besluit hy wil self sy dogter inseën. Ons stem nie daarmee saam nie en dit veroorsaak spanning, ook omdat ons nie die geleentheid wil uitstel nie.

Wie mag ’n inseëning behartig? My gedagte was dat my man die seremonie waarneem en dan steeds die ouers toelaat om hul dogter in te seën. (My man is tans ’n diaken; hy moes as ouderling bevestig word maar weens die Covid-regulasies het die bevestiging nog nie plaasgevind nie.)

Ek soek asb raad hieroor, want my man sê hy is nie in ’n posisie om sy kleindogter aan die Here te wy en die seremonie waar te neem nie. Sy gevoel is dit moet ’n predikant (geordende leraar) van die kerk wees. Ons kinders bly ook nie meer in dieselfde dorp as waar hulle gemeente was nie, met die gevolg dat hulle nie ’n kerk bywoon nie, slegs selbyeenkomste. U bydrae sal hoog waardeer word.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Hier is ’n hele paar kwessies wat liefs persoonlik met al die betrokkenes rustig deurgepraat moet word, omdat mens met sulke sake nie oorhaastige besluite wil neem waaroor jy later spyt mag wees nie. Veral nie as daar verskil van mening is oor wat moet gebeur nie. Dit is ook nie vir my heeltemal duidelik wat die status van die selgroep is waaraan die ouerpaar behoort nie; funksioneer dit op sy eie of is dit deel van ’n groter gemeente? Indien laasgenoemde, dan sal my redenasie hieronder nog meer sin maak.

Ek wil graag voorstel dat julle met ’n leraar van die ouerpaar se kerk gaan gesels om te hoor wat hy of sy voorstel. (Dit is per slot van sake die ouerpaar se kerkgenootskap wat hier die deurslag behoort te gee, want dit is waar die kind gaan opgroei.) Al is die leraar van die gemeente waaraan die ouerpaar behoort, oorlede, kan mens steeds met ’n ander leraar uit daardie kerkgenootskap gaan praat sodat hy/sy kan leiding en raad gee. En weer eens, daar is geen haas nie, want wat met ’n inseëning of doop gebeur, is in ’n sekere sin slegs ’n de jure (amptelike) voltrekking van ’n de facto (feitelike) situasie. Daarmee bedoel ek: die feit dat daar bietjie gewag word om duidelikheid oor alles te kry, gaan niks verander aan die dogtertjie se “sielestatus” voor God nie. As kind van gelowige ouers is sy in elk geval opgeneem in God se genade en veilig in sy hoede.

Voortvloeiend uit bostaande gedagtes gaan ek ’n paar algemeen teologiese opmerkings maak wat dalk ’n breër perspektief kan gee op die kwessie van wie mag inseën of doop.

Ons moet onthou dat die doop of inseëning van ’n kind ’n amptelike kerklike handeling is, nie ’n privaat aangeleentheid nie. Daarom is dit nie aan te beveel dat die pa of oupa dit waarneem nie. Die reël wat die meeste kerke volg – hetsy Gereformeerd of Pinkster – is dat die inseëning of doop deur ’n geordende leraar van die kerk uitgevoer word. Want so word die kind amptelik lid van die kerk. In die Gereformeerde tradisie praat ons byvoorbeeld van so ’n kind as ’n dooplidmaat, met ander woorde hy/sy, hoe klein ook al, is reeds lidmaat van die gemeente, al het hy/sy nog nie belydenis van geloof afgelê nie. Dooplidmate se name word ook amptelik in die kerklike rekords opgeneem, en die gemeente neem dus – saam met die ouers – verantwoordelikheid vir hulle geloofsopvoeding.

Die rede waarom die doop of inseëning deur ’n geordende leraar waargeneem moet word, is die noue verband tussen Woord en sakrament. Die sakrament van die doop is nie ’n magiese, selfstandige handeling op sy eie, los van die Woordverkondiging nie, maar kry juis sy betekenis vanuit die bediening van die Woord. Dis dan ook een van die redes waarom in kerke wat net groot doop, daar eers ’n belydenis van geloof moet wees voordat die doop bedien word. Die Woord moes eers ingang gevind het by die dopeling voordat gedoop word. En dit kan net gebeur as iemand die Woord verkondig het. En daardie iemand – afgesien van die ouers – is die leraar; dis by uitstek die taak van die leraar om amptelik die lewende Woord van God te verkondig. Daarom is hy/sy ook die een wat die sakrament moet bedien, die sakrament wat sy “krag” uit die Woord kry. Natuurlik, in die Pinksterkerke is die inseëning nie ’n sakrament (soos die doop en nagmaal) nie, maar dis tog ’n amptelike handeling. En gewoonlik is dit so dat as die leraar dit nie kan waarneem nie, dit amptelik aan ’n ouderling of ander ampsdraer in die kerk opgedra word. Verder, die doop/inseëning is nie net ’n amptelike handeling nie, maar vind ook in die openbaar plaas, voor die oë van die hele gemeente. Almal neem kennis dat kind so-en-so nou opgeneem word in die gemeente en deel daarvan is. Soveel te meer rede dus dat die inseëning deur ’n geordende leraar gedoen word.

Met hierdie beredenering het ek net ’n teologiese konteks probeer skets waarbinne my raad verstaan moet word, naamlik dat dit beter is om die amptelike weg te loop, veral as die selgroep waaraan die ouerpaar behoort deel is van ’n groter gemeente of kerkgenootskap. Dan is dit altyd beter om eers te wag dat daar ’n nuwe leraar kom of dat ’n ander leraar die inseëning doen. Ook ter wille van die dogtertjie soos sy groter word. Dan weet sy presies waar sy tuishoort. Ek is oortuig daarvan dat die kerk waaraan die ouerpaar behoort ’n spesiale reëling sal tref met die inseënings terwyl die gemeente tans sonder leraar is.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl