Is Covid-19 ’n teken dat die einde van die wêreld op hande is? – Hermie van Zyl

Gerugte doen soms op sosiale media die rondte dat die Covid-19-pandemie ’n teken is dat die einde van die wêreld aangebreek het. Dis nou net ’n kwessie van tyd. Want, word gesê, pandemies is deel van die tekens van die eindtyd waarvan ons lees in Lukas 21. Wat moet ons met dié gerugte maak? Moet ons dit ernstig neem?

Die antwoord hierop is ja en nee. Ja, Covid-19 ressorteer onder die “epidemies” waarvan in Lukas 21:11 sprake is, en as sodanig is dit ’n teken van die eindtyd. Maar nee, dis nie ’n teken van die einde soos die sosiale media dit voorhou nie; dis nie ’n aanmoediging om die dag en datum van die einde te probeer bereken nie; dis nie deel van die sensasie rondom Covid-19 nie; dis nie deel van die bangmaakstories wat ons bewend in ’n hoeke wil laat wegkruip, wagtend op die einde nie. Maar goed, indien mens jou nie aan die bangmaakstories hoef te steur nie, hoe móét ons dan hierdie Bybelgedeeltes wat oor die tekens van die eindtyd handel, vir vandag verstaan? (In hierdie bydrae sal spesifiek gekonsentreer word op Lukas 21 aangesien dit net hier – in Lukas 21:11 – is waar die woord “epidemie” as deel van die tekens van die eindtyd genoem word. Maar wat geld vir Lukas 21 geld mutatis mutandis ook vir die parallelle in Matteus 24 en Markus 13.)

Vooraf net eers twee inleidende opmerkings: Lukas 21 (en die parallelle in Matteus en Markus) is van die moeilikste gedeeltes in die Bybel om te verklaar, omrede: a. Daar is nie netjiese antwoorde vir elke stukkie detail nie. Tog is daar ’n groot mate van sekerheid oor die hooflyne van interpretasie. En dít is waarop ons sal konsentreer. b. Jesus se oorspronklike profetiese uitsprake word deur die Evangelieskrywers enersyds getrou oorgelewer, maar andersyds aangepas vir hulle lesers, veertig tot vyftig jaar nadat Jesus op aarde hierdie uitsprake gemaak het. Ons sien hierdie aanpassings byvoorbeeld in hoe die Evangeliste verskil in hulle rapportering van Jesus se uitsprake – die basiese inligting is dieselfde, maar tog is daar verskille. En dis juis uit hierdie verskille dat ons agterkom waarin die beklemtoning of unieke boodskap lê wat elke Evangelieskrywer by sy lesers wou tuisbring. Dít is die werkwyse wat ons probeer volg in Lukas 21.

1. Watter soort tekens is ter sprake?

’n Mens kan die tekens soos volg klassifiseer:

• Vers 12-19: Die vervolging van die kerk (ek noem dit eerste, want volgens v12 gebeur v12-19 se tekens vóór dié van v8-11)
• Vers 8-11: Onrus onder die volke; natuurrampe
• Vers 20-24: Die val van Jerusalem en die tempel
• Vers 25-28: Kosmiese tekens direk voor die koms van die Seun van die mens

As mens die tekens mooi bekyk, is dit opvallend dat hulle baie algemeen of non-spesifiek is. Dit gaan hier oor rampe en swaarkry wat almal met reëlmaat in die wêreldgeskiedenis voorkom; daar is niks spesifiek of besonders aan hulle waaruit ons presiese berekenings kan maak oor wanneer einde sou aanbreek nie. Neem hulle maar almal:

• Aardbewings, hongersnood, oorloë, opstande, epidemies, vervolging van gelowiges, die val van groot en belangrike stede en vestings
• Kosmiese tekens: dinge soos sons- en maansverduisterings, komete wat kom en gaan, warmer en kouer tydperke, ensovoorts, kom gereeld voor

Al dié “tekens” het nog altyd voorgekom, en steeds staan die aarde! So, hoe kan ons uit hulle enigiets aflei omtrent wanneer die einde presies sal kom? Geen wonder nie dat Jesus waarsku oor misleiding: Pas op dat julle nie mislei word nie; pasop vir die vals profete wat sê: “Dit is ek; die tyd het aangebreek” (v8). En in v9 waarsku Hy verder dat dit nog nie dadelik die einde is nie. Die punt wat Jesus maak, en later ook Lukas aan sy lesers, is: Moenie op loop sit nie; moenie berekenings probeer maak nie; moenie angstig raak nie; moenie God se raad probeer peil nie. Dis nie waarvoor die tekens bedoel is nie; die bedoeling lê elders (later meer hieroor).

Ons moet dus nie ons ore uitleen aan sensasiesoekers vandag wat mense op ’n knop probeer jaag met bangmaakstories oor die einde van die tyd wat op hande is nie: dit berus nie op goeie Bybeluitleg nie.

2. Katastrofes is deel van die wêreld waarin ons leef

Covid-19 het die hele wêreld in sy greep, dis ’n katastrofe van wêreldomvang; geen wonder nie dat mense dink dis die einde van die tyd. En dit kwalifiseer ongetwyfeld as een van daardie “epidemies” waarvan Lukas 21:11 praat as teken van die eindtyd. Maar dit beteken nie dat ons aan elke aardse katastrofe ’n apokaliptiese kleur moet gee wat ons met angs en bewing vervul en verlam laat nie. Dis gewoon onverantwoordelik; dis vals profesie. Dan tree ons op soos sommige mense wat op ’n histeriese manier van elke ding wat verkeerd loop by die huis of by die werk ’n verskriklike ding maak, dit buite alle proporsies opblaas en net die ergste verwag. Ons hoor dikwels sulke mense sê: Dis nou die einde van hierdie huis of verhouding of besigheid. In plaas daarvan dat hulle sê: Kom ons maak dinge reg wat verkeerd geloop het sodat ons beter kan funksioneer in die toekoms; kom ons beskou dit as ’n geleentheid vir leer en groei. Dus, in stede daarvan om gebeure te “apokaliptiseer”, moet ons dit eerder sien as deel van die lewe en dit afbreek na hanteerbare groothede.

’n Goeie voorbeeld van ’n aardse katastrofe wat Lukas so weergee dat dit nie net ’n teken van die eindtyd is nie, maar ook as deel van die verloop van die lewe gesien moet word, is die lotgevalle van Jerusalem (v20-24). Jerusalem (en die tempel) is deur beide Jode en Jode-Christene beskou as ’n vesting van veiligheid en sigbare teken van God se teenwoordigheid in hulle midde. Solank Jerusalem en die tempel staan, is alles wel; maar die einde van Jerusalem sou so ongeveer gelyk wees aan die einde van wêreld. In v20-24 handel Lukas nou oor Jerusalem en die tempel se einde. Maar, ons moet onthou, soos reeds aan die begin genoem, die Lukasevangelie is geskryf ná die verwoesting van Jerusalem en die tempel deur die Romeinse leër van generaal Titus in 70 nC. Lukas verstaan en rapporteer Jesus se woorde dus in die lig van hierdie historiese gebeure. Vir sy lesers was dit reeds bekende gebeure wat deel van die geskiedenis geword het.

Verder, hierdie gedeelte (v20-24) kom nie só uitgebreid voor by Matteus en Markus se parallelle nie. Dis nou een van daardie verskille tussen die Evangelies waaruit dit duidelik blyk dat Lukas hierdie katastrofe meer as die ander Evangelies beklemtoon. Ons kan dit so verstaan: Lukas gebruik Jesus se profesie oor die verwoesting van Jerusalem om te sê dat Jesus se profesie reeds in vervulling gegaan het. En almal weet – ook sy lesers – hoe katastrofies Jerusalem se val beleef is. Dit was ’n skok vir die geloof; mense het gedink dis die einde van die wêreld; hulle kon hulle nie die pad met God sonder Jerusalem en die tempel voorstel nie. Dit was die einde van die “normale lewe” soos hulle dit geken het. En tog, na alles was dit toe nie die einde van die wêreld nie; die lewe het voortgegaan. Trouens, daardie gebeure het deel van die geskiedenis geword; dit het hulle “nuwe normaal” geword. Hulle het geleer om sonder die geestelike stabiliteit en veiligheid wat Jerusalem gebied het, voort te gaan. Hulle het geleer om die toekoms in God se hande te laat en nie op ’n alarmerende manier dinge vooruit te loop nie

So moet ons ook oor Covid-19 dink. Ja, dis ’n katastrofe; dit het alles verander; niks is meer dieselfde nie. Dit voel of al ons sekerhede en stabiliteit daarmee heen is; alles is op losse skroewe: ’n Mens kan niks beplan nie, want netnou het ons ’n derde vlaag van die virus en dan is alles weer op sy kop gekeer. Maar ons leer ook hoe om daarmee saam te leef; dat die lewe vol onsekerhede en broosheid is; dat dít is hoe die lewe, die geskiedenis is; dat dit nie die einde van die wêreld is nie; dat die lewe voortgaan. Ons leer ons moet eerder op die uitkyk wees vir die nuwe geleenthede wat God vir ons oopmaak as om te konsentreer op wat ons verloor het.

En dit bring ons by die eintlike betekenis van die tekens van die tyd.

3. Opskerping tot waaksaamheid en roeping op aarde

 Ek het vroeër gesê: Die doel van die tekens is nie om ons angstige berekenings te laat maak of te verlam vir die lewe nie. Maar wat is die doel dan? Kort gesê: Die doel van die tekens is om ons op te roep tot voortdurende bekering. Bekering waartoe? Die eenvoudige antwoord is – tot waaksaamheid en roepingsvervulling.

 Waaksaamheid: Nadat oor die tekens van die eindtyd gehandel is, kom v34-36 tot die slotsom: Wees op julle hoede. Wat behels dit? Twee dinge: wegkeer en toekeer.

• Wegkeer: Bly weg van onmatige etery en drinkery, en moenie toelaat dat julle deur die sorge van die lewe afgestomp word nie, sê v34.
• Toekeer: Wees waaksaam; bid altyddeur, sê v36, dit wil sê: lewe in voortdurende gemeenskap met God.

Dus, die doel van die tekens is nie om ons in koorsagtige angs en benoudheid oor die aanstaande einde te dompel nie, maar om ons uit te bring by die alledaagse lewe: ’n voortdurende wegkeer van die sonde en ’n toekeer na God. So berei ons voor op die einde – of dit nou die wederkoms of ons persoonlike einde (die dood) is.

Roepingsvervulling: Vers 24b is hier belangrik: “Jerusalem sal deur die heidennasies vertrap word totdat ook hulle tyd verby is”. Letterlik staan daar: “… totdat die tyd van die nasies vervul is”. Hierdie frase kan op verskillende maniere verstaan word, maar een betekenis is duidelik: met die val van Jerusalem word die nasies tot op die drempel van die gelowiges gebring, bedoelende: die tyd vir die evangelieverkondiging aan die nasies het nou aangebreek. Dis die taak van die kerk. Ja, vir seker sal dit allerlei probleme en moeilikheid inhou, soos in v12-19 beskryf word: vervolging, opsluiting, gevangenisskap, selfs verdeeldheid in eie geledere. Maar terselfdertyd is dit ook ’n geleentheid om te getuig. En hierdie verhaal van getuienislewering word deur Lukas in die boek Handelinge beskryf. Baie geleerdes sê dat Lukas 21:12-19 ’n subtiele verwysing daarna is. Wat Lukas in hierdie verse net op sinspeel, word in Handelinge volledig beskryf. En vir hierdie taak durf die kerk nie wegskram en terugdeins nie, want ons sal die woorde van wysheid daarvoor ontvang (v15). Ons moet maar net die geleenthede raaksien en te baat neem. Ons moet daarmee volhard totdat hierdie taak ook afgehandel en “die tyd van die nasies vervul is”. Soos Matteus 24:14 dit stel: Hierdie taak moet voortgaan totdat almal die evangelie gehoor het. En eers dan sal die einde kom.

Dít is waartoe die tekens van die tyd ons oproep: verbintenis tot die lewe, ’n lewe saam met God op aarde. En so is ons gereed wanneer die einde kom. Dis amper soos dit gegaan het met die meisies in die gelykenis van die tien meisies wat wag op die bruidegom om te kom (Matteus 25:1-13). Wanneer die Bruidegom kom, moet jou lampie brand. En die manier hoe ons ons lampies aan die brand hou, is om besig te wees met die dinge van die koninkryk van God. Dan is jy gereed vir die einde. ’n Mens is gereed deur gereed te lewe.

Want die einde sál kom.

4. Tekens van die tyd is tekens van die koms van die koninkryk

 Die waarheidselement in die standpunt dat Covid-19 ’n teken van die naderende einde is, is dat dit inderdaad ’n teken van die einde is. Al die tekens wat in Lukas 21:8-28 genoem word, word afgesluit en saamgevat met die woorde van Jesus in v29 wanneer Hy die tekens vergelyk met wat met die vyeboom gebeur: As dié begin uitloop, is dit ’n teken dat die somer naby is. Net so is die tekens van die tyd ’n aanduiding dat God se somer – die finale koms van sy koninkryk – aan die kom is. Dis net, hierdie finale koms kan nie bereken word nie; dis nie ons taak nie, dit word deur God bepaal. En omdat ons nie weet wanneer die einde kom nie, is die einde altyd naby. Die nabyheid van die finale inbreek van die koninkryk van God is dus ’n blywende eienskap van die koninkryk. En dis al so sedert die eerste koms van Jesus wat “geëindig” het met die hemelvaart van Jesus. Van toe af is die tweede koms – of wederkoms – van Jesus naby (vgl die belofte in Handelinge 1:11). Van toe af lewe ons in die eindtyd. En elke keer as mens die tekens van God se komende somer waarneem, dan word jy daaraan herinner: die einde is aan die kom, dit is naby.

Daarom, katastrofiese gebeure – soos Covid-19 – ruk ons uit ons daaglikse groef, roetine en vals sekerhede en rig ons oë opnuut op wat kom: die einde. Ook Jerusalem se einde, soos beskryf in v20-24, het hierdie betekenis gehad: dit was tegelyk deel van die geskiedenis én teken van die einde. Let op hoe v24 naatloos oorgaan na v25-28 waar die einde – die koms van die Seun van die mens – beskryf word. Daarmee wil Lukas sê: so seker as wat die profesie van Jesus omtrent die val van Jerusalem in vervulling gegaan het en die lesers dit beleef en dit deel van die geskiedenis geword het, so seker sal die belofte omtrent die wederkoms van Christus in vervulling gaan. Jerusalem se val het so ’n teken en simbool van die sekerheid van die wederkoms geword.

So ook met Covid-19: Die geweld waarmee hierdie pandemie ons tot stilstand geruk en ons hele lewe op sy kop gekeer het, is ’n seker teken van die totale omkeer wat die wederkoms van Christus teweeg sal bring. Die bedoeling is egter nie dat ons op loop gejaag word en in allerlei berekenings verval of totaal verlam raak nie. Dit sou ’n verkeerde lees van hierdie teken wees. Nee, die korrekte lees hiervan is dat dit ons uitdryf na die lewe – na ’n wegkeer van die sonde, na ’n lewe in verbondenheid aan God en sy Woord, na ons daaglikse taak en roeping op aarde. Dit roep ons op om voortdurend gereed te lewe.

As Covid-19 dít by ons bewerk, het ons dié teken reg gelees.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl