Die Groot Geloofswoordeboek: Die Hemelvaart

Hemelvaart

Die hemelvaart van Jesus staan baie sterk in die skadu van sy won­derwerke, kruis en opstanding waaraan baie meer aandag gegee word in die Bybel en in die kerklike lewe. Dit is net Lukas wat dit beskryf (Luk 24:51; Hand 1:2, 9-11, 22; 2:33-34), maar daar is ‘n aantal direkte en indirekte verwysings daarna (Ef 4:8-10; 1 Tim 3:16; Heb 4:14; 7:26; 9:24). Die verwysing in Markus 16:19 is deel van 16:9-20 wat waarskynlik nie oorspronklik in die Evangelie van Markus ingesluit was nie, maar later bygevoeg is.

Wat die hemelvaart nie beteken nie

Jesus se hemelvaart het be­sondere betekenis. Maar kom ons kyk eers na wat dit nie be­te­ken nie. Jesus se hemelvaart beteken nie dat Hy weg is en ‘n plaasvervanger in sy plek gestuur het nie (by­voorbeeld die Hei­li­ge Gees of die pous). Dit is tog opvallend dat Matteus sy Evan­gelie afsluit met Jesus se woorde dat Hy altyd by ons bly (28:20) sonder enige verwysing na sy hemelvaart. Indien Jesus se he­melvaart sy vertrek was, kon Matteus dit tog nie gedoen het nie. Dis net so opvallend dat Johannes skynbaar impliseer dat Jesus wel ‘n hemelvaart gehad het, maar daarna weer by die dissi­pels was. Maria mag nog nie aan Hom vat nie omdat Hy nog nie na die Vader opgevaar het nie (20:17). Maar daarna mag Tomas wel (20:27). Beteken dit dat Johannes die voorstelling het dat Jesus tussen hemel en aarde beweeg?

Dit alles beteken dat Jesus vandag nog by ons is, net op ‘n an­der manier as by die dissipels. Hy was in persoon by hulle, maar Hy is deur die Heilige Gees by ons. Hy en die Vader het beide deur die Gees in die gemeente kom woon (Joh 14:23) en Jesus sit sy werk on­der ons voort (Hand 2:47). Ons is sy liggaam en Hy ons hoof (kop), en ‘n liggaam kan tog nie sonder ‘n kop wees nie.

En tog is Hy ook in die hemel aan die regterhand van die Vader (Matt 26:64; Hand 2:33; 3:21; 5:31). En juis in hierdie opsig het sy hemelvaart vir ons besondere betekenis.

Wat sy hemelvaart wel beteken

Eerstens is sy hemelvaart die voltooiing van sy verhoging. Meestal word daar onderskei tus­sen Jesus se vernedering en sy verhoging. Sy vernedering was sy menswording, aardse be­die­ning, kruisi­­ging, dood, begrafnis en hellevaart. (*Ter helle neergedaal) Sy verho­­ging is sy opstanding en sy hemelvaart. Sy opstanding is die teken dat die Vader sy kruisoffer aanvaar het. Sy hemelvaart is sy terug­keer na waar Hy was, maar met baie meer heerlikheid (Fil 2:9-11).

Tweedens is daar nou al klaar ‘n mens by die Vader, of liewer dié Mens Jesus. Dit gee ons die dubbele versekering dat die Vader ons altyd voor oë het en ons nooit sal vergeet nie. Trouens, daar is ‘n sin waarin ons self klaar in die hemel is (Ef 2:6). Ons is met Jesus verenig. Ons is sy liggaam. Hy is ons lewe (Kol 3:4). Hy kan tog nie sonder sy liggaam by die Vader wees nie. Miskien help dit ons ook om iets te probeer verstaan van ons lewe na ons dood. (*Tussentoestand) Ons is klaar met Christus ver­enig. Hy het op­gestaan in ‘n verheerlikte lewe waaroor die dood geen mag het nie. Ons deel in hierdie lewe. Daarom kan die dood ons nie van Hom skei nie. Die dood is ‘n beëindiging van ons lewe, maar nie van ons aandeel aan sy lewe nie.

Derdens tree Hy voortdurend by die Vader in vir ons (Heb 7:25). Die feit dat Hy in die direkte teenwoordigheid van die Vader is, word op ‘n interessante manier beklemtoon. Ons lees dat Hy “deur die hemele gegaan het” (Heb 4:14). Die “hemele” sien waarskyn­lik op die wolkehemel en die firmament of blou koepel bo die aarde. Die derde hemel, die eintlike woonplek van God, is dan bokant hier­die hemele. As Jesus dan deur hierdie hemele gegaan het, beteken dit dat Hy nie net op aarde deur die voorhangsel in die tempel tot in die Allerheiligste gegaan het soos die priesters van die Ou Testa­ment nie, maar deur die hemele om direk in die teenwoordigheid van God te wees (“die heiligdom,” die ware “allerheiligste”, Heb 9:12) om daar vir ons in te tree.

Maar daar is nog iets. Tomas se eis om die wonde van die krui­siging aan Jesus te sien, en Jesus se uitnodiging dat hy kan kom kyk en voel (Joh 20), veronderstel dat Jesus ná sy opstanding nog die merke van sy kruisdood dra. Dit beteken dat Hy dit as’t ware in die hemel voor die Vader kan ophou wanneer Hy op grond van sy offer vir ons by die Vader intree.

Die feit dat Jesus deur die hemele gegaan het, het nog ‘n bete­kenis. Hy het “alles met sy teenwoordigheid vervul” (Ef 4:10). Dit is die vierde betekenis van sy hemelvaart. Dit herinner ‘n mens aan die ander omvattende uitsprake oor Jesus, soos dat Hy alles in almal vervul (Ef 1:23), dat dit God se doel is om alles onder Hom as Hoof te verenig (Ef 1:10), dat alles vir Hom geskep is en deur Hom in stand bly (Kol 1:16-17). Terwyl dit nie regtig duidelik is wat dit alles beteken nie, bring dit ‘n mens nogtans in aanbidding voor Hom. Hy is wonderlik!

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Die Hemel

Hemel

Daar is minstens drie betekenisse vir die woord “hemel” in die Ou Testament:

1.            Die hele groot ruimte bo die aarde wat saam met die aarde die volle skepping van God is (“hemel en aarde” Gen 1:1).

2.            Die firmament of blou koepel wat die water daarbo afskei van die water op die aarde, en waarin die “vensters” is waardeur die reën val (Gen 1:7-8; Mal 3:10).

3.            Die eintlike woonplek van God wat teenoor die aarde staan wat Hy as die woonplek van die mense gemaak het (Ps 115:16).

In die Nuwe Testament is dit veral die hemel as die woonplek van God wat na vore kom. Christus leer die dissipels bid tot ons Vader wat in die hemel is (Matt 6:9). Christus het van die hemel gekom en na die hemel teruggekeer (Joh 3:13; Luk 24:51). Veral die brief aan die Hebreërs het heelwat oor Christus se huidige teenwoordigheid en werk vir ons in die hemel, in die “heiligdom” na aanleiding van die heiligdom in die tempel (Heb 8:1 ev; 9:23 ev). Die Heilige Gees is uit die hemel gestuur (1 Pet 1:12), en dit is ook die woonplek van die engele (Matt 18:10).

Waar is die hemel?

Dit is ‘n vraag wat nooit in die Bybeltye gevra sou word nie, maar vandag word dit dikwels gevra. In die Bybel word ‘n drieverdie­ping-*wêreldbeeld veronderstel: die hemel is daarbo (nie te ver van die aarde af nie), die aarde in die middel, en die doderyk onder die aarde. Tydens sy hemelvaart sien die dissipels dan ook hoe Jesus opvaar en deur ‘n wolk weggeneem word.

Vandag het ons ‘n ander wêreldbeeld. Daar is nie regtig ‘n bo en ‘n onder in die heelal nie. Op aarde is “bo” na alle kante wat weg­wys van die aarde af, wat beteken dat “bo” in Suid-Afrika en Austra­lië in twee teenoorgestelde rigtings is. Die heelal is ook onein­dig gro­ter as wat die Bybelskrywers gedink het. Ons kan dus nou moei­lik nog die voorstelling deel dat Jesus iewers heen deur die ruim­te beweeg het. Selfs teen die spoed van lig sou Hy nou nog maar net 2 000 ligjare van die aarde af gewees het, en dit sal Hom 100 000 jaar neem om net uit ons melkweg te kom.

In terme van ons wêreldbeeld is dit dus makliker om te aan­vaar dat die hemel ‘n ander soort “plek” is, soms sê ons dit is in ‘n an­der “dimensie” al weet ons ook nie presies wat ons daar­mee bedoel nie. Wat ons wel weet, is dat die hemel die woonplek van God is. En dit is dalk onnodig om die “plek” so ver van die aarde af te soek. Dalk is dit baie “nader” aan ons as wat ons dink. Immers, God is naby dié wat eerbied vir Hom het, maar Hy is ver van die goddelose af. “Na­by” en “ver” het dus in hierdie ge­val ander betekenisse.

Gaan ons “eendag hemel toe”?

Die verwagting dat die kinders van God hemel toe gaan, is baie algemeen en beteken soveel vir baie van hulle. Hulle grond hierdie verwagting op ‘n aan­tal uitsprake in die Nuwe Testament. Die be­kendste is seker: “In die huis van my Vader is daar baie woonplek. En as Ek gegaan het en vir julle plek gereed ge­maak het, kom Ek terug en sal julle na My toe neem” (Joh 14:2 ev). Verder is daar Paulus se uitsprake: “Die Here sal my red van elke onheil en my behoue in sy hemelse koninkryk bring” (2 Tim 4:18) en: “Ons weet dat, wanneer ons aardse woning wat maar ‘n tent is, afgebreek word, ons ‘n vaste gebou in die hemel het” (2 Kor 5:1). Op grond van hierdie uitsprake glo baie Christene dat ons “eendag hemel toe gaan”.

Hierby kom ook nog ‘n paar uitsprake wat verwys na loon of ‘n erfenis of skatte in die hemel (Matt 5:12; 6:20; Luk 6:23; 1 Pet 1:4).

Beteken dit dat ons van die aarde af wegge­neem sal word hemel toe om dáár ewig by die Here te wees? Indien wel is daar twee vrae: Wat gebeur dan met die aarde? En verander God dan sy plan? Hy het die aarde tog gemaak as ons woonplek. Vat Hy ons nou weg van die aarde af hemel toe? En vernietig Hy die woonplek wat Hy vir ons gemaak het? Sou hier­die gedagte nie dalk beteken dat ons ons verantwoordelikheid teen­oor die aarde hier en nou verwaarloos nie? Daar is beskuldigings dat Christene se hemel­verlange hulle aandag van omgewingsbe­wa­ring wegtrek. Soms word selfs gesê: “They are so heavenly-minded that they are of no earthly use.”

In die lig van hierdie vrae kan ons teruggaan na die Bybel en weer kyk. Eerstens is daar ‘n interessante samehang tussen he­mel en aarde. Die Bybel begin (Gen 1:1) én eindig (Op 21; 22) met ‘n be­spreking van hemel en aarde, maar elke keer is die nadruk op die aarde en nie op die hemel nie. Tweedens is daar deur die hele Bybel ‘n soort eenrigtingverkeer van die hemel na die aarde.

God maak die aarde en kom besoek die mense hier. Hy vat hulle nie hemel toe as Hy hulle by Hom wil hê nie.

Hy kies Abraham om op aarde ‘n volk vir Hom te bou.

Hy kom woon onder hulle op aarde in die Allerheiligste in die tempel in Jerusalem.

Hy kom in Jesus aarde toe om ons te verlos.

Hy stuur die Gees aarde toe om in sy gemeente te kom woon, om ons te inspireer om die wêreld tot geloof op te roep, en om ons as sy bruid voor te berei.

En aan die einde laat Hy die nuwe Jerusalem uit die hemel op die nuwe aarde neerdaal en kom self op die nuwe aarde in die nuwe Jerusalem onder die nuwe mensdom woon.

Tussen die hemel en die aarde is daar deur die hele Bybel ‘n een­rigtingverkeer van die hemel na die aarde. Is dit dan nie vreemd dat ons ewige bestemming die hemel sal wees nie? En sê Jesus nie self dat die sagmoediges die nuwe aarde sal ontvang nie? (Matt 5:5)

Kan ‘n mens nie dalk die “hemel toe gaan”-tekste anders ver­staan nie? As ons lees dat daar vir ons ‘n loon of ‘n erfenis of skatte in die hemel bewaar word (Matt 5:12; 6:20; Luk 6:23; 1 Pet 1:4), sou dit kon beteken dat dit uiteindelik by wyse van spreke saam met die nuwe Jerusalem uit die hemel sal neerdaal op die nuwe aarde?

En dan die gedagte dat die Here Jesus vir ons gaan plek berei het en ons dan na Hom toe sal kom haal, en dat ons na ons dood in die hemel ‘n vaste gebou het, en dat Paulus op pad is na die hemelse koninkryk (Joh 14:2 ev; 2 Tim 4:18; 2 Kor 5:1). Sou dit kon beteken dat Jesus ons by sy wederkoms kom haal na die plekke wat Hy in die nuwe Jerusalem vir ons voorberei het, die plek wat op die nuwe aarde gaan neerdaal waarheen Hy ons dan neem om ewig by Hom te wees? En net so ons gebou in die hemel en die hemelse koninkryk? Daal dit nie saam met die nuwe Jerusalem uit die hemel op die nuwe aarde neer nie?

En ons hemelverlange? Dit behoort tog nie iets anders te wees as ons verlange na God en sy teenwoordigheid nie? Maar Hy kom mos self uit die hemel neer om op die nuwe aarde by ons te bly. Is dit dan nie op die ou end “hemel op aarde” nie? Dan behou ons die hemel én die aarde, maar dit is die hemel op die aarde, wat beteken dat God sy plan met ons en die aarde uitvoer: Hy saam met ons op die (nuut gemaakte) aarde in sy hemelse teenwoordigheid. (*Tussentoestand, *Nuwe aarde)

Die een nadeel van ‘n eensydige “hemelverlange” en “hemel toe gaan” is dat dit neig om ons te vervreem van die aarde. Die aar­­de is ons woonplek, nou en vir altyd. Op die aarde lê ons ver­antwoordelikheid, nou en vir altyd. Vir die aarde is ons ver­ant­woordelik, nou en vir altyd. Ons het in Genesis 2 selfs die beeld dat ons uit die stof van die aarde gemaak is, en die woord Adam kan verwys na die rooi stof.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Die Hel

Hel/Verderf/Verdoemenis/Vuurpoel

(*Oordeel, *Toorn, *Straf van God) • Doderyk (sjeool, hades) • Hel (gehenna)

Die doderyk (Hebreeus: sjeool, Grieks: hades) kry ons in die Ou Testament en die hel (Grieks: gehenna) in die Nuwe. Verderf, ver­doemenis en vuurpoel is alternatiewe benamings vir die hel.

Ons moet ‘n duidelike onderskeid maak tussen die Ou Tes­ta­ment en die Nuwe. In die Ou Testament is net van die doderyk sprake. Dis eers in die Nuwe Testament dat ons van die hel lees. Volgens die Ou Testament het alle mense na die doderyk gegaan, en was daar geen onderskeid tussen regverdiges en onregver­diges nie. Volgens die Nuwe Testament gaan die goddelose na die hel, ter­wyl die gelowiges uiteindelik na die hemelse heerlikheid van God op die *nuwe aarde gaan.

• Doderyk (sjeool, hades)

Die voorstelling van die Ou Testament is dat die doderyk onder die aarde is en die teenoorgestelde is van die boaardse, hemelse sfeer van lig en lewe. Dis ‘n plek van duisternis en doodse stilte. Alle dooies gaan daarheen en daar is geen onderskeid tussen hulle nie. Dit is ‘n weer­sinwekkende plek en die gelowiges pleit sonder ophou by God om hulle nie daarheen te laat gaan nie. Volgens Job is die doderyk ‘n stikdonker land, ‘n land van don­ker nag met diep duisternis, waar niks georden is nie, ja, waar die lig self donker is (10:21-22). Die psalmdigter praat van die dooies as dié aan wie God nie meer dink nie en van wie Hy sy hand teruggetrek het, en verderaan vra hy retoriese vrae soos: “Sal U met dooies ‘n wonder laat gebeur? Kan gestorwenes opstaan en U loof? Word daar in die graf (‘n ander woord vir doderyk) vertel van u troue liefde? Word daar in die plek waar almal vergaan, van u trou vertel? Sal u wondermag ondervind word in die duisternis van die dood, u redding in die land van vergetelheid?” (88:6, 12 ev).

Hiskia is die klassieke voorbeeld van hierdie weersin in die doderyk. Hy kry die boodskap van Jesaja dat hy gaan sterf, en dan wend hy hom op ‘n dramatiese manier tot God (Jes 38). Hy pleit om nog langer te lewe. Die Here verhoor sy gebed, en dan kry ons sy lied met sy belewing van sy siekte en sy reaksie teen die dood en veral teen die doderyk (38:9-20).

Waarom sien hy nie kans om te sterf nie? Omdat hy na die do­deryk moet gaan. En “in die doderyk kan niemand U loof nie, geen­een wat dood is, kan U prys nie; niemand in die graf dink aan u trou nie! Net hulle wat nog lewe, kan U loof, so doen ek dit vandag” (38:18-19).

Dit klink vreemd om daaraan te dink dat dit juis die vromes is wat nie kans sien om te sterf nie. Waarom nie? Dis duidelik uit die aanhalings wat reeds gedoen is dat dáár geen verwagting meer is van gemeenskap met die Here nie. Hiskia sê: “In die doderyk kan niemand U loof nie. Net hulle wat nog lewe, kan U loof” (38:18-19).

Dit is aangrypend dat sy diepste behoefte, wat nie meer in die doderyk vervul kan word nie, is om God te loof. Is dit ook joune?

• Hel (gehenna)

Dié woord kom van die naam van ‘n dal suid van Jerusalem wat die (Ben) Hinnomdal genoem is. Dit was die stad se vuilgoedhoop wat altyd gesmeul het. Volgens die Nuwe Testament is die hel ‘n vreeslike plek waar ‘n onblusbare vuur brand, ‘n donker plek waar mense altyd sal huil en op hul tande kners, ‘n plek wat gemaak is vir die duiwel en sy engele. Dit word ook die verderf, die vuurpoel, en die verdoemenis genoem (Mark 9:43 ev; Matt 25:30; Op 20:14 ev; 2 Tess 1:9).

Die gedagte van ‘n massa mense wat vir ewig in die aller­vrees­likste smarte sal wees, is vir ons moderne lewensgevoel so aanstoot­lik dat dit omtrent heeltemal uit die woordeskat van die Christen­dom verdwyn het. Dis seker net in uitsonderlike gevalle dat daar nog ernstige aandag daaraan gegee word. Dit is ook moeilik om sinvol in verband gebring te word met ‘n God van liefde.

Maar ons moet ook nie ons moderne menslikheidsgevoel ver­absoluteer nie. Daar is inderdaad harde kante aan die boodskap van die Bybel wat waarskynlik eerder bedoel is om ons te waar­sku as om redenasies uit te lok.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Heilsweg (8)

Uit God gebore: ‘n merkwaardige begrip

Ons besef nie altyd hoe merkwaar­dig die begrip “wedergeboorte” is nie. Daar word ‘n hele paar voor­stellings vir die skeppingswerk van God gebruik (*Skepping), soos skepping deur die woord, skep­ping deur skeiding, skep­ping deur iets voort te bring. Hierdie voor­stellings kom ook al­mal voor by die volke rondom Israel. Eint­lik het Israel geen eie skeppingsvoorstellings nie. Hulle deel hierdie voorstellings met die ander volke. Maar hulle maak wel ‘n keuse. Daar is sekere voorstellings wat hulle nie gebruik nie, juis omdat hulle weet dit pas nie by hulle God nie.

Een van die voorstellings wat hulle nie gebruik nie, is skep­ping deur geboorte. Dit was algemeen by die ander volke. Veral die mense sou so geskape wees: ‘n manlike god en ‘n vroulike god sou gemeenskap gehad het en daaruit sou die eerste mense ge­bore ge­wees het. Dikwels was dit dan juis die koninklike familie wat so geskape sou wees. Dit het natuurlik aan hulle ‘n besondere status gegee: hulle was goddelik. Hulle is tog uit gode gebore.

Daar is minstens twee redes waarom Israel nie hierdie voor­stel­ling gebruik het nie. Daar is maar een ware God, daar is nie manlike en vroulike gode nie. En die mense stam nie van God af nie, hulle is deur God gemaak. Hulle is dus nie goddelik nie, net soos die res van die skepping. Net God is God en Goddelik. (*Skepping)

Maar juis dit alles maak dit soveel merkwaardiger dat die Nu­we Testament dan tog gelowiges in hierdie unieke ver­hou­­ding tot God laat staan as “kinders van God”, en dat die ge­boor­tevoorstel­ling inderdaad gebruik word: hulle is “uit God gebore”, en “God se saad” is in hulle. Petrus sê dieselfde in ‘n ander woord: Gelowiges kry deel aan die Goddelike natuur (2 Pet 1:4). Dit is nie regtig so ver van Paulus se boodskap af nie dat ons deur die doop aan Christus se sterwe en opstanding deel kry sodat Christus nou ons lewe is (Kol 3:4).

Die Katolieke praat van die vergoddeliking van die mens. Ons as Protestante het tereg nog altyd gehuiwer om dit te sê, maar die begrippe “kinders van God” en “uit God gebore” gee ons ‘n on­ge­looflike naby verhouding met God, ‘n verhouding wat ons nie deur die skepping gekry het nie. Tereg skryf Johannes dat ons nie van nature (kragtens die skepping) hierdie verhouding met God het nie, maar net kragtens die wedergeboorte.

‘n Paar slotopmerkings oor wedergeboorte

Eerstens moet ons oppas vir die manier waarop sommige “weder­geboorte” met geboorte vergelyk en dan allerlei afleidings daaruit maak. Om­dat ons by ons geboorte heeltemal passief is en geen by­drae maak nie, sou dit dan ook so wees by ons wedergeboorte. Ons is vol­kome passief. God alleen doen alles. Ons moet eenvoudig wag tot iets met ons gebeur, en dan kan ons eers reageer. Veral mense wat nog in die ou terme dink van een gebeurtenis na die ander (eers wedergeboorte, en dan bekering), beweer dan dat ons van ons kant niks kan doen nie.

Dit is ‘n afleiding wat nie pas in die klassieke hoofstuk oor die wedergeboorte nie. Dit is nie waar dat Jesus vir Nikodemus sê, of selfs net impliseer, dat hy eers moet wag tot iets met hom gebeur, en voor die tyd nie kan reageer op die evangelie nie. Inteendeel. Jesus rig ‘n appèl tot Nikodemus. As Nikodemus vra hoe dit moont­lik is om nog ‘n keer gebore te word, is Jesus se reaksie nie dat hy moet wag tot God iets doen nie. Jesus roep hom dringend op tot geloof (Joh 3:10-15). Die boodskap oor die wedergeboorte loop juis uit op die bekendste heilsaanbod in die hele Bybel waarin die persoonlike verantwoordelikheid ten sterkste beklemtoon word (3:16). En die vervolg van die hoofstuk is ‘n herhaling van die belangrikheid dat ‘n mens moet glo (3:17-21).

Die reeks begrippe wat gebruik word vir die wyse waarop ons aan die heil deel kry, gee ‘n besonder ryk, gevarieerde beeld. Daar is geen manier waarop hierdie begrippe ervarings kan voorstel wat een na die ander gebeur nie.

Skrywer: Prof Adrio König