Gebruike en Gewoontes in die Bybel: Landbou(1) – Hennie Stander
Toe die Joodse volk Kanaän ingeneem het en begin het om weer landbou te beoefen, na hul seminomadiese lewe van veertig jaar in die woestyn, het hulle ‘n bedryf opgeneem wat hulle vroeër honderde jare lank beoefen het. Verder was die nuwe land wat hulle betree het, besonder ryk aan plantelewe. Ook in Ur van die Chaldeërs, waarvandaan Abraham gekom het, was daar ‘n gesonde landbousisteem wat in stand gehou is deur watervore uit die rivier en landbou-implemente soos ploegskare en sekels van klip. Met hierdie tegnologie is die Chaldeërs in staat gestel om twee keer per jaar oeste op hul lande te hê.
Maar landbou was ook in Egipte ‘n bekende bedryf. Elke jaar het die Nylrivier sy walle oorstroom en die land met fyn rivierslik bedek wat die grond vir die volgende jaar verryk het. Die water is uit die Nylrivier geskep en is dan in slote gegooi met behulp van ‘n sjadoef. ‘n Sjadoef is ‘n soort waterpomp wat bestaan uit ‘n emmer wat aan die een punt van ‘n lang houtbalk hang. Aan die ander punt is ‘n swaar gewig wat die emmer water uit die rivier na hoërliggende dele hys. Soms moes daar van ‘n hele reeks sjadoefs gebruik gemaak word om die lande te besproei wat uitermatig hoog geleë was.
Selfs vandag nog besproei boere hulle lande deur water uit die Nylrivier te skep met behuip van ‘n sjadoef of ‘n swaaitoestel.
Kanaänitiese landbou
Die wyse van besproeiing in Kanaän het heeltemal van bogenoemde metode verskil. In Kanaän het die sukses van die boerdery nie van die styging van die watervlakke van groot riviere afgehang nie, maar van winterreëns wat van jaar tot jaar gewissel het en verder was dit ook nodig om water op te gaar. Moses het derhalwe die Joodse volk daarop gewys dat die klimaat geheel en al van God se voorsienende sorg afgehang het: “Die land wat julle in besit gaan neem, is nie soos Egipte waar julle vandaan kom nie, waar julle julle saad gesaai het en wat julle dan met baie moeite natgelei het asof dit ‘n groentetuin is. Die land wat julle in besit gaan neem, is ‘n land met berge en vlaktes en word nat gemaak met reënwater” (Deuteronomium 11:10-11). As hulle egter God dien, sal Hy vir hulle reën gee op die regte tyd (Deuteronomium 11:13-14). Omdat landbou wat geheel en al van reën afhanklik is, eintlik baie riskant is, het die Kanaänitiese volk hul tot Baäl gewend om hulle grond vrugbaar te maak en vir hulle reën te gee.
Wisselvallige watervoorrade was egter nie die enigste faktore wat die landbou in Kanaän riskant gemaak het nie. Die warm woestynwinde van die suidooste het alles wat gegroei het, geskroei (Jona 4:8; Lukas 12:55). ‘n Ander ernstige probleem was sprinkaanplae. Verskillende soorte sprinkane het in groot swerms getrek (sien Rigters 6:5; 7:12) en alles wat groen is, verslind. In Joël 2 is daar ‘n beskrywing van ‘n verskriklike swermplaag en word dit as ‘n beeld gebruik vir wanneer die dag van die Here aanbreek. Dit was juis ook ‘n sprinkaanplaag waarmee God vir die Egiptenare getref het om hulle te oorreed om “My volk te laat gaan” (Eksodus 10:13-15). Wanneer die sprinkane aangekom het, het hulle soos ‘n leërorde gelyk (Spreuke 30:27). Op ‘n koue dag het hulle egter bly sit en eers gevlieg wanneer die son opgekom het (Nahum 3:17). Verder het die Jode ook met gronderosie te kampe gehad terwyl hulle in Kanaän was. Die winterreëns het dikwels die boonste grondlaag teen die heuwels afgespoel. Keerwalle moes gebou word om dit te voorkom.
Landbou is natuurlik die eerste bedryf wat in die Bybel genoem word. Die eerste taak wat aan die mens opgelê is, was om die grond te bewerk (Genesis 2:15), en dit het ook die mens se taak gebly nadat by die paradys verlaat het (Genesis 3:23). Boerdery het begin toe dit by die antieke mens opgekom het dat, in plaas van wilde graansoorte en groente te soek en bymekaar te maak, dit makliker sou wees om die sade te versamel en op een plek te saai. Met die ontwikkeling van die landbou-implemente en die besproeiingstegnieke het die landbou vinnig gevorder.
Skrywer: Prof Hennie Stander
