Oorlogvoering in die Ou Testament (3) – Coen Slabber

Ons het reeds na vestingstede en maniere om vestingstede in te neem, gekyk. Maar jy het ook mense/soldate nodig. Het Israel ‘n weermag gehad?

Na die uittog uit Egipte was Israel georganiseer in stamme en afdelings. In Numeri 2 lees ons van hierdie kamporde. Hierdie stamme was later die basis vir die militêre orde. In Numeri 31 kry Moses ‘n opdrag van die Here om die Midianiete te straf. Elke stam moes ‘n duisend man stuur om te gaan veg. Ons lees dat daar bevelvoerders oor ‘n duisend en oor ‘n honderd man was. Elke soldaat was onder die beheer van sy eie leiers. Sekere mense is vrygestel van militêre diens: diegene wat ‘n huis gebou en dit nog nie betrek het nie; wie ‘n wingerd geplant het en nog nie van die druiwe geëet het nie; wie verloof geraak het, maar nog nie getroud was nie; diegene wat bang was en gebewe het (Deuteronomium 20:5 – 8).

Hierdie was nie ‘n permanente weermag nie. Sodra daar ‘n krisis opduik, is die manskappe opgeroep. Sodra die krisis verby was, is die manskappe weer huis toe. Die voorsiening van voorrade (byvoorbeeld kos) was die verantwoordelikheid van elke stam. Toe Isai vir Dawid stuur om kos vir sy broers te neem, stuur hy sommer iets saam vir die aanvoerder van die afdeling (1 Samuel 17:18). In Rigters 19:10 lees ons dat 10% van die manskappe uitgesoek is om kos by die volk te gaan haal.

Later kry ons ‘n mate van spesialisering. So was die manne van Bejamin baie bedrewe met pyl en boog en die manne van Naftali met spies en skild (1 Kronieke 12:24 – 38). Die soldate is nie betaal nie, maar het elkeen ‘n deel van die buit gekry.

Eers na die koningskap ingestel is, het Israel ‘n professionele weermag gekry. Saul het vir hom drie afdelings van ‘n duisend man elk uit Istrael gekies as sy leër. Hy was bevelvoerder oor twee afdelings en Jonatan oor een (1 Samuel 13:2). Dit was nodig, want die Filistyne het Israel voortdurend geteister. Later het Saul vir Abner as hoof van die leër aangestel. Die aantal voltydse soldate was maar min, maar Israel het ‘n groot reserwemag gehad (1 Kronieke 27:1 – 15).

Toe Dawid vir Saul gevlug het, het hy ‘n kerngroep van 600 manne by hom gehad. Toe hy koning word, het hy vir Joab as die bevelvoerder van die professionele leër aangestel. Benaja is aangestel oor die koning se Filistynse lyfwag (2 Samuel 8:17 – 18). Dit is interessant dat Dawid nie Israeliete gebruik het vir sy lyfwag nie. Daar word ook elders van huursoldate melding gemaak. Ons lees van Ittai die man uit Gat (2 Samuel 15:19) en Urija die Hetiet (die man van Batseba – 2 Samuel 11:6).

Salomo het ‘n sterk weermag op die been gebring. Hy het 1 400 strydwaens en 12 000 ruiters gehad (1 Konings 10:26). Die perde en waens moes hy invoer uit onder andere Egipte. Dit het baie geld gekos. Hierdie swaar las wat hy op die inwoners geplaas het, was een van die redes vir die skeuring van die ryk.

Laastens kyk ons na ‘n paar spesifieke strategieë wat gebruik is.

(a) Salomo se paleis se fondamente was van groot, duursame klippe van vyf meter en vier meter. Die mure van die groot voorhof rondom is gebou van drie lae gekapte klip en een ry sederhoutbalke (1 Konings 7:10 – 12).

(b) In Josua 8 lees ons van die inname van Ai. Hier volg Josua ‘n interessante strategie. Hy stuur manne om agter die stad plek in te neem. Hy en van die ander manskappe val van voor af aan. Hulle vlug sodra die inwoners van die stad agter hulle aankom. Sodoende lok hulle die verdedigers uit die stad uit. Die manskappe agter die stad sou die stad aanval en aan die brand steek. Eers toe die mense van Ai die rook uit die stad sien trek, besef hulle dat Josua hulle uitoorlê het.

(c) Daar was destyds reeds sprake van sielkundige oorlogvoering. Koning Sanherib van Assirië stuur drie van sy senior amptenare en ‘n groot leërmag om Jerusalem in te neem. Die hoof-adjudant onderhandel met Hiskia se amptenare. Hy praat hard sodat die manskappe op die muur alles kan hoor. Eljakim, Sebna en Joag (Hiskia se amptenare) vra die hoofadjudant om eerder met hulle Aramees te praat, want hulle verstaan dit, maar die manskappe sou nie verstaan nie. Die hoofadjudant weier – hy skreeu hard in Judees (2 Konings 18 – 19). Die hele doel was om die manskappe bang te maak.

Hierdie was ‘n kort oorsig oor oorlogvoering in die Ou Testament. Lesers wat meer inligting verlang, kan enige goeie Bybelse woordeboek gebruik.

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Groot Geloofswoordeboek: Die wil van God

Wil van God • Plan van God

Een van die klassieke godsdienstige vrae is: Hoe kan ek weet wat die wil van God vir my lewe is? Dikwels word juis die ander woord gebruik: Wat is die plan van God vir my lewe?

Hieronder stel veral jongmense hulle dan die besonderhede van hul lewe voor: met wie moet ek trou, wat moet ek word, waar moet ek bly, by watter “kerk” moet ek aansluit, moet ek/ons trek, moet ek/ons ’n nuwe motor/huis koop, en nog baie ander. Mense kry dan dikwels in die Bybel “leiding”. Op die vraag of hulle moet trek, kry hulle Esegiël 20:46 en trek dan na ’n plek in die suide. ’n Mense hoor dikwels hoe sulke leiding gewerk het, want mense vertel dit graag. Maar selde hoe dit nié gewerk het nie, want wie sal dit graag vertel?

Die agtergrond van hierdie vrae is dikwels ’n bepaalde siening van God se *voorsienigheid. God het vir my ’n bepaalde vrou, werk, motor, huis beskik, en dit moet my keuse wees. Veral as men­se aanvaar dat jy ’n fout kan maak, word dit ’n lastige saak. As een enkele man met die “verkeerde” vrou trou, word dit chaos. Dit beteken im­mers dat die vrou met wie hy moes getrou het, nou ook met ’n verkeerde man gaan trou, en die man met wie die “ver­keerde” vrou moes trou, ook ’n “verkeerde” vrou gaan kry! En hier­die laasgenoemdes se bestemde vrou of man? Met die “regte” huis, werk, motor gaan dit net so. Een enkele fout gooi omtrent die hele sisteem uit rat.

Miskien moet ’n mens oorweeg om die saak anders te bena­der. Kom ons kyk van twee kante af.

Eerstens is daar inderdaad ’n sin waarin ons seker is oor wat God se wil vir ons lewe is. Sy wil is dat ons Hom bo alles sal lief­hê, en ons naaste soos onsself. Sy wil is dat ons sy wet sal on­derhou, dat ons aan Hom gehoorsaam sal wees, dat ons eerlik sal leef, dat ons ons lewe aan Hom sal toewy, dat ons na mense in nood sal omsien, en noem maar op. Dit is inderdaad sy konkrete wil vir my lewe, want dit is sy wil vir alle mense.

Dit klink nou wel nie heeltemal so romanties nie. Ek word dan net een van die massa. Maar dit sal my inderdaad ’n heel besondere mens maak as ek sy wil doen. Daar is nie so vreeslik baie mense wat dit doen nie.

Tweedens sal die familie, vriende en omstandighede my ge­woon­lik baie help om te besluit oor meer spesifieke dinge, soos my beroep en huweliksmaat. Ek sal natuurlik die leiding van die Here daarin soek, maar nie op so ’n meganiese manier nie. Ek sal Hom wysheid vra om te kan besluit wie met watter agter­grond, geaard­heid, karakter, belangstellings by my sal pas. Of kom ons sê dit ’n bietjie minder selfsugtig: Wie is daar met al hierdie eienskappe wat ek gelukkig sal kan maak? Watter beroep sal ek met my besondere samestelling die beste kan doen?

Miskien is die groot vraag uiteindelik nie of ek juis ’n apteker of prokureur of loodgieter of sendeling moet word nie, maar of ek as apteker of prokureur of loodgieter of sendeling regtig die wil van die Here sal doen, regtig die Here en my naaste sal liefhê, reg­tig vir mense sal omgee. Miskien is die groot vraag nie of ek juis met Sannie of Annie of Sara moet trou nie, maar of ek Sannie of Annie of Sara gelukkig sal maak deur vir haar om te gee.

Maar ’n mens moet nie vergeet dat God dalk tog ’n sin vir humor het nie. Mense kry leiding uit die snaaksste tekste, tekste wat nie naastenby beteken wat hulle daarin lees nie, en later blyk dit tog soms presies die regte besluite te gewees het.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Wet

Wet/Torah/Pentateug • Wet/Tien Gebooie/Dekaloog

Torah is die Hebreeuse woord wat onder andere gebruik word vir die eerste vyf boeke van die Bybel. In die Nuwe Testament word dit “die wet” of “die wet van Moses” genoem (Matt 22:40; Hand 28:23). In die tyd van Jesus het hulle na die Ou Testament verwys as “die wet en die profete”. Soms is daar ook na die “geskrifte” verwys, wat die ander boeke was wat nie onder “die wet en die profete” ingesluit is nie. Die eerste vyf boeke word ook die Pentateug genoem. Baie Christene noem die Tien Gebooie ook die wet. Dit veroorsaak soms verwarring.

Kom ons kyk eers na die woord torah, en dan na die Tien Ge­booie.

Torah

Die woord torah word in die Ou Testament op ’n hele paar ma­niere gebruik.

• Dit kan in die algemeen raad, lering, onderwysing beteken, veral ouers se opvoeding van kinders (Spr 1:8; 4:1 waar dit vertaal is met “onderrig” en “opvoeding”).

• Dit kan verwys na ’n spesifieke boodskap wat die profeet in die Naam van die Here aan die volk gee. Dikwels word dit dan parallel met “woord” gebruik, soos in Jesaja 1:10 wat eintlik lui: “Luister na die woord van die Here, gee ag op wat ons God julle leer (die torah van die Here).” Uit wat volg blyk dit dat torah hier eintlik waarskuwing of selfs veroordeling beteken, want daar volg ’n reeks sterk veroordelings oor die sonde van die volk.

• Maar dit kan ook verwys na dit wat die Here in die algemeen deur die profeet vir die volk gesê het (Jes 5:24: “openbaring”; Jer 6:19: “leer”).

• Jesaja gebruik dit ook vir die volle omvang van dit wat hy verkondig het (8:16 – “prediking”), dus die hele boodskap van die profeet.

• Daar is psalms wat dit gebruik vir die totale wil van die Here (1:2: “woord”; 105:45: “voorskrifte”). Psalm 119 is ’n uitsonderlike torah-psalm.

• Torah word egter ook meer spesifiek gebruik vir die bevele wat Moses aan die volk gegee het (Deut 4:8, 44; 31:9), en moontlik selfs vir een of meer van die eerste vyf boeke (Deut 28:61; Neh 8:2, 4). Gaandeweg word dit dan ook die wet van Moses genoem, en selfs net kortweg die wet (Matt 22:40).

• Uiteindelik word torah dan ’n tegniese term vir die eerste vyf boeke.

Die Torah, dit is die eerste vyf boeke, word deur sommige kon­serwatiewe Joodse groepe as die eintlike Bybel beskou. In die tyd van Jesus het die *Sadduseërs nog steeds net die Torah as ge­sag­heb­bend beskou. Dit is waarom hulle nie aanvaar het dat daar ’n *opstanding sal wees nie (Matt 22:23 ev; Hand 4:2 ev). Daar word niks oor ’n opstanding in die eerste vyf boeke geskryf nie. Dit kom eers baie later in die Ou Testament voor, byvoorbeeld in Daniël 12:2.

In die Nuwe Testament word die Griekse woord nomos vir die wet gebruik, ’n woord wat ons nog herken in ons woorde soos norm en normeer. Die wyse waarop Paulus na “die wet” verwys, is nogal moeilik om te verstaan. Hy kan baie negatief oor die wet wees wanneer die Judaïste vereis dat heidene nog die wet moet hou en daarom ook besny moet word om gered te word (Gal 2:15-21; 3:1-6, 13). Hy noem Christus die einde van die wet (Rom 10:4). Maar aan die ander kant staan hy ook daarop dat die wet heilig en regverdig en goed is (Rom 7:12). Jesus self ontken ten sterkste dat Hy die wet ongeldig wil maak. Hy wil dit juis sy volle betekenis laat kry (Matt 5:17).

’n Verkeerde gebruik van die wet

As ons ’n bepaalde onderskeid maak, kan ons dalk iets verstaan van Paulus se dubbele reaksie op die wet. Die doel waarom die wet by Sinai gegee is, was nooit dat die volk dit moes hou en daardeur verdien om die volk van die Here te word nie. Die Here het glad nie die wet vir ’n heidense volk gegee, en hulle aangemoedig om dit te hou nie. Dis vir sy volk gegee, die volk wat klaar in die *verbond met Abraham opgeneem is. Dit is gegee as rigsnoer vir hulle lewe. Die Here sou hulle ryklik seën as hulle die wet hou, maar swaar straf as hulle dit nie hou nie (Deut 28).

Na die *ballingskap was sekere groepe van die volk baie be­kommerd dat so ’n ramp hulle weer in die toekoms kon tref. Die *Fariseërs het uit een van hierdie groepe ontwikkel. Hulle was oortuig dat hulle so ’n moontlikheid sou kon afweer indien hulle die wet in alle besonderhede hou. Hulle het selfs nog meer wette geformuleer.

Die probleem met hierdie houding was dat hulle die oorsaak van Israel se ontrou misgekyk het. Dit was nie dat Israel nie sterk genoeg daarop ingestel was om elke wet te onderhou nie, maar dat hulle hulle verhouding met die Here verbreek het. Dit is wat gelei het tot hulle wetsontrouheid.

Dit is presies teen hierdie wettiese ingesteldheid van die Fariseërs en ander groepe wat Paulus reageer. (*Moralisme) Die Judaïseer­ders eis dat selfs die heidene die wet moet hou om gered te word. Die wet se oorspronklike bedoeling word dan misken: ’n rigsnoer vir die lewe van die volk van God, nie ’n heilsweg nie.

Daarom is dit duidelik dat Paulus die wet ook in ’n baie positiewe lig sien. En juis dit bring ons by die Tien Gebooie.

Die Tien Gebooie

Dit word ook die dekaloog genoem, letterlik die tien woorde.

Daar is interessante vrae oor die besondere aandag wat ons aan die Tien Gebooie gee. Hulle word nie so uitgesonder in die Ou Testament nie. Hulle word ook nie afsonderlik die wet genoem soos ons dit doen nie. Waar kom ons hieraan? Waarom is dit vir eeue lank in elke erediens van die Gereformeerde Kerke voorgelees?

Miskien kry hulle dit juis by Paulus. Dit lyk of hy spesifiek na die Tien Gebooie as die wet verwys. Wanneer hy ’n aantal van die Tien Gebooie aanhaal, praat hy van “die hele wet”, en ook van “die volle uitvoering van die wet” (Rom 13:8-10). Daar is nog iets wat belangrik is. Onthou dat hy deeglik daarvan bewus was dat die Torah, dit is die hele wet, as rigsnoer gegee is vir die lewe van die volk. Tog sonder hy telkens die Tien Gebooie uit as hy die gemeente oor hulle lewe vermaan. Net in een lang vermaning haal hy ses van die gebooie aan (Ef 4:25-5:5), en in ’n ander vermaning vyf (Kol 3:5-9). In die algemeen kan die Tien Gebooie ook in sy sondelyste herken word (Rom 1:29-31; Gal 5:19-21). Dit is dus duidelik dat hy ’n besondere waarde geheg het aan die Tien Gebooie as rigsnoer vir die gelowiges se lewe. Ons kan maar gerus daarmee voortgaan.

Skrywer: Prof Adrio König

Oorlogvoering in die Ou Testament (2) – Coen Slabber

Ons het verlede keer na die mure en poorte van stede gekyk. Watter strategieë het aanvallers gebruik om ‘n bres in die muur te slaan?

(a) Direk. Hamers, lanse, byle, spiese en swaarde is gebruik om ‘n gat in die muur te maak. Ongeveer 2 000 vC lees ons van ‘n stormram wat gebruik is. Aanvanklik was dit ‘n lang paal met ‘n skerp punt. Dit was swaar en moeilik om te beweeg, veral as jy die hele tyd aan vyandelike pyle en spiese blootgestel is. Die grond om die muur was dikwels rotsagtig met allerhande versperrings. Dit was moeilik om hierdie stormram tot teen die muur te bring. Daarom is ‘n grondwal tot teen die muur gegooi. Hulle (Joab-hulle) het ‘n beleëringswal teen die stad gegooi (2 Samuel 20:15). Later is mobiele torings van hout gebou waarmee die aanvallers tot naby die muur kon kom. Beleër die stad; bou beleëringswerke, gooi ‘n beleëringswal teen hom op, slaan ‘n kamp op, stel stormramme rondom hom op (Esegiël 4:2 – 3). In Esegiël 26:8 – 9 lees ons feitlik dieselfde, behalwe dat beskermingsdakke teen jou mure en die gebruik van koevoete bygevoeg word. Die hele idee was om so na as moontlik aan die muur te kom sonder om te veel mense te verloor. Die hele tyd terwyl jy nader kom, het die verdedigers van die platform op die muur pyle geskiet en spiese gegooi.

(b) Klouter oor die mure. Hiervoor is lere van tot 9 meter lank gebruik. Soos die mure hoër en dikker geword het en platforms bygevoeg is, het hierdie metode minder doeltreffend geword.

(c) Tonnels onder die muur. Hierdie is ‘n lang proses wat baie tegniese vaardigheid vereis het. Die verdedigers het dikwels agtergekom wat aan die gang is en as die tonnelgrawes in die stad uitkom, is hulle doodgemaak.

(d) Beleg. Dit was dikwels die manier van keuse as die stad op ‘n heuwel geleë was of as die stad se verdediging sterk was. Dit het verhoed dat voorraad – veral kos en water – die verdedigers bereik het. Die stad word basies uitgehonger en uitgedors. Daar is ook baie min risiko vir die aanvallende soldate. So lees ons dat koning Salmaneser van Assirië besluit het om Samaria te beleër: Hy het die stad na drie jaar ingeneem (2 Konings 18:9 – 10).

Dit is duidelik dat in gevalle van beleg die watervoorraad krities sou wees. Om kos te stoor, is makliker as om water te stoor. Vergaarbakke (sisterne) uit klip gekap om die reënwater in op te vang, is algemeen gebruik. Soms is stede op die rant van ‘n stroom gebou. Dit het nie alleen verseker dat daar water is vir die inwoners nie, maar dit was ook ‘n vorm van verdediging.

Meeste stede is egter op heuwels gebou. Hulle waterbronne was dikwels buite die stad geleë en kon deur die vyand afgesny word. Hiervoor het Hiskia ‘n oplossing gehad. Hy bou ‘n dam in die stad, grawe ‘n tonnel van 550 meter deur soliede rots en seël die fontein van Gihon (buite die mure) af. Die water het deur die tonnel tot in die stad geloop (2 Konings 20:20; 2 Kronieke 32:30). Dit verduidelik waarom die Assiriërs nie suksesvol in die beleg van Jerusalem was nie.

Ons lees op ‘n paar plekke dat verspieders gestuur is om eers inligting in te wen voordat ‘n aanval geloods word. Moses kry opdrag van die Here om verspieders in Kanaän in te stuur, onder andere om vas te stel of die mense min of baie, sterk of swak is en of hulle stede versterk is (Numeri 13). Josua stuur verkenners tot in Jerigo – om die land deur te kyk (Josua 2). Hy doen later dieselfde met Ai (Josua 7:2). Ons lees ook dat die Josefstam verkenners na Bet-El gestuur het (Rigters 1:22 – 26).

Om oorlog te maak, het jy ‘n weermag nodig. Hoe het Israel se weermag gelyk? Hierna kyk ons volgende keer.

Skrywer: Dr. Coen Slabber