Geloofsvrae: Versoening: Die mens moet verander – Adrio König

Versoening: Die mens moet verander

Die persoon wat op Anselmus gereageer het en die rigting van die versoening omgedraai het, is Abelardus. Hy kon taamlike sterk kritiek op Anselmus uitspreek, o.a. dit wat ons reeds genoem het. Volgens hom is God vry om te vergewe. Hy het nie ‘n offer nodig nie. Hy was oortuig dat dit ondenkbaar is om te aanvaar dat God sal vereis dat sy Seun doodgemaak moet word voordat Hy ons kan vergewe. Dit sou beteken dat God ‘n veel groter sonde vereis as wat Adam gedoen het, voordat Hy kan vergewe.

Volgens Abelardus het Christus God se liefde kom openbaar. Deur sy lewe en sy sterwe, deur sy ongelooflike liefde teenoor soveel mense wat dit nie werd was nie, deur sy genesings en voedingswonders, deur sy gelykenisse waaruit die goedheid van God straal, het Hy ons kom leer hoe lief God ons het en hoe ons op hierdie liefde moet antwoord. Wat Christus kom doen het, is bedoel om ons te beweeg om ons vyandskap teen God te laat vaar en Hom lief te hê. Só word ons deur sy offer met God versoen. Hierdie liefde van ons word dan die grond waarop God ons vergewe. Omdat ons liefde vir God egter nooit volmaak word nie, tree Christus nog voortdurend vir ons by die Vader in. Sy verdienste vul dan ons gebrekkige liefde aan.

Net soos in die geval van Anselmus, is dit ook nie moeilik om Abelardus te kritiseer nie, trouens waarskynlik selfs makliker. Hy is selfs eensydiger as Anselmus, seker omdat hy teen hom reageer. Hy onderbeklemtoon die toorn en die oordeel van God heeltemal. Hy verwaarloos die plaasbekledende betekenis van die dood van Christus. Al verstaan ons nie presies wat en presies waarom nie, is die NT duidelik daaroor dat Christus iets in ons plek gedoen het, iets vir ons wat ons nie self kon doen nie en waarsonder ons nie gered kan word nie (Gal 1:2-4; Ef 5:2). Daarmee saam verwaarloos hy, en trouens Anselmus self ook, die mag van die sonde. Versoening as verlossing, as vrymaking van die mag van die sonde waaronder ons gebuk gaan, kom nie by een van hulle na vore nie.

En tog kan ons nie hier ophou nie. Daar is in byna elke teorie oor die evangelie ‘n bepaalde waarde. As ‘n mens net altyd wil `bewys’ hoe reg jy en jou groep is, en hoe verkeerd al die ander is, mis jy die waarde van die werk van die Gees in ander Christelike tradisies.

Abelardus se besondere nadruk op die lewe en liefdesbewyse van Jesus is onontbeerlik. Jesus se lewe word juis so dikwels in die versoeningsleer verwaarloos asof Hy net gekom het om te ly en te sterwe (vgl selfs die Apostoliese Geloofsbelydenis). ‘n Mens sou byna kon sê dat Anselmus net die briewe van Paulus gelees het en Abelardus net die Evangelies. Hoeveel ongelooflike verhale van opofferende liefde is daar nie! En Jesus sê en doen dit alles om ons te verseker hoe lief God ons het. Abelardus sou seker nie kon hoop dat die Bybel duideliker moes gewees het oor hierdie sake wat hom so na aan die hart gelê het nie (1 Joh 3:16; 4:9,10).

En dit sluit in dat nie net God nie, maar ook ons deur die werk van Christus moet verander. Daar is inderdaad die gevaar dat Anselmus se siening eensydig geïnterpreteer kan word as ‘n mededeling van ‘n feit: deur Christus se offer is God se toorn gestil, het Hy ons sondes vergewe en ons as sy kinders aangeneem. Trouens Anselmus se teorie word juis die objektiewe versoeningsleer genoem: daar ver, lank voor ons, het iets gebeur waardeur God verander is.

So waar as wat dit is, so seker is dit dat dit onvolledig en eensydig is. Daarteenoor het Abelardus beklemtoon dat Jesus se openbaring van God se liefde iets in ons moet verander – en daarom word sy leer die subjektiewe versoeningsleer genoem. Ná 2Kor 5:18-19 se objektiewe versoening staan ook vers 20: `Ons smeek julle namens Christus: Aanvaar die versoening met God wat Hy bewerk het.’ Ons moet ons vyandskap laat vaar en God se vriende word. Ons moet volgens ‘n ander waardestelsel begin leef. God neem ons aan netsoos ons is, maar Hy laat ons nie só bly nie.

As ‘n mens ‘n bietjie ekumenies begin werk, kan dit jou siening van die evangelie heerlik verryk. Hier het ons ‘n besondere voorbeeld. Waarom moet Anselmus en Abelardus teenoor mekaar gestel word: óf die een, óf die ander? Kan ons hulle nie interpreteer as kruis en munt van dieselfde muntstuk nie? Beskryf Anselmus nie die eerste beweging (deel) van die versoening, dit wat God deur Christus vir ons gedoen het, en Abelardus die tweede beweging (deel): dit wat Hy deur die Gees in ons doen nie? En om God se doel ten volle in ons te bereik, kort dan nog net wat Hy met ons sal doen by Chrsitus se wederkoms (61).

Natuurlik is Abelardus op hierdie wyse geïnterpreteer, en nie maar net presies weergegee nie. Maar dit mag seker ook? Deur hom só te interpreteer, probeer ons wal gooi teen ‘n gevaarlike misverstand wat juis uit die formulering kan vloei van die basiese verhouding tussen God en mens: God neem die inisiatief en ons moet daarop reageer. Soos dit bedoel is, is dit nie net goed nie, maar onontbeerlik.

Maar dit kan misverstaan word as ons daarmee ‘n al te netjiese verdeling maak: God doen die een ding, en dan moet ons die ander een doen; die regverdiging is God se werk, en die heiligmaking ons reaksie daarop; of Christus het deur sy offer God se toorn stilgemaak, en nou moet ons ons lewe verander en God se vriende word. Die waarheid is – genadiglik! – dat God ons regverdig én heilig, dat Hy sy toorn prysgee én ons deur sy Gees verander. Dit beteken natuurlik nie dat ons niks doen nie, dat ons net passief alles ondergaan nie. Inteendeel, ons is as sy bondgenote ten volle betrokke en ten volle verantwoordelik. Dit is ‘n verhouding tussen twee subjekte, nie tussen ‘n subjek en ‘n objek nie.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Versoening: Om God tevrede te stel – Adrio König

Versoening: om God tevrede te stel

Hierdie teorie is in die 11e eeu deur Anselmus geformuleer. Dit is tot vandag nog die bekendste interpretasie van Jesus se kruisdood. Deur sy kruisdood versoen Christus God die Vader deur sy eer te herstel, aan sy reg te voldoen, en só sy toorn teen ons te stil.

Anselmus het op hierdie wyse die erns van ons sonde beklemtoon. Ons as mense mag dalk nie so erg oor ons sonde voel nie, maar in werklikheid het ons daarmee God se eer aangetas, en daar is niks vreeslikers wat kan gebeur nie. Daarom het God se toorn ontvlam, en sy toorn kon net gestil kan word as die hoogs moontlike prys as vergoeding aan Hom betaal word.

Mense het egter niks om mee te betaal nie, want al ons dade is sondig, en al sou ons ook werklike goeie dade doen, is ons dit in elk geval aan God verskuldig, sodat ons niks ekstra het om mee te betaal nie. Trouens niemand behalwe God self sou ooit iets ekstra kon hê om mee te betaal nie omdat alle wesens in elk geval altyd volle gehoorsaamheid aan God verskuldig is.

Verder kan ‘n ander wese as ‘n mens ook nie betaal nie omdat dit mense is wat sonde doen. Dit moet dus ‘n mens wees wat betaal. Maar geen mens kan nie, net God kan.

Die konklusie lyk voor die hand: net ‘n wese wat sowel God as mens is, sal kan betaal. Maar waar kry ons so ‘n wese? Ons sal nie een kan voorsien ie, maar in sy genade het God vir ons so iemand gegee: Jesus Christus. Hy is tegelyk die ware God en ‘n ware, regverdige mens (HK Sondag 4).

Christus kon nie deur sy lewe betaal nie, want al was Hy in alles volkome gehoorsaam aan God, is elke wese in elk geval volle gehoorsaamheid aan God verskuldig. Hy kon dus nie deur sy lewe en dade iets ekstra verdien waarmee Hy ons skuld by God kon betaal nie. Maar Hy kon deur sy sterwe, want juis dit was Hy nie aan God verskuldig nie: om sy lewe vrywillig op te offer. Daarmee delg Hy dan ons vreeslike skuld by God uit.

Ons ken hierdie teorie goed. In een of ander vorm hoor ons dit dikwels: Christus het aan die kruis vir ons sonde betaal, of vir ons sonde geboet, of ons skuld betaal.

Hierdie teorie se groot betekenis lê daarin dat dit die erns van die sonde bekemtoon. Ons dink te ligtelik oor sonde. Dikwels bely ons sommer ons sonde in so ‘n gewoontesinnetjie aan die einde van ons tafelgebed: `En vergeef ons ons sonde, om Jesus wil. Amen.’ God dink anders daaroor. Hy haat ons sonde. Dit wek sy toorn. Hy straf sonde. In die OT het ons aangrypende verhale van God se straf oor Israel. Die ballingskap! Daarom is die NT duidelik daaroor dat Jesus ons van die toorn van God verlos (1 Tes 1:10; ook Rom 4:15; 5:9; Ef 2:3; Kol 3:6 waar `straf’ vir toorn gebruik word).

Ons moet dus aanvaar dat daar ‘n soort `dubbelheid’ in God is: liefde én toorn. Hy is toornig oor ons weens ons sonde, maar tegelyk is Hy so lief vir ons dat Hy so ver gaan as om sy eie Seun te gee om ons sonde te versoen. Hierdie teorie help ons dus om iets van die betekenis van die kruisdood van Christus te verstaan.

Andersyds is daar ook sekere probleme met Anselmus se teorie. Anselmus se eis dat juis ‘n mens die offer moes bring, klop nie goed met Bybelse gegewens waarvolgens dit juis God is wat die offer bring nie (Joh 3:16; 2 Kor 5:18ev). Verder werk hy baie eensydig met regsterme i.p.v. die Bybel se verbondsterme. Hy praat van straf, boete, genoegdoening, ‘n regsorde, ‘n prys wat betaal moet word, terwyl ons in die Bybel eerder hoor van die liefde en die toorn van God, van die offer van sy Seun, van berou, en van vergifnis van sonde. Anselmus dink in terme van ‘n formele, wetlike verhouding, terwyl ons in die Bybel eerder ‘n persoonlike verbondsverhouding van liefde, toorn en vergifnis het.

Al sou ons egter in terme van hierdie verbondsverhouding dink, staan ons nog steeds saam met Anselmus voor probleme. Waarom moes Christus sy lewe as ‘n offer gee sodat God ons kan vergewe? Daar is in die loop van die geskiedenis ‘n aantal antwoorde aangebied, maar ek het nog nie op ‘n oortuigende een afgekom nie. Dit lyk my nie daar is ‘n goeie antwoord op dié vraag nie. Ons moet vergewe sonder om eers te eis dat ons eer hetstel moet word. Die vader van die verlore seun doen dit ook. Maar Christus moet sterwe sodat God kan vergewe? Waarom kan God nie vergewe soos Hy van ons vereis en soos die vader van die verlore seun nie?

As daar nie ‘n goeie rede daarvoor te vinde is nie, aanvaar ons dit eenvoudig omdat dit só in die Bybel aangebied word. Dit is trouens ook nie ‘n klein bykomstigheid nie. Dit is ‘n sentrale waarheid in die evangelie. Om dit eenvoudig te aanvaar sonder om dit te verstaan, is ‘n goeie oefening in geloof-sonder-om-te-sien. En dit is ‘n wesenlike faset van geloof.

Wat ons wel weet, en wat God so wonderlik maak, is die feit dat terwyl Hy die hoogste offer eis en ons dit nie kan voorsien nie, Hy dit self voorsien, nie ten koste van iemand anders nie, maar ten koste van Homself. Selfs in die geval van ‘n menslike vader en sy seun sou ‘n mens ‘n sterk argument daarvoor kon uitmaak dat dit vir die vader veel erger is om sy seun in die dood prys te gee as om self te sterf. En dit is presies wat die Vader doen.

Skrywer: Prof Adrio König

Laat sy Liefde jou Lei: Hou aan skyn, medegelowige – Milanie Vosloo

Hou aan skyn, medegelowige!

Julle twyfel mos nie een oomblik daaraan dat wat julle vir die Here doen die moeite werd is nie. 1 Korintiërs 15:58c

Hierdie ou wêreld het ‘n manier om ons batterye pap te maak. Die kanse is soms goed dat ons, nog voor ons ons voete by die huis uitgesit het, alreeds deur een of ander vorm van negatiwiteit aangeval is. Misverstande, bekommernis, slegte nuus, dinge wat ons ontstel … lê en wag dikwels vir ons by ons by die voetenend van die bed.

Dis sulke dae wanneer ons wonder hoe op aarde ons tog God se lig kan wees. Hoe kan ons sy heerlikheid uitstraal as ons nie eens in staat is om één dag in vrede en liefde te leef nie? Waarom kies Hy nie maar ander engele om Hom hier op aarde te verheerlik nie? Wesens wat onaangetas deur die swakheid en sondigheid van die wêreld kan opereer?

Die waarheid is: God wil nie hemelliggame gebruik om sy verteenwoordigers hier op aarde te wees nie. Hy het ons gewone sterflinge uitgekies om die hoof van hierdie skepping te wees en sy ewige lig uit te straal.

Moenie toelaat dat die wêreld en sy dinge jou moeg en moedeloos maak nie. Jou God – die Een van die Lig – is in jou. Daarom is jy in staat om, ongeag alles, wél sy lig op aarde te wees. Probeer vandag maar net wéér! Deur Hom kán jy.

Here, maak my asseblief elke dag óór. Maak my só nuut dat U lig en waarheid werklik deur my kan skyn.

Skrywer: Milanie Vosloo

Geloofsvrae: Jesus Christus se kruisiging: Die betekenis van die kruis – Adrio König

Jesus Christus se kruisiging

1 Die betekenis van die kruis

In die Westerse Christendom staan die kruis van Christus in die middelpunt. `Jesus het vir ons sondes gesterf’ word sondermeer as die hart van die evangelie beskou, al sal ander fasette ook aandag kry. Die Skrif is natuurlik self ook vol van die betekenis van die kruis. Deur die kruis het Christus versoening bewerk (Rom 5:10; Ef 2:16). Aan die kruis het Hy Homself gegee vir ons sondes, het Hy die skuldbewys teen ons tot niet gemaak, en ons oortredinge vergewe (Gal 1:4; Ef 1:7; Kol 2:14). Aan die kruis het Hy die vyandskap beëindig, dit beteken ons vyandskap teen God en onder mekaar (Ef 2:13, 15-16, 19ev), en ons in die regte verhouding met God gebring (Rom 3:14). Deur sy kruiswerk het Hy ons in sy genadeverbond met Abraham opgeneem (Gal 3) en ons medeburgers (saam met Israel) van sy koninkryk en lede van sy huisgesin gemaak (Ef 2:19) sodat ons as heidenchristene nou saam met Israel erfgename en deelgenote aan sy beloftes is (Ef 3:6 OAV).

Wat ‘n rykdom wat ons deur die kruisdood van Christus ontvang! Wat dikwels uit die oog verloor word, is die nadruk daarop dat die vyandskap tussen mense ook deur die kruis vernietig is, sodat gelowige Jode en heidene nou saam in die heil deel en verenig is in die een liggaam van Christus, die kerk. Die OAV bring dit pragtig uit in die nadruk op die `mede-‘ in Ef 3:6. Dit beteken dat die eenheid van die kerk óók ‘n kruisvrug is en ‘n wesenlike deel van die versoening. In werlikheid word die versoening sigbaar in die eenheid tussen die verskeidenheid kinders van God.

Dit is sondermeer duidelik dat Jesus aan die kruis die einddoel van God met ons bereik het: Hy het vrede bewerk tussen ons en Hom, en vrede tussen die mense, en Hy het ons ingesluit in God se koninkryk en huisgesin. Wat anders is dit as die einddoel van God met ons? Maar terwyl Hy dit aan die kruis vir ons bewerk het, is ons nog nie aktief daarby betrek nie, en maak ons van ons kant nog asof ons sy vyande is (Rom 5:8-10). Daarom bereik Hy op ‘n tweede manier hierdie doel van God, hierdie keer in ons deur ons aktief te betrek sodat ons daadwerklik begin om in vrede met God en ons naaste te leef. Dit is sy doel met alle mense, en dit doen Hy nou, in die tussentyd, deur die Heilige Gees. Dit (die sending) word ook deur baie Christene gesien as die sin van die tyd tussen sy eerste koms en sy wederkoms.

In die loop van die kerkgeskiedenis het daar ‘n hele aantal interpretasies van die kruisgebeure na vore gekom. Minstens drie van hulle help ons vandag nog om hierdie wonderlike ryk gebeure dieper en ryker in ons eie lewe te ervaar: die siening dat Christus deur sy kruisdood God versoen (verander) het; dat Hy die mens versoen (verander) het; en dat Hy die duiwel `versoen’ (verander, oorwin) het. Hierdie sieninge word meestal teenoor mekaar gestel (óf die een, óf die ander), maar met ‘n bietjie welwillendheid en ruimheid kan ons hulle almal ernstig neem en in elkeen iets van die evangelie herken.

Skrywer: Prof Adrio König