Die miere – Kobus Kok

Nettie vra:

In November verlede jaar het Radio Kansel in die program Delf Dieper ‘n gesprek gehad oor Wysheid(in Prediker) waar daar na 4 klein diertjies verwys word, nl. die mier, dassie, sprinkaan en geitjie. Hoe God hulle as voorbeelde van wysheid vir die mens gegee het. Ek sou graag wou weet waar ek navorsing oor hierdie onderwerp kan kry.

Antwoord

Dr Kobus Kok antwoord:

Interessante inligting oor die miere waarvan ons in Spreuke lees

Daar is baie interessante bronne waar mens meer oor die Bybelse wêreld in diepte kan lees soos die Baker Encyclopedia of the Bible, The Eerdmans Bible dictionary, Eerdmans dictionary of the Bible, ens. Hier onder gee ek ‘n opsomming van die inligting wat ons uit laasgenoemde drie ensiklopedie kry oor die onderwerp van die mier. Inligting oor die dassie en die sprinkaan en ander dergelike diere in die antieke tyd kan dan ook in hierdie boeke nagevors word.

Die mier word twee keer in die Bybel genoem (vgl. Spreuke 6:6-8; 30:24, 25). ’n Paar jaar gelede het baie geleerdes daarop gewys dat Salomo sy feite heeltemal verkeerd gehad het toe hy verwys het na die mier wat sy kos in die somer gee en bymekaar maak in die oestyd. Hierdie geleerdes was van mening dat so ver hulle weet, miere nie kos bymekaar maak in gate nie. Hulle was van mening dat Salomo dalk ’n miernes kon oopskop en die pupal cases waarin die baba miere groei gesien het en dit verwar het met kos wat die miere sou versamel het.

Vandag weet ons egter dat sommige mier spesies wel graan versamel en berg. Twee van hierdie spesies kom voor in Israel en die derde een kom voor in omringende Mediterreense gebiede. Hierdie spesies (vgl. Spreuke 6:6–8; 30:24, 25) staan bekend as die harvester ant (Messor semirufus). Elwell, W. A., & Beitzel (1988) verduidelik: “Its granaries are flat chambers connected by galleries irregularly scattered over an area about six feet in diameter and about a foot deep in the ground. Seeds are collected from the ground or picked from plants. The head, or radicle, which is the softest part of the kernel, is bitten off to prevent germination, and the chaff and empty capsules are discarded on kitchen middens (refuse piles) outside the nest. Individual granaries may be 5 inches in diameter and a half-inch high. Some nests are known to be up to 40 feet in diameter and 6 to 7 feet deep with several entrances”.^[1]

Hierdie mierspesie woon in beide klipperige en sanderige toestande, veral in ondergrondse neste. Daar is drie klasse: manlik, vroulik en werkers (onontwikkelde vroulike miere). Hierdie miertjies is die meeste aktief in die somer. Tydens hierdie seisoen versamel hulle reuse hoeveelhede van kos, spesifiek graan op velde of in skure. Hierdie miere hiberneer nie. Gedurende die wintermaande paar hulle, lê eiers en sorg hulle vir die nuwe baba miertjies met die kos wat hulle in die vorige seisoen versamel het (vgl. Spr 30:25). Dit is dan juis ook hierdie vermoë van die mier om te beplan, hard te werk en te voorsien vir die moeilike tye wat die mier die objek van wysheid gemaak het.^[2]

Die geleerde Jesper Svartvik^[3] skryf dat miere is ook in sommige Joodse literatuur op ‘n negatiewe wyse as voorbeeld aangewend. Miere kan ook grootskaalse vernietiging en indringing veroorsaak. Vra maar vir iemand wat al in die wildtuin gaan kamp het op ’n rooimier se nes. In die Rabbyne literatuur bespreek hulle juis hierdie verwoesting wat miere kan veroorsaak en die wyses waarop Biologiese beheer toegepas kan word. Hulle het in die antieke tyd grond geneem van een miershoop en dit oorgedra na ’n ander miershoop wat ’n oorlog tussen die twee groepe miere veroorsaak het en hulle het mekaar dan bykans uitgewis (vgl. Mo˓ed Qaṭ. 6b).

1 Petrus 4:17 – Francois Malan

Jan Smith vra: 

Ek wil graag vra hoe 1 Petrus 4 vers 17 vertolk moet word,asb? “Want die tyd is daar dat die oordeel moet begin by die huis van God”. Petrus praat vooraf van lyding, gebed, liefde vir mekaar,bediening volgens elkeen se genadegawes, prediking, vervolging, belediging maar hoofsaaklik lyding. Dan die bogenoemde skrif en wat volg tot vers 19 mbt redding. Die inhoud strook vir my nie met die ander onderwerpe nie.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord: 

1 Petrus word geskryf aan die klein groepies Christene te midde van ‘n heidense omgewing, wat verstrooid in die noorde van Klein-Asië (vandag se Turkye) woon in die streke Pontus, Galasië, Kappadosië, Asië en Bitinië (1:1). Hulle word deur hulle eie mense uitgestoot, uitgeskel en vervolg omdat hulle nie meer meedoen aan die heidense tempelbyeenkomste en feeste nie (2:11,12; 3:13-17; 4:4; 5:9,10). Dit word gesien as ‘n stryd van die duiwel teen God en sy gemeente (5:8). In die hele brief word hulle lyding gesien as deelhê aan die verwerping en lyding van Christus. In die wêreld is versoekings en beproewings deel van die lewe van die gemeente van Christus. In 1:6 word dit as ‘veelkleurige’, soos ‘n lappieskombers, (NAV allerlei) beproewings beskryf. Op allerlei maniere word die gemeente onder druk geplaas. Daar is belastering, verdagmakery, boikot, hulle word by die owerheid aangekla. Die gemeentes word aangespoor om dit alles te verdra as ‘n vuurproef vir hulle geloof om, soos goud gesmelt te word om onsuiwerhede uit te kook, hulle sal groei in die geloof (1:7). Maar te midde van dit alles word die gelowiges deur die krag van God veilig bewaar (1:5).

Petrus beskou die tyd waarin ons lewe as die eindtyd (1:20). Daarom sien Petrus vooruit na die einde van alle dinge (4:7). Die tydjie tussen Christus se eerste en wederkoms is kort, die einde staan voor die deur. Daarom moet ons verstandig wakker (letterlik: omgord die lende van julle verstand – gereed om dinkwerk te doen) en nugter lewe, met die oog op Christus se wederkoms en sy genade oor ons (1:13).

Die tyd vir die oordeel het aangebreek met die koms van Christus. Hy het die oordeel van God oor ons sonde kom dra in sy liggaamlike lyding (3:18; 4:1). Ons liggaamlike lyding is om deel te hê aan sy lyding (4:1-2, 13). Daarom is die oordeel van God reeds besig om voltrek te word aan die huis van God, die mense wat aan Christus en sy sterwe verbind is deur die geloof (4:17). Daarom moet die gelowiges nie verbaas wees oor die vuurproef waaraan hulle onderwerp word nie (4:12, vgl. 1:6). Dit kom juis omdat ons aan Christus behoort. Hoe meer ons ly, hoe meer moet ons daaroor bly wees, want dan sal ons ook oorloop van vreugde by sy wederkoms (4:13, vgl. 1:7,11). Ons lyding bewys dat ons deel is van Christus, dat die Heilige Gees in ons woon om ons in die lyding te versterk (4:14). Maar dan nie lyding omdat ons kwaad doen nie. Maar omdat ons aan Christus behoort (4:15-16; vgl. 3:17 dat lyding nie ‘n noodlot is nie, dit kan die wil van God wees dat ons ly). Gelowiges sal ook op die oordeelsdag voor God verantwoording moet doen (1:17). Maar die gelowige kan nou reeds iets bespeur van die oordeel van die Regter, in die lyding wat hom/haar opgelê word, as beproewing en toetsing van sy/haar geloof. Lyding kom nie toevallig oor ‘n mens nie. Dit is deel van God se plan. God se oordeel oor die sonde is deur Christus aan die kruis gedra (2:24). Deur die gelowiges se verbondenheid aan Hom, kry hulle ‘n eerste vuurproef van die oordeel. Die gelowiges in bewus van die vuurgloed van God se toorn wat hulle soos goud smelt om hulle suiwerheid te toets in hulle lyding (4:12; vgl. 1:7). Die gelowiges is geroep om die lyding te verdra, omdat Christus vir ons gely het, en so vir ons ‘n voorbeeld gestel het, sodat ons in sy voetspore kan volg (2:21; vgl. Rom.8:17; Hebr.5:8). Wanneer gelowiges insien dat hulle lyding tot hulle heil is, sal hulle hulle daarop toelê om die oordeel oor hulle as deel van God se beskikking te beskou. Daarmee wil die Here ons vorm om al meer soos Christus te word (vgl. 2 Kor.3:18; dat Christus in ons gestalte kan kry, Gal.4:19). Alle mense staan onder die oordeel van God om na die liggaam te sterwe (vgl. Gen.2:16). Dood is deel van God se oordeel oor die sonde. Maar wanneer gelowiges sterwe, lewe hulle na die gees, soos God lewe, op grond van die evangelie. Die evangelie is die goeie nuus oor Christus, wat hulle in geloof omhels het (4:6; vgl. 1 Kor.15:51-57).

Die ‘huis van God’ is God se huisgesin, almal wat aan God se Seun behoort, deur sy bloed losgekoop is (1:19), 2:9 noem hulle o.a. ‘die eiendom van God’, 1:1 ‘die uitverkorenes van God’, 1:17 sê: ‘julle wat Hom as Vader aanroep’, en mede-gelowiges word broers genoem (1:22). God hou sy kinders vas te midde van die druk van vervolging en lyding, ook liggaamlike lyding, in die vuurproef van die oordeel (1:5).

Die volle gloed van God se oordeel oor die sonde van die mens gaan egter die ongelowiges tref (4:18). Dit is ‘n aanhaling van Spreuke 11:31 volgens die Griekse vertaling van die Ou Testament ‘as die regverdige kwalik gered sal word, waar sal die goddelose en sondaar verskyn?’ (vgl. 2:7-8; 3:12 wat Ps.34:17 aanhaal; 4:5).

Dié wat ly omdat God dit wil (2:15; 3:17), moet hulle lewe toewy en toevertrou aan die getroue Skepper, en aanhou goed doen (4:19). In die lyding staan die gelowige nie alleen nie. God is die troue Skepper wat ons nie sal loslaat nie. Selfs in lyding mag die gelowige nie kwaad met kwaad vergeld, of in opstand teen God kom nie (vgl. Jesus se voorbeeld in 2:22-24). Goed doen word uitgespel in 2:11-4:11.

Skrywer: Prof Francois Malan

Geloofsvrae: God se Vryheid – Adrio König

God se vryheid

God se vryheid lê nie op dieselfde vlak as sy liefde nie. God se liefde is sy wese. Sy vryheid is sy vermoë om sy wese uit te leef. God se liefde is die doel van sy bestaan. Sy vryheid is die `infrastruktuur’ of die manier om hierdie doel te bereik. Dit gaan dus nie om sy vryheid nie, maar om sy liefde.

Hy gebruik net sy vryheid in diens van sy liefde. En omdat ons as sy beeld geskape is, sal ons dit alles natuurlik weer teenkom onder die mens se vryheid. Ook ons bereik net ons doel as ons liefhet, en ons vryheid het net een doel: om ons in staat te stel om lief te hê.

Oor God se vryheid kan ons ses dinge sê. Dit sal in drie pare van twee elk wees, elke keer eers ‘n positiewe betekenis van sy vryheid gevolg deur ‘n negatiewe een.

Eerstens beteken God se vryheid positief dat Hy onafhanklik is. Hy word deur niks buite Homself gebind of beperk nie. Hy is nie op enigiets aangewese of van iets afhanklik nie. Hy bestaan deur Homself, Hy motiveer Homself, Hy besluit en doen wat Hy wil sonder dat iemand aan Hom kan voorskryf. Dit beteken dat Hy nie van buite af beperk word in wat Hy wil doen nie. As Hy skep, kan Hy uit niks skep. Hy is dus vry om te skep presies soos Hy wil. Daar is nie ‘n oerstof wat die moontlikhede beperk van dit wat Hy wil skep nie. Net Hy bepaal die aard en struktuur van sy skepping. En juis omdat Hy liefde is, kan ‘n mens verwag dat sy skepping juis op liefde ingestel sal wees en dat liefde dié wyse sal wees waarop sy skepsels goed sal funksioneer.

Maar sy vryheid beteken ook dat Hy vry is om te verlos. As Hy uit niks kan skep, kan Hy ook `uit niks’ verlos, dan is Hy nie beperk deur die gebrek aan die goedheid of geregtigheid van die sondaars voordat Hy hulle as sy kinders kan aannneem nie. Hy regverdig die goddelose, nie die goeies nie. Om uit niks te verlos beteken om aan die een wat geen geregtigheid het nie, geregtigheid te skenk, soos Hy in die skepping aan iets wat nie bestaan nie, bestaan skenk. Ons hoef geen bydrae tot ons verlossing te lewer nie.

Net so is Hy ook vry om uit die dood op te wek. Daar hoef nie in die dooie nog moontlikhede aanwesig te wees nie. Hy is nie deur die dood beperk nie want Hy skenk lewe. Hy wek ook uit niks op.

Tweedens vloei hieruit ‘n negatiewe betekenis van God se vryheid: God is nie ‘n slaaf van sy vryheid nie. Hy is nie verplig om los van alles en almal te bly nie. Hy is ook vry om Homself te bind, om in verbondenheid te leef. Hy staan nie los van sy skepping nie. Hy onderhou en versorg sy skepping, en uiteindelik sal Hy dit nuutmaak. In sy vryheid het Hy Homself gebind om nooit weer op ‘n ander manier God te wees nie as Abraham se God, Israel se God, ons God, ons troue Bondgenoot. En in dieselfde vryheid het Hy ons aan Hom verbind om sy troue bondgenote te wees. Hy het Hom ook verbind om juis die Bondgenoot te wees van die wat minder het en in nood is. In Jesus sien ons op merkwaardige wyse hoe sy vryheid die infrastruktuur van sy liefde is: Jesus is vry om teen al die geykte voorskrifte en godsdienstige reëls in, die uitgestotenes lief te hê: die tollenaars en straatvroue.

Die derde betekenis van God se vryheid is dat Hy Heer is, dat Hy regeer, dat Hy die inisiatief neem, dat Hy bepaal wat sy én ons verpligtinge in die verbond is, dat Hy besluit om die verbond te handhaaf nadat ons dit verbreek het. Hy word dus nie gebind deur ons ontrou nie. Hy is meer as ons, hoër as ons, die Vader wat in die hemel is, die Een wat gedien en geëer moet word.

Maar vierdens beperk sy vryheid Hom nie om nét Heer te wees, nét bo in die hemel te wees, nét geëer en geprys te word nie. Hy hoef nie nét God te wees nie. Hy is ook vry van sy hoogheid en heerlikheid en majesteit, vry om nie net hoog en heerlik te wees nie, nie net Skepper te wees nie, maar vry om óók ‘n skepsel te word, ‘n dienskneg, verstote, verag, verwerp, van God en mens verlate, vry om te ly en te sterf, en op dié wyse vry om sy vryheid prys te gee. Hy kan dit alles kies juis omdat Hy vry is, omdat sy vryheid nie sy wese is nie (Hy sou byvoorbeeld nie kon kies om van sy liefde af te sien nie), maar die infrastruktuur van sy liefde.

Ons sien hierdie vryheid-in-diens-van-die-liefde nêrens duideliker as in Jesus Christus nie, maar Hy is nie die enigste openbaring daarvan nie. Die profete en psalmdigters het al daarvan geweet en God laat sê: `Ek woon in ‘n hoë en heilige plek, en Ek is by hom wat verdruk en nederig is. Ek gee nuwe krag aan die nederiges, Ek gee nuwe krag aan die verdruktes‘ en: `Wie … is soos die Here ons God, wat hoog woon en hier onder alles sien? Die geringe help Hy op uit die stof, die arme laat Hy van die ashoop af opstaan …’ (Jes 57:15; Ps 113: 5ev).

Vyfdens maak God se vryheid Hom oop vir die toekoms. God is nie beperk deur die geskiedenis wat Hy gemaak het nie. Hy kan hierdie geskiedenis telkens oortref. Hy gee beloftes wat nooit ten volle vervul (uitvervul) kan word in hierdie ou wêreld nie maar eers in God se nuwe wêreld `tot rus’ sal kom. Hy vervul sy beloftes telkens ryker as wat ‘n mens uit die belofte kan aflei. Joël se profesie van oorlogsgedruis (2:29-32) word vervul deur die Gees wat inderdaad die wêreld vir Jesus kom `verower,’ maar nie met oorlogsgeweld kom vernietig nie. En die profesie dat Israel in die toekoms oor die Edomiete sal seëvier (Amos 9:11-12), word vervul in die heidensending! (Hand 15:15-17) Wat ‘n vryheid in die vervulling van sy beloftes!

Die toekoms wat God vir ons berei, is so onvoorstelbaar dat die Jode nà die ballingskap ‘n nuwe literatuurtipe (die apokaliptiek) moes ontwikkel om in vreemde en onwerklike beelde iets sinvols daaroor te probeer sê (veral in Daniël). Trouens God is so vry van ons mislukte geskiedenis dat Hy dit selfs kanselleer en ons ‘n aandeel gee aan ‘n nuwe geskiedenis wat Hy in Jesus maak, ‘n geskiedenis van volkome oorgawe aan Hom en volmaakte liefde vir Hom en ons naaste. Natuurlik het ons nooit hierdie geskiedenis gemaak nie, maar deur die doop en die geloof lyf Hy ons in hierdie geskiedenis in wat Jesus namens ons gemaak het, en kyk Hy na ons asof ons dit alles self gedoen het.

Hierdie toekomsgerigtheid van God is wesenlik om Hom te verstaan. Israel het Hom van die begin af leer ken as die God wat met hulle op pad is. Hy laat Abraham trek, Hy lei Israel na die beloofde land, sy beloftes open telkens nuwe horisonne: ‘n nuwe koning, ‘n nuwe uittog, ‘n nuwe Jerusalem en tempel, ‘n nuwe aarde.

Hierdie toekomsgerigtheid van God vloei voort uit sy skeppingsdoel: om in ‘n verhouding van troue liefde met mense op aarde te leef. Omdat trou net oor ‘n tydperk bewys kan word, en omdat liefde tyd vra om tot volle wasdom te kom, het God nie dadelik sy skeppingsdoel bereik nie maar is Hy voortdurend op die toekoms gerig om sy skeppingsdoel te verwesenlik. Die feit dat ons telkens ontrou is aan Hom, maak die toekoms nog belangriker omdat Hy tyd nodig het om ons vertroue te wen en ons in sy wil te laat ingroei. Wanneer ons kyk na die hoop as eienskap van die mens, sal ons op God se toekomsgerigtheid terugkom.

Laastens beteken God se vryheid en sy toekomsgerigtheid dat Hy nie uitgelewer is aan die verlede en op ‘n meganiese wyse onveranderlik is nie. As die Een wat getrou is, ook aan Homself, wat nooit in sy wese en in sy skeppingsdoel kan verander nie, verander Hy juis telkens in sy optrede sodat Hy sy doel kan bereik en aan sy wese getrou kan bly. As mense hulle bekeer, verander Hy altyd sy besluit en delg hulle nie uit nie, juis om aan sy wese getrou (onveranderlik) te bly as die Een wat altyd berouvolle sondaars vergewe. (Kyk later vir die onveranderlikheid en die trou van God)

Kroontjies op die kop – Kobus Kok

‘n Leser vra: 

Staan daar in die Bybel, dat as jy nie ‘n kroontjie in jou hare het nie, dan is jy nie ‘n mens nie maar wel ‘n dier? Diere het mos ook ‘n kroontjie op hulle hare

Antwoord

Dr Kobus Kok antwoord:

Is mense wat nie kroontjies op hulle koppe het nie eintlik diere?

Ek het ook al hierdie bog-mite gehoor. Hiervolgens is mense wat nie ‘n kroontjie het nie eintlik diere – iets wat myns insiens op geen wyse met die Bybelse boodskap verbind kan word nie. Diegene wat Bybelse tekste aanhaal om hierdie punt te illustreer openbaar eerder hulle swak eksegese en swak Bybelse uitleg. Dit is gewoon onsin! Myns insiens moet ons eerder fokus op tekste in die Bybel wat dit duidelik stel dat God as Skepper die mens na Sy beeld geskep het (vgl. Gen 1:26) en dat ons geroep is Hom te verteenwoordig. Die uitdaging in die tyd waarin ons leef is om die gemeenskaplike tussen mense te soek en nie die verskille nie. In Johannes 4 restoureer Jesus ‘n Samaritaanse vrou. Samaritane was in die antieke tyd meer as onrein – hulle was so sleg soos honde in die oë van die Jode. ‘n Jood mag nie eens aan ‘n Samaritaan geraak het nie, want dan sou die Jood onrein word en sondig. Jesus kom keer hierdie verwronge, degraderende mensbeeld van die Jode heeltemal om as hy die Samaritaanse vrou se hart aanraak en die Jode wys dat hulle ook liefde aan alle mense moet wys soos wat God aan hulle liefde bewys het. Jesus praat met onrein tollenaars, spandeer tyd saam met die gemarginaliseerdes en reik uit na die wat ander graag verstoot (Lukas 15). Diegene wat nie soos Jesus leef nie en sosiale grense tussen mense versterk en sommige mense tot diere reduseer beweeg reglynig in teen die boodskap van Jesus en die hart van God (Lukas 17).

Skrywer: Dr Kobus Kok