Die Seder (1) – Coen Slabber

[Joodse rituele diens en seremoniële ete vir die eerste of eerste twee aande van die Paasfees. Dit is afgelei van die Hebreeuse seder wat orde of prosedure beteken – Oxford English Dictionary.]

Daar is artikels oor Etes en Kos in die Bybel op die webblad. Daarin word bespreek wat die mense destyds geëet het. Daar is egter twee baie spesiale maaltye wat in die Bybel vermeld word: die Paasmaaltyd en die Nagmaal. In hierdie reeks artikels gaan ons kyk na die Paasmaaltyd.

Jesus se laaste Paasmaaltyd

In Matteus 26:17 lees ons dat die dissipels na Jesus toe gekom het met ’n vraag: Waar wil U hê moet ons gaan regmaak vir U om die paasmaaltyd te eet. Daarna lees ons dat hulle die paasmaaltyd in ’n groot bovertrek voorberei het. Hierdie was ’n belangrike maaltyd, want tydens die maaltyd wys Jesus sy verraaier aan en stel die Nagmaal in. Oor die maaltyd self lees ons nie veel nie. Ons weet daar was brood en wyn en dat lofsange gesing is. Na hulle klaar was met die maaltyd gaan hulle na Getsémané waar Jesus gevange geneem is. Uit hierdie kort stukkie is dit duidelik dat die Paasmaaltyd ’n spesiale geleentheid was wat spesiale voorbereiding vereis het. Wat was die oorsprong van hierdie feesmaaltyd?

Die oorsprong van Paasfees.

Ons lees daarvan in Eksodus 12. Die Hebreeuse woord vir Paasfees is Pesach. In die Ou Afrikaanse Vertaling lees ons van pasga. Hierdie fees vier die historiese uittog van die Hebreeuse slawe uit Egiptiese slawerny. Dit is ook ’n lentefees – die hergeboorte van die grond na die lang, koue winter. Elke huisgesin moes ’n jaaroud rammetjie slag en die bloed aan die sykante en die bokant van die deurkosyn van elke huis smeer. Daardie aand bring God die tiende plaag aan – elke eersgeborene van Egipte sterf.

Die Seder is ’n teken dat die Joodse Paasfees begin het. Die datum is 14 Nisan volgens die Hebreeuse kalender. Ortodokse Jode buite Israel vier dit ook op die 15de. [Volgens ons kalender is dit laat in Maart of in April.] Tydens die fees word die verhaal van die vrylating van Israel uit die slawerny in Egipte gevier – die verhaal wat ons in Eksodus kry. Die opdrag vir die viering van hierdie feesdag kry ons in Eksodus 13:8: Op die feesdag moet elkeen vir sy kinders vertel: ‘Dit is wat die Here vir my gedoen het toe ek uit Egipte getrek het’ (Eksodus 13:8).

’n Huisfees

[Omdat ons nie weet hoe Jesus en sy dissipels die Paasfees gevier het nie, beskryf ons hoe Jode vandag die Paasfees vier. Baie van die gebruike wat beskryf word, is sekerlik deur Jesus gebruik.]

Tradisioneel kom families en vriende in die aand bymekaar en lees die Haggada (’n ou Joodse teks). In die Haggada lees ons die verhaal van die uittog uit Egipte. Dit bevat ook spesiale seëninge en rituele en Paasfeesliedere. Seder-gebruike sluit in die drink van vier glase wyn, die eet van ongesuurde brood en ander simboliese kossoorte wat op die Sedertafel geplaas word.

Die Tradisionele Seder-tafel

 

Die sinagoge is die middelpunt van baie Joodse feeste. Die Seder word egter in die huise van families gevier. Die Seder is ’n integrale deel van die Jode se geloof en identiteit. As dit nie was vir die ingryping van God nie, sou die Jode steeds as slawe in Egipte gewerk het. Die Seder is dus ’n geleentheid vir lofprysing en danksegging, maar ook ’n geleentheid vir die oordrag van die Joodse geloof van die een geslag na die volgende. Die eksodus is dié gebeurtenis wat ’n groepie slawe in ’n nasie saamgesnoer het.

Baie belangrik tydens die viering van die Paasfees is die kos wat geëet moet word – en die kos wat nie geëet mag word nie. Hierna gaan ons in die volgende artikel kyk.

 

Skrywer: Dr Coen Slabber

DIE VLEUELS VAN GEBED (18) – Jan van der Watt

Bid vir…

Daar is ‘n paar dinge waarvoor die Here sê ons spesifiek kan bid.

 

* Bid vir ‘n padkaart vir jou lewe.

In Jak 1:2 sê Jakobus dat ons bly moet wees as dinge verkeerd loop. Juis in hierdie dinge wat so met ons verkeerd loop, leer ons die nabyheid van die Here soveel beter ken. Dit versterk ons geloof. Maar nou gebeur dinge in jou lewe wat alles deurmekaar krap. Jy is nie meer seker wat die regte ding is om te doen nie. Dikwels is die enkele probleem of krisis self so moeilik dat jy nie lig aan die einde van die tonnel sien nie.

In so ‘n geval, sê die Here, skakel in op die ‘beheerkamer’.

As een van julle wysheid kortkom,

moet hy dit van God bid,

en Hy sal dit aan Hom gee,

want God gee aan almal sonder voorbehoud en sonder verwyt.

(Jak 1:5)

Die wysheid waarvan hier gepraat word is lewenswysheid. Hoe lei ek my lewe op die regte manier soos wat God wil? Hoe hanteer ek die versoekings wat my so van koers slaan? Wat moet ek doen om God tevrede te stel? As jou lewe deurmekaar begin raak en jy nie meer weet hoe vorentoe nie, as jou probleme vir jou te groot begin raak… dan is dit die regte tyd: skakel in op die goddelike beheerkamer: vra vir God vir ‘wysheid’… en wag vir sy antwoord.

Maar in Jak 1:6 waarsku Jakobus dan dat ‘n mens gelowig moet bid en nie moet twyfel nie. Dit help nie jy vra vir God leiding en jy wil nie sy antwoord aanvaar nie. Dit help ook nie veel as jy twyfel of God aan jou ‘n antwoord gaan gee nie. In alle geval, op die manier sal jy nooit God se antwoord behoorlik kan hoor nie. Jou lewe sal dan regtig wees soos ‘n brander wat nie weet of dit kom of gaan nie (Jak 1:6-8).

As jy koers verloor het of besig is om koers te verloor, bid God om sy padkaart vir jou lewe weer vir jou mooi uit te stippel. Vra Hom vir wysheid om jou lewe te leef soos Hy dit bedoel het. God staan gereed vir hierdie gebed.

* Here, U versorg my, ek weet.

‘Gee ons vandag ons daaglikse brood’ (Mat 6:11) is ‘n vraag met ‘n belydenis aan. Met hierdie gebed sê ek vir God dat ek van Hom afhanklik is. Hy hoef ook nie vir my ‘n stoor vol brood te gee nie. Ek weet Hy sal môre weer daar wees om my te versorg. Ek is immers sy kind. Hy het belang by my en ek by Hom. Daarom wil God by ons alledaagse sake betrokke wees. Deur ons gebed moet ons Hom dan inderdaad ook ‘betrokke maak’, al is dit ook net deur ons afhanklikheid van Hom te erken. So het Jesus ons self leer bid.

* Here, ek verstaan nie??

Daar kom tye in ‘n mens se lewe wanneer al jou antwoorde in groot vraagtekens verander. Dit kan gebeur by die oop graf van ‘n jong kind wat in ‘n fratsongeluk dood is of wanneer ‘n seun in die fleur van sy lewe kanker opdoen. Wat sê ‘n mens dan? Hoe verklaar jy dit?

In hierdie oomblikke van vertwyfeling, vasgevang in allerhande vraagtekens, wil die Here jou nie alleen laat nie. Hy wil nie hê dat jy in sulke oomblikke sonder Hom moet wees of voel nie. Hy wil graag dat jy juis dan met Hom moet praat. Al sê jy net vir Hom dat jy nie verstaan nie, kan jy dit maar sê.

Ek is hulpeloos en arm,

maar die Here dink aan my.

U is my hulp en redder;

my God, moet tog nie talm nie.

(Ps 40:18)

Praktyk toe: in die labratorium van God

Paulus was in die tronk toe hy die brief aan die gelowiges in Filippi geskryf het. Dáár het hy seker lang ure met God in gebed deurgebring. Geen wonder dat een van die mooiste beskrywings van ‘n gebed juis in die Filippensebrief voorkom nie. Dit is die moeite werd om na Fil 4:6-7 van naderby te kyk.

Raak jy besorg? Praat dit uit!

Paulus begin in Fil 4:6 deur te verwys na ‘besorgtheid’. Dit is as jy begin bekommerd raak. Jy begin voel dat die beheer van dinge uit jou hande begin glip. Jou eie planne en oplossings begin klaar raak en jy begin wonder hoe verder?! Die beste teken hiervan is as die bekommernis soos ‘n muskiet in jou kop begin draai. Jy kan omtrent nie aan iets anders dink nie. In die dag praat jy gedurig daarvan en in die nag hou dit jou wakker.

As dit so gaan, sê die Here, is daar net een paadjie wat jy moet loop: na die troon van God in gebed. Gaan praat met die Here oor jou probleem of besorgtheid. Jy kan jou begeertes in gebed en smeking aan God bekend maak. ‘As daar iemand onder julle is wat swaarkry, moet hy bid’ (Jak 5:13).

* Hier praat Paulus van jou ‘begeertes’. Dit gaan oor die dinge wat in jou hart aangaan. Die Here wil hoor wat jy dink en wil hê. Hoe jy die probleem sien, wat jy daarvan dink, watter oplossings daar is… dit alles wil die Here hê moet jy op jou gebedsagenda sit.

* Verrassend word die woord ‘smeking’ hier saam met gebed gebruik. Smeking is nie om maar een maal te vra en dan te los nie. Dit is soos ‘n seuntjie wat ‘n koekie uit sy ma net voor ete wil hê. Hy gesels, dink planne uit, vra nou so en dan so. Hy vertel van die holte diep in sy maag wat nie deur pampoen en booontjies volgemaak sal word nie. Dis die spesiale plek vir koekies. Dit is met ander woorde om jou probleem op ‘n intense manier met God deur te gesels. Jy moet aanvaar dat Hy jou probleem net so ernstig neem as jy self! Daarom moet jy dit met Hom uitgesels. Jesus het selfs ‘n gelykenis daaroor vertel van die weduwee wat die magistraat aanhoudend oor ‘n saak lastig geval het (Luk 18:1-8). Uiteindelik het die magistraat aan die versoeke van die vrou toegegee. Daarmee wou Jesus nie ‘n onverbiddelike hardkoppigheid in gebed voorskryf nie, maar ons aanmoedig om met Hom intens oor sake te praat sonder om moedeloos te word.

Eintlik sou ‘n mens dink dat om te bid dat die wil van die Here geskied, nie plek laat om ook met Hom te worstel nie. Nee, worsteling met die Here oor sake het ‘n plek. Soos ons reeds gesien het, is gebed die plek waar ons wil die wil van die Here moet ontdek. In gebed moet jou wil in die wil van die Here vloei. Die Here wil hê dat jy saam met Hom, in gesprek met Hom, antwoorde op jou vrae sal soek en vind.

Dankie Here, ek weet U luister.

In Fil 4:6 staan daar dat ons ons begeertes met danksegging aan God bekend moet maak. Wat hier staan is dat terwyl ons vra, ons al dankie moet sê vir wat gaan gebeur! So absoluut moet ons op God vertrou. Ons neem ons saak immers na die beste Advokaat toe. Hy is ook ons Vader! As iemand ons saak goed sal kan behartig, dan is dit Hy!

As jy jou saak voor Hom stel moet jy dus reeds WEET: jou saak is in die beste hande moontlik. Daar sál iets ten goede gebeur. As jy dan met ‘dankie’ op jou lippe opstaan van jou knieë af, is dit met ‘n geloofsbelydenis. Jy vertrou die Here volkome en jy aanvaar wat Hy vir jou gaan doen. Jy het nou net met Hom in gebed oor oplossings geworstel, maar uiteindelik laat jy dit met dankbaarheid in sy hande.

Die vrede gaan my verstand te bowe!

Die resultaat van so ‘n gebed kan net vrede wees. Jy het jou saak met die beste en belangrikste Advokaat bespreek. Jy weet Hy gaan jou saak ten beste oplos. As jy van jou knieë af opstaan en uit sy ‘kantoor’ stap, voel jy dat jy jou probleme op die beste moontlike plek kon los. Dit is soos iemand wat op ‘n verlate pad met sy kar gaan staan het en self nie eers mooi weet aan watter kant die enjin sit nie. Die donker kom nader. In so ‘n situasie loop die besorgtheid maar dik. Skielik stop daar ‘n ander motor in ‘n stofwolk langs hom. Die man maak sy kattebak oop en haal ‘n yslike kas gereedskap uit. Dit is die plaaslike motorwerktuigkundige! Op daardie oomblik smelt die besorgtheid in die motoris weg soos sjokolade in ‘n honger tiener se mond… skielik maar lekker! Die kar is nognie reg nie, maar jy weet dit is nou net ‘n kwessie van tyd. Die kar is in die regte hande!

So is dit ook met gebed. As jy van jou knieë af opstaan is die probleem waaroor jy gebid het nog nie opgelos nie. Daar moet nog heelwat gebeur. Nogtans voel jy vrede. Dit is vrede wat iemand anders nie sal begryp nie. Om die waarheid te sê, dit gaan jou verstand te bowe. Ook jy kan dit nie mooi verklaar en uitredeneer nie, maar dit is daar. En die rede is omdat God dáár is. Jou probleem is in die beste hande moontlik. Wat sal dit jou nog help om bekommerd te wees? Wat sal dit help. Jy vertrou mos op die Here. Wys dit ook vir Hom deur Hom ook met jou probleme volledig te vertrou!

Leef in die vrede wat die vertroue op God jou gee, al verstaan jy dit nie altyd nie. In Jesus het God mos aan jou bewys dat Hy jou liefhet. Daaraan hoef jy nooit te twyfel nie.

Leef positief.

Die besorgtheid en probleem wat soos ‘n muskiet in jou kop rondgezoem het, moet dus in gebed in vrede verander. Daarvoor moet jy God vertrou. Maar as daar nou niks meer is wat in jou kop ‘rondzoem’ nie, wat nou?

Alles wat waar is,

alles wat edel is,

alles wat reg is,

alles wat rein is,

alles wat mooi is,

alles wat prysenswaardig is

– watter deug of lofwaardige saak daar ook al mag wees –

daarop moet julle julle gedagtes rig.

(Fil 4:8) 

In plaas daarvan om te sit en top oor alles wat verkeerd is of wat nog verkeerd kan gaan, moet ons liewer aan dit wat mooi en reg is dink. As jou gedagtes vol van die mooie is, waaroor sal jy dan die graagste praat? Wat sal vir jou die belangrikste wees? In die opsig moet gebed dus ook ons lewens verander, positief verander.

 

Skrywer: Prof jan van der Watt

Job bid vir sy drie vriende – Francois Malan

Johan vra:

Is daar `n verklaring waarom Job vir sy drie vriende gebid het? Moet dit verstaan word dat hy dit uit eie beweging sou doen of in opdrag?Waarom was Elihu nie ingesluit by die gebed wat Job gedoen het en geen verdere vermelding van hom gemaak na hoofstuk 37 nie?

Antwoord:

Prof Francois Malan antwoord:

1 Elihu

Die inleiding van Job, hoofstukke 1-2, en die slot, 42:7-17, is in verhaaltrant geskryf oor ‘n persoon wat in die tyd van die aartsvaders (Abraham, Isak en Jakob) geleef het. Die middelste deel, van hoofstuk 3 tot 42:8, is in digvorm geskryf, as ‘n wysheidsgeskrif oor hoe om voor die oë van God reg te lewe as jy ly.

Die skrywer van die boek is onbekend, en ook die tyd wanneer die boek geskryf is. Maar daar word gemeen dat die verhalende dele eerste geskryf is, en dat aan die digterlike deel oor ‘n lang typerk gewerk is, totdat die boek in sy finale vorm saamgestel is. Soos die boek Prediker is Job ook ‘n kritiek op die boek Spreuke se leer van beloning vir die goeie en vergelding vir die kwade, wat deur Job se drie vriende verkondig is.

Na hoofstuk 3, oor die verbitterede Job, volg drie reekse waar Job telkens antwoord op Elifas, dan Bildad en dan Sofar se sienings (4-27), maar Sofar kom nie in die derde reeks aan die woord nie. Na Job se toespraak oor wysheid in 28 en sy klag in 29-31, word die toespraak van Elihu ingeskuif in 32-37, voordat God begin in 38-39 antwoord op Job se klag van 29-31. Na Job se eerste reaksie op God se antwoord (39:36-38) gaan God voort in 40:1-41:25, en die oormoedige Job antwoord in 42:1-6. Normaalweg sou ‘n mens verwag dat God se antwoord in 38-39 direk sou volg op Job se klag in 29-31. In die skema lyk dit of Elihu se toespraak later ingevoeg is, toe die res van die boek reeds bymekaargemaak was, en daarom word Elihu nie in die slotgedeelte genoem nie.

2 Waarom Job vir sy drie vriende gebid het.

Omdat die Here kwaad was vir Job se drie vriende, omdat hulle nie die waarheid oor God gepraat het soos Job nie, omdat hulle siening van God se beloning en vergelding foutief was, was die Here se opdrag aan die drie vriende: ‘Vat sewe bulle en sewe ramme en gaan na my dienaar Job toe en offer dit as ‘n brandoffer vir julleself. My dienaar Job sal vir julle bid, en Ek sal sy gebed verhoor (letterlik: vir hom alleen sal Ek gunstig ontvang) en julle nie straf vir julle dwaasheid nie. Julle het nie die waarheid oor My gepraat soos my dienaar Job nie’ 42:7-8).

Die drie vriende kom toe terug na Job in sy ellende op die ashoop en offer daar by Job die groot brandoffer wat die Here beveel het vir hulle verkeerde voorstelling van God in hulle gesprekke met Job. Hulle sou vir Job verduidelik het waarom hulle dit doen, en dat die Here gesê het dat Job vir hulle moet bid, omdat die Here vir Job alleen gunstig sal ontvang as voorbidder vir hulle sonde.

En dan, nadat Job vir hulle gebid het, het die Here die omstandighede van Job verander (letterlik: en die Here het Job in guns aangeneem – dit impliseer dat die Here die drie vergewe het). Vers 10 vertel dan hoe die Here Job van die ashoop af teruggebring het in die samelewing (letterlik: sy gevangenskap verander het) nadat hy vir sy vriende gebid het, en dat die Here aan Job twee keer soveel gegee het as wat hy gehad het. Daarin was Job in ‘n sekere sin ‘n voorafskaduwing van Christus wat Homself vir ons as offer vir ons sonde gegee het aan die kruis, en tans vir ons intree by God (Hebr. 7:25,27).

 

Skrywer: Prof Francois Malan

Vervloeking – Francois Malan

Alicia vra:

Ek sukkel om mense te oorreed dat vloeke nog bestaan, dat jyself en ander mense vloeke oor jou en jou geliefdes kan uitspreek, asook bindinge.
Watter menslike voorbeelde, maklike voorbeelde, kan ek gebruik en hoe om die vloeke te breek en vloeke of bindinge te stop.

En dan, Mag ek as Christen ‘n vloek terug stuur van wie af dit kom en hoe doen ek dit?

 

Antwoord:

Prof Francois Malan antwoord:

In die heidenwêreld word die vloek gebruik as ‘n magiese middel wat toorkrag het, in die geloof dat die vloekwoord self krag het om iemand te benadeel en selfs dood te maak. Die Israeliete van die Ou Testament was omring deur volke wat dit geglo het en gebruik het. Sommige Israeliete het dit ook so geglo.

Maar die gelowige Israeliet het die vloek gesien as iets wat deur God beheer word en waaroor Hy die seggingskap het. In die Ou Testament word baie maal na die vloek verwys, met verskillende Hebreeuse woorde om dit te beskryf;

alah – vloek as dreiging van ongeluk wat oor iemand, oor homself of oor iemand anders stel as hy of sy ‘n misdaad sou pleeg (vgl. bv. 1 Kon.8:31-32)

kalala – die vloekformule waarmee iemand of iets vervloek word (bv. Gen.27:12).

ta-elah – bv. Klaagl.3:64-65 ‘straf hulle Here, volgens wat hulle gedoen het, laat benoudheid hulle oorval, tref hulle met U vloek…’

me-erah – bv. Deutr. 28:20 ‘Die Here sal die vloek oor jou stuur, verwarring en terugslae in alles wat jy aanpak en doen, totdat Hy jou uitgeroei het en jou skielike ondergang bewerk het oor al die verkeerde dinge wat jy gedoen het deurdat jy Hom verlaat het.’

arar – met ‘n vloek bind – vgl. die lang lys in Deutr. 27:16-26, en Gen.3:14,17.

In die Nuwe Testament bring Jesus egter ‘n hele omwenteling van die vloek. In Gal.3:10-14 skryf Paulus dat almal wat staat maak op die onderhouding van die wet, onder die vloek val (met verwysing na Gen.27:26). Christus het ons losgekoop van die vloek wat die wet meebring, deur in ons plek ‘n vervloekte te word soos Deutr.21:23 sê: vervloek is elkeen wat aan ‘n hout opgehang is. Daardeur kan ook ons wat nie Jode is nie, deur Christus Jesus deel kry aan die seën wat God aan Abraham toegesê het. So het ons dan deur die geloof die Gees ontvang wat God beloof het. So bly God self in ons om ons te beskerm en te lei (vgl. Joh.14:23).

In 1 Kor.16:22 sê Paulus: As iemand die Here nie liefhet nie – vervloek is hy (vgl. ook Gl 1:8,9).

Nee die pad vir ‘n Christen is nie om vloeke heen en weer te stuur nie. In Romeine 12:17-21 sê Paulus: Moenie kwaad met kwaad vergeld nie. Wees goedgesind teenoor alle mense. As dit moontlik is, sover dit van julle afhang, leef in vrede met alle mense. Moenie self wraak neem nie, geliefdes, maar laat dit oor aan die oordeel van God. Daar staan immers geskrywe ‘dit is Mý reg om te straf, Ék sal vergeld’, sê die Here. As jou vyand honger is, gee hom iets om te eet; as hy dors is, gee hom iets om te drink; want deur dit te doen maak jy hom vuurrooi van skaamte. Moet jou nie deur die kwaad laat oorwin nie, maar oorwin die kwaad deur die goeie.

Dit is dieselfde as wat Jesus gesê het in Matteus 5:43-48 Julle moet julle vyande liefhê, en julle moet bid vir dié wat julle vervolg – anders is julle maar net soos die heidene. Julle moet soos julle hemelse Vader wees – Hy wat in ons kom woon het deur sy Gees omdat Jesus ons vloek aan die kruis gedra het.

 

Skrywer: Prof Francois Malan