Die Groot Geloofswoordeboek: Ballingskap

Die ballingskap (exile) was die vernietigendste ervaring wat Israel ooit in die tyd van die Ou Testament beleef het.

Eintlik was daar twee ballingskappe. Die stamme van die Noord­ryk (“Israel”) is alreeds in 722 vC weggevoer, en Juda in 586 vC na ‘n kleiner wegvoering (597). “Israel” het nooit teruggekom nie, maar Juda wel teen 539. Soms word Juda ook “Israel” genoem.

As “Israel” nooit teruggekom het nie, klink dit vreemd dat ons la­ter in die Nuwe Testament tog nog lees van mense uit hier­die stam­me. So was daar Anna uit die stam van Aser (Luk 2:36). Maar die stam Aser is dan een van die tien stamme wat in 722 wegge­voer is en nooit weer teruggekom het nie. Ons moet onthou dat nie alle mense tydens so ‘n ballingskap weggevoer is nie. Dit sou selfs glad nie eens moontlik gewees het nie. Hoe sou die verowe­­raar al die bejaardes en klein kindertjies met daardie ou voertuie deur die woestyn kon wegkry? En waarom sou hulle pro­beer?

Trouens, dit help as ons vra: Waarom het hulle in die geheel ‘n “volk” weggevoer? Om goedkoop arbeid te kry. Dit beteken dat hulle die mense wat kon werk, veral die jong mans en jong mei­sies, weggevoer het, die room van die volk. Maar daar het genoeg oueres en kreupeles en klein kindertjies oorgebly om weer voort te plant. Die *Samaritane was die gevolg van die ondertrouery tussen hierdie Jode wat agtergebly het en die veroweraar se mense wat hier ingetrek het.

Die ballingskap was in ‘n hele paar opsigte ‘n keerpunt in die ge­skiedenis van Israel. Dit was so ‘n vernietigende gebeurtenis dat sekere leiersgroepe dubbel seker wou maak dat so iets nooit weer gebeur nie. Dit het beteken dat hulle die wet van God ern­stiger as ooit tevore opgeneem het en seker wou maak dat dit tot op die letter uitgevoer word. Dit het gelei tot ‘n nuwe vorm van wettisisme/moralisme wat veral deur die Fariseërs ontwikkel is.

Tydens die ballingskap het Israel ook met ‘n apokaliptiese wêreld­beeld (*Apokaliptiek) in aanraking gekom en baie daar­van oorgeneem. Dit het in die Ou Testament veral neerslag ge­vind in Daniël waar ons dan ook vir die eerste keer van die *op­stan­ding aan die einde van die geskiedenis lees (12:2). Hierdie wêreld­be­skouing vorm later die agtergrond van Jesus se optrede en toe­koms­verwagting.

Woorde gemerk met ʼn * word elders ook bespreek

Outeur: Prof Adrio König

Die Groot Geloofswoordeboek: Apokaliptiek(2)

Apokaliptiek

Die woord “apokaliptiek” is afgelei van ‘n Griekse woord. Dit dui op ‘n wêreldbeskouing met sterk bonatuurlike elemente, soos bo­se magte wat die natuur en die mense aanval, goeie magte wat die kinders van God beskerm, wonderwerke, ‘n bonatuur­li­ke wêreld­einde wanneer die sterre sal val, Christus weer sal kom, die dooies sal opstaan, die hele mensdom geoordeel sal word en die aarde nuut gemaak sal word. Dit is ‘n wêreldbe­skouing wat eers laat in die tyd van die Ou Testament ontwikkel het, eers tydens en na die ballingskap, en eintlik omtrent net in Daniël voorkom behalwe vir ‘n paar hoofstukke elders, soos Jesaja 24-27 en Sagaria 9-14. Dit kom egter sterk na vore in die *Apo­krie­we boeke wat ná die balling­skap geskryf is en deel van Jesus en die dissipels se “Bybel”, die Ou Testament, was. Hulle was dus tuis in hierdie wêreldbeskouing, en Jesus het self in hierdie terme oor sy tyd en die toe­koms gepraat.

Ook ander belangrike groepe onder die Jode het dit aanvaar, al was daar interessante verskille. Die Fariseërs het aanvaar dat daar ‘n opstanding sal wees teenoor die Sadduseërs wat dit nie aanvaar het nie. Hulle het trouens net die eerste vyf boeke van die Bybel aanvaar.

Jesus self sluit sterk aan by hierdie siening. Die *koninkryk van God wat Hy verkondig en laat aanbreek het (Matt 12:28; Luk 11:20), was deel van hierdie apokaliptiese (“bonatuurlike”) wê­reldbeeld. Wat Jesus uniek maak, is dan ook nie dat Hy ver­kon­dig dat daar ‘n opstanding sal wees nie. ‘n Groot deel van die Jodedom, insluitend die Fariseërs, het dit in elk geval geglo (Joh 11:24). Wat Hom uniek maak, is die feit dat Hy self opgestaan het en daarmee die verwagting van die opstanding in vervulling laat gaan het en bevestig het dat Hy alreeds in die *eindtyd geleef het (Hand 4:2).

Woorde gemerk met ʼn * sal elders volledig bespreek word.

Outeur: Prof Adrio König

Reuse in die Bybel – Marius Nel

Elmarie Potgieter vra:

In Genesis voor die Sondvloed lees ons oor die hemelwesens wat afgekom het aarde toe en uit hulle is Reuse gebore. Daarna het die Sondvloed gebeur en dus almal is dood. My vraag is, later in die Bybel lees ons van Dawid en Goliat, waar Goliat gesê is as ‘n Reus. Hoe het daardie Reus dan ontstaan, of was sy voorkoms slegs as Reus omdat Dawid bietjie kleiner was?

Antwoord:

Dr Marius Nel antwoord:

Ek dink jy is reg. Die gebruik in die Bybel om na ‘n reus te verwys, is idiomaties van aard, nes ons vandag na iemand verwys wat baie groot en lomp is.

Dankie vir jou vraag!

Outeur: Dr Marius Nel

Psalm 16:3 – Marius Nel

Lou Pistorius vra:

Mens moet dit seker nie so letterlik sien nie, maar hoe werk dit dat Psalm 16:3 in 1953 lui: “Maar aangaande die heiliges wat op die aarde is, sê ek: Hulle is die heerlikes in wie al my behae is,” maar 30 jaar later “die afgode in die land, so aantreklik vir baie – met hulle wil ek niks te doen hê nie?” (Nie dat ek so slim is om dit agter te kom nie; Brian Doerksen het die teks by ‘n konsert aangehaal, en dit was vir my so treffend, toe voel ek bietjie afgehaal toe sy “godly men” op pad huis toe in afgode verander het!

Antwoord:

Dr Marius Nel antwoord:

Jou oplossing lê in die voetnoot wat die NLV hier invoeg, dat die teks plek-plek onverstaanbaar is. Jy sal sien dat die NLV (Nuwe Lewende Vertaling) ook kies om met “heiliges” te vertaal maar die Hebreeus is korrup oorgelewer en ‘n mens moet hier gaan kyk wat antieke vertalings gedoen het. Sommige het gekies om met “heiliges” te vertaal, en ander met “afgode”.

Laat weet as ek verder moet verduidelik.

Outeur: Dr Marius Nel