Geloofsvrae: Die Oorsprong van Sonde – Adrio König

Die oorsprong van die sonde

Eintlik sou dit beter gewees het om van die begin van die sonde te praat, want `oorsprong’ kan die indruk skep dat ‘n mens kan verstaan waar dit vandaan kom en hoe dit ontstaan het. Maar die sonde is sinloos, chaoties, onbegryplik. Dit pas op geen manier in in God se skepping en sy doel met die skepping nie. Daar is ook niks in die skepping waarmee dit sinvol in verband staan nie. Profete en apostels reageer nie met ‘n begrypende knik nie, maar met ontsteltenis op sonde: `Hoe kán ons wat dood is vir die sonde, nog daarin voortleef?’ `Selfs die hemel (‘n eufemisme vir God) moet daaroor skrik en beef en sidder’ (Rom 6:1; Jer 2:12).

Dit is dan ook onmoontlik om sonde op enige manier sinvol met God in verband te bring soos dat Hy dit gewil of voorbeskik of toegelaat het. Al `verhouding’ tussen God en die sonde, is dat Hy dit haat, dit versoen en vergewe, en dit uit die weg ruim sodat daar op die nuwe aarde niks sal kom wat onrein is nie (Open 21:27).

Kan die Here ook goeie dinge uit sonde laat voortkom? As iemand deur bedrog in die moeilikheid beland, en hom of haar dan bekeer en soos nooit tevore op die Here begin vertrou, sou ons kon sê God het die goeie uit die sonde laat voortkom? En sou ‘n mens nie selfs verder kon gaan en sê dat die Here dié sonde gewil het sodat die persoon tot bekering kan kom nie?

Dit loop op huiweringwekkende teensprake uit! Dan is God teen Homself gekant want terwyl Hy ‘n wet gegee het waarvolgens ons nie bedrog mag pleeg nie, bepaal Hy dat iemand bedrog moet pleeg?!

Ons sal dus fyner moet probeer onderskei. As die sonde God die duur prys van sy enigste Seun in Godverlatenheid aan die kruis kos, is dit buite die kwessie om te meen Hy beskik dat iemand sonde moet doen.

Dit is ook teveel om te sê Hy laat die goeie uit die kwaad voortkom. Wat sou daar in die kwaad wees wat goeie gevolge kan voortbring? Wat ons seker wel sou kon sê, is dat Hy ons kan help om die situasie waarin die sonde ons beland het, só te hanteer dat dit ons ten goede kom. En daarvan sou ‘n mens talle wonderlike voorbeelde kon vind. Maar uit eerbied vir Hom behoort ons te huiwer om Hom enigsins direkter met sonde in verband te bring.

Dit alles beteken dat ons nie ‘n sinvolle verklaring sal kry vir die vraag waar die sonde vandaan kom nie. Dat ons dit nie uit die vryheid van die mens kan verklaar nie, is elders verduidelik.

Die een gedeelte in die Bybel wat ons nie nader aan ‘n antwoord bring nie, is Gen 2-4. As daar een gedeelte is wat die boodskap dra dat die sonde onbegryplik, sinloos, chaoties is en op geen manier in God se skepping inpas nie, is dit hierdie hoofstukke. Daar word wel allerlei pogings aangewend om te verklaar hoe slim die slang dan sou gewees het om juis by Eva, die swakkere vat, te begin, om vrae te vra in plaas van stellings te maak, om die indruk te skep dat sy benadeel word deur die verbod van God, en talle ander gedagtes.

Die teendeel is egter waar. Die verhaal, wat by Gen 2:4 begin, berei ‘n mens hoegenaamd nie daarop voor dat Eva aan God ongehoorsaam sou kon wees nie. Dit is ‘n idilliese verhaal van God wat in die haglikste omstandighede wonderlike voorsiening maak vir die mens wat Hy geskep het. Om in so ‘n barre wêreld van God ‘n tuin te ontvang met ‘n stroom water wat so groot is dat dit later in vier groot riviere verdeel, is in die dorre Palestina onvoorstelbaar. Só sorg God. En om vir Adam, wat eers onder al die diere gesoek het maar geen maat kon kry wat by hom pas nie, iemand te maak oor wie hy met ‘n vreugdekreet juig, is onmeetlike goedheid van God.

Dat Eva dan na die eerste die beste slang luister wat hierdie troue Verbondsgod kom verdag maak, is onbegryplik. As dit nie in die Bybel gestaan het nie, sou ek dit nie geglo het nie. Dis totaal onverwags, onvoorbereid, heeltemal teen die verloop van die verhaal in.

Dit is nie die enigste voorbeeld van die onbegryplikheid van die sonde nie. Inteendeel. Die onbegryplikheid van die sonde is ‘n deurlopende tema in die Bybel. Dink maar ‘n oomblik na oor die uittog uit Egipte. Israel word in Egipte vreeslik verdruk, hulle moet die wreedste slawewerk doen, hulle seuntjies word uitgemoor. En dan lei God hulle op wonderbaarlike wyse uit, op pad na die land van melk en heuning. Maar as die geringste probleme op pad voorkom, kom hulle in opstand, protesteer die heel tyd teen God, en verlang terug Egipte toe?! Wie kan dit verstaan?

Wie kan die goue kalf verstaan? Is Eks 32:1-6 nie dalk nog skokkender as Gen 3 nie? Israel is pas bevry. Na al die wonderlike ervaringe met die Here in die woestyn, staan hulle aan die voet van die berg van die Here. Hy het pas amptelik aangekondig dat Hy hulle God is, dat Hy vir hulle verantwoordelikheid aanvaar en vir hulle sal sorg. Maar as Moses net ‘n bietjie lank wegbly, vergeet hulle totaal van die Here se uitredding uit Egipte (`Hierdie man Moses het nou wel vir ons uit Egipte laat wegtrek’!) en maak hulle vir hulleself ‘n ander God?! En dit onder die leiding van Moses se vertroueling, Aäron! Wie sou probeer om dit te verklaar?

In Jeremia het ons ook sulke skokkende gebeurtenisse. Die profeet verwys in die Naam van die Here na die ongehoorsaamheid van die volk (2:4-13). Die hele volk is daaraan skuldig.: priesters, regeerders, profete inkluis. Elkeen van hulle doen die teendeel van dit waarvoor hy verantwoordelik is. Daarom kla die Here hulle aan in die vorm van ‘n hofsaak. Die klag is dat hulle doen wat selfs heidene nog nooit gedoen het nie. Terwyl heidene se Gode eintlik `nikse’ is (nikswerd Gode, Jer 2:5), het selfs húlle nog nooit hul Gode verruil vir ander Gode nie.

Maar Israel, die enigste volk wat die ware God ken, verruil Hom vir sulke `nikse.’ Dit is so goed as dat ‘n mens in ‘n droë gebied met wisselvallige reënval, ‘n plaas het met ‘n sterk, standhoudende fontein, maar dan die plaas verkoop vir ‘n droë plaas en dan die bietjie reënwater in ‘n paar gebarste klipbakke probeer opvang. Dwaasheid! Dis hoe onverklaarbaar sonde volgens Jeremia is! Daarom roep God selfs die hemel (eintlik Homself) om daarvoor te skrik, te beef en te sidder. Die implikasie is dat God dit self nie verstaan nie. Om te sê dat Hy dit self nie verstaan nie, is nie tot sy oneer asof Hy dan nie alles sou weet nie, maar tot sy eer, want net ‘n dwaas sal sin uit sonde probeer maak.

‘n Mens kan die voorbeelde vermenigvuldig, maar die gevolgtrekking is dieselfde: sonde is in beginsel onbegryplik, dit is nie ‘n kwessie van beter insig of dieper denke en dan sou ons tog iets daarvan kon begryp nie. Die sterkste getuienis van die onbegryplikheid van sonde is die feit dat sonde die oorsaak is waarom God alles moet omkeer om ons te red en die sonde uit die wêreld te maak. God moet ‘n mens word, die Heer moet ‘n slaaf word, die Koning ‘n kneg, die Regter die veroordeelde, die Helper die hulpelose aan die kruis.

Dit alles beklemtoon: sonde pas nie in die skepping van God in nie, dit het geen sinvolle oorsprong of plek in die werklikheid nie. Daarom kan ons ook net werklik gelukkig wees as ons daarvan verlos is. Dit het eenvoudig net langs die pad begin, en dan nie by God nie, maar by ons. Ons is verantwoordelik vir die sonde. Daarom kan God ons ook met reg oor ons sonde kwalik neem. As Hy die sonde vooraf beskik het, kon Hy tog nie.

Andersyds moet ons tog ook die slang van Gen 3 ernstig neem. Dit is ‘n mag buite die mens. Dit beteken dat die sonde in ‘n mag buite die mens gestalte kan aanneem. Toe Eva daaraan toegegee het, het dit mag oor haar gekry. Later sal veral Paulus die gedagte van die mag van die sonde duideliker uitwerk (39.2). Dit beteken op sy beurt dat God ons nie net kan vergewe nie, maar ons ook moet verlos en vrymaak, want deur die sonde het ons juis ons vryheid verloor en slawe van die sonde geword. Dit maak ons nie slagoffers en daarom minder skuldig aan die sonde nie, omdat daar ‘n Verlosser is sodat dit nog steeds ons eie skuld is as ons slawe van die sonde bly

Skrywer: Prof Adrio König

Laat sy Liefde jou Lei: Leef … ook in winterhart-tye – Milanie Vosloo

Lééf … ook in winterhart-tye

Stry die goeie stryd vir dit waarin ons glo. 1 Timoteus 6:12a

Min van ons hou van die winter. Koue klim mos pens en pootjies binne in ons lywe. Net so is dit allermins lekker wanneer winter in ons harte kom woon het. Wanneer die yswinde dreig om ons harte stukkend te waai en ons uitgelewer voel aan die wêreldse wreedheid, wil ons mos sommer net ‘n donskombers oor ons kop trek en wens dat alles wat ons omkrap, sommer net sal verdwyn …

Hieroor sê Coenie Burger: As die “wintertye” om ons dreig, kan ons onthou dit is nie die einde van die wêreld nie. Dit beteken maar net dit is weer tyd om nie net te lewe nie, maar om te leer ván die lewe; om nie net te glo nie, maar om te leer glo.

Miskien is jou hart op die oomblik, ondanks die temperatuur daar buite, op ‘n vriespunt. Dinge soos verliese, konflik, uitermatige spanning, aanhoudende bekommernis en sieldodende depressie is nooit lekker nie. Maar miskien is dit juis nóú die tyd om meer as ooit by jou Vader se voete te sit en om Hom te vra:

Here, leer my om, te midde van alles om my, te lééf. Hou my brose hart in u hand vas en wys my sagkens die pad wat ek moet loop. En Vader, help my om juis nou te gló: om met alles in my onwrikbaar te wéét: U is my getroue Vader-God.

Ek weet U ís getrou – selfs ook in my grootste nood, liewe Heer.

Skrywer: Milanie Vosloo

Geloofsvrae: Ongeloof en Ongehoorsaamheid – Adrio König

Die wese van sonde

6. Ongeloof en ongehoorsaamheid

Tradisioneel is ongehoorsaamheid dikwels as die eintlike sonde en die bron van alle ander sondes beskou, en wel om duidelike redes. Adam en Eva is aan God ongehoorsaam, die enigste eienskap van God in die Apostoliese Geloofsbelydenis is sy almag, wat beteken die groot saak vir ons is om aan Hom gehoorsaam te wees, en die Tien Gebooie eis juis gehoorsaamheid van ons.

Verder word ongehoorsaamheid baie sterk aan ongeloof verbind, en ongeloof is ook een van die kernbegrippe vir sonde. In terme van die mensbeskouing wat hier veronderstel word, is dit belangrik om ook aan hierdie grondvorme van sonde aandag te gee. Terwyl liefdeloosheid die verwringing van een van ons analogiese eienskappe is (omdat ons die beeld van God is moet ons soos Hy liefhê), is ongehoorsaamheid en ongeloof die verwringing van twee van ons komplementêre eienskappe (ons is ook bondgenote van God wat sinvol op sy gesag met gehoorsaamheid moet reageer, en op sy trou met vertroue of geloof).

Ongeloof word dikwels in die Bybel uitgesonder as dié sonde. Jesus sê as die Gees kom, sal Hy die wêreld oortuig van sonde omdat hulle nie in Jesus glo nie (Joh 16:8-9). Hier word die totale verskeidenheid van sondes ongeloof genoem, wat ‘n mens veral by Johannes kon verwag omdat geloof in Jesus die groot rede is waarom hy sy evangelie skryf (Joh 20:31), en geloof volgens hom die sentrale eis van God aan alle mense is (Joh 6:28-29).

Ons lees nie in die Bybel soveel oor ongeloof nie – maar wel oor geloof. Daarom moet ‘n mens uitvind wat geloof is en dit dan omdraai om te weet wat ongeloof is. Trouens ons doen dit deurgaans. Liefdeloosheid is die teendeel van liefde, en ongehoorsaamheid van gehoorsaamheid. Dit is kenmerkend dat die positiewe duideliker na vore kom in die Bybel as die negatiewe.

Om te verstaan wat geloof is, moet ons begin by betroubaarheid of getrouheid in die OT. Dit word van God en mens gebruik, maar ons leer eintlik by God wat dit is. Dat God betroubaar is, beteken dat Hy sy verbond in stand hou en aanhou om ons lief te hê (Deut 7:9). Omdat Hy getrou en betroubaar is, word sy liefde `troue liefde’ genoem en staan sy verbond vas (Jes 55:3; Ps 89:29). Hy bewys sy liefde tot in die duisendste geslag (Eks 20:6).

Trouens as een ding uit die lang geskiedenis van God met Israel duidelik is, is dit die ongelooflike trou en geduld van God wat vir eeue lank aanhou ondanks Israel se ontrou en ongehoorsaamheid. En dit is nie ‘n dooie, passiewe geduld omdat dit nie eintlik vir Hom saak maak wat ons doen nie. Op ‘n positiewe manier hou Hy aan om Israel te aanvaar terwyl Hy telkens nuwe inisiatiewe neem om hulle na Hom te probeer terugbring. Dat Hy in toorn só ver gaan as om hulle in ballingskap te laat wegvoer, en só die totale geskiedenis wat Hy met hulle gemaak het, op die spel plaas, is ‘n skokkende getuienis van hoe skeef dinge tussen Hom en Israel kon loop, maar as Hy dan nogtans tydens die ballingskap met hulle voortgaan, sien ons ‘n onoortreflike bewys van die geduld en die trou van God.

Van Israel word dan twee dinge verwag: om aan Hom getrou (of gehoorsaam) te wees, en om Hom te vertrou (of in Hom te glo). Die een reaksie van Abraham op die inisiatiewe van God waarna die NT telkens terugverwys, is dat hy in God geglo het en dat dit die rede is waarom God hom aangeneem het (Gen 15:6). Ook Israel word opgeroep om op die Here te vertrou wat beteken om sy beloftes te glo en sy gebooie te gehoorsaam (Num 14:11; Deut 1:32; Ps 106:12; 119:66).

Israel se geloof en gehoorsaamheid moet `eksklusief’ én `inklusief’ wees. Dit moet `eksklusief’ wees omdat hulle net op Hom mag vertrou. Trouens die woord vir hulle geloof en vertroue in God word nooit vir die houding teenoor die afgode gebruik nie. Net op die Here kan ‘n mens werklik vertrou. Maar Israel moet Hom `inklusief’ vertrou, dit beteken met hul hele hart, nie met ‘n verdeelde hart nie. ‘n Verdeelde hart is ‘n mens wat deels op ‘n ander God gerig is, en dit word ‘n vals hart genoem (Hos 10:2). Die Here aanvaar nie so ‘n hart nie. Dit kom ook na vore in die ou uitdrukking wat nog in die OAV gebruik is, dat Hy ‘n jaloerse God is, wat beteken dat Hy omgee of ons Hom liefhet. Dit is van die uiterste belang want as Hy nie omgegee het of ons Hom liefhet en vertrou nie, het dit eenvoudig beteken dat ons nie regtig vir Hom saak gemaak het nie. En dit sou ons einde gewees het.

Ook in die NT kom hierdie saak sterk na vore. Vir ons is daar net één Here, skryf Paulus (1 Kor 8:6). Dit beteken die keiser is nie `Here’ nie – en ons weet dit het vir heelwat Christene ernstige probleme en selfs vervolging beteken as hulle nie by die openbare feeste die keiser `Here’ wou noem nie. Ons vertroue en gehoorsaamheid moet dus volkome op Hom gerig wees. Dit is ook wat sy opsomming van die wet beteken: Om die Here lief te hê met jou hele hart, en met jou hele siel, en met jou hele verstand, en met al jou kragte. Dit het niks te doen met afsonderlike dele van die mens nie, maar dit wil benadruk dat ons Hom moet liefhê en vertrou met alles wat ons is en het. As dit nie so plat geklink het nie, sou ‘n goeie vertaling gewees het: ons moet Hom pens en pootjies liefhê.

Ongeloof loop uit op eensaamheid en selfverheerliking. Geloof het nie besondere waarde in sigself asof dit so ‘n besondere daad is nie. Die waarde van geloof lê nie in die geloof nie maar in die Een in wie ons glo. Geloof is vertroue op Hom en daarom gehoorsaamheid aan Hom. Dit beteken dat ons verbind is aan Iemand wat ‘n verskil in ons lewe maak. Ons kan reken op Hom en op die vervulling van sy beloftes. Om te glo, beteken dus om nie alleen en eensaam te wees nie, om verbonde te wees aan Iemand wat kan help, wat alreeds oorwin het, én wat omgee.

Die teendeel is net so waar: om nie op Hom te vertrou en na Hom te luister nie, beteken om alleen en eensaam te wees. Omdat ‘n mens wesenlik ‘n verhoudingswese is, isoleer eensaamheid jou. As surrogaat moet jy dan probeer om jouself te handhaaf, om jouself so op te blaas dat jy jouself kan oortuig dat jy in staat is om alleen reg te kom. Só lei ongeloof en ongehoorsaamheid tot selfverheerliking.

Ons is wesenlik op God gerig. As ons hierdie verhouding verbreek, moet ons vir onsself ‘n God maak: ons eie belang, ons gesin, ‘n held, die volk. Dit is alles om die wesenlike behoefte aan verbondenheid aan God te probeer opvul. Uiteindelik kan dit op angs uitloop, want sonder God het ons geen uitsig op sy groot toekoms van die nuwe aarde, of op ons eie klein toekoms nie. Hy is die God van die beloftes en die toekoms.

Om uit ons eensaamheid te probeer kom, raak ons by oormatig betrokke by duisend `goeie’ dinge (sosiale, kulturele, of politieke bedrywighede, by die werk of die kerk) – óf by slegte dinge! Maar ons hart bly onrustig in ons totdat dit rus vind in Hom – Augustinus.

Skrywer: Prof Adrio König

Geloofsvrae: Selfliefde – Adrio König

Die wese van sonde

5. Selfliefde

Daar is ‘n ou kerklike tradisie wat teruggaan tot by Augustinus waarvolgens selfliefde sonde is. Augustinus het dit selfs as dié vorm van sonde gesien. Luther het gesê selfliefde beteken dat jy in jouself ingekeer is terwyl God jou juis op ander wil rig. Calvyn het gesê die wil van God is dat ons ons liefde vir onsself moet omdraai na ons naaste toe.

Tog is daar ‘n beskouing, wat veral in die apartheidsjare populêr was, waarvolgens daar ook ‘n gesonde vorm van selfliefde is. Dit sou dan opgesluit wees in Jesus se gebod: `Jy moet jou naaste liefhê soos jouself.’

Dit is egter waarskynlik ‘n misverstand. Wat gewoonlik bedoel word onder hierdie `gesonde selfliefde’ is eerder dinge soos selfrespek, verantwoordelikheid teenoor jou eie lewe, ‘n positiewe selfbeeld, of die ontwikkeling van die vermoëns wat ons ontvang het. Dat dit alles goeie dinge is, is buite diskussie. ‘n Mens kan trouens nie regtig van jou eie belange afsien en uitbeweeg om in liefde vir ander op te offer as jy nie ‘n gesonde selfbeeld het nie. Maar dit is nie selfliefde as ons liefde in die lig van die NT verstaan nie.

Om te verstaan dat selfliefde sonde is, moet ons weer oor liefde dink. Liefde is om uit te reik na ander, om vir ander op te offer, om selfs bereid te wees om jou lewe vir ander te gee. Dit beteken dat liefde ‘n verhoudingsbegrip is. Liefde het ‘n subjek én ‘n objek nodig – iemand moet iemand anders liefhê. Daarom kan ek nie myself liefhê nie, nie as ons by Jesus leer wat liefde is nie. Die een groot punt van Jesus se liefde is juis dat Hy nie na Homself gekyk en na sy eie belange omgesien het nie, maar na ons s’n.

Die Bybel is duidelik hieroor. Die sterkes word deur Paulus opgeroep: `Ons moenie aan onsself dink nie; elkeen van ons moet aan ons naaste dink en aan wat vir hom goed is en wat hom in die geloof kan opbou. Christus het immers ook nie aan Homself gedink nie’ (Rom 15:1-3). Netso is die goue reël, wat algemeen as ‘n alternatiewe formulering van die gebod tot naasteliefde aanvaar word, nie op twee voorwerpe gerig: op jouself én op die ander nie, maar net op die ander: `Behandel ander mense soos julleself behandel wil word’ (Luk 6:31).

Wat duidelik is, is dat jou eie behoefte die maatstaf word waarvolgens jy die ander moet behandel. Wat jy sou wou hê, moet jy aan ander doen. En dit is ‘n ou oortuiging in die kerk dat `soos jouself’ in die gebod tot naasteliefde juis die maatstaf is hoe jy die ander moet behandel. (Vgl ook 1 Kor 10:24,32; 13:5; Mark 8:35; en Fil 2:3-11 waar in die NAV `net’ in vers 4 weggelaat moet word en `ook’ met `juis’ vervang word.)

Ten slotte is dit tog duidelik dat Jesus die wet in twee gebooie opgesom het, en nie in drie: liefde tot God, liefde tot jou naaste, én liefde vir jouself nie.

Selfliefde is ‘n aaklige sonde omdat dit die mooiste en edelste wat ek vir ander moet doen, op myself rig. Luther: selfliefde is om in jouself ingekeer te leef, terwyl Jesus se hele llewe op ander gerig was, veral dié in nood. Selfliefde is selfsug.

Skrywer: Prof Adrio König