Die Groot Geloofswoordeboek: Heilsorde

Die begrip “heilsorde” word soms in die plek van *heilsweg ge­bruik. Die gedagte is dan dat daar ‘n bepaalde volgorde is waarin ‘n mens aan die heil deel kry. Basies het die verskil gewoonlik ge­gaan oor die vraag of dit eers wedergeboorte en dan bekering is, of eers bekering en dan wedergeboorte. (*Heilsweg) Die vraag kan ook breër gestel word en meer elemente insluit, maar dan word dit gou duidelik dat die vraag waarskynlik verkeerd gestel is. Dink maar aan die volgende lys en probeer dit alles in volgorde plaas: wedergeboorte, bekering, geloof, regverdiging, redding, verlossing, sondevergifnis, sondebelydenis, aanname, kindskap, en daar is meer.

Daar is geen manier waarop hierdie begrippe een na die an­der sinvol in ‘n bepaalde volgorde geplaas kan word nie. Onder *heilsweg word die moontlikheid bespreek dat dit glad nie so­veel verskillende ervarings is wat een na die ander in ‘n mens se lewe voorkom nie, maar dieselfde ervaring wat van twee kante af met verskillende woorde beskryf word: van God se kant en van die mens se kant. Indien dit die geval is, kan die hele verskil oor wat eerste is, wedergeboorte of bekering, in ‘n ander lig gesien word.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Heiligmaking

Heiliging/Heiligmaking • Vereniging met Christus • Krisisse

Wanneer die begrip *heilsweg bespreek word, word beklemtoon dat dit om een sentrale ervaring gaan en dat sake soos *weder­geboorte en *bekering nie verskillende ervarings is wat na mekaar volg nie. Dit is egter anders by heiligmaking. Die begrippe wat die heilsweg beskryf, dui almal op die begin of die manier waarop ‘n mens deel kry aan die heil. Maar die begrip heiligmaking dui op ‘n volgende fase. As kind van God het ‘n mens ‘n lewe voor jou om Hom te dien. Hierdie daaglikse lewe wil Hy deur die krag van die Heilige Gees nuut maak. Dit is heiligmaking.

Soos by regverdiging en *regverdigmaking, kan ons onder­skei tussen heiliging en heiligmaking. Heiliging is God se daad om ons af te sonder vir Hom, net soos regverdiging sy daad is om ons regverdig te verklaar. Heiligmaking is ‘n voortgang of ont­wikkeling in ons lewe in verhouding met die Here waarin ons al meer die sonde afsterf en ons lewe al meer aan Hom toewy.

Daar is verbande tussen heiligmaking, regverdigmaking en voortgaande *bekering. In beginsel het al drie te doen met die ver­andering van ons lewe om in gehoorsaamheid aan God Hom en ons naaste in liefde te dien.

Heiliging

Kom ons kyk eers na heiliging. Dit is opvallend dat die ge­meen­telede in die Nuwe Testament “heiliges” genoem word ook al is daar opvallende en ergerlike sondes in hul lewe. In nu­wer vertalings is dit nie meer so duidelik nie omdat aller­lei verduidelikings van begrippe gegee word. Maar ouer verta­lings dui daarop dat dit ‘n staande gebruik was. Die gemeente in Korinte, waar daar sondes voorgekom het waarvan Paulus skryf dat ‘n mens dit nie eens on­der heidene kry nie, word aange­spreek as “geheiligdes in Christus Jesus”, “geroepe heiliges” (1 Kor 1:2, 1953-vertaling). Lees gerus die groet aan die begin van byna elke brief.

Die spesifieke uitdrukking “geheiligdes in Christus Jesus” is belangrik. Die “in” beteken iets soos: “omdat julle verbonde is aan.” Ons verbondenheid aan Christus beteken iets. Ons lees el­ders in Korintiërs van Christus Jesus: “Hy het vir ons geword die wysheid wat van God kom: die vryspraak, die heiliging en die verlossing” (1 Kor 1:30). Hy is dus ons vryspraak en Hy is ook ons heiliging. Dit beteken God spreek ons vry (regverdiging) en verklaar ons heilig op grond van wat Christus gedoen het. Daarom is ons vry voor God, én is ons heilig. Heilig beteken hier: afgesonder vir God eenkant gesit om volkome aan Hom te behoort, om volkome tot sy beskikking te wees.

Dit het nie betrekking op die etiese kwaliteit van ons lewe nie, maar op ons posisie, ons status, op die doel wat God met ons het. In ons heiligmaking moet dit verwerklik word wanneer ons lewe al meer verander word om aan God en Christus s’n te herinner. (*Beeld van God)

Dit is eers as ons by heiligmaking kom dat dit regtig ‘n nuwe fase in die heilsweg is. Nou gaan dit om die werklike verandering van ons lewe. Om hierdie verandering te verstaan moet ons eers kyk wat ons vereniging met Christus beteken.

Heiligmaking

Ons heiligmaking is ons deelname aan Chris­tus se lewe. In die mate waarin ons daarin slaag om met ons ou lewe in diens van die sonde op te hou (wat ons kan doen omdat ons deel in Christus se dood vir die sonde) en ons lewe saam met Christus te leef, in die mate hou ons op met die sonde en leef ons volkome vir Hom (Rom 6).

Vir Paulus is dit een van die vreemdste dinge in ons lewe as ge­lowiges, dat ons so sukkel om met ons ou lewe op te hou en ons nu­we lewe saam met Christus voluit te leef. Daar is ‘n sin waarin dit onlogies en onverstaanbaar is. Ons is dood vir die sonde (Rom 6), maar ons leef nog daarin. Ons lewe vir God saam met Christus (Rom 6:11), maar ons is steeds traag om God te dien.  Dit is deel van die onverstaanbaarheid van die *sonde wat in beginsel onverstaanbaar is en nie net moeilik is om te verstaan nie.

Tog is daar ‘n paar ligpunte. Die eerste is dat dit nie ons is wat onsself moet doodmaak vir die sonde nie. Dis ‘n gawe wat ons by die doop en deur die geloof ontvang. Ons moet net leer om in ter­me daarvan te leef. Dieselfde geld van ons opstanding saam met Christus en ons aandeel aan sy oorwinningslewe oor die sonde. Daar is iets daarin dat ons ons daarin moet inoefen om aan sy lewe deel te neem, om daagliks sy lewe te leef en nie ons eie nie. Dis goed om dikwels daaraan te dink dat jou doop jou begrafnis was, of liewer jou deelname aan sy begrafnis, en ook dat jou doop jou opstanding was, of liewer jou deelname aan sy opstanding. Gaan elke dag met dié geloofswaarheid binne en oefen hierdie soort lewe.

Die tweede ligpunt is die *Heilige Gees. Ons lees veral in Galasiërs van die *vrug van die Gees in ons lewe (5:22-23). Dis ‘n wonderlike versameling deugde: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelikheid, goedhartigheid, getrouheid, nederigheid, self­be­heersing. Dis is nie die vrugte van die Gees (meervoud) nie, maar die vrug van die Gees. Die gedagte is dat dit ‘n eenheid is wat ons as geheel ontvang. Elke mens kry nie een vruggie soos elkeen een gawe kry om die ander mee te bedien nie. Die vrug kom as ‘n eenheid in elke mens se lewe voor. Of is dit? In wie se lewe?

Is dit nie ‘n wonderlike beskrywing van Jesus se lewe nie? Lees weer die lys deur.

Wat beteken dit? Onthou, dis nie die vrug wat jy moet dra nie. Dis die vrug van die Gees, die vrug wat die Gees dra. Nuwer vertalings laat mooi uitkom dat dit inderdaad die bedoeling is wat Paulus met “vrug” het. Een vertaling lui: “die vrug wat die Gees laat groei,” en ‘n ander: “die vrug wat die Gees voortbring.”

Waar groei hierdie vrug? In jou lewe. Dit beteken jou inoefening om nie jou eie lewe te leef nie, maar om jou deelname aan Christus se lewe te leef, is nie jou pogings nie, maar jou oorgawe aan die Heilige Gees. Op die ou end is dít heiligmaking: die Gees wat ons leer om ons lewe te leef as ons aandeel aan Christus se opstandingslewe. Wat sou *vervulling met die Gees anders kon beteken?

Vereniging met Christus

Dit is ‘n begrip wat ons nie dikwels gebruik nie. Behalwe ‘n enkele keer by Johannes (Joh 15) kom dit net by Paulus voor, en by hom kom dit in verskillende vorme en male sonder tal voor. Hy gebruik sowel “in Christus” as “saam met Christus”. En dan is daar ook nog die beeld dat gelowiges lede is van die liggaam van Christus. Dit is eintlik naas *regverdiging sy geliefde terme.

Deur die *doop en die *geloof word ons op ‘n merkwaardige manier met Christus verenig. Ons word saam met Christus ge­krui­sig, saam met Hom begrawe en opgewek, sit saam met Hom in die hemel en sal weer saam met Hom kom by sy wederkoms (Rom 6; Ef 2:4-8; Kol 2-3:4). Paulus dink baie realisties daaroor. Dit hou verband met sy gedagte dat die gelowiges die liggaam van Christus is, en elke lid ‘n ledemaat van dié liggaam. Dit beteken dat elkeen op ‘n manier deel het aan alles wat Christus beleef het en nog beleef.

Daar is ook ‘n interessante wederkerigheid in hierdie ver­hou­ding. Ons is in Christus én Hy is in ons (Rom 8:1, 9-11; Gal 2:19-20). Dit is inderdaad ‘n tipiese manier om ‘n baie naby ver­houding uit te druk. Ons ken dit self. Ek sal sê my vrou het vandag diep in my hart ingekruip met wat sy gedoen het. Ons sê ook ek het my hart vir Jesus oopgemaak, en nou is Hy in my hart. Ons bedoel niks meer as ‘n baie naby liefdesverhouding nie.

Maar dit is ook meer. ‘n Mens kom nie daarvan weg dat Pau­lus iets van ‘n werklike vereniging tussen Christus en ons beleef het nie. Sy liggaamgedagte is baie realisties. Die verhouding Christus-gelowiges is nie net soos ‘n liggaam nie, ons is sy lig­gaam. Hoe ‘n mens dit dus ook al moet verstaan, ons deel reg­tig in sy kruis (sodat ons regtig kan ophou met ons sonde) en in sy opstanding (sodat ons ons lewe volkome aan Hom kan wy). En dit is presies die punt van waar ons kan begin om oor heilig­making te dink. (*Perfeksio­nis­me)

Krisisse

Daar is heelwat Christene wat sterk voel oor sekere krisiserva­rings wat noodsaaklik is in ons lewe. Bo en behalwe die geloof in Jesus, moet daar allerlei ander dinge kom, soos *algehele oor­gawe, *doop met die Heilige Gees, *vervulling met die Heilige Gees, *tweede ge­nadewerk. Dit is inderdaad nodig dat Christene van tyd tot tyd nuwe ervarings met Christus deur die Gees het. ‘n Verhouding moet nuwe ervarings en nuwe hoogtepunte kry. Daar is baie ruimte vir groei in die geloofslewe. Maar dis nie duidelik dat daar een enkele ervaring is wat alle Christene moet hê nie. ‘n Mens se ervarings met die Here sal ook saamhang met jou persoonlikheid. Elke mens loop iets van ‘n eie pad met die Here. En verder sal die tipe ervaring, en die interpretasie wat jy daaraan gee, sterk beïnvloed word deur die groep waarvan jy deel is. Dis nie onmoontlik dat twee groepe presies dieselfde ervaring het, maar dit verskillende name noem nie.

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Halleluja

Dit is, net soos “amen”, ‘n Hebreeuse woord wat nie vertaal is nie, maar net in ons letters oorgeskryf is. Dit kom van twee woorde af. Die “hallelu” is ‘n werkwoord wat ‘n oproep is om te loof/prys/ver­heerlik, en die “ja” is ‘n verkorte vorm van Jahwe, die *Naam van God wat gewoonlik met *”Here” vertaal is. Halleluja beteken dus iets soos: “Laat ons die Here prys/loof.”

Skrywer: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Heil

Heil – ‘n omvattende begrip

Die groep woorde wat hier saam behandel word, kan vir baie lesers na strange bedfellows lyk, maar dit sal gaandeweg dui­delik word dat hulle baie goed by mekaar pas.

“Heil” is ‘n woord met ‘n baie ryk betekenis. Dit kan goedskiks weer­gegee word met iets soos: “Dit gaan goed,” maar dan in ‘n om­vattende sin. “Heil” hou verband met “heel”, en “heel” beteken dat iets nie gebreek en stukkend is nie. Dit gaan veral om dit wat God doen. Hy maak heel wat stukkend is. Daar is mense wat graag praat van “sieleheil”. Hulle bedoel dat die Here ‘n sondaar se ver­hou­ding met Hom weer heelmaak, regmaak, dat Hy ‘n mens se son­de vergeef en hom of haar as sy kind aan­neem.

Maar heil sluit baie meer in. God het alles gemaak, en alles is deur ons sonde aangetas. Daarom wil Hy weer alles heelmaak en in sy heil laat deel. Ons sien dit duidelik in Jesus se aardse bediening. Hy vergeef nie net sonde nie, Hy genees mense, Hy gee mense in die woestyn kos en Hy bevry hulle van die mag van die duiwel wat hulle lewe verskeur. (*Wonderwerke)

Die besetene van Gadara is ‘n sprekende voorbeeld. As jy wil lees van ‘n mens wie se lewe aan repe geskeur is deur bose magte, lees Markus 5:3-5. En as Jesus hierdie arme mens van die bose verlos, lees ons presies die teendeel: hy sit met klere aan en by sy volle verstand (5:15). Dit is heil. Dit maak ons hele lewe heel, nie net ons “*siel”, ons verhouding met die Here nie. In Han­de­linge gebruik Petrus dieselfde Griekse woord vir die man wat gesond gemaak is en die verlossing in die Naam van Jesus (4:9, 12). Genesing is deel van die heil wat Jesus bring.

Dit kom nog sterker na vore in die *opstanding. Vir Paulus is die hele evangelie op die spel as Jesus nie opgestaan het en ons nie sal opstaan nie (1 Kor 15). God het ons gemaak soos ons is, en Hy red ons soos ons is. En omdat ons liggaamlike wesens is, is die opstanding ‘n wesenlike deel van die heil, van God se heelmaakproses.

Uiteindelik sien ons dit op die laaste bladsye van die Bybel die dui­delikste. Die Bybel eindig met die nuwe aarde. Selfs die aarde is deur die Bose aangeval en verrinneweer. Daarom gee Jesus mense in die woestyn kos, maak Hy ‘n storm stil, en vervloek Hy ‘n vyeboom wat nie vrugte aanhet nie. Die aarde is gemaak om die mense te onderhou, nie om die mense se lewens te bedreig nie. En uiteindelik sal Hy dan volgens sy belofte die aarde nuut maak sodat daar geen siekte en dood en trane meer sal wees nie. Dan dra die bome elke maand vrugte. Dan het Hy alles nuut/heel gemaak (Op 21:4, 5; 22:2).

Heil is omvattende heelwees soos God dit bedoel het. En Hy wil sy hele skepping heelmaak.

‘n Heel natuur

Daarom is die toestand van die natuur van groot belang (Eko­logie). Ons kan nie ongeërg aangaan en op die ou end die om­ge­wing besoedel en die hulpbronne uitput of die aarde oor­bevolk nie. ‘n Beheersde, verantwoordelike gebruik van die na­tuur is ‘n deel van die evangelie. Dit word nie in die Bybel beklemtoon nie (al staan Gen 2:15 wel daar) omdat daar in daardie tye nog nie dié soort probleme was wat ons vandag ervaar nie. Ons het hier ‘n in­teressante voorbeeld daar­van dat ons soms uit gegewens in die Bybel gevolgtrekkings moet maak wat nie só in die Bybel self uit­gespel word nie. By die *kinderdoop en die Sondagviering (*Son­dag) het ons dieselfde situasie.

Ons het wel alreeds in die Bybel spore daarvan dat alles in die natuur nie in orde is nie. Die profesieë oor die Messiaanse ryk beeld ‘n ander natuurprentjie uit as waaraan ons gewoond is, met lui­-perds en bokkies, en slange en kinders wat saam is (Jes 11:6-8).

En die hemel?

Dit kan ‘n leser opval dat die woord *”hemel” glad nie gebruik is in hierdie beskrywing van heil nie. Daar is baie Christene wat dadelik aan die hemel dink as dit om heil gaan. Hulle praat dan ook by voorkeur van “saligheid“. Om hemel toe te gaan is vir hul die eintlike inhoud van die heil of saligheid.

In die Ou Testament is daar geen “hemelverwagting” of “he­mel­­verlange” nie. In die Ou Testament beteken heil om in hier­die lewe op hierdie aarde (heel spesifiek in die land Kanaän in die om­ge­wing van Jerusalem en die tempel) in ge­meenskap met die Here te leef en sy seën te beleef in die vorm van voorspoed. Voor­spoed sluit dan goeie oeste in, vrede, ge­sond­heid, vry van vyan­de. (*Voor­spoedsevangelie) Maar in dit al­les is die gemeenskap met die Here die oorheersende faktor.

Daar is geen hemelverlange nie. Daar is selfs uitsprake wat dit uitsluit, soos: “Die hemel is net vir die Here, maar die aarde het Hy aan die mense gegee” (Ps 115:16). Waar daar van hemel en aarde in een asem sprake is, oorheers die belangstelling in die aarde heeltemal (Gen 1). Ons kry dit selfs nog in die Nuwe Testament waar ons lees van ‘n nuwe hemel en ‘n nuwe aarde, maar al wat werklik in besonderhede bespreek word, is die nuwe aarde/Jerusalem (Op 21-22). Daarom verdwyn die belangstelling in die aarde ook nie in die Nuwe Testament nie.

Heil op aarde

Omdat heil lewe-in-gemeenskap-met-die-Here-op-die-aarde is, is daar in die Ou Testament ook geen belangstelling in “die lewe na die dood” (*Dood) nie. Daar was ook geen gedagte van sinvolle lewe na die dood nie. Eers deur die geloof dat daar ‘n opstanding is, wat baie laat in die Ou Testament ontwikkel, word die moontlik­heid geskep dat iemand kan uitsien na die dood (Fil 1:21 ev). En dit word eers ‘n werklikheid deur Jesus se *opstanding omdat Hy die mag van die dood breek.

Omdat hierdie lewe die enigste geleentheid was om die heil as die gemeenskap met die Here te geniet, is die gelowige van die Ou Testament verward as dit sleg gaan met hom of haar. In die Ou Tes­tament seën God juis sy kinders en straf die on­ge­hoorsames. As gelowiges dan ly, was dit onbegryplik en het dit dikwels hulle geloof aangetas. Dink maar aan die geloofstryd van die digter van Psalm 73. Hy skryf selfs dat hy byna sy geloof verloor het (73:2).

Heil en aarde kan nooit van mekaar losgemaak word nie. God het die aarde gemaak om hier in gemeenskap met ons te leef, en Hy laat vaar nie die werk van sy hande nie (Ps 138:8). Trouens, die Bybel eindig met die wonderlike perspektief dat die hemel op die nuwe aarde sal neerdaal. Immers, die hemel is God se woonplek, en as Hy dan op die nuwe aarde by ons kom woon, kom die hemel ook na ons toe. Dan sal dit in die volle sin van die woord “hemel op aarde” wees. Dis ‘n wesenlike deel van die evangelie.

Daar is wel in die Nuwe Testament uitsprake wat mense laat dink aan die hemel. Daar is veral Jesus se belofte dat Hy vir sy kinders plek gaan berei en hulle dan sal wegneem om by Hom te wees (Joh 14:3). Hierdie uitspraak laat egter genoeg ruimte vir die perspek­tief in Openbaring 21-22 dat die nuwe Jerusalem uit die hemel op die nuwe aarde neerdaal en God en die Lam (21:22) dan by ons kom woon. Nadat sy kinders in die lug opgeneem is by die wederkoms (Joh 14:3; 1 Tess 4:17), sal ons as die inwoners van die nuwe stad saam met Hom op die nuwe aarde neerdaal. Onthou, die nuwe Jerusalem is die stad én die bruid in die stad (Op 21:2).

Heil – ‘n heel lewe

Vir ons persoonlike lewe het die betekenis van heil as ‘n heel lewe besondere betekenis. Ons is sondaars met stukkende lewens wat deur sonde verskeur is. En uit genade kom die Here ons deur die Gees weer heelmaak. Die begrip *wedergeboorte het byna dieself­de betekenis: die Here laat ons weer/nog ‘n keer/oor gebore word om­dat ons eerste geboorte nie genoeg was nie.

In heil gaan dit om die volheid van die lewe in gemeenskap met God en met ander mense, veral ander kinders van God. Dat ons heelgemaak word, het die implikasie dat ons gemaak word wat ons eintlik bedoel is om te wees. Dit beteken dat ons ten volle mens ge­maak word, nie engele of bonatuurlike wesens nie. God het ons as mense gemaak, en Hy herstel ons na sy oorspronklike bedoeling.

Maar mense het ‘n geweldige roeping. Ons is gemaak as die *beeld van God. Dit beteken dat God ons weer in staat stel om sy doel met ons te bereik: om Hom te verteenwoordig of teen­woordig te maak. Daar is vir mense geen hoër roeping as om mense te wees nie: beelde van God.

Dit bring ‘n baie bekende uitdrukking onder verdenking: “Ek is ook maar net ‘n mens.” Ons gebruik dit gewoonlik om onsself te verontskuldig as ons, dikwels die hoeveelste keer, iets verkeerd ge­doen het. Maar as God bedoel het mense moet sy beeld wees, sou dit nader aan die waarheid wees om te sê: “Ekskuus, ek is nog nie heeltemal ‘n mens nie.” God het ons nie bedoel om te misluk nie, maar om te slaag. En deur die krag van die Gees kan ons. (*Per­feksionisme)

Skrywer: Prof Adrio König