Mense in die Bybel: Tomas – Coen Slabber

Ons lees maar min van Tomas in die Bybel. In die drie sinoptiese evangelies kry ons net sy naam in die lys van twaalf dissipels/apostels (Matteus 10:3; Markus 3:18; Lukas 6:15 – ook in Handelinge 1:13). Dit is slegs in die Johannes evangelie wat ons meer van hom lees.

Tomas wat ook Didimus genoem is. Tomas is ‘n Aramese woord wat “tweeling” beteken; Didimus is die Griekse woord vir “tweeling.”

Jesus hoor dat Lasarus siek is. Na twee dae sê Jesus vir sy dissipels: Kom ons gaan terug na Judea toe (Johannes 11:7). Die dissipels probeer om Hom om te praat om dit nie te doen nie: Nou die dag wou die Jode U stenig, en gaan U weer daarheen? Jesus lig hulle in dat Lasarus dood is en dat Hy na Lasarus toe wou gaan. Tomas sê toe vir die ander dissipels: Kom ons gaan ook, sodat ons saam met Hom kan sterwe – allermins die woorde van ‘n lafaard of iemand wat bedenkinge oor Jesus het. Maar Tomas, net soos die ander dissipels, het Jesus verlaat toe Hy gevange geneem is.

Jesus en sy dissipels sit aan die tafel. Dit was net voor die paasfees. Jesus gesels met sy dissipels en sê vir hulle dat Hy weggaan. Dan is dit Tomas wat vra: Here, ons weet nie waarheen U gaan nie; hoe kan ons dan die weg daarheen ken? Dan antwoord Jesus hom: Ek is die weg en die waarheid en die lewe (Johannes 14:5 – 6).

Ons onthou egter vir Tomas veral omdat hy nie wou aanvaar dat Jesus opgestaan het, nadat die ander apostels hom daarvan vertel het nie: As ek nie die merke van die spykers in sy hande sien en my vinger in die merke van die spykers steek en my hand in sy sy steek nie, sal ek nooit glo nie – ongelowige Tomas (Johannes 20:25). Selfs sy tien vriende kon nie vir Tomas oortuig dat Jesus opgestaan het nie. Agt dae later verskyn Jesus weer aan sy dissipels – en Tomas is ook daar. Jesus nooi vir Tomas uit en vra hom om na sy hande te kyk, sy vinger in die spykermerke te steek en sy hand in sy sy. Of Tomas dit gedoen het, weet ons nie. Wat ons wel lees, is sy belydenis: My Here en my God. Daarna lees ons ook Jesus se teregwysing: Glo jy nou omdat jy My sien? Gelukkig is dié wat nie gesien het nie en tog glo (Johannes 20:26 – 29).

Skildery: Die ongelowigheid van Tomas deur Caravaggio 

Tomas was ook een van die dissipels wat teenwoordig was toe Jesus aan ‘n paar van hulle by die See van Tiberias verskyn het (Johannes 21:2). Dit is wat ons met sekerheid van Tomas weet.

Daar is egter heelwat apokriewe en pseudepigrafiese (= vals geskrifte of geskrifte geskryf onder ‘n skuilnaam, veral Joodse geskrifte, wat toegeskryf word aan die patriarge, profete of apostels in die Bybel) materiaal oor Tomas. Daar is ook sekere geskiedkundige data  wat daarop dui dat van hierdie materiaal wel stukkies waarheid bevat. Daar is veral twee dokumente van belang:

(1) Die Evangelie van Tomas. Hierdie is ‘n gnostiese geskrif van ongeveer 140 nC. [Gnostisisme = Filosofiese en godsdienstige stelsel  van die 1ste tot die 6de eeu, wat geleer het dat kennis eerder as geloof die sleutel tot die saligheid is – HAT.] Hierdie geskrif is in 1945 by Nag Hammadi in Egipte gevind. Dit bevat 114 gesegdes van Jesus wat deur Tomas behou is. Prof Adrio König het ‘n artikel oor hierdie evangelie op die webblad geskryf.

(2) Die Handelinge van Tomas (die Acta Thomae). Hierdie is ook van gnostiese oorsprong en baie besonderhede is erg oordrewe. So word onder meer beweer dat Tomas die tweelingbroer van Jesus was. Dit word beweer dat die apostels die destydse wêreld in bedieningsgebiede verdeel het. Tomas word so verantwoordelik vir Indië. Hy het die evangelie aan die Jode in Kerala verkondig. (As gevolg van die vervolging van Jode en Christene het sommige Jode selfs so ver as Indië uitgewyk.)

Dat Tomas die evangelie in Indië verkondig het, word in beide die Ooste en die Weste aanvaar. Of hy wel so ver suid as Madras gereis het, kan nie bewys word nie. Volgens oorlewering is hy daar met spiese gemartel totdat hy gesterf het. Daar word beweer dat hy in Edessa begrawe is.  Aan die weskus van Indië is daar wel ‘n groepie Christene wat ‘n Siriese dialek in hulle liturgie gebruik. Of hierdie groepie se oorsprong na Tomas se bediening teruggevoer kan word, is onseker. As Tomas in Indië die evangelie verkondig het, was hy waarskynlik die enigste apostel wat die evangelie buite die Romeinse Ryk verkondig het.

Ons is geneig om Tomas in ‘n baie negatiewe lig te sien – die ongelowige Tomas. Tomas se twyfel het egter ‘n doel gehad – hy wou agter die waarheid kom. Daarom sy vraag aan Jesus: As ons nie weet waarheen U gaan nie, hoe kan ons die pad soontoe kry? Twyfel is nie altyd negatief nie, want dit laat ons weer dink oor wat ons glo. Dit mag egter nooit ‘n permanente gesindheid word nie. Jesus Christus verwerp nie eerlike twyfel nie.

Twyfel en ongeloof is twee heeltemal verskillende dinge. As ons twyfel, en alle gelowiges twyfel op een of ander stadium, moet ons doen wat Tomas gedoen het: ons moet ons twyfel na Jesus Christus neem en Hom toelaat om ons van die waarheid te oortuig.

Skrywer: Dr Coen Slabber

Sewe woorde aan die kruis – Francois Malan

Drie van die sewe woorde aan die kruis is in Lukas opgeteken en drie in Johannes; en een wat in Markus en Matteus voorkom. Ons gaan eers luister na die drie kruiswoorde wat Jesus met die mense rondom Hom en met ons gepraat het as aanwysings vir die lewe. Aan die einde van die drie uur duisternis hoor ons na die vier woorde van sy worsteling met God oor ons en ons sonde.

Met sy eerste woorde aan die kruis bid Jesus

vir die Romeinse soldate wat Hom vasspyker aan die kruis,

vir Pilatus en die Joodse Raad wat Hom tot die dood veroordeel,

vir die volk wat aanhoudend geskreeu het: weg met Hom, kruisig Hom.

Jesaja sê: Hy het die sondes van baie op Hom geneem en vir die oortreders gebid

Jesus bid: ‘Vader vergeef hulle, want hulle weet nie wat hulle doen nie! (Lk 23:34).      So stel Hy vir ons ‘n voorbeeld van die gebed wat Hy ons geleer het: Vader vergeef ons ons sondes, soos ons ook dié vergewe wat teen ons oortree (Mt 6:12; Lk 11:4).

So pleit Hy ook vandag nog vir ons by sý Vader in die hemel, en deur sy offer ook óns Vader (Rom 8:34).

Die tweede kruiswoord: Daar is u seun – daarmee maak Jesus Hom los van Maria as sy moeder en bind haar aan Hom as haar Here (Joh 19:26). Sy word een van sy dissipels, een van sy  volgelinge, wat na die Hemelvaart saam met die dissipels in die bovertrek volhard in gebed (Hand.1:14). Reeds voor sy geboorte sing sy: ek juig oor God my Verlosser (Lk 1:47)

Daar is jou moeder – voortaan sal sy geliefde dissipel vir haar sorg as sý moeder; sy volgelinge, ons,  moet mekaar liefhê en mekaar versorg. Volgelinge van Jesus is aan mekaar gebind deur sy liefde vir ons. Die aand voor sy kruisiging het Hy gesê: Ek gee julle ‘n nuwe gebod; julle moet mekaar liefhê. Soos Ek julle liefhet, moet julle mekaar ook liefhê. As julle mekaar liefhet, sal almal weet dat julle dissipels van My is

Die derde kruiswoord: Ek verseker jou: Vandag sal jy saam met My in die paradys wees.

Van die koning van hemel en aarde vra die misdadiger slegs ‘n gedagte, dat Jesus, die Verlosser, aan hom moet dink –  en hy kry ‘n paradys. Hy vra ‘n druppel, en word oorstort met ‘n oseaan van genade. Vir die mense wat na Hom toe kom, sluit Hy die paradys oop, uit sy liefde en volmag as koning van die koninkryk van God. Die misdadiger aan die kruis is soos die verlore seun wat uit die vér land teruggekeer het, die heerlike kus van vergifnis ontvang het, en gaan sit het aan die feesmaal van sy Vader (Lk 15:20).

So het Jesus ook vir ons die pad na die ewige paradys by God oopgemaak, en ons deel gemaak van sy sondaarsliefde, sodat ons ook ons vyande sal liefhê en vir hulle die pad na die paradys aan te wys deur die liefde van God waarin Hy ons laat deel.

Vierde kruiswoord: Toe God die Egiptenaars gestraf het oor hulle sonde en hardkoppigheid, het Hy dit vir drie dae pikdonker gemaak in die hele Egipte. En daarna het Hy elke eersgeborene in Egipte laat sterf (Eks 10:21-12:30). Daardie nag is die Joodse Paasfees ingestel.

Op die paasfees voltrek God sy oordeel oor die sonde van die wêreld aan sy enigste Seun.

Daar aan die kruis daal Jesus ter helle neer, in die vuur van God se toorn oor die sonde van die hele wêreld, ook oor my sonde, en Hy roep uit:

My God, my God, waarom het U My verlaat? (Mt 27:46; Mk 15:34; Ps 22:2)

Die hel is die toestand van Godverlatenheid, dat God jou prysgee. Vir drie uur het Jesus die beker van God se toorn oor ons sonde gedra. Johannes die Doper het gesê: Daar is die Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem! (Joh 1:29). In die duisternis van God se oordeel oor ons sonde word die Seun van God deur God verlaat. Dit is sy diepste lyding.

Vyfde kruiswoord: ‘Ek is dors.’Joh 19:28 (Ps 69:22)

Toe die rykman in die doderyk in pyn verkeer vra hy dat Lasarus net die punt van sy vinger in water steek om sy tong te kom afkoel in die verskriklike vuur (Lk 16:24). So is Jesus dors na sy stryd in Getsemane, sy verhore voor die Joodse Raad en Pilatus, sy mishandeling deur die soldate, en sy drie-uur lange worsteling in die duisternis om ons verlossing te bewerk. Deur sy lyding vervul Jesus die profesie van Ps 22:16 my tong kleef aan my verhemelte; Hy wat die water van die lewe oorvloedig aan ons gee (Joh 4:10; 7:38), versmag in sy sterwe van die dors.

Sesde kruiswoord: Dit is volbring! (Jh 19:30) – ‘n juigkreet van die dienskneg van die Here.

Hy het die lyding deurstaan, die straf op ons sonde gedra, die werk voltooi wat die Vader hom gegee het om op aarde te volbring (Joh 17:4). God het deur Christus die wêreld met Homself versoen, en reken die mense hulle oortredinge nie toe nie (2 Kor 5:19). Sy versoeningswerk is volbring. Want so lief het God die wêreld gehad dat Hy sy eniggebore Seun gegee het, sodat elkeen wat in Hom glo, nie verlore sal gaan nie, maar die ewige lewe sal hê.

Sewende kruiswoord: Met die gebed wat Maria Hom as kind geleer het, waarmee Hy elke aand gaan slaap het, is Jesus se laaste woorde in ‘n groot stem: Vader, in u hande gee Ek my gees oor (Lk 23:46; Ps 31:6). Hy lê self sy lewe af in die hande van sy Vader – Hy kan Hom nou weer ‘Vader’ noem. Sy Vader sal Hom op die derde dag opwek uit die dood, sodat Hy die angel uit die dood kan wegneem, ook vir ons. Daarom kan Stefanus, terwyl hulle hom stenig, uitroep: Here Jesus, ontvang my gees! (Lk 7:59). Niks kan ons van die liefde van God skei nie, die liefde wat daar is in Christus Jesus ons Here (Rom 8:39).

Skrywer: Prof Francois Malan

Gee God om vir mense in nood? – Francois Malan

Alma vra:

Gee God om vir mense in nood.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord: 

Gen 35:3 Jakob moet by Betel  ‘n altaar gaan bou vir die God wat sy gebed verhoor het toe hy in die moeilikheid was.

Eks 3:7 Daarna sê die Here vir Moses: Ek het die ellende van my volk in Egipte duidelik gesien en hulle noodkrete oor hulle slawedrywers gehoor. Ek het hulle lyding ter harte geneem. Daarom het Ek afgekom om hulle uit die mag van Egipte te bevry…

Dawid sê in 1 Konings 1:29: So seker as die Here leef wat my uit alle benoudheid verlos het…

En baie Psalms roep uit nood tot God:

Ps 12:6 Maar die Here sê: Die swakkes word mishandel en die armes kla. Daarom gryp Ek nou in en gee uitkoms aan die wat daarna smag.

Ps 25:17 Ek verkeer in die allergrootste nood; bevry my tog uit my ellende.

Ps 34:7 Ek is een van die ellendiges wat geroep het. Die Here het gehoor, en uit al my benoudhede het Hy my gered.

Ps 34:18 As die regverdiges om hulp roep, hoor die Here hulle en red Hy hulle uit al hulle benoudhede (vgl. Neh.9:27).

Ps 37:5 Laat jou lewe aan die Here oor en vertrou op Hom; Hy sal sorg.

Ps 37:39 die regverdiges word deur die Here gered. Hy is hulle toevlug in tyd van nood.

Ps 46:2 God was nog altyd bereid om te help in nood.

Ps 50:15 Roep My aan in die dag van benoudheid: Ek sal jou uithelp en jy sal My eer (vgl Ps. 86:7).

Ps 54:9 U het my uit elke benoudheid gered.

Ps 55:18-19 Hy hoor my roep. Hy sal my lewe red.

Ps 69:14 Die Here slaan ag op die armes, Hy vergeet nie sy mense wat gevangenes is nie.

Ps 91:15 in sy nood sal Ek by hom wees.

Ps 103:6 Die Here laat geregtigheid en reg geskied aan almal wat verdruk word…v13 soos ‘n vader hom ontferm oor sy kinders, so ontferm die Here Hom oor dié wat Hom dien.

Ps 109:31 Hy staan by die arme en red hom van dié wat hom ter dood wil veroordeel.

Ps 113:6-7 die Here ons God wat hoog woon en hier onder alles sien. Die geringe help Hy op uit die stof…

Ps 118:5 In my nood het ek na die Here geroep, die Here het my gebed verhoor en my bevry (vgl. Ps 120:1).

Jer.14:8 Hoop van Israel, Redder in tyd van nood.

Jer 16:19 Here, my Sterkte, my Beskermer, my Toevlug in tyd van nood.

Toe die dissipels in nood was dat hulle skuit sal vergaan, het hulle na Jesus gegaan en Hom wakker gemaak, en Hy het die storm laat bedaar (Luk 8:22-25).

Toe Petrus begin sink in die see het hy uitgeroep: Here, red my! En Jesus het sy hand uitgesteek en hom gegryp (Mat 14:30-31).

Toe Herodes vir Petrus in die tronk gegooi het om hom te mishandel en selfs dood te maak, het die Here hom die nag uit die tronk verlos (Hand. 12:1-11).

Toe Paulus en Silas in die tronk in voetboeie gesit het, het God hulle met ‘n aardbewing bevry (Hand.16:22-28).

In Romeine 8:31-39 verseker Paulus die gemeentes dat God vír ons is, en dat geen benoudheid ons kan skei van die liefde van Christus nie; dat geen dood…of bose magte…ons kan skei van die liefde van God wat daar in Christus Jesus ons Here is nie.

Skrywer: Prof Francois Malan

Daniël se tydlyn – Francois Malan

Jan Smith vra:

My vraag handel oor die rede waarom  die tydperk van sewentig sewetalle wat oënskynlik aaneenloop verdeel word in 69 sewetalle en een sewetal (7 dae of 7 jaar). Laasgenoemde om iewers in die toekoms van toepassing te wees in 31/2 jaar vrede en 31/2 jaar verdrukking gedurende die regering van ‘n antichrist?

Vers 24 sê sewentig sewetalle oor volk en heilige stad bepaal goddeloosheid te voleindig, maat van sondes vol te maak, ens.

Vers 25 sê van die uitgang van die woord af om Jerusalem te herstel en op te bou tot op ‘n Gesalfde, ‘n Vors is 7 sewetalle en die opbou sal 62 sewetalle duur maar in tye van benoudheid.

Vers 26 sê na hierdie 62 sewetalle sal ‘n Gesalfde uitgeroei word en ‘n volk van .n vors sal die stad en die heiligdom verwoes.

Vers 27 En hy (die vors van vers 26) sal een week ( 7 dae of 7 jaar) ‘n baie sterk verbond sluit en gedurende die helfte van die week sal hy slagoffer en spysoffer laat ophou en wat daarop volg.

Vir my lyk dit of die vermelde periode aaneenlopend moet wees en dit wat daar geskryf staan reeds gebeur het gedurende die oorheersing van die Romeinse Ryk en die wreedaardige wyse waarop hulle te werk gegaan het.

Antwoord

Prof. Francois Malan antwoord:

Hoofstuk 9:1-2 sê dat Daniël in die eerste regeringsjaar van Darius die Meder (538 v.C.) uit die Skrifte vasgestel het dat, volgens die woord van die Here wat tot die profeet Jeremia gekom het (Jer. 25:12-14; 29:10-14), Jerusalem 70 volle jare (die volle lengte van ‘n mens se lewe) ’n puinhoop sou wees. Terwyl Daniël nog die sonde van sy volk bely en vra dat die Here die ballingskap in Babel tot ‘n einde sal bring, kom die engel Gabriël teen die aandoffer vir Daniël inlig. Gabriël herinterpreteer die profesie van Jeremia sodat die visioen van Jeremia uitgebrei word om ook van toepassing gemaak te word op ‘n later tyd (9:21-23).

V24. Jeremia se 70 weke word hier herinterpreteer as sewentig sewetalle of sewentig weke (NAV sewentig tydperke).

Sommige sien hierin ‘n verband met Lev 25 se bepaling dat die land ná sewe jaar moet rus, iets wat die volk nie voor die ballingskap gedoen het nie, en dat die ballingskap vir 70 jaar sou aanhou ‘totdat die land vir sy sabbatsjare vergoed is’ (2 Kron. 36:21). Dit beteken tien sabbatsjare (10 x 7 = 70) vir die duur van die ballingskap.

Maar die herinterpretasie deur Gabriël as sewentig sewetalle (70 x 7 = 490) verleng die tydperk in ronde getalle vanaf die begin van die ballingskap tot by die tyd van Israel se onderdrukking deur die Griekse koning Antiogus Epifanes. Die begin van die ballingskap kan verwys na die tyd toe Jeremia geprofeteer het (605 v.C. volgens Jer. 25:1,2) of na die val van Jerusalem in 597 v.C.. Antiogus het in Jerusalem regeer van 175-164 v.C.

In openbaringsboeke soos Daniël en Openbaring het getalle simboliese waarde en moet nie probeer word om dit tot letterlike tydlyne te beperk nie. 7 is simbool vir volledigheid of volkomenheid; 10 is simbool vir afgerondheid, afgeronde getalle. Daarby word hier nie duidelik gesê dat die sewentig sewes na jare verwys nie – eerder na sewentig tydperke.

[Terwyl groot dele van Daniël waarskynlik in Daniël se tyd tydens die ballingskap geskryf is, is die boek uitgebrei en met visioene aangevul in die tyd ná die ballingskap en veral tydens die onderdrukking deur die Grieke].

Die ‘sewentig sewes’ word beskryf as ‘n tyd vir Daniel se volk (Israel) en vir sy heilige stad (Jerusalem), waarin daar ‘n einde gemaak sal word aan die goddeloosheid en die sondes (onder Antiogus), en versoening gedoen word vir die oortredinge; ‘n tyd waarin ‘n blywende geregtigheid tot stand gebring sal word, waarin die profesie en die visioene tot vervulling sal kom en die tempel heringewy sal word.

9:25-26 Die tyd na die ballingskap word ingedeel in drie tydperke (7 + 62 + 1 = 70).

Die eerste sewe tydperke strek vandat die opdrag gegee is (letterlik: ‘n woord uitgegaan het) dat Jerusalem herstel en herbou moet word (deur die dekreet van Kores in 538 v.C.) totdat die regeerder sal kom wat deur God uitverkies is (letterlik: ‘n gesalfde – Messias – ‘n leier). Die regeerder waarvan hier sprake is, word met Serubbabel of sy tydgenoot Josua die hoëpriester vereenselwig (vgl. Haggai 1:1,14).

Gedurende die tweede tydperk van 62 sewes of 62 tydperke sal Jerusalem opgebou bly, maar dit sal moeilike tye wees wat selfs verdedigingslote sal verg. Die einde van hierdie tydperk breek aan wanneer ‘n regeerder (letterlik ‘n gesalfde) onskuldig doodgemaak word (Toe Antiogus koning geword het in 175 v.C. is die ortodokse Onias III as hoëpriester vervang deur sy broer Jason wat meer Grieksgesind was, en Jason is deur Onias se teenstander se seun Menelaus vervang. Menelaus het Onias III in 171 v.C. laat vermoor. Dit het sewe jaar van moeilikheid vir die Jode en hulle godsdiens ingelei). 9:26 sê: die stad en die heiligdom sal verwoes word deur die volk van ‘n ander regeerder wat op die toneel sal verskyn (dit is Antiogus). Die einde sal kom soos ‘n oorstroming. Dit beteken daar sal oorlog en rampe wees.

9:27 Die laaste tydperk word in twee verdeel. Tydens die eerste helfte sal die regeerder ‘n vaste ooreenkoms aangaan met die vooraanstaandes (of ‘die menigte’ – dit verwys na die verGrieksing van die samelewing, met bv. spele en sport in gimnasiums – gumne in Grieks beteken kaal, soos die vernames en selfs priesters nakend in die arena deelgeneem het).

Die tweede helfte van die laaste sewe sal die regeerder die diereoffers en graanoffers afskaf. Hy sal op die hoek van die tempel ‘n ding sit wat ‘n gruwel is vir God en wat verwoesting aanrig, en dit sal daar staan tot alles verby is (Antiogus het ‘n altaar vir die Griekse hoofgod Zeus op die tempelplein opgerig waar varke geoffer is volgens Griekse gebruik). Dan sal oor die regeerder wat soveel verwoesting aanrig, losbars wat oor hom besluit is (Antiogus se opdrag dat almal vir Zeus moet offer het gelei tot die opstand wat deur die Makkabeërs gelei is van 167-165 v.C, toe die tempel heringewy is, en met die dood van Antiogus in 164 v.C.).

So is Jeremia se profesie herinterpreteer in die tyd van Antiogus se onderdrukking. En Daniël se profesie is in Matteus 25:15 weer herinterpreteer met die oog op die tyd toe die Romeine Jerusalem ingeneem het en die stad en tempel in 70 n.C. deur die Romeinse generaal Titus ingeneem en verwoes is. In 2 Thes. 2:4 word dit nogmaals herinterpreteer met die oog op die antichris en die wederkoms van Christus.

Skrywer: Prof Francois Malan