Die Groot Geloofswoordeboek: Sondeval

Sondeval

In die geskiedenis van die teologie is baie gemaak van die son­deval. Dit hou verband met die groot rol wat die eerste paar hoofstukke van Genesis in die algemeen in die teologie en in gewone Christene se denke speel. Veral uit Genesis 3 word vrees­lik baie afgelei oor die sonde. Dit word die “sondeval” ge­noem met die betekenis dat Adam en Eva se sonde nie van verby­gaande aard was nie, maar hulleself en die hele mensdom saam met hulle skuldig gemaak het voor God. (*Erfsonde) Die hele Ou Testament en Nuwe Testament word dan in die lig van hierdie sondeval verstaan.

Hierdie oorheersende rol wat die eerste hoofstukke van Gene­sis en veral Genesis 3 in die teologie speel, is nie in harmonie met die res van die Bybel nie. Veral hoofstuk 3 speel prakties geen rol in die res van die Ou Testament nie. Na Eva word nooit weer in die Ou Testament verwys nie, en behalwe in ‘n geslagsre­gis­ter (1 Kron 1:1) ook nie na Adam nie, selfs nie in Hosea 6:7 nie. Daar is “Adam” ‘n dorp (Jos 3:16).

Israel het hulleself en hulle verhouding met God dus nie in terme van Adam en Eva verstaan nie, maar eerder in terme van Abraham en die uittog. Dit is in skrille kontras met ‘n baie alge­mene neiging om omtrent alles na Genesis 3 terug te voer.

In die Nuwe Testament word wel na hierdie hoofstukke ver­wys, maar hulle kry nie ‘n selfstandige betekenis nie. Na die spe­sifieke inhoud van Genesis 3 word net ‘n paar keer in die Nuwe Testament verwys: na Eva en die slang (2 Kor 11:3; 1 Tim 2:14), moontlik na die slang wat deur Eva se nasate onder die voete vertrap sal word (Rom 16:20), en dan die baie algemene maar uiters belangrike verwysing in Romeine 5.

Die hooftema van Romeine 5 is nie Adam en sy sonde nie, maar Christus en sy geregtigheid. Adam word bygebring om Christus beter te verduidelik. Adam is die stellende trap, Christus die oor­treffende trap. Deur Adam se sonde het alle mense onder die oor­deel van God gekom, maar deur Christus se gehoorsaamheid word alle mense vrygespreek.

Vir die leer van die *erfsonde is Romeine 5 beslissend, maar Adam het nie ‘n selfstandige rol daarin nie. Al het daar nie regtig so ‘n persoon 6 000 jaar gelede geleef nie, kan hy nog altyd die sim­bo­liese betekenis hê dat alle mense onder die oordeel van God staan  en net deur Christus gered kan word.

Skrywer: Prof Adrio König

Die verskillende Afrikaanse Kerke – Kobus Kok

Herman vra:

Hoe verskil die NG,Geref,Hervormde en APK van mekaar? Waarmee verskil die APK van die res?

Antwoord:

Dr Johan van der Merwe antwoord:

Die Nederduitse  Gereformeerde Kerk, Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika , Gereformeerde Kerk in Suid Afrika en die Afrikaanse Protestantse Kerk: Ooreenkomste en verskille.

Al vier hierdie Afrikaanse kerke vind hulle wortels terug in Reformasie van die 16e eeu en staan  daarom bekend as Gereformeerde kerke. Met die koms van Jan Van Riebeeck in 1652, is die eerste kerk van Gereformeerde oorsprong aan die Kaap gevestig. Die eerste gemeente is in 1665 amptelik gestig met die koms van die eerste predikant, ds. Johan van Arkel.  Daar word algemeen aanvaar dat die Nederduitse Gereformeerde Kerk die kerk is wat deur van Riebeeck hier geplant is alhoewel hierdie standpunt deur die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika betwis word.  Na die Groot trek van 1834-35 het verdeeldheid egter vinnig op Transvaalse bodem onstaan.  In 1853 is die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika onder leiding van ds. Dirk van der Hoff gestig.  Politieke vrese en ʼn meer liberaal teologiese benadering was die vernaamste redes vir die ontstaan van die kerk. Slegs ʼn paar jaar later is die  Gereformeerde Kerk in Suid Afrika onder leiding van ds. Dirk Postma gestig in 1859.  Weerstand teen die “Evangelische gezangen” was die vernaamste rede vir hierdie wegbreek aksie.  Vir die volgende bykans 130 jaar sou hierdie drie Afrikaanse Gereformeerde Kerke ʼn groot rol in die geskiedenis van Suid Afrika speel.  Al drie die kerke het die apartheidsbeleid van die Nasionale Party Bybels fundeer en was kerke uitsluitlik vir wit Afrikaners, sogenaamde volkskerke.  In 1986 het die Nederduitse Gereformeerde Kerk ʼn nuwe beleidsdokument “Kerk en Samelewing” aanvaar.  Hierdie dokument het die beleid van apartheid veroordeel en kerklidmaatskap oopgestel vir mense van alle rasse.  In reaksie op die verandering van die beleid van die Nederduitse Gereformeerde Kerk, het meer as 100 000 lidmate van die kerk weggebreek om in 1987 die Afrikaanse Protestantse Kerk te stig.  Alhoewel daar ook teologiese verskille tussen die Nederduitse Gereformeerde Kerk en die Afrikaanse Protestantse Kerk bestaan, was die hoof rede vir die stigting van die kerk polities van aard.

ʼn Voëlvlug oor die ontstaansgeskiedenis van die 4 kerke toon aan dat daar veel meer ooreenkomste as verskille tussen die verskillende kerke is.

Die volgende ooreenkomste is belangrik:

• Al vier die kerke gryp terug na dieselfde Gereformeerde wortels en onderskryf die drie Gereformeerde Belydenisskrifte naamlik: die Dordtse Leerreëls, die Heidelbergse Kategismus en die Nederlandse Geloofsbelydenis.
• Al vier die kerke se voertaal is Afrikaans.
• Al vier die kerke bestaan grotendeels uit wit Afrikaanssprekende lidmate.
• Al vier die kerke is gegrond op ʼn Sinodaal Presbiteriaanse vorm van kerkregering waar die ampte van leraar, ouderling en diaken onderskei word.

Die volgende verskille kan getipeer word:

• Op die terrein van die teologie vertoon die Nederduitse Gereformeerde Kerk baie duideliker evangeliese tendense as die ander drie Afrikaanse kerke. Dit is grootliks te wyte aan die invloed van die Skotse predikante en met name Andrew en John Murray wat ʼn sterk piëtistiese invloed op die Nederduitse Gereformeerde Kerk uitgeoefen het. Die groot herlewings wat in 1860 – 1861 in die Kaap plaasgevind het, staan in die teken hiervan. Dit is waarom die sogenaamde “Pinksterbidure” slegs in die Nederduitse Gereformeerde Kerk voorkom.
• In aansluiting by die teologiese verskille verskil die Gereformeerde Kerk in Suid Afrika van die ander drie Afrikaanse kerke omdat daar steeds slegs psalms en sogenaamde “skrifberymings” in die kerk gesing word terwyl Gesange saam met die Psalms in die ander kerke gesing word.
• Politiek het deur die jare ʼn groot rol in al vier die Afrikaanse kerke gespeel. As die grootse van die vier kerke was die Nederduitse Gereformeerde Kerk se wegdraai van die Bybelse ondersteuning van Apartheid in 1986 baie meer dramaties en het dit direk aanleiding gegee tot die ontstaan van die Afrikaanse Protestantse kerk. Die Nederduitse Gereformeerde Kerk, die Gereformeerde Kerk in Suid Afrika sowel as die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika het reeds die Bybelse fundering van Apartheid verwerp en met die gedagte van die kerk as ʼn kerk uitsluitlik vir die Afrikanervolk gebreek. Die Afrikaanse Protestantse Kerk beskou haarself egter steeds as ʼn volkskerk vir slegs blanke Afrikaners.
• ʼn Laaste beduidende verskil tussen die kerke wentel om die hele saak van die vrou in die amp. In die Nederduitse Gereformeerde Kerk en in die Nederduitsch Hervormde Kerk van Afrika word vroue tot die amp van predikante, ouderlinge en diakens toegelaat. Die Gereformeerde Kerk in Suid Afrika en die Afrikaanse Protestantse Kerk laat nie vroue in die amp toe nie.

Alhoewel daar in veel meer detail na die onstaan van die vier kerke gekyk kan word en die verskille fyner genuanseer kan word, vertel bogenoemde kursories die tragiese verhaal van kerklike verdeeldheid en verskeurdheid.  Persoonlike voorkeur en vooroordeel sowel as politieke verskille,  veel meer as teologiese verskille,   het waarskynlik ʼn groot rol gespeel in die onstaan van  vier Afrikaanse  kerke.  Of die verskeurdheid ooit weer herstel sal net die tyd en die omstandighede in Suid Afrika leer.

Skrywer: Dr Johan van der Merwe

Boerdery in die Ou Testament (1) – Coen Slabber

Die Israeliete was hoofsaaklik boere of ambagsmanne. Feitlik almal was op een of ander wyse by die landbou betrokke. Selfs die beroepsmense, soos pottebakkers, het ‘n stukkie familiegrond en ‘n paar diere gehad. Net die heel rykes het nie die lande bewerk of die vee opgepas nie. As grondeienaars was hulle wel betrokke by die landbou. Daar was veral drie tipes boerdery: veeboerdery, saaiboerdery en vrugteboerdery. Ons gaan na elkeen van hulle kyk. [Daar is artikels oor etes en kosse op die webblad wat by hierdie reeks artikels aansluit.]

Veeboerdery

Skape is ongeveer 10 000 jaar gelede in Sentraal-Asië mak gemaak. In ongeveer 3 500 vC het die mens geleer om wol te spin. Veeboerdery is van die vroegste beroepe vermeld in die Bybel. Abel was ‘n veeboer (Genesis 4:2). Aanvanklik was dit ‘n seminomadiese bestaan, want die boere moes lang afstande met hulle vee trek om goeie weiveld te kry. Die aartsvaders was veeboere. Toe die farao Josef se broers ontmoet, wou hy weet wat hulle nering was. Hulle antwoord: Ons is kleinveeboere, ons en ons voorvaders (Genesis 47:2).

Skaapwagters was dus van die vroegste tye af belangrik. [In die Nuwe Testamentiese tyd was die skaapwagters nie gereken deur die samelewing nie.] Veral in die droë somer moes hulle lang afstande trek om geskikte water vir hulle kuddes te kry. Elke aand is die skape getel en in ‘n kraal gejaag. Die skaapwagter het self voor die opening geslaap. Hy word dus letterlik die “deur” vir die skape. Daarom sou die mense van destyds goed verstaan het wat Jesus bedoel het toe Hy van die goeie herder gepraat het (Johannes 10:1 – 16).

Om skaapwagter te wees, was ‘n gevaarlike werk. Daar was destyds nog leeus en bere in Palestina. Toe Dawid aanbied om teen Goliat te veg, was almal maar huiwerig om sy aanbod te aanvaar – hy was jonk en het geen ervaring van oorlog gehad nie. Hy verdedig homself: As ek die kleinvee vir my pa oppas, en daar kom ‘n leeu of ‘n beer en dra ‘n lam weg uit die kudde, gaan ek agter hom aan en slaan hom dood en red die lam uit sy bek; as hy op my afstorm, gryp ek hom aan sy baard en slaan hom dood. Ek het die leeu en ook die beer doodgeslaan (1 Samuel 17:34 – 36). Amos, die skaapboer uit Tekoa, skryf: So sê die Here: Soos ‘n skaapwagter twee pootjies of ‘n stukkie oor weggryp uit ‘n leeu se bek …

Die kuddes was dikwels gemeng – skape en bokke. Die bokke kon die skaapwagter aanjaag, maar die skape moes hy lei – hy stap voor en hulle volg. Die grond waarop die vee gewei het, was minder produktief as die grond wat vir saaiboerdery gebruik is. Dit was gemeenskaplike grond.

Veeboerdery was baie belangrik:

1.       Wol en bokhaar is gebruik vir klere.

2.       Bokke het melk gegee.

3.       Bokke en skape was ‘n bron van vleis.

4.       Daar is baie van bokke en skape gebruik gemaak as offers in die tempel.

Die skaapwagter en sy skape is ook in die Nuwe Testament belangrik. Jesus is die goeie herder wat sy lewe vir sy skape aflê. Hy vertel die gelykenis van die verlore skaap (Lukas 15:1 – 7). Die skaapwagter was ‘n beeld wat algemeen van God en Jesus gebruik is. Dink aan die bekende Psalm 23: Die Here is my herder. God sê: Ek sal vir julle herders gee na my hart, en hulle sal julle verstandig en met insig lei (Jeremia 3:15). As ontroue herders net vir hulleself en nie vir die kudde sorg nie, tree God teen hulle op: Ek gaan optree teen die herders: Ek eis my kleinvee van hulle terug (Esegiël 34:10). God is die herder vir Israel en sorg vir elke aspek van hulle welstand. Petrus skryf dat die ouderlinge die kudde wat God aan hulle toevertrou het goed moet oppas. En dan, wanneer die Opperherder kom, sal julle die heerlikheid as onverganklike kroon ontvang (1 Petrus 5:4).

In die volgende artikel gaan ons na saaiboerdery in die tyd van die Ou Testament kyk.

Skrywer: Dr Coen Slabber

Die Groot Geloofswoordeboek: Sondag; Sabbat

Sondag • Eerste dag van die week • Sabbat

‘n Misverstand

Die bekende misverstand is dat die Sabbat van die Ou Testament oorgegaan het na die Sondag van die Nuwe Testament. Alles sou net dieselfde gebly het, al die bepalings oor die Sabbat wat ons in die Ou Testament kry, sou nog van krag wees, maar dit sou alles net oorgeskuif het na die eerste dag van die week, Sondag.

Vir eeue lank het baie Christene nog probeer om die Sabbats­wette van die Ou Testament op Sondag te onderhou. Hulle het Saterdag kos gemaak wat Sondag geëet is, hulle het nie op Son­dag gekoop nie, nie (onnodig) gery nie, geen sport beoefen of koerante gelees nie, nie geswem as hulle by die see vakansie hou nie, en nog duisend ander dinge.

Dit het hulle taamlik weerloos gemaak teen die Sabbatariërs, die Sewendedagadventiste, wat gevra het waar hulle dié ver­andering in die Nuwe Testament gekry het. Volgens hierdie Ad­ventiste het hierdie Christene presies reg opgetree, maar hulle moes net terug­gegaan het na die regte dag, Saterdag. Die sewende dag is die Sabbat.

Terloops, dit word vandag al moeiliker om nog te besef dat Son­dag die eerste dag is omdat dit al hoe meer as die laaste dag van die week op kalenders gedruk word, natuurlik om die twee dae van die naweek, Saterdag en Sondag, bymekaar te kry.

In die Nuwe Testament is daar nie ‘n aanduiding dat die dag moet verskuif sodat ons die Sabbat op ‘n ander dag as die se­wende dag moet hou nie. Wat wel gebeur, is dat die Sabbat en die Sabbatsgebod heeltemal verdwyn uit die lewe van die vroeë Christene.

Voor die opstanding van Jesus is die onderhouding van die Sab­bat nog in volle swang, in sy eie lewe én in dié van sy vol­ge­linge. Sy verskille met die godsdienstige leiers gaan nie oor die feit van die Sabbat nie, maar oor die wyse waarop dit onderhou moet word. Maar ná sy opstanding verander die situasie drasties sodat daar nooit weer ‘n verwysing is na die onderhouding van die Sabbat deur Christene of na die gebod om dit te doen nie.

Die vierde gebod verdwyn

Dis interessant om dit na te gaan in die briewe van Paulus. Ter­wyl hy dikwels na die Tien Gebooie verwys, kom die vierde gebod, die een oor die Sabbat, eenvoudig nooit voor nie. Teen die einde van
sy briewe volg gewoonlik ‘n lang lys vermanings wat juis op die Tien Gebooie gebaseer is. ‘n Goeie voorbeeld is Efe­siërs 4-5. Agtereenvolgens is daar vermanings gebaseer op die volgende gebooie:

•             Die negende: 4:25

•             Die agste: 4:28

•             Die derde: 4:29 (Gereformeerde Christene deel alle vloektaal onder hierdie gebod in)

•             Die sesde: 4:31

•             Die sewende: 5:3, 5

•             Die eerste: 5:3, 5

Daar is meer sulke voorbeelde. Maar die opvallende feit is dat die vierde gebod nooit in een van hierdie lyste, of in enige ander verband ná die opstanding van Jesus in die Nuwe Testament voorkom nie. Wat dit nog meer opvallend maak, is die feit dat dit vir die slawe-Christene in Paulus se sendinggemeentes ‘n groot probleem sou gewees het om nie op die Sabbat te werk nie omdat hulle heidense eienaars geen waarde aan dié dag geheg het nie. Dink maar net aan die gemeente in Korinte waar die meeste lidmate slawe was (1 Kor 1:26-28; 11:20-21). Dit is ondenkbaar dat hulle nie gewetensprobleme sou ontwikkel het as hulle nog die Sabbatswette moes hou en daarom op die Sabbat geen werk doen nie terwyl hul eienaars dit as ‘n gewone werksdag beskou het. Die vraag word nog dringender as ons onthou dat die kwessie of heidene nog die wet moes onderhou ‘n sentrale probleem was waaroor die eerste kerkvergadering in Jerusalem ‘n besluit moes neem. Maar ook hier word nie eens na die Sabbat verwys nie (Hand 15).

‘n Mens kan moeilik tot ‘n ander gevolgtrekking kom as dat die onderhouding van die Sabbat in die Nuwe Testament ‘n sagte dood gesterf het onder die heiden-Christene.

Wat doen Paulus op die Sabbat?

Natuurlik aanvaar die Sabbatariërs dit nie. Hulle wys met na­druk op die feit dat Paulus oor en oor juis op die Sabbat “kerk­hou” in Handelinge. En op sigself is dit heeltemal korrek. In omtrent elke stad wat hy besoek het, het hy op die Sabbat na die sinagoge gegaan (13:14, 42; 16:13; 17:1-2; 18:4). Maar die vraag is: Om wat te doen?

Onthou dat Paulus op sendingreise was. Onthou verder dat sy beleid was: “In die eerste plek die Jood, maar ook die nie-Jood” (Rom 1:16). Paulus begin dus in elke stad by die Jode. Daarom gaan hy op die Sabbat sinagoge toe om die Jode te oortuig dat Jesus die Messias is. Hy preek nie vir hulle soos ons “preek” verstaan nie. Hy het “uit die Skrif met die Jode geredeneer en daaruit aangetoon dat die Christus moes ly, en uit die dood moes opstaan. ‘Hierdie Jesus wat ek aan julle verkondig,’ het hy gesê, ‘Hy is die Christus (Messias)'” (Hand 17:2-3).

Paulus gaan op die Sabbat sinagoge toe omdat hy elke keer by die Jode begin en hulle net op die Sabbat in die sinagoge sou kry, nie omdat hy self juis op die Sabbat daar wou gaan aanbid nie. Daarom is daar in Handelinge geen melding van Christene wat op die Sabbat bymekaarkom nie. Die enigste verwysing na ‘n spe­sifieke dag is Handelinge 20:7 waar “Sondag” die vertaling is van die Grieks “die eerste dag van die week”. Die Christene het Sondag bymekaargekom.

Dit lyk dus of die Sabbat uit die lewe van die heiden-Christene verdwyn het, al kan ‘n mens aanneem dat die Joodse Christene aan­vanklik nog daarmee voortgegaan het, net soos met die be­snydenis (Hand 21:20-21). Ons weet ook uit ander bronne dat se­ke­re gemeentes nog vir ‘n paar eeue lank sowel die Sabbat (op Saterdag) as die Sondag onderhou het. Dit kan beteken dat hulle deeglik daarvan bewus was dat dit twee verskillende dae was. Dit is inderdaad ook volkome sinvol om iewers in die week werklik ‘n breek te maak. Baie Christene doen dit nog altyd op Sondag. Om een dag uit sewe te rus, was nie net in die ou tyd belangrik nie.

Hebreërs 4

Die enigste positiewe verwysing na die Sabbat is in Hebreërs 4:9-11. Hier het dit egter heeltemal ‘n ander betekenis as in die Ou Testament. Dit gaan om die intog in Kanaän. Die gedagte is dat die intog in die beloofde land vir Israel rus moes gebring het, maar: “As Josua hulle in die rus laat ingaan het, sou God nie daarná nog van ‘n ander dag gepraat het nie. Daar wag dus nog steeds ‘n sabbatsrus vir die volk van God, want elkeen wat in die rus van God ingaan, rus van sy werk, net soos God van Syne. Laat ons ons dan beywer om in daardie rus in te gaan” (8-11).

Dis nie so maklik om presies te verstaan wat hier bedoel word nie, maar skynbaar kry die Sabbatsrus hier ‘n soort geestelike be­tekenis wat nie met ‘n bepaalde dag verband hou nie, maar met ‘n lewenstyl van “rus van jou werke soos God van Syne”. God rus ook nie net op ‘n bepaalde dag nie. Die tema van rus is al van 3:18 af onder bespreking, en daar word dit direk met die ge­loof verbind: “Ons wat glo, gaan wel die rus in” (4:3). Dit lyk dus of Sabbatsrus hier met ons lewe in die geloof te doen het, glad nie meer met ‘n bepaalde dag nie.

Oorsprong van ons Sondagviering

Waar kom die Christene se Sondagviering dan vandaan? Dit is belangrik om van die begin af te onthou watter woorde hier gebruik word. Net in die vorige paragrafie is nog deurgaans van “rus” gepraat. En nou skielik by Sondag praat ons van “viering”. Dit is ‘n beslissende verskil wat nou na vore gaan kom.

Jesus het op die eerste dag van die week, Sondag, opgestaan. Daardie aand en weer die eerste Sondag daarna was die dissi­pels bymekaar (Joh 20:19, 26). Die Gees word ook op ‘n Sondag uit­gestort en daarna word Sondag (die eerste dag van die week) tel­kens ge­noem in verband met sekere dinge wat Christene doen terwyl geen an­der spesifieke dag ooit genoem word nie. Die Christene vergader op Sondag, hulle moet geld opsy sit op Son­dag om arm Christene te help, Johannes is op Sondag “deur die Gees meegevoer” (Hand 20:7; 1 Kor 16:2 – wat volgens v 1 nie net vir Korinte gegeld het nie, maar vir al Paulus se gemeentes – Op 1:10). Dis opvallend dat Sondag in die laaste geval “die dag van die Here” genoem word. Hulle het hier­die dag dus op ‘n besondere manier aan die Here verbind.

Waarom? Omdat die Here op Sondag opgestaan het. Daar kan geen ander rede wees waarom hulle skielik op Sondae byme­kaar­kom nie en hierdie dag juis die Here se dag noem nie. Dik­wels word gevra waarom nie Vrydag, die dag van die kruisiging, nie. Maar in die bespreking van die *opstanding van Jesus word dit duidelik dat die evangelie as opstandingsevangelie begin het en dat die heilsbetekenis van die kruis eers baie later na vore gekom het. Ons weet ook dat dit juis die opstanding is wat bevestig het dat God die offer van Jesus aangeneem het. Sondag, die op­stan­dingsdag, was die groot verlossingsdag.

En juis daarom het die Christene dié dag gevier en nie gerus nie. Sondag is ‘n dag met heeltemal ‘n ander karakter as die Sabbat. Die Sabbat was ‘n rusdag, Sondag is ‘n feesdag. As jy feesvier, rus jy nie, jy juig.

Dit beteken dat dit onvanpas is om die Sabbatswette van rus op die feesdag toe te pas. Die feesdag het sy eie karakter: ‘n dag van feesvreugde omdat Jesus opgestaan het en ons verlos het.

Dit bring die vraag na dinge soos Sondagsport op heelte­mal ‘n ander vlak. Sondagsport of watter ander aktiwiteit ook al op Son­dag kan nie beoordeel word in die lig van die Sabbatsgebod nie, want Sondag is nie ‘n Sabbat nie. Die vraag is wat is in oor­eenstemming met ons feesvierings as Christene. Sondag is ‘n spesiale dag, en ons gebruik dit om saam met ander Christene die fees van ons verlossing te vier. En daar is meer maniere om dit te doen as net ‘n kerkdiens.

Daar word soms verwys na die naam “Sondag”: die dag van die son. Daar is ook Maandag, die dag van die maan, en Dinsdag, wat weer aan ‘n ander god gewy is. Maar dit het te doen met waar die dae hulle name onder nie-Christene gekry het, nie met wat Christene op dié dae doen nie. Ons wy nie meer Sondag aan die son en Maandag aan die maan nie.

Skrywer: Prof Adrio König