Die Groot Geloofswoordeboek: Vernuwingsbeweging

Vernuwingsbeweging

Daar is ‘n omvattende vernuwingsbeweging in die NG Kerk wat in die 1980’s begin het en nog steeds sterker word. Dit is nie ‘n homogene eenheid nie, maar daar is groot gemeenskaplikhede. Daar is ‘n groot misverstand oor hierdie beweging, en dit is dat dit Charismaties is. Baie van die mense wat dit beweer, ge­bruik dit ook sommer as ‘n veroordeling omdat hulle meen dat Charismaties vanselfsprekend ook verkeerd is. Dit is egter be­kend dat die doop met die Gees en die besondere gawes twee ononderhandelbare kenmerke van die Charismatiese beweging is (*Charismatiese ker­ke), en dit kom omtrent glad nie in die Vernuwingsbeweging voor nie.

Oorsprong

Die Vernuwingsbeweging is die herlewing van die ou Evange­liese spiritualiteit in die NG Kerk. (*Nederduitse Gereformeerde Kerk) ‘n Aantal woorde herinner ‘n mens dade­lik aan wat hier­­mee be­doel word: Andrew Murray, Pinksterbidure, Hallelujalie­dere, *beke­ring, *CSV, *sending. Hierdie *spiritualiteit was vir meer as ‘n anderhalf eeu die dryfkrag agter die sen­ding­werk van die NG Kerk. Dit het ‘n spontane warmte en dringend­heid. Dit lê baie nadruk op per­soonlike bekering en toe­wyding, op Bybel­studie en getuienis.

Gedurende hierdie anderhalf eeu het daar twee rigtings langs mekaar in die NG Kerk bestaan, soms in vrede, soms in span­ning: die strenger Gereformeerde rigting, en die Evangeliese rig­ting. Die Gereformeerde rigting het altyd die amptelike lei­ding geneem: die voorsitters van sinodes, die professore, die belang­rike gesagsposi­sies in die kerk. Die Evangeliese rigting het altyd die inisiatief ge­neem in geestelike sake.

Gedurende die 1970’s was daar ‘n beplande aanslag op die Evangeliese rigting. Die CSV is uit die meeste tersiêre kam­pus­­se uitgewerk, die nuwe Gesangboek het ‘n paar Halle­luja­lie­dere in­gesluit en die Hallelujabundel het verdwyn, en die sen­dingen­toe­siasme het getaan.

Maar in die 1980’s het die *Evangeliese tradisie in ‘n nuwe ge­daante na vore gekom. Dit het veral begin met die vernuwing van eredienste wat informeler geword het met ander liedere en mu­siekinstrumente. Groot interkerklike byeenkomste het nuwe idees by jongmense wakker gemaak, en groot sendinguitreike het mense se verbeelding aangegryp.

Vestiging van Vernuwing

Geleidelik het die Vernuwings­be­we­ging veld gewen. Die Ver­nu­wingsgemeentes het oor die al­ge­meen sterk gegroei. Die nuwe reëling dat gemeentegrense stip­pel­ly­ne geword het, het beteken dat lidmate na die gemeente van hul­le keuse kon gaan. Daar het onderlinge verhoudings begin groei tussen Vernuwings­ge­meentes. Meer en meer aandag is gegee aan die herstrukturering van ere­dienste en gemeentebediening.

Erediensvernuwing is meer as om ander liedere te sing. Alter­na­tiewe vorme van Woordverkondiging word ontwikkel. Woordverkondiging is nie net ‘n halfuur lange monoloog nie. Voor­stel­lings, getuienisse en besprekings is moontlikhede.

Gemeentebediening. Wat gemeentebediening betref, is die Lig­gaams­model besig om hier en daar by die Herder-kudde-mo­del oor te neem. Bedienings ontstaan waarin gemeentelede die lei­ding neem. Die selgemeentekonsep het groot invloed in som­mi­ge Ver­nuwingsgemeentes begin uitoefen.

Sendingbetrokkenheid het na die insinking in die 1970’s en 1980’s weer begin opleef, veral in die vorm van individuele ge­meente-ondernemings.

Daar is ongetwyfeld uitwasse wat onder die naam van Ver­nu­wing skuil. Maar in die breë is die Vernuwingsbeweging ‘n ge­sonde ontwikkeling van ‘n alternatiewe spiritualiteit wat groot belofte inhou. Daar is inderdaad beperkte Charismatiese invloed, veral wat die liedere en begeleiding betref, maar in die geheel het die Vernuwing sy eie Evangeliese karakter.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Verhouding Ou en Nuwe Testament

Verhouding Ou Testament-Nuwe Testament

Tradisionele formules

Tradisioneel word minstens drie skemas gebruik om die ver­houding tussen die Ou Testament en die Nuwe Testament te ver­duidelik: óf dié van belofte en vervulling, óf dié van ou verbond en nuwe verbond, óf dié van wet en evangelie. Die eerste siening lui dat die Ou Testament die belofte(-s) (of profesieë) is wat in die Nuwe Testament vervul word. Die tweede siening is dat die Ou Testament die ou verbond is (wat afgeskaf is), en die Nuwe Testament die nuwe verbond waarin ons nou leef. Die derde is dat die Ou Testament die wet is wat eintlik deur die evangelie van die Nuwe Testament vervang is. Soms hoor ‘n mens selfs dat die oordeel van God in die Ou Testament oorheers, maar in die Nuwe Testament die liefde van God.

In sommige van hierdie skemas is daar inderdaad ‘n stukkie waarheid. Natuurlik is daar profesieë in die Ou Testament wat in die Nuwe vervul word. Maar nie eens ‘n tiende van die Ou Tes­ta­ment is profesieë nie. En intussen is daar in die Nuwe Tes­tament self ook ‘n aantal profesieë.

Dit geld ook van wet-evangelie. Natuurlik is die wet in die Ou Testament en die evangelie in die Nuwe. Maar daar is baie meer as net die wet in die Ou Testament, en die wet speel ook in die Nuwe Testament nog steeds ‘n belangrike rol. En daar is tog seker ook evangelie in die Ou Testament. Wat van Jesaja 53 en Psalm 23?

Die derde verhouding, ou verbond-nuwe verbond, berus eg­ter op ‘n groot misverstand. (*Abrahamverbond) Die Ou Tes­ta­ment is baie meer as die ou verbond. Die ou verbond is die Sinaiverbond (Jer 31:31), maar die verbond met Abraham is lank voor Sinai gesluit en loop deur tot vandag. Christus het hierdie verbond aan die kruis ook vir die heidene oopgemaak, en die *doop lyf ons vandag nog in hierdie verbond in (Gal 3:14, 26-29).

In die loop van die kerkgeskiedenis was daar ook ander mooi skemas. Augustinus het gesê die Nuwe Testament is verborge in die Ou Testament teenwoordig, en die Ou Testament het ten volle ontluik in die Nuwe. Ook dit is mooi, maar te min. Die saak is ingewikkelder.

Eintlik is die twee Testamente so groot, en het hulle so ‘n ryk verskeidenheid aan inhoud dat ‘n mens min hoop het om een enkele formule te kry wat die volle waarheid vertel. Trouens, dit is waarskynlik glad nie moontlik om die twee in hulle geheel, as twee groot eenhede, sinvol met mekaar te vergelyk nie. Daarom gaan ons ‘n ander pad loop.

Vergelyk bepaalde sake

‘n Mens kom baie verder as jy bepaalde sake in die Ou Testament ver­gelyk met bepaalde sake in die Nuwe Testament. En dan vind ‘n mens dat daar verskillende verhoudings ter sprake kom. Kom ons ver-gelyk ten eerste die boodskap oor die skepping en dan die tempel soos dit in die twee Testamente voorkom.

Oor die skepping sluit die Nuwe Testament direk by die Ou Testament aan, maar voeg by dat Christus saam met die Vader die Skepper is (Joh 1:1-3; Kol 1:16). Ons kan dus van ‘n verrykende aansluiting van die Nuwe Testament by die Ou Testament praat.

Maar met die tempeldiens en die offers is dit anders. Die hele tempeldiens word uiteindelik afgeskaf (Christus vervang die tem­pel), maar terselfdertyd ook vergeestelik: ons word die tem­pel waar­in die Heilige Gees woon. Net so die offers. In die Ou Testament is daar ‘n hele reeks offers wat by bepaalde geleent­hede gebring is. In die Nuwe Testament gebeur twee dinge met hierdie offers. Die offer van Christus vervang al hierdie offers (Hebreërs). In hierdie sin het ons dus ‘n skerp breuk tussen Ou Testament en Nuwe Testament. Maar in ‘n ander sin vergeestelik die Nuwe Testament ook hierdie offers, want die apostels beveel die Christene om nou hul lewens as offers aan die Here te wy (Rom 12:1). In die geval van die tempel en die offers sou ons dus van ‘n skerp breuk én van ‘n vergeesteliking tussen die Ou Testament en die Nuwe Testament kon praat.

As ons ‘n oomblik kyk na die openbaring van God, is daar ‘n wonderlike verryking tussen die twee Testamente. In die Ou Tes­tament gaan dit om God as die God van Israel. Daar is sprake van die Gees van God, maar as die Heilige Gees regtig uitgestort word, is dit ‘n baie ryker openbaring van die Gees. Die gawes van die Gees en die vrug van die Gees maak die gelowiges se lewe baie ryker.

Daar is ook sprake van die Messias wat sal kom, van ‘n die­naar van die Here wat sal ly, van ‘n groot profeet wat beloof is, en van ‘n Seun van die mens. Maar wat ‘n verrassing as al hierdie ver­wagtings in een Persoon vervul word. En hoe verrassend ver­vul Hy sommige van hierdie profesieë; só dat selfs die mense wat die Ou Testament uit hulle koppe geken het, Hom nie eens herken nie. Hier het ons ‘n verhouding van verrykende verrassings tussen die twee Testamente.

Wat ons dus nou gekry het as ons bepaalde sake/persone in die twee Testamente met mekaar vergelyk, is:

•             ‘n verrykende aansluiting

•             ‘n skerp breuk én ‘n vergeesteliking

•             verrykende verrassings

En daar is baie meer moontlikhede.

Oorgange binne elke Testament

Maar daar is ook heeltemal ‘n ander manier om na hierdie saak te kyk. Tot dusver het ons dinge in die twee Testamente met mekaar vergelyk. Maar daar is interessante oorgange binne elke Testament.

Binne die Ou Testament is waarskynlik die belangrikste oor­gang in die hele Bybel: dié tydens die *ballingskap. Die bal­ling­skap was soos ‘n aardbewing in die lewe van die volk. Hulle kon hoege­naamd nie oorleef sonder dramatiese veranderings in hulle geloof nie. Die vastigheid en sekerheid van die stad en die tempel het verdwyn. Dit was hulle versekering dat God by hulle is.

Die grootste verandering was hulle siening van die werk­lik­heid. Voor die ballingskap het hulle histories en natuurlik na die werklikheid gekyk, maar tydens die ballingskap het hulle ‘n apo­kaliptiese (“bonatuurlike”) (*Apokaliptiek) siening van die werk­likheid ontwikkel. Hulle was oortuig dat die ballingskap meer was as ‘n oorwinning van die Babiloniërs. Dit was ook meer as die straf van God oor hulle ontrou. Dit was die bose mag­te wat op aarde oorgeneem het. Hulle het chaos gesaai en wou die mensdom vernietig.

Dit is die agtergrond van die groot verskil tussen die Ou Tes­tament in die tyd van die profete voor die ballingskap, en die tyd van Jesus. In Jesus se tyd is omtrent elke tweede mens onder die mag van bose geeste, iets wat heeltemal onbekend was in die Ou Testament. In Jesus se tyd verwag hulle ‘n wêreldeinde, ‘n algemene opstanding van die dooies en ‘n nuwe aarde, alles dinge wat in die tyd voor die ballingskap heeltemal onbekend was. Ons kan Jesus se bediening net verstaan in die lig van hierdie oortuiging dat die bose magte oorgeneem het. Daarom kondig Hy die koms (herstel) van God se heerskappy aan as Hy duiwels uit mense uitdryf (Matt 12:28). (*Koninkryk van God) Hierdie radikale breuk het binne die Ou Testament voorgekom.

In die Nuwe Testament het die veranderings ook nie altyd so skie­lik en dramaties plaasgevind nie. Jesus leef in ‘n sekere sin nog in die Ou Testament, die tyd van die Sabbat, die tempel, die priesters en die offers. Die apostels gaan self nog gereeld tem­pel toe en op ‘n baie laat stadium gaan Paulus nog spesiaal Je­rusa­lem toe vir die Joodse Pinksterfees en ‘n spesiale offer (Hand 20:16; 21:26). Die breuk met die tempel kom eers laat en geleidelik. ‘n Mens sou dus kon sê dat die Ou Testament nog diep in die Nu­we Testament voortgaan.

Ons moet dus nooit die twee Testamente as twee soliede blok­ke teenoor mekaar stel nie. Daar was beweging en oorvleueling binne-in hulle. In ‘n sin gaan die Ou Testament nog tydens Jesus se aardse bediening in die Nuwe Testament voort. Dis byvoorbeeld eers ná die opstanding dat ons die doopbevel, die sendingbevel en die verdwyning van die *Sabbat kry. Dus ook binne die Nuwe Testament kry ‘n mens bepaalde belangrike oorgange.

Skrywer: Prof Adrio König

Menslike Kloning (2) – Coen Slabber

In die vorige artikel het ons ‘n algemene oorsig oor kloning gegee. Vandag kyk ons na sekere basiese wetenskaplike beginsels.

Hoe kry ons ʼn embrio?

Die eiersel word bevrug deur ‘n saadsel en vorm ‘n sigoot. Hierdie sigoot verdeel dan en vorm die embrio. [Embrio = die vroeë ontwikkelingsfase. In die mens strek dit vanaf bevrugting tot op agt weke. Daarna staan dit as ‘n fetus bekend.] In normale voortplanting kry ʼn kind die helfte van die genes van die moeder en die helfte van die vader.

Kloning

Die tegniek van kloning.  Die volgende stappe word gevolg:

• Verkry ʼn eiersel en verwyder sy kernmateriaal – die DNA.
• Plaas die kern van ʼn volwasse sel van ‘n donor in die kernlose eiersel.
• Aktiveer hierdie hersaamgestelde sel met chemikalieë of ʼn elektriese stroom. Dit stimuleer selverdeling.
• Ondersteun die ontwikkeling van hierdie embrio in die laboratorium – soos gedoen word met proefbuisbaba’s.
• Op die geskikte stadium word hierdie gekloonde embrio in die baarmoeder van die gasheer (?gasvrou) geplaas. Hierdie baarmoeder moet voorberei word om die embrio te ontvang. Die alternatief is dat hierdie embrio vernietig word om stamselle in die hande te kry. Hierdie stamselle se DNA is geneties verenigbaar met die DNA van die donor.
• ʼn Lewende gekloonde soogdier wat geneties identies aan die donor is, word voortgebring.

Onthou die kernmateriaal is uit die eiersel verwyder. Die vrou wat die eiersel geproduseer het, het dus geen invloed op hierdie baba se eienskappe nie.

Kloning is ʼn aseksuele vorm van voortplanting. Al die kind se genes kom uit die sel van ‘n enkele individu.

Wie is hierdie kind se genetiese moeder of vader?  Streng gesproke het so ʼn kind nie ʼn genetiese moeder en vader nie, maar wel ʼn enkele kern skenker. As ʼn man homself sou kloon, is die baba sy kind of sy tweelingbroer?

In die volgende artikel gaan ons kyk na prosesse wat verband hou met kloning: partogenese en stamselle.

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Groot Geloofswoordeboek: Vergifnis

Vergifnis

• God se vergifnis Ons vergifnis

Die vergifnis van sonde is een van die juwele in die evangelie. Daar is mense wat meen dit is een van die diepste verskille tussen die evangelie en Islam. Albei het duidelike wette en eise, maar daar is min sprake van liefde, genade en vergifnis in Islam.

• God se vergifnis

Tog kan ons vergifnis maklik goedkoop maak. In die ou tyd het ons selfs mense gehad wat dit deel van hulle tafelgebed-rympie ge­maak het, iets soos: “Seën die voedsel aan ons liggame en vergeef ons al ons sondes, om Jesus wil. Amen.” So ‘n persoon sou waarskynlik on­kant gevang gewees het as iemand hom of haar direk na die gebed sou vra: “Vir watter sondes het jy nou vergifnis gevra?”

Vergifnis is nie “deur die vingers sien” nie. God is nie ‘n goe­di­ge oupatjie wat kinders bederf nie. God se vergifnis is duur, on­be­taalbaar duur. In elk geval vir ons onbetaalbaar. Juis daarom het Hy iemand voorsien wat wel kon “betaal”: Jesus. As ons ons gebed ein­dig met: “om Jesus wil” sê ons iets geweldigs. Ons sê: “Vader, ver­­geef ons, asseblief. Ons vra dit net omdat Jesus sy lewe op die al­taar geplaas het en al die emosionele en fisieke smarte van die verwer­ping deur sy eie mense én deur U en die kruis gely het.”

Die moeilike vraag waarom God so ‘n hoë eis gestel het om te vergewe, word onder *kruis behandel.

Intussen moet ons onthou: vergewe is ook vergeet. As ons ons sonde voor die kruis kom aflaai het, loop ons daarsonder terug die lewe in. Die TEV-vertaling (Today’s English Version) het by Romeine 6 ‘n prentjie wat jy gerus kan gaan opsoek.

Maar vergifnis is nie ‘n vrypas om aan te hou met sonde nie. Toe ons klein was, het die Sondagskooljuffrou graag ‘n karika­tuur gemaak van die Katolieke wat in die Middeleeue net elke keer by die priester ietsie gaan betaal het sodat hulle van hulle sonde kwytgeskeld kan word, om dan maar net weer daarmee voort te gaan. Moet ons nie dalk erken dat hulle darem nog gegaan en iets betaal het, maar dat ons maar net ligweg bely sonder dat dit ons regtig iets kos nie? Om sonde te bely en dit te laat staan kom nogal bymekaar in die Bybel voor (Spr 28:13). En in Johannes 8 vergewe Jesus nie net die vrou nie, Hy beveel haar ook om op te hou met haar sonde.

• Ons vergifnis

Dis nie net God wat ons vergeef nie, dis ook ons wat ander moet vergeef, en in die Bybel word God se vergifnis aan ons direk af­hank­lik gemaak van ons vergifnis van ander: “Vergeef ons ons oor­tredings soos ons ook dié vergewe wat teen ons oortree” (Matt 6:12). Daar is selfs ‘n gelykenis van Jesus wat dit op ‘n skokken­de ma­nier uitbeeld (Matt 18:21-35). ‘n Man met ‘n onbetaal­bare skuld word deur die koning kwytgeskeld. Hy loop ‘n man raak wat hom ‘n onbeduidende bedraggie skuld, maar laat hom in die tronk gooi. En wat gebeur? Die koning gee hom sy skuld terug! As jy nie an­der vergeef nie, vergeef God jou ook nie, wat trouens elders in so­veel woorde staan (Matt 6:14-15).

Wie het jy om te vergewe? Onthou, sy of haar skuld is totaal onbeduidend in ver­gelyking met jou skuld aan God.

Skrywer: Prof Adrio König