Aborsie: Inleiding – Coen Slabber

Daar is veral twee vrae wat die aborsiedebat oorheers:

(1)    Is aborsie ʼn morele besluit vir ʼn individuele vrou gegewe haar spesifieke omstandighede? Hierdie omstandighede mag wees haar godsdiens, ouderdom, huwelikstatus, gesondheid, ekonomiese status, ondersteuningstelsel, ens. As ʼn vrou swanger is en sy wil nie wees nie, wat is die beste oplossing vir haar, die pasgeborene en ander mense betrokke (ouers, eggenoot, ens). Sy het basies drie keuses:

• Gaan voort met die swangerskap en bevalling en maak die baba groot.
• Gaan voort met die swangerskap en bevalling en gee die baba oor vir aanneming.
• Termineer die swangerskap.

(2)    As ʼn vrou, nadat sy haar geneesheer geraadpleeg het, besluit dat sy ʼn aborsie verkies, mag die staat ʼn aborsie verbied?

Dit is veral hierdie tweede vraag wat vurige debat ontlok. Daar is twee denkstrome oor hierdie vraag:

(a)    Die pro-lewe, anti-aborsie voorstanders. Hulle glo dat die staat die vrou se besluit kan omverwerp en van haar verwag dat sy met die swangerskap moet voortgaan. Hierdie verbod is absoluut (dit geld in alle gevalle) of geld net vir sekere gevalle (daar mag gevalle wees waar dit wel gedoen mag word). Hierdie mense se benadering berus daarop dat hulle glo dat lewe begin by bevrugting en dat hierdie embrio sekere fundamentele menseregte het. Dit sluit uiteraard die mees basiese reg – die reg tot lewe – in.  Hier gaan dit oor twee mense – die moeder en haar embrio.

(b)   Die pro-keuse voorstanders. Hulle glo dat die staat nie met die vrou se besluit mag inmeng nie. Sy het die reg om ʼn aborsie te verkies. Jy kan tog nie ʼn vrou dwing om voort te gaan met haar swangerskap en geboorte nie. Voorstanders van hierdie siening glo dikwels dat lewe eers heelwat later as by bevrugting begin – sommige glo selfs so laat as by geboorte.

[Binne hierdie twee groepe is daar verskille waarvan ons nie hoef kennis te dra nie.]

Die probleem is dat meeste literatuur of sterk pro-keuse of sterk pro-lewe is. In beide is die gebrek aan objektiwiteit ʼn probleem. Data word verdraai; data wat nie hulle standpunt ondersteun nie, word geïgnoreer.

Definisies

Die probleem is dat die verskillende groepe in die debat verskillende definisies gebruik (om in te pas by hulle standpunte). Die groot verskil is op watter punt lewe begin. (In hierdie reeks het ons reeds ʼn hele artikel daaraan gewy.)

• Aborsie: die doelbewuste beëindiging van ʼn swangerskap. Dit sluit uiteraard die verwydering van ʼn dooie fetus en die geboorte van ʼn lewendige baba uit.
• Embrio: ʼn ongebore baba in die proses van ontwikkeling. Dit is die eerste agt weke na bevrugting.
• Fetus: ʼn ongebore baba in die proses van ontwikkeling, maar nou agt weke of meer na bevrugting.

Voorkoms van aborsies

In die VSA eindig ongeveer 25% van alle swangerskappe in ʼn aborsie; in Rusland is dit ongeveer 60%; in Suid-Afrika ongeveer 9%. Baie mense is ongemaklik met die hele idee van aborsies. In die presidensiële verkiesing in die VSA in 1966 het Bill Clinton gesê dat hy ʼn kultuur wil hê waar aborsie “safe, legal and rare” is. Meeste mense voel dat die beste manier om aborsies te verhoed, is deur ongewensde swangerskappe te verhoed. Dit beteken of die gebruik van voorbehoedmiddels of onthouding. Onthoudingsprogramme is nie baie doeltreffend nie – ʼn mislukkingsyfer van meer as 90% in jong meisies wat seksueel-aktief is voor hulle huwelik.

Om doeltreffend te wees moet voorbehoedmiddels voldoen aan die volgende vereistes:

• Dit moet gratis of baie goedkoop voorsien word.
• Dit moet maklik beskikbaar wees
• Mense moet opgelei word om hulle te gebruik (byvoorbeeld kondome).
• Ouers moet ondersteun word.

Nederland het ʼn program ingestel om voorbehoedmiddels aan tieners te voorsien en hulle aborsiesyfer het met 85% gedaal. In die VSA sou dit 200 000 minder aborsies beteken. Die probleem is dat die Rooms-Katolieke Kerk absoluut teen die gebruik van voorbehoedmiddels is. Dit lyk egter of die lidmate die kerk se onderrig verwerp. Nie minder as 97% van vrouens (lidmate van die Rooms-Katolieke Kerk) oor die ouderdom van 18 jaar het voorbehoedmiddels gebruik wat deur die Kerk verbied is.

Gevolgtrekking:

Die aborsie-debat is baie emosioneel. Daar is veral twee groepe wat aan hierdie debat deelneem:

(1)    Die pro-keuse groep: die vrou het die reg om self oor haar eie liggaam te besluit – sy alleen kan besluit of sy met haar swangerskap wil voortgaan of nie. Die staat het geen reg om met haar keuse in te meng nie.

(2)    Die pro-lewe groep: aborsie moet deur wetgewing verbied, of ten minste tot verdienstelike gevalle (voorbeeld: die moeder se lewe in gevaar) beperk word.

Met hierdie as agtergrond gaan ons na die volgende aspekte van aborsie kyk:

(a) Aborsie in antieke tye;

(b) Aborsie en die Bybel;

(c) Aborsie in Suid-Afrika;

(d) Aborsie: Etiese argumente vir en teen; en

(e) Aborsie: die siening van sekere kerke

Outeur: Dr Coen Slabber

Doopgebruike – Jan van der Watt

ʼn Leser vra:

Ons wil graag uitvind wat is die regte formulier van die doop –  by voorbeeld wie moet die kleintjie in bring en wat is die rol van die peet ouers ten tye van die diens. Ons hou `n privaat diens met vriende en familie.

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Daar is nie ʼn vaste formulier vir die doop nie en die gebruike rondom die doop is ook meer kerk en tradisie gebonde. Dit sien ʼn mens as jy na die verskillende maniere kyk waarop verskillende kerke oor die hele wêreld doop. Net ʼn paar opmerkings:

a)      Die lang formulier wat gewoonlik in kerke gelees word se doel is om seker te maak die mense weet waaroor die doop gaan.

b)      Die doop is ʼn gemeenskapsgebeurtenis, met ander woorde, dit word tussen medegelowiges in die gemeente gedoen. Dit beteken nie dat julle nie privaat saam met ʼn groepie gelowiges dit kan doen nie, want so ʼn versameling van gelowiges word in die Nuwe Testament ook ʼn gemeente genoem. Die belangrike is dat die kind nie alleen deur die ouers nie, maar ook deur die mede-gelowiges geestelik versorg moet word. Daarom is die gemeente betrokke.

c)       Die ouers lê namens die kind en voor die kind ʼn belofte af as julle ʼn baba doop. Die ouers beloof dat hulle die kind sal grootmaak binne die riglyne wat God gee, sodat as die kind groot is, hy of sy eintlik niemand anders sal wil dien as God nie.

d)      Die inbring van die kindjie is net ʼn tradisie en nie ʼn Bybelse voorskrif nie. Julle kan doen wat julle voel die beste is.

e)      Peetouers kom uit die verlede uit toe daar gereël moes word wie na die kind kyk as die ouers doodgaan. Die hedendaagse wêreld het egter so baie verander dat pleegouers eintlik nie meer nodig is nie. Dit word gewoonlik via testamente of so iets gereël. Peetouers is deesdae meer ʼn simbool as iets anders. Daar is egter kulture waarin die peetouers nog ʼn belangrike rol speel, maar sover ek weet is dit nie meer so in die Afrikaanse kultuur nie.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Operasies – Jan van der Watt

‘n Leser vra:

Wat sê die Bybel oor operasies. Met ander woorde die sny aan die liggaam/tempel van God

Antwoord:

Die verwysings in 1 Korintiërs 3:16-17 en 6:15-20 na die liggaam as tempel van God gaan binne hul konteks oor die misbruik van jou liggaam in bv. seksuele aksies of ander verkeerde gedrag. Met operasies gaan dit nie om misbruik nie, maar juis om die herstel van die liggaam. God het aan mense die vermoë gegee om sy skepping te kan bestudeer. Medisyne is die gebruik maak van die kennis om iets goed te doen, om lewe te vergemaklik of te verbeter of selfs te red. Omdat die doel van operasies dus presies die teenoorgestelde is van wat in Korintiërs afgekeur word, is die tekste nie van toepassing as dit kom by operasies nie.

Outeur: Prof Jan van der Watt

Lootjies – Jan van der Watt

‘n Leser vra:

Was nog altyd so maklik om die “looitjies trek” ding te omseil deur dit net te vermy. Ek neem net eenvoudig nie deel nie. En dink my uitgangspunt was nog altyd dat elke ou maar self sy gewete in hierdie verband moet ondersoek. Selfs as die skool die rugby raai vir daardie halwe skaap omstuur, word daar net ʼn streep deur getrek met ʼn donasie vir die totale verwagte bedrag. Maar hierdie “trekking” vir ʼn wen het my voorgelê en kry ek dit nou skielik trompop as betrokkene by die finansiële kommissie van die kerk. ʼn Geleentheid om R45,000-00 wins te maak deur die verkoop van kaartjies en deur “trekking” dan ʼn gelukkige wenner – eerste prys ʼn bul en vier verse, tweede prys ʼn twee weke vakansie by die kus ens. – en dit dan vir net ʼn R100-00 ʼn kaartjie. Hierdie “looitjies”, “trekkings” en die “god van geluk” – waar kom ek aan hierdie gevoel dat dit net so verkeerd moet wees…. help asb. (hoop die vraag hierin iewers duidelik). ʼn baie groot dankie

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Lootjies trek, dobbel en sulke dinge laat Christene dikwels wonder oor wat reg is, veral as dit gaan oor dinge soos wat hierbo genoem word. Miskien moet ons net so bietjie agtergrond oor die saak gaan soek.

a)      Hoewel die debat oor dobbel natuurlik baie verfynd is, bly ek hier net by die essensiële punt: waarom is daar geluide teen dobbel? Die basiese vertrekpunt in die argument is dat ʼn mens moet werk vir jou loon en dobbel is ʼn manier om geld te kry deur nie veel te werk nie. (bv. 2 Tessalonisense 3:10-12; Titus 3:14). Dit gaan dus oor werksetiek. Die argument raak natuurlik moeilik vandag as ons kyk hoe mense op die aandelebeurs buitensporige bedrae verdien ens. Daar kom ander argumente by soos dat die risiko hoog is om jou geld te verloor, dat dit met verslawing kan saamgaan ens. Ons hoef nie hier daarop in te gaan nie. Wat wel ons oog moet vang, is dat om geld vir ʼn funksie in te samel en om jou self deur dobbel te verryk nie op dieselfde vlak lê nie. As jy geld vir die rugbyklub insamel, gaan jy tog nie van die geld kry en nie meer hoef te werk nie. In die meeste gevalle het die mense ʼn keuse en voel dat hulle met die bietjie geld tog die verdienstelike saak steun. Hulle loop ook nie die risiko om al hulle geld te verloor deur die skenking nie. Dit lyk dus of ʼn mens nie te negatief oor die liefdadigheidspogings hoef te oordeel in die lig van die argument van die arbeidsetiek nie.

b)      Die tweede faset is natuurlik die ‘geluksgodin’. In die tyd van die Bybel het die gelowiges natuurlik tussen allerhande gode geleef. Boonop was hulle (die gelowiges) ʼn minderheid en was die ander godsdienste by verre die sterkste. Daarom wou hulle niks doen om die indruk te skep dat hulle aan die godsdienste deelneem of aan die gode eer bewys nie. Elke ding wat gebeur het, van oorlog af tot by handel dryf, huwelik ens. het die mense destyds gedink word deur gode beheer. God en Hy alleen moes gedien word tussen die mengelmoes van ander gode deur. Die aanbidding van God moes beskerm word. Vandag is dit anders – ons loop nie meer oral in beelde van afgode of sulke tempels vas nie (in Korinte was daar op die markplein alleen sowat 8 tempels, godebeelde ens. waarin jy elke dag moes vaskyk). As mense vandag sê: ‘Jy is gelukkig dat dit gebeur het’, dink hulle nie noodwendig aan ʼn spesiale god wat dit nou veroorsaak het nie. Ons leef baie meer rasioneel en ver van die soort spirituele idees af. Die meeste van ons ken eintlik maar net die een ware God en sal uiteindelik vir hom dankie sê as iets met ons gebeur. Kortom, ons moet nie die idee van ʼn geluksgodin te hoog opgee nie – miskien speel ons juis in die hande van die afgode as ons hulle oral insleep en belangrik wil maak.

Dus: jy is reg, besluit self.

Outeur: Prof jan van der Watt