Amos(16) – Francois Malan

’n Mandjie vrugte (die vierde gesig, Amos 8:1-3)

8:1 ‘So het my Heer, die HERE vir my laat sien en kyk! ’n mandjie somervrugte (veral vye).’
2020: ‘dit’ vir ‘so;’ LXX het ’n voëlvanger se mandjie;

Waarskynlik was dit die laaste mandjie ná die vrugte eintlik al af is, die teken van die einde van die oes. Dit wek die
verwagting dat die nuwe seisoen gaan aanbreek. Die laaste mandjie word dan na die tempel gebring as offer vir
voorspoed vir die nuwe oesjaar – die dag van die HERE waarna hulle uitsien.

8:2 ‘Hy vra vir my: Wat sien jy Amos? En ek sê: ‘n mandjie somervrugte.
En die HERE sê vir my: die einde het gekom vir my volk Israel.
Ek gaan nie voortgaan om hulle oor te sien nie.’ (2020: by hulle verby te gaan nie)

Hierdie beeld is nie ’n simboolvisioen soos by die vorige drie gesigte nie, maar ’n woordspelvisioen. Die Hebreeuse
woord vir somer (qājits) klink soos die Hebreeuse woord vir ‘einde’ (qēts), die einde van die lewe van ’n persoon, hier
van ’n volk. Hier sê die HERE die einde van Israel as ‘my volk’ het gekom. Soos die mandjie ryp vrugte is Israel se
ondergang ook ryp (vgl. Matt 13:39 die oes is die voleinding van die wêreld). Terwyl die derde visioen van die
skietlood verduidelik het dat die HERE vir Israel nie langer sal oorsien nie (7:8) wys die vierde visoen die verskriklike
gevolg daarvan. Die HERE het finaal besluit om ’n einde te maak aan Israel se volksbestaan. Met die byvoeging ‘my’
by die volk Israel word die smarte gehoor wat dit vir die HERE veroorsaak om die einde van sy volk aan te kondig.

8:3 ‘Op daardie dag moet die tempelsange weeklaag,’ is die Godspraak van my Heer, die HERE,
Hy gooi baie lyke op elke plek neer. Wees stil!

Die Hebreeuse woord sjirōt ‘sange’ word nie elders gebruik nie en word deur 2020 beskou as sjārōt
‘sangeresse’ omdat 2020 hekāl wat tempel of paleis kan beteken as paleis vertaal; LXX lees iets soos
sjōrōt ‘plafonne van die tempel’ wat die dag moet weeklaag.

‘Daardie dag’verwys na die dag van die HERE waarvan 2:16; 5:18-20 sê dat dit vir Israel nie lig nie, maar duisternis
bring. Die Godspraak beskryf Israel se einde as ’n begrafnis waar Bet-El se tempelsange ’n geweeklaag word. Amos
gee die rede daarvoor. Hy sien die baie lyke wat die HERE op baie plekke in die land neergegooi het – die passiewe
vorm van die werkwoord veronderstel dat dit die HERE is wat dit doen of laat doen. Dit word waarskynlik deur ’n
vyandige leër gedoen (waarskynlik deur die leërs van Assirië wat vir Israel tusen 733-722 v.C. uitgeroei het; vgl. 2 Kron
5:26 en 2 Kon 17:6). Dat die lyke orals lê, is ’n skande omdat hulle nie begrawe word nie. Waarskynlik sal die lyke deur
die vyandelike leërs op die slagveld gelos word. Dit is ook ’n aanduiding van ’n grootskaalse uitwissing van die
bevolking, waarvan Amasia se kinders ‘n voorbeeld is (7:17).

Die opdrag om stil te wees in dié omstandighede waar die dood sy rondte doen, is om nie die vyand se aandag te trek na
enkeles wat nog lewe nie (soos in 6:10). Alles wys na ’n onbeskryflike ellende wat Israel sal oorval. Die finale oordeel
oor Israel se sondige lewenswyse is deur die HERE aan sy dienskneg Amos geopenbaar. So het Jesus ook die ewige
straf vir die mense wat Hom nie as hulle Verlosser wil aanneem nie, geopenbaar (Joh 3:18-20; Matt 25:41,48).

Godsprake oor die einde (Amos 8:4-14)

Tussen die vierde gesig wat Amos gesien het en die vyfde in 9:1-7, is vyf uitsprake van God ingevoeg. Dit is
uitbreidings oor die einde vir Israel, wat in die vierde visioen aangekondig is.

Die eerste uitspraak – die lewe van die rykes (Amos 8:4-6)

8:4 Luister hierna, julle wat daarop uit is om op die behoeftiges te trap en die weerloses van die land uit te wis.

Die eerste uitspraak begin met ’n oproep om te luister na die uitspraak van die HERE. Israel se voorspoed in die tyd van
Jerobeam II is deur die rykes genadeloos misbruik. Samaria se markplein, waar die besigheid gedoen is, is die mees
waarskynlike plek waar Amos die uitspraak van die HERE uitbasuin het.

Die woord sj’ af wat met ‘trap op’ vertaal is soos in LXX, hou ook in om hulle met ’n skelmstreek te vang. Amos praat
hier met ’n groep wat besig is om die swakkeres in die samelewing te druk totdat hulle niks het nie. Dit het reeds geblyk
uit 2:6-8; 5:7,11-12. Hulle onderdrukking van die armes beteken dat hulle nie lewe soos die volk van die HERE nie.
Eintlik is hulle besig om die einde van hulle bestaan as volk van die HERE te verhaas omdat hulle lewe nie die beeld
vertoon van die verloste volk van die verbond met die HERE nie. Hulle einde sal die gevolg wees van hulle
lewenswyse.

8:5 deur te sê/dink: ‘Wanneer is die dag van die nuwemaan tog verby dat ons graan kan verkoop,
en die Sabbat, om graan te open (te koop aanbied) met ’n kleiner efa en ’n groter sikkel
en bedrieglike gebruik van die weegskaal!’

Op die eerste dag van elke maand word dankoffers en sondeoffers vir die HERE gebring (Num 28:11-15). Maar die
besigheidsmanne dink nie op die Nuwemaansfees om die HERE te dank vir hulle lewe en hulle voorspoed deur die
maand, of om boete te doen vir hulle oortredings van sy wil nie. Die weeklikse Sabbatdag moet aan die HERE gewy
word om te besef dat die HERE hulle geheilig het om hulle aan Hom toe te wy (Eks 31:13,15). Die skelm handelaars
dink nie aan die HERE en sy riglyne nie, maar aan bedrieglike maniere om wins te kry.

Hulle sê by hulleself, die woord kan ook met ‘dink’ vertaal word – die HERE ken egter mense se gedagtes (Ps 94:11),
van ver af verstaan (Ps 139:2). Hy weet dat die graanhandelaars van Samaria die feesdae vervelig vind en dat hulle
smag na die volgende dag se graanverkope en hoeveel hulle daaruit gaan maak. Om graan oop te maak verwys na die
sakke waarin die graan gebêre word of die stoorplekke oopmaak.

’n Efa was’n inhoudsmaat van ongeveer 22 liter; ’n sikkel ongeveer 11.4 gram silwer. Destyds was daar nog nie munte
nie en is los silwerstukke op die skaal geplaas. Maar wanneer die valse handelaar graan afweeg vir ’n koper, gebruik hy
’n maat wat minder as 22 liter bevat. En as die koper se silwer afgeweeg word op die skaal met twee bakke, is die
handelaar se gewigte in die bak met sy swaarder sikkels, sodat die koper meer silwer op die ander bak moet sit om die
skaal te laat balanseer. Die Hebreeuse woord vir twee skaalbakke kan ook vertaal word met ’n valse skaal. Dieselfde
woord word gebruik vir buig, wat kan beteken dat die skaal se dwarsbalk gebuig is om die een kant swaarder te maak as
die ander; alles plannetjies wat die handelaars op die Sabbat en Nuwemaansfees uitdink om die kopers te bedrieg.

In Levitikus 19:35-36 sê die HERE, die God wat Israel uit Egipte laat wegtrek het: ‘Julle mag nie bedrog pleeg wanneer
julle meet of weeg of inhoud bepaal nie. Julle moet ’n betroubare skaal en die regte gewigte en inhoudsmate gebruik.
Gehoorsaam al my voorskrifte en leef daarvolgens (vgl. ook Deutr 25:13-16; Spr 11:1 die HERE het ’n afsku van ’n
skaal wat nie reg weeg nie; Spr 20:10,23).

8:6 ‘So koop ons die armes vir geld en ’n behoeftige in nood, vir ’n paar sandale
en ons verkoop selfs uitskotgraan.’

Die ryk handelaars bedink op die Sabbat nie slegs hoe om met elke transaksie onregverdige wins uit die eiendom van
die armes te maak nie, maar tas ook hulle persoonlike vryheid aan. As die arme se skuld by die handelaar opgeloop het
tot by die prys van ’n slaaf, kom bied die man homself aan as ’n slaaf om as slaaf kos te kry vir hom en sy gesin. En die
prys vir ’n slaaf word so vernederend afgebring dat dit dieselfde is as die prys vir ’n paar sandale. Daarby is dit koring
van swak gehalte wat die handelaar aan die armes teen ’n verhoogde prys verkoop.

Skrywer:  Prof Francois Malan