Geloofsvrae: Godsdiensvryheid – Adrio König

Godsdiensvryheid en godsdiensgelykheid

1  Godsdiensvryheid

Godsdiensvryheid is ‘n veel makliker saak as godsdiensgelykheid. Min Christene sal veel probleme hê met die siening dat mense vry behoort te wees om die godsdiens van hul keuse te beoefen, trouens ook min mense van ander godsdienstige oortuigings – behalwe skynbaar Moslems in situasies waar hulle in beheer is.

Natuurlik moet ‘n mens dadelik nader kwalifiseer. Die staat behoort vryheid van godsdiens te handhaaf sodat mense op geen manier druk van die staat sal ervaar oor die godsdiens wat hulle beoefen nie. Dit beteken egter nie dat Christene geen belang gaan hê by die godsdiens wat ander mense beoefen nie. Christene behoort alle ander mense uit te nooi en te probeer oorreed om Jesus as Verlosser te aanvaar en na te volg. En tegelyk kan Christene dan nie ander godsdienste kwalik neem as hulle dieselfde doen nie.

Vryheid van godsdiens is ‘n ou en gewaardeerde Protestantse erfenis. Ons weet van godsdiensvervolgings in die geskiedenis van die Christendom. En ons weet ook dat dit geen sin maak om mense te probeer verplig om Christene te word nie. Dit is benede die waarde en betekenis van die Christelike godsdiens om mense op enige manier teen hul wil Christene te probeer maak. Geloof, liefde en hoop is nie afdwingbaar nie.

Wat wel waar is, is dat daar in ‘n ander sin nie godsdiensvryheid bestaan nie: in terme van die Christelike geloof is mense nie voor God vry om te besluit watter godsdiens hulle wil beoefen nie. Hy is die God wat alle mense oproep om Hom te dien deur in Jesus te glo. Hy doen dit nie omdat Hy nie respek het vir hulle vryheid nie – Hy wil slegs in vryheid gedien word – maar omdat Hy weet hulle is nie vry nie en daarom dien hulle Hom nie. Trouens Hy bied selfs aan om hulle vry te maak sodat hulle Hom kan dien, want mense is nie van nature vry nie, maar slawe van die sonde. `Eers as die Seun julle vry maak, sal julle werklik vry wees ‘ (Joh 8:36).

En daar is nog ‘n sin waarin ons nie van godsdiensvryheid kan praat nie: Christene is nie vry om te besluit of hulle alle ander mense wil uitnooi om vir Jesus Christus te kies nie. `Die liefde van Christus dwing ons …’ (2Kor 5:14).

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Godsdiensgelykheid – Adrio König

Godsdiensgelykheid

Godsdiensgelykheid is ‘n baie moeiliker saak as godsdiensvryheid. Die vraag is wat ons daarmee bedoel. Miskien is dit weer die beste om te onderskei tussen die staat en die godsdienstige perspektief.

‘n Mens kan beswaarlik van die staat verwag om tussen godsdienste te onderskei. Die staat werk met belastinggeld en nie met geld van een bepaalde groep nie. Daarom moet dit vir die staat om die algemene belang gaan. Maar ook van die godsdienste se kant gesien kan die staat nie kant kies nie. Dit is onwaardig vir die Christelike godsdiens, en waarskynlik behoort alle godsdienste so te voel, om op die staat te steun. Staatsondersteuning het die Christelike godsdiens duur gekos, insluitende baie geloofwaardigheid. Dit is verlammend om op staatshulp te reken in die vorm van allerlei wette om Christelike gebruike te beskerm (soos `Sabbatswette’). Christene vertrou op die krag van die Heilige Gees om mense te oortuig van die evangelie, en nie op staatsgesag om mense te dwing nie. Om op staatsgesag te steun, is om as die witbroodjie van die regering gebrandmerk te word en jou geloofwaardigheid onder ander godsdienste te verloor. Vir evangelisasie-uitreik is dit verlammend.

Die staat behoort alle godsdienste gelyk te behandel en dit aan die godsdienste oor te laat om mense te probeer beïnvloed. Dit is deel van die reg van vryheid van spraak.

Dit is egter ‘n ander saak wanneer die een godsdiens ‘n evaluering van die ander moet gee. Die Christene beskou tradisioneel nie alle godsdienste gelyk in die sin dat almal dieselfde waarde het nie. Die Christelike geloof heg ‘n unieke betekenis aan Jesus Christus, sy Vader en sy Gees. Natuurlik is daar waarheidselemente in ander godsdienste, en natuurlik is sekere vorme van samewerking tussen verskillende godsdienste volkome sinvol. Maar dit beteken nie dat, solank ‘n mens maar net eerlik en opreg is, dit nie saak maak watter godsdiens jy beoefen nie. Dit is ‘n standpunt wat die wese van die Christelike godsdiens misken, en waarskynlik ook van sekere ander soos die Judaïsme en die Islam. Hierdie godsdienste het ‘n wesenlike eksklusiwiteit wat nie onderhandelbaar is nie. En verder lei ‘n samevoeging of vermenging van godsdienste skynbaar onontwykbaar tot ‘n verlies van entoesiasme en toewyding.

Dat godsdiensondersteuners onderling respek vir mekaar as mense moet hê, is vanselfsprekend. Maar iets soos gesamentlike gebed is heeltemal ‘n ander saak. Daarom is dit beter dat daar liewer nie by openbare geleenthede gebid word nie as dat verskillende godsdienste saam aan gebede deelneem. Die krag van die Christelike gebed lê dan ook nie allereers in die simboliese waarde van openbare gebede nie maar eerder in die ernstige en volhardende voorbidding vir openbare instansies en aangeleenthede. Dit is beter om nie regeringsvergaderings en ander openbare geleenthede met gebed te open nie, omdat dit nie as ‘n godsdienstige aangeleentheid aangekondig is nie en daarom onnodig mense met ander oortuigings in die verleentheid kan stel.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Sending en Evangelisasie – Adro König

Sending en evangelisasie

Dit is beskamend maar tipies dat sending as een enkele paragraaf  in die hoofstuk oor die kerk behandel word. Dit moes eintlik andersom gewees het. Maar dit is presies die posisie in die historiese kerke: sending is ‘n aanhangsel, nog ‘n item op die agenda van die kerk, nie eens altyd die eerste een nie, want daar is belangriker sake soos die kerkbouprogram, die jeug, die bejaardes, die tuin om die kerkgebou.

Die Christelike waarheid is egter dat van alle punte op die kerk se agenda, net sending nie beter hierna as hiernou gedoen kan word nie. Ons sal dáár beter na ons jeug kan kyk, ons bejaardes sal beter versorg wees, ons tuine sal vol pragtige bome en blomme langs ‘n groot rivier wees. Ons is net om één rede nou nog hier op die ou aarde, vóór die wederkoms van Christus: sending. Dít kan nie dáár beter gedoen word nie, trouens dáár en dán glad nie meer nie.

Die feit dat Christus nog nie weer gekom het nie, is ‘n probleem vir enigeen wat die NT verstaan, veral die betekenis van sy opstanding. Na 20 eeue het ons steeds nie ‘n sinvoller antwoord as dié in 2Pet 3:9: `Die Here stel nie die vervulling van sy beloftes uit nie … Hy is geduldig met julle, omdat Hy nie wil hê dat iemand verlore gaan nie: Hy wil hê dat almal hulle bekeer.’  ‘n Logiese antwoord is dit nie, want intussen gaan al meer mense verlore, maar dit is natuurlik ons skuld, nie syne nie.

Die doel van God met die skepping is om in liefdesgemeenskap met mense op aarde te leef. Dit beteken dat dit hoog op sy agenda moet wees om alle mense hierby te betrek. Dit is sending. Dit is die rede waarom die kerk nog op die ou aarde is.

Dit beteken dat alles wat die kerk nou beplan en onderneem, hierop gerig moet wees. Nóg die jeug, nóg die bejaardes, nóg die kerkbouprogram het op sigself waarde. Die waarde van elkeen van hierdie programme word gemeet aan die bydrae wat hulle tot die sending lewer, en dié beoordeling geskied nie noodwendig deur die kerkraad nie, maar deur Iemand Anders. Ons moet probeer om deur sy bril te kyk na ons gemeenteprogram.

Sending is nie meer net daar ver nie, en nie meer net onder mense van kleur nie. Sending is ver én naby, onder alle mense wat nie in gemeenskap met God leef nie. Meestal is die naby-sending die moeilikste. Dit is baie makliker om ‘n paar rand (hopelik liewer ‘n paar honderd rand) vir die sending te gee en daarmee jou verpligting na te kom. Só dink baie mense, maar wat hulle vergeet, is dat Christene sendelinge is. Jou doop is jou ordening as sendeling. Jy kan ‘n goeie sendeling wees, of dalk ‘n nie so goeie een nie, maar ‘n sendeling is jy as jy ‘n Christen is.

Vir ‘n lang tyd is daar ‘n baie interessante onderskeiding gemaak tussen sending en evangelisasie: sending was die werk onder swartmense, en evangelisasie onder witmense. Dit is `teologies’ gesteun deur die onderskeiding: nog-nie Christene, en nie-meer Christene. Vandag is seker omtrent almal oortuig dat dit nie houdbaar is nie, dat ons anders moet onderskei tussen sending en evangelisasie. Daar is verskillende moontlikhede. Die beste een is miskien om evangelisasie as die meer toegespitste werk, en sending as die meer omvattende werk te sien. Evangelisasie is om mense uit te nooi om die evangelie te glo: hulle is deur Christus met God versoen, hulle moet hulle bekeer, dissipels word (Mat 28:19) en in gemeenskap met Hom en met mekaar regin leef. Sending is die omvattende opdrag om hulle dan alles te leer wat Christus ons beveel het (Mat 28:20).

Daar is baie nuwe vorme van sendingbetrokkenheid, en die nadruk lê dikwels op ander terreine as waaraan die ou `sendingvriende’ gewoond was. Dit is volkome sinvol om ‘n plaaslike persoon op te lei en terug te stuur na sy of haar eie land/gebied/kultuur en dáár te ondersteun. Deurgaande, aktiewe betrokkenheid by so ‘n persoon is onontbeerlik.

Die situasie in die sg historiese kerke verdien heroorweging. Daar is minstens twee groepe kerke. Die een groep hou aan om alle mense wat eenmaal lidmate geword het, as lidmate te beskou ongeag of hulle meelewend is of nie. Lidmate wat verhuis, word outomaties lidmate in die nuwe gemeente waar hulle woon. Selfs mense wat vir dekades lank nie meelewend was nie, word nog steeds as lidmate en bedien deur die besondere ampte en die ander kerklike dienste.

Daar is ‘n ander groep kerke wat net meelewende lidmate as lidmate beskou. Op verskillende maniere word die lidmaatskap van lidmate wat oor ‘n geruime tyd nie meeleef nie, beëindig. En lidmate wat verhuis, moet aktief in die nuwe gemeente inskakel, hulle word weer lidmate.

Beide modelle het voor- en nadele. Die tweede model se nadeel (of is dit sy voordeel?) is dat dit gaan soos in ‘n gesin waarin alle kinders wat ernstig siek is, doodgemaak word. Daar is dus nooit siek kinders nie!

Dit moet ter ere van die eerste model gesê word dat hierdie kerke hulle verantwoordelikheid teenoor hulle lidmate baie ernstig opneem – al is dit in sommige gevalle meer formeel en teoreties. Hulle bevestig ouderlinge en diakens om die onbetrokke lidmate te bedien, en hulle beroep selfs predikante vir `die hele gemeente’, nie net vir die betrokkenes nie. Dit beteken dat ‘n gemeente waarin net ‘n derde van die lidmate regtig betrokke is, twee derdes van die kostes om predikante te onderhou, bestee aan mense wat nie regtig betrokke is nie en vir alle praktiese doeleindes voorwerpe van sending is.

Beteken dit dat hierdie kerke baie meer aan sending bestee as wat hulle besef, maar dalk met ewe min (of selfs baie minder?) resultate as hulle tradisionele sendingwerk? Moet ‘n mens nie die kerkmodel van die `gesonde’ gesin oorweeg nie? Dit sal baie geld en mensekrag vir sending in ander situasies vrystel. Of is die `gesonde’ kerkmodel na alles tog maar die weg van die minste weerstand omdat sending tuis altyd moeiliker is?

Dit mag alles ‘n enigsins deurmekaar indruk gee – dan is die doel bereik: sending is die wesenstaak van die kerk, en ‘n klomp innoverende denke is nodig om nuwe weë te vind om die wêreld vir Christus te wen. Die historiese kerke moet hul sendingbetrokkenheid absoluut ernstig oorweeg: kerke beantwoord aan die doel wat God met hulle het in die mate waarin hulle vir Christus ‘n `wins’ maak op die wêreld.

In ons huidige situasie in Suid-Afrika gaan sending in ons middestede slaag of sending gaan in die geheel nie slaag nie.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning

Skrywer: Prof Adro König

Geloofsvrae: Eredienste, kleingroepe, selgemeentes – Adrio König

Eredienste, kleingroepe, selgemeentes

Die saak waaroor dit in hierdie paragraaf gaan, is die feit dat daar twee tipes byeenkomste in ‘n gemeente kan wees: gesamentlike byeenkomste (soos eredienste) en kleiner byeenkomste van belangegroepe. Dit is nie ‘n nuwe saak in die historiese kerke nie, trouens waarskynlik in geen kerke nie, maar daar het oor die laaste dekade of meer nuwe vorme van kleiner byeenkomste ontstaan wat nie altyd almal se goedkeuring wegdra nie. Sulke groepe het allerlei name soos Bybelstudiegroepe, kleingroepe, selgroepe, selgemeentes, en nog ander.

Sulke groepe kan wyduitlopende belange hê en daarom verskillende vorme aanneem. Dié kan nie in besonderhede hier bespreek word nie. Maar kleiner byeenkomste in groot gemeentes is nie ‘n toegewing nie, dit is onontbeerlik.

Gesamentlike byeenkomste en kleiner byeenkomste voorsien in verskillende behoeftes van die kerk: gesamentlike byeenkomste help om ‘n openbare atmosfeer te skep en die grootheid van God te beklemtoon (Hy sit nie iewers in ‘n klein hoekie waar Hy nie regtig ‘n verskil maak nie), en is ook goeie leer- en onderriggeleenthede. Die kleiner byeenkomste voorsien in lidmate se behoefte om as die gesin van God in nabyverhoudinge te leef, hul gawes te beoefen, en konkreet betrokke te raak by nood.

In die Bybel is goeie getuienis van dié twee soorte byeenkomste. Die OT het groot volksvergaderings geken, Jesus het dikwels groot skares getrek, en die Gees het met sy uitstorting baie mense saamgetrek, verteenwoordigers van die hele (destyds bekende) wêreld (Hand 2:5-11). Aan die ander kant het Jesus Hom doelbewus met die twaalf afgesonder en was die eerste gemeentes onder die heidene klein en kon hulle meestal in huise vergader.

Die groot byeenkomste hou verband met die breër verbande waarin gemeentes (behoort te) funksioneer. Dit is baie verarmend en beperkend as ‘n gemeente sonder verband met ander gemeentes is. Dit skakel hom uit groter projekte uit en beperk sy betrokkenheid by sake wat die samelewing kan verander.

Die klein byeenkomste het egter ook hul eie onontbeerlike waarde. Hulle was nie bloot ‘n toevalligheid omdat die  gemeentes uit die heidene aanvanklik klein was nie. In die belewing van die evangelie is hierdie behoefte ingebou aan nouer gemeenskap in ‘n kleiner groep. Dink allereers aan die beelde van die kerk wat juis kleiner groepe veronderstel: die gesin van God, die bruid van Christus, die liggaam van Christus, die klein kuddetjie. Dink verder aan die charismatiese leefwyse van die gemeente in ‘n klein groepie van 10 of 20. Die gawes van die Gees word vergelyk met die rol wat die ledemate in die menslike liggaam speel (1Kor 12). Dit is ‘n beperkte aantal, netsoos ‘n enkele persoon ook net ‘n beperkte getal mense met sy of haar gawe kan bedien. Dieselfde veronderstelling kry ons in die nagmaal wat ‘n fees tydens ‘n gesamentlike ete in ‘n huis was – ook weer net toeganklik vir ‘n klein groepie. Daarom is dit byna onmoontlik om in ‘n groot gemeente ‘n nagmaalsfees te vier. Dit neig om styf en onpersoonlik te bly. Honderde mense kan mekaar nie ken en sinvol ondersteun nie. Hulle moet in kleiner groepe konstitueer wat in ‘n onafgebroke gemeenskap mekaar met hul gawes kan dien. Daarom is dit volkome sinvol dat die nagmaal en die doop in kleiner groepe in die gemeente bedien word. Geen enkele doopgeleentheid in die NT het in elk geval tydens ‘n gemeentebyeenkoms plaasgevind het nie. Dit maak dit natuurlik nie verkeerd om tydens die erediens te doop of die nagmaal te bedien nie, maar dit mag ons van ons wettisisme oor dié saak verlos, en ruimte skep vir sakramentsgebruiik in kleiner groepe.

Bybelkennis gaan gereeld gedeeltes uit hierdie bron publiseer. Ons dank aan prof König en Lux Verbi.BM vir hierdie vergunning.

Skrywer: Prof Adrio König