23:1 Die hele menigte van hulle, lede van die Sanhedrin en hulle tempelwagte, neem Jesus na Pilatus toe om Hom aan te kla. Die Sadduseërs en Fariseërs was vyande van mekaar, maar hier is hulle saam teen Jesus. Hy het die Sadduseërs se besigheid in die tempelterrein Sondag uitgejaag en deur die week die Fariseërs se leerstellinge en lewenswyse met sy onderrig aan die volk, verwerp. Daarom wou altwee groepe Hom om die lewe bring (Luk 19:47; 22:2). Die verhoor geskied waarskynlik buite die ampswoning van die goewerneur waar die menigte kon by wees (vgl. Joh 18:28-29). Markus en Mattheus sê net hulle het Hom geboeid weggeneem en oorgegee aan Pilatus.

 23:2 Hulle aanklag teen Jesus behels drie sake. 1) Ons het hierdie een (neerhalend, manlike vorm) gekry/uitgevang (heuriskō) dat hy besig is om ons volk te mislei (diastefō om hulle van die regte geloof af weg te lei; van die regte gedrag laat wegdraai); en 2)  die volk te verhinder om aan die keiser skattingsbelasting te betaal (foros ’n belasting wat simbool is van onderwerping en afhanklikheid); en 3) verkondig dat Hyself ’n gesalfde koning is.

 Dat dit op flagrante leuens berus, blyk bv. uit Luk 20:20-26 oor die belasting, Luk 19:11-27 oor sy aansprake om as koning op te tree, Luk 5:14 oor sy lering in verband met die gebruike van sy volk.

 23:3 Pilatus vra vir Jesus of Hy die koning van die Jode is. Dit is nie die benaming vir die Messias nie en ook nie ’n politiese regsvraag nie. Eintlik is dit ’n spottende veragtende vraag, is dit hoe die koning van die Jode lyk? vgl. Jes 53:1-3. Die Messias is beskou as die Koning van Israel (vgl. Luk 15:32; Luk 23:35 die Christus van God), nie van die Jode nie. Die politiese regsterm is Koning van Judea (Luk 1:5). Die Romeine het op die Jode neergesien. So kniel die Romeinse soldate spottend en groet die ‘koning van die Jode’ met sy doringkroon en purperrooi soldate-mantel, op wie hulle spoeg en op sy kop slaan voor hulle Hom gaan kruisig (vgl Mark en Matt).

 Jesus antwoord: Jy sê (su legeis).  ‘Jy’ voorop beklemtoon die 2e persoonsvorm van ‘sê.’ Dit is nie ’n volle erkenning nie. Hy is ’n ander soort koning as wat Pilatus se vraag impliseer. Joh 18:34 brei daarop uit: ‘Sê u dit uit u eie, of het ander mense dit aan u van My vertel?

 23:4  Pilatus het egter vir die leierpriesters en die skare in die openbaar gesê: ‘Ek vind geen skuld in hierdie man nie’ (aition strafskuldigheid, geen rede vir veroordeling of vonnis nie). Dit is die eerste ‘onskuldig’-uitspraak oor Jesus deur Pilatus. Pilatus verwys weer hierna in vers 14 wat ’n ondervraging by die eerste verhoor veronderstel. Van dié ondervraging word in Johannes 18:33-38 vertel. Slegs die besluit van Joh 18:38 ná die ondervraging word hier in Lukas meegedeel. Pilatus beskou die saak as afgehandel.

 23:5 ‘Maar hulle het aangehou (epischuō volhard in, deur met ’n sterk aandrang aan te hou) deur te sê: Hy sweep die volk dwarsdeur die hele Judea op met sy onderrig, en het van Galilea af begin tot hier.’ Judea word ook gebruik vir die hele Joodse land. ‘Tot hier’ verwys na Jerusalem (vgl. Hand 10:37). Hulle wys Pilatus op die gevaarlikheid van Jesus vir die Romeinse owerheid, en lê met die verwysing na Galilea die grondslag vir Pilatus se verdere optrede. Met hulle aanklag verbind die leierpriesters eintlik vir Jesus met die Selote wat hulle bakermat in Galilea gehad het. Zêlotes, yweraars vir God se eer en wet, wat die Romeine se besetting van Palestina beskou het as ’n skending van God se eer, wat met geweld teengestaan moet word. Dit word later ’n opstand wat deur Johannes van Giskala gelei is en wat die Romeinse optrede teen die Jode in 67-70 n.C. laat begin het. Een van Jesus se dissipels was Simon, met die naam Seloot (Luk 6:15; in Mark 3:18 en Matt 10:4 Simon Kananeus). Die Selote word ook ‘rowers’ (lêstês) genoem, soos Barabbas in Joh 18:40, of sicarii dolkdraers, want hulle het Jode wat lojaal aan die Romeine was, vermoor (vgl. Mark 15:7).

Lukas plaas die bespotting van Jesus voor die offisiële vergadering van die Sanhedrin, tydens die onwettige nagtelike vergadering in die hoëpriester se ampswoning.

 Johannes 18:13,24 sê dat hulle Jesus eers na Annas toe geneem het en daar sy verhoor gehou het (moontlik het Annas in die ampwoning aangebly nadat hy afgesit is as hoëpriester). Markus 14:53-65 en Mattheus 26:57-68 plaas Jesus se hele verhoor en mishandeling ook tydens die onwettige vergadering van die Sanhedrin in die nag. Johannes 18:22 noem slegs die klap wat een van die tempelwagte Jesus gegee het.

 Lukas verwys na die spot wat hulle met Hom gedryf het, Hom geslaan het en baie ander beledigende dinge bygevoeg het by hulle bespotting van sy profete-amp: hulle het Hom geblinddoek en vir Hom gesê: ‘Profeteer, wie is dit wat jou geslaan het?’ So maak hulle sy aanspraak dat Hy die boodskapper van God is, belaglik. Vir hulle is Hy ’n belaglike profeet, met wie ’n mens ongestraf kan speel, want Hy gaan tog doodgemaak word. So regeer die duisternis in die Jode en hulle leiers se uur van haat teenoor Jesus en sy boodskap (Luk 22:53).

 Markus 14:65 voeg by dat hulle minagtend op Hom gespoeg het (vgl. Jes 50:6; Matt 26:67 hulle het Hom in sy gesig gespoeg). In Mattheus 26:68 word Hy ook minagtend uitgeskel as ‘Christus, profeteer vir ons, wie is dit wat jou geslaan het?’ So word sy profete-amp bespot en verwerp as die Messias wat hulle verwag het, die gesalfde koning wat hulle uit die hand van die Romeine sou verlos.

 Die offisiële verhoor voor die Sanhedrin (Luk 22:66-71)

 22:66 Toe die dag breek kon die Sanhedrin wettig byeenkom. Die Sanhedrin was die hoogste hof van die Jode wat bestaan het uit 70 lede plus die hoëpriester as voorsitter. Daarop dien Sadduseērpriesters,  die familiehoofde van die volk en die Fariseërskrifkenners. Die tempelwag lei Jesus van die hoëpriester se ampswoning na die raadsaal in die tempelgebied vir die offisiële sitting van die Sanhedrin. Lukas het ’n kort beskrywing van die vrae voor die offisiële vergadering.

 Markus, Mattheus en Johannes beskryf die ondervraging en skuldigbevinding van Jesus by die nagtelike vergadering, Lukas nie. Johannes 18:24 sê slegs: ‘Annas het Hom toe geboeid na die hoëpriester Kajafas weggestuur’  sonder melding van die raadsbesluit. Markus 15:1 sê: ‘En dadelik, vroeg die oggend het die hele Sanhedrin’n plan beraam. Mattheus 27:1: teen dagbreek het hulle ’n besluit geneem om Hom dood te maak.

 22:67 Die Raad ondervra Jesus oor sy Messiasskap: ‘As jy die Christus is, sê dit vir ons.’ Hulle wil Hom by die goewerneur aankla as iemand wat vir die Romeinse regering ’n polities gevaarlike aanspraakmaker is op die kroon (Luk 23:2). So het Herodes die Grote destyds met Jesus se geboorte ook gereken (Matt 2:16). Daarop antwoord Jesus egter nie, want Hy is nie die soort Messias wat hulle verwag nie. Hulle verstaan nie sy goddelike Koningskap nie, en sal dit beslis nie glo nie. Hulle sal nie glo dat die geboeide en vernielde Jesus voor hulle, die Seun van die Mens is wat vir ewig sal regeer oor al die volke, nasies  en taalgroepe, soos Daniël 7:14 in sy nagtelike visioen gesien het nie.

 As die Seun van die Mens, het Hy na Homself verwys voor die leiers in Getsemane (Luk 22:48); ook dat Hy die Seun van Dawid van Ps 110:1 is, vir wie Dawid sy Here noem (Luk 20:41-44). Nee, hulle vraag oor sy Messiasskap gaan nie om in Hom te glo nie, maar om ’n aanklag teen Hom te formuleer vir voorlegging aan Pilatus. Hulle wil Hom dood hê (Luk 19:47; 22:2), en slegs die Romeinse goewerneur het die reg om iemand tot die dood te veroordeel.

 22:68 ’n Diskussie oor sy Messiasskap is doelloos omdat hulle nie die voorveronderstelling verstaan vanwaar Jesus se vraag sou kom nie. ’n Gesprek tussen Hom en hulle oor die Ou Testament se beloftes oor die Gesalfde van die Here is nie meer moontlik nie, want hulle en veral hulle skrifkenners verstaan dit heeltemal anders as Hy.

 22:69 Hulle is egter die werktuie van sy verhoging tot Messias. As die Seun van die Mens sal Hy van nou af aan die regterhand van God sit. Volgens God se geheimenisvolle raadsplan vir die verlossing van die mens se sonde is juis ‘hulle tyd.’ Hulle tyd van die duistere mag van haat (Luk 22:53)  is juis die voorbereiding vir ‘Jesus se tyd.’ Jesus se tyd is die tyd van sy liefdesmag aan God se regterhand (vgl. Luk 12:50 ‘Ek het ’n doop waarmee Ek gedoop moet word, en hoe word Ek beperk totdat dit volbring word’). So word Daniël 12:14 se belofte vervul, en is Hy die regeerder en regter oor alle mense. Die Sanhedrin dink hulle sit as sy regters, maar in waarheid is die rolle omgekeer. Hy is die Regter en van nou af is hulle en die hele Joodse volk onder verhoor voor die hemelse regbank. Dit is dan sy antwoord op hulle vraag oor sy Messiasskap. Hy is God se Gesalfde om as regeerder oor die skepping aan die regterhand van God te sit. Sy dood is sy salwing as Koning wat in geregtigheid regeer, as Priester wat Homself in liefde offer vir die wêreld, en as Profeet wat God se liefde verkondig

 22:70  Toe Jesus weier om ’n politieke antwoord oor sy Messiasskap te gee, soos hulle dit uit sy mond soek om Hom te kan aankla, vra hulle oor sy Seunskap van God. Almal van hulle vra tegelyk: ‘Is jy dan die Seun van God?’ Die Romeinse denarius met die kop van keiser Tiberius daarop het die onderskrif: ‘Tiberius, Keiser, Augustus, seun van die goddelike Augustus’ (vgl. by Luk 20:24). So beskou die Egiptenaars en die Babeloniërs ook hulle faraos of konings as die seuns van God. Die Jode vra of Jesus dan so ‘n politieke seun van God is, wat die keiser van Rome wil vervang? Dan sou hulle Hom daarop voor Pilatus kan gaan aankla (vgl. die leuen waaroor hulle Hom by Pilatus aangekla het deur sy woorde in Luk 20:24 voor Pilatus te verdraai in Luk 23:2).

 Volgens Mattheus 26:65-66 beskou die Sanhedrin Jesus blykbaar as ’n godslasteraar volgens tekste soos Deuterononium 13:8 wat beveel dat ’n profeet wat jou nooi om ander gode te dien wat jy nie vroeër gedien het nie, doodgemaak moet word; en Deutr 18:19 ‘’n Profeet wat hom dit aanmatig om in my Naam iets te sê wat Ek hom nie beveel het nie, moet sterf.’ Lukas konsentreer op die aanklag wat hulle aan Pilatus gaan voorlê.

 Jesus antwoord op hulle vraag: ‘Júlle sê dat Ek is,’ met klem op die ‘julle.’ Dit is ’n erkening dat Hy die ‘Ek is,’ die  Jahweh van Eksodus 3:14-15, is, wat Hom aan Moses geopenbaar het as die Verlosser van Israel uit hulle slawerny in Egipte. Hy is nie soos die Sanhedrin ‘seun van god’ wil verstaan as ’n politieke verklaring of as ’n godslasterlike uitspraak nie. Hy is die Seun van God wat in Ps 2:7 van die koning gesê word en in Jesus vervul word, waar die Here aangekondig het: ‘Jy is my seun.’  Jesus vervul wat in Ps 89:27 van Dawid gesê word, dat hy die Here sal aanroep met die woorde ‘U is my Vader.’ Jesus vervul die Here se belofte aan Dawid in 2 Sam 7:13-14  ‘Ek sal sy koningskap vir altyd laat voortbestaan. Ek sal vir hom ’n vader wees en hy sal vir My ’n seun wees.’ Maar boweal is Hy die Seun van God wat aan die regterhand van God gaan sit na sy hemelvaart.

 22:71 Jesus se antwoord is vir die Sanhedrin genoeg. Geen verdere getuienis teen Hom is nodig nie. In hulle oë het Jesus  self  ’n aanmatigende uitspraak gemaak, waarop hulle Hom godsdienstig kan veroordeel en ook aan Pilatus kan oorgee. Lukas vertel nie dat hulle ’n besluit geneem het nie, soos bv. Mark 14:63-65 en Matt 26:65-66 nie. Die godsdienstige rede vir sy skuldigbevinding is sy aanmatigende uitspraak dat Hy die Seun van God is. Die politieke aanklag teen Hom voor Pilatus is dat Hy ’n teenstander seun-van-god soos die keiser is, wat opstand teen die keiser onder die mense verkondig.

22:54 Lukas noem kortliks die verskyning van Jesus in die hoëpriester se ampswoning. Johannes 18:13-24 het eers ’n verskyning voor Annas, die skoonvader van Kajafas. Markus vertel dat die hoëpriester, die leierpriesters, ouderlinge en die skrifkenners by die onwettige nagtelike vergadering was (die reëls van die Sanhedrin het bepaal dat die offisiële vergadering slegs bedags gehou mag word aangesien die deure van die tempelplein snags gesluit is; vgl. 1 Sam 3:15;  Luk 22:66). Slegs Mattheus en Johannes noem hier die naam van die hoëpriester Kajafas (Annas en Kajafas word slegs in Luk 3:2 genoem).

 Petrus het op ’n afstand gevolg, tot by die ampswoning van die hoëpriester (miskien waar Annas gebly het?). Markus en Mattheus sê eers dat al die dissipels ná Jesus se arrestasie gevlug het, maar al vier vertel dat Petrus op ’n afstand gevolg het. Johannes voeg by dat ‘die ander dissipel’ saam met Petrus gevolg het, en dat die ander dissipel, wat ’n kennis van die hoëpriester was, met die deurwagster gepraat het om Petrus ook in te laat. Wie die ander dissipel was weet ons nie. Dit kon sekerlik nie Johannes die ongeletterde visserman van Galilea wees nie (vgl. bv. Hand 4:13).

 22:55 Lukas verwys na ‘hulle’ wat in die voorhof van die hoëpriester se ampswoning ’n vuur aangesteek het. Dit verwys waarskynlik na die mense wat Jesus kom arresteer het.

 Johannes sê dit was die slawe en tempelwagte wat hulle gestaan en warm maak het omdat dit koud was. Mattheus sê slegs: Petrus het in die binnehof gesit; Markus: dat hy hom warm gemaak het by die vuur in die binnehof saam met die dienspersoneel.

 22:56-60 Lukas vertel van drie mense wat Petrus in toenemende mate van sekerheid gekonfronteer het: ’n sekere diensmeisie wat hom in die lig van die vuur stip aangekyk het, het die opmerking gemaak ‘hy was saam met Hom.’ Toe iemand anders (heteros die manlike vorm van iemand) wat hom direk gekonfronteer het: ‘jy is van Hom.’ en na ongeveer ’n uur ’n ander (allos manlike vorm van ‘ander’) wat nadruklik sê: ‘so waar, hy was saam met Hom, want hy is ’n Galileër.’ Die Galilese dialek kon maklik van die Judese dialek onderskei word (vgl. Matt 23:76; Rigt 12:6).

 Markus sê die diensmeisie het hom tweemaal uitgewys en die mense het hom as ’n Galileër uitgewys. Mattheus volg hoofsaaklik vir Markus. Johannes praat van die deurwagster, daarna van dié wat hulle staan en warm maak het, en toe ’n familielid van Malgus.

 Petrus word telkens uitgewys as iemand wat saam met Jesus was, maar Petrus ontken telkens dat hy Jesus ken (arneomai ontken en om vals teenoor jouself te wees); vir die diensmeisietjie: ‘vrou ek ken Hom nie;’ daarna ‘Man, ek is nie’ (Luk 22:58, teenoor Jesus se ‘Ek is’ bv. Joh 14:6; 15:1; 18:5,8), en die derde keer, met sy Galilese stem: ‘Man, ek weet nie wat jy praat nie.’

 Markus en Mattheus vertel dat Petrus met die derde beskuldiging begin het om sy vissermanstaal te gebruik, gevloek en gesweer het, dat hy dié man wat hulle van praat, nie ken nie.

 Daarmee gee Petrus sy dissipelskap van Jesus prys en probeer homself loslieg uit sy verbondenheid met Jesus uit. Jesus het gesê die duiwel is die vader van die leuen (Joh 8:44).

 ‘En onmiddellik, terwyl hy nog besig was om te praat (tydens sy derde verloëning van Jesus) het ’n haan gekraai (om die aanbreek van die dag aan te kondig). Markus 14:68,72 sê die haan het tweemaal gekraai, eers na die eerste diensmeisie se opmerking en die tweede direk na die derde verloëning (vgl. Mark 14:30).

 22:61-62  Tydens Petrus se derde verloëning van Jesus gebeur drie dinge tegelyk: Petrus sê: ‘Man, ek weet nie wat jy praat nie;’ ‘n haan het gekraai,’ ‘en die Here, wat Hom omgedraai het, het direk na Petrus gekyk’ (emblepō direk aankyk, en ook om aan iemand te dink, met jou hart na iemand te kyk). Jesus se kyk na Petrus staan slegs in Lukas. Terwyl Jesus voor die onwettige byeenkoms van die Sanhedrin verneder, mishandel, en deur soldate opgepas word, het Hy tyd vir Petrus wat besig is om Hom te verloën. Sy simpatieke kyk herinner Petrus aan sy selfvertroue en bravade: ‘Here, ek is bereid om saam met U in die tronk of die dood in te gaan’ (Luk 22:33), en aan Jesus se waarskuwing dat hy Hom vandag driemaal gaan verloën voor die haan kraai (Luk 22:34), maar ook aan Jesus se voorbidding en opdrag aan hom (Luk 22:32). Die opdrag word in Johannes 21:15-19 uitgespel; vgl. Jesus se verskyning aan hom in Luk 24:34. Al sê Petrus dat hy Jesus nie ken nie, ken Jesus hom en het hom al vroeër deurgrond.

 Meteens sien Petrus homself met verpletterende bewustheid. Drie maal het hy ontken dat hy Jesus ken. Maar Jesus wat vir hom gebid het, hou hom met sy blik vas terwyl hy Jesus losgelaat het. Petrus weet ineens dat hy homself verloor het en dat Jesus hom vashou. Toe gaan hy uit die kring van Jesus se vyande buitentoe en hy het bitterlik gehuil (pikrōs bitterlik, met ’n sielesmart). Was dit sy bekering waarvoor Jesus gebid het dat sy geloof nie sal wankel nie? (Luk 22:32). Was hy nog dissipel van Jesus? Lukas het Jesus se indringende blik bykbaar so verstaan. In vers 61 gebruik hy twee maal ‘die Here’ (ho kurios). Die Here het hom stip aangekyk, en Petrus het die woorde van die Here aan hom onthou. Vir Lukas is Petrus ’n sentrale figuur in sy val, in sy skaamte oor homself, in sy berou en in sy onthou van sy Here se woorde.

Lukas se weergawe is korter as dié van die ander Evangelies, maar het ook materiaal wat net in Lukas voorkom: die vraag van die dissipels (49), die genesing van die oor (51), die verwysing na die gesag van die duisternis (53).

 22:47 Jesus se waarskuwing aan die slapende dissipels word skielik ’n werklikheid terwyl Hy nog praat: ‘Kyk, ’n menigte, en die man genaamd Judas, een van die twaalf, lei hulle.’  Die naam wat Jesus nie genoem het nie, toe Hy gesê het ‘die hand van die een wat My gaan oorlewer, is saam met My aan tafel’ (Luk 23:21), maar wat Lukas in 22:3 noem: ‘Satan het in Judas, wat Iskariot genoem word, een van die twaalf, ingevaar.’

 Judas staan nader om Jesus te soen. Dit was die ou manier om naby verbondenheid uit te druk, en nie ongewoon tussen mans nie (1 Tess 5:26; Die soen is ook deur Joab verraderlik misbruik om Amasa dood te steek (2 Sam 20:9-10).  Lukas verwys met ’n wrang smaak na Judas as ‘een van die twaalf.’ Judas, ’n vorm van Juda, ‘loof die Here,’ (Gen 29:35), is die kroon van Jakob se twaalf seuns (Gen 49:8-12). Daarop deel Lukas Jesus se laaste woord aan Judas mee:

 22:48 ‘Judas, lewer jy die Seun van die Mens oor met ’n soen?’ Jesus sien deur die bedoeling van Judas. Om Hom in die maanskyn aan die menigte uit te wys is onnodig. Jesus sal Hom nie aan die arrestasie onttrek nie, maar gee Homself oor. Eintlik is Jesus se vraag ’n laaste beroep op Judas om te besin oor waarmee hy besig is, ’n laaste uitnodiging aan Judas om homself aan Jesus oor te gee, ’n herinnering aan die ellende wat wag op die man wat die Seun van die Mens verraai (22:22). 

 22:49 is slegs in Lukas. Toe dié wat saam met Hom was (die 11 dissipels) sien wat gaan gebeur, sê hulle: ‘Here sal ons met die swaard aanval (patassō)? Die dissipels het waarskynlik onthou toe Jesus gesê het dié wat nie ’n swaard het nie, moet een koop (22:36). Hulle is dadelik bereid om Jesus se arrestasie te verhinder, maar vra sy toestemming.

 22:50  En iemand uit hulle val toe die slaaf van die hoëpriester aan (patassō) en het sy regteroor afgekap.’ Hy wag toe nie vir Jesus se toestemming nie. Lukas en Mattheus volg Markus se berig daaroor. Johannes sê egter dit was Petrus wat gekap het en noem die naam van die slaaf, Malgus. Lukas en Johannes sê dit was die regteroor.

 22:51 Jesus stop die ontbranding van die geveg tussen die twee groepe en beantwoord die dissipels se vraag met ’n streng teregwysing: ‘Stop dit!’ – Hou op hiermee! En die Heiland heel die oor van die hoëpriester se slaaf. Slegs Lukas, die geliefde dokter volgens Kolossense 4:14, vertel van die wondergenesing. Jesus stel sy wondermag ten toon, maar gebruik dit nie vir Homself nie. Sy gevangeneming sal ’n selfoorgawe wees. Dit bewys Jesus se onskuld, sy onpolitiese bediening as Verlosser (2:11) en bevestig die helende doel van sy koms. Vir sy volgelinge is Jesus se optrede ’n voorbeeld van hoe om teen jou vyande op te tree, om nie na die wapen te gryp nie, maar eerder aan hulle goed te doen (Rom 12:19-20; Matt  5:44-45).  

 22:52-53 Jesus se optrede laat die leiers van die menigte wat teen Hom opgetrek het na vore kom, en Hy konfronteer hulle: Hy was (die afgelope 5 dae, Luk 19:47; 20:1-2; 21:37-38) daagliks saam met hulle in die tempel, sonder dat hulle ’n hand op Hom gelê het. Maar nou het hulle in die donker met swaarde en knuppels teen Hom uitgetrek soos teen ’n rower (lêstês ’n rower, wat met krag en geweld mense beroof, soos in Luk 10:30, ook gebruik vir ’n rebel, soos Barabbas, Joh 18:40). 

 ‘maar hierdie is julle uur en die eksousia mag/seggenskap van die duisternis.’ Hoewel hulle daagliks by Hom in die tempel kon leer, het hulle uur nou aangebreek, waarop hulle geheime gedagtes en besluite uitgevoer kan word (Luk 6:11; 11:54; 19:47; 20:19). Hulle uur is ook die uur van die mag van die duisternis wat oor Jesus toesak, en hulle is die werktuie van die mag van die duisternis. Die duisternis is die gebied van die duiwel, en sy werktuie doen hulle besigheid in sy ure. Dit is juis waarvoor Jesus as die môreson gekom het om te skyn oor diegene wat hulle in die duisternis en in die skaduwee van die dood bevind, en om hulle voete op die pad van vrede te plaas (Luk 1:67). Hulle uur word deur sy uur beëindig, en die mag van die duisternis word gebreek deur sy oorwinning. Daarvoor gee Hy Homself oor in die hande van die werktuie van die duisternis (vgl. Luk 9:21), om die mag van die duisternis van sonde en dood te oorwin deur sy sterwe aan die kruis en sy opstanding uit die dood