22:39 Onder die paasfees se volmaan vertrek Jesus en sy dissipels uit die stad, loop deur die Kedronspruit en gaan soos gewoonlik na die Olyfberg, oos van die stad. Anders as Markus en Mattheus noem Lukas nie die Hebreeuse naam Getsemane (oliepers) van die plek vir sy Griekse lesers nie. Johannes praat slegs van ’n tuin oorkant die Kedronspruit. Net Lukas noem die Olyfberg, en dat Jesus gewoonlik daarheen gegaan het (vgl. Luk 21:37). Jesus vlug nie vir sy gevangeneming nie, en Judas sou weet waar om Hom te kry. Jesus gee Homself oor op ’n plek wat die minste oproer in die stad sou veroorsaak en dit vir die Joodse leiers die maklikste sou wees om Hom stilweg te arresteer (vgl. Mark 14:2).

 22:40 Vir sy elf dissipels herhaal Jesus sy waarskuwing van Luk 21:36: ‘Bid sodat julle nie in versoeking kom nie’ (Letterlik: in versoeking ingaan nie). Die groot oomblik van versoeking om van Jesus af weg te vlug en Hom te verlaat, het gekom. God is magtig om jou daardeur te dra. Deur jou tot Hom te wend in gebed, kan die versoekings vermy en oorwin word. Dit gaan Jesus nou doen terwyl sy dissipels aan die slaap gaan raak en deur die Satan soos koring gesif gaan word (Luk 22:31). Daarom word die waarskuwing in vers 46 herhaal, net voor Jesus se arrestasie.

 22:41 Jesus trek Homself terug (apospaō) van die dissipels af, ongeveer ’n klipgooi ver, binne roep- en hoorafstand van die dissipels af. Daar gaan Hy op sy knieë en bid. Hoewel die Jode gewoonlik gestaan en bid het (Luk 18:11,13) kniel Jesus in nederigheid en dringendheid voor sy Vader, soos Esra (Esra 9:5; 10:1).

 22:42 ‘Vader, as U wil, neem die beker van My af weg,’ ’n idioom vir: laat die lyding by My verbygaan). Die beker is ’n teken van dankbaarheid en vreugde in Ps 16:5; 23:5, en van straf en bitter verlies in Ps 11:6; 75:9; Jer 49:12.

 ‘Laat nogtans nie my wil nie, maar u wil geskied.’ Jesus gee Homself heeltemal oor aan die wil van sy Vader, soos blyk uit die herhaling van ‘u wil’ in die twee dele van die teks en die prysgee van sy eie wil in die tweede deel (vgl. die derde gebed in die Onse Vader van Matt 6:10).

 22:43-44 Dié twee tekste kom slegs in Lukas voor. In meeste van die ou manuskripte makeer die twee tekste, bv. in papirus 75 vroeë derde eeu; kodeks Vaticanus uit die helfte van die vierde eeu; ens. Maar dit kom wel voor in kodeks Sinaiticus ook uit die vierde eeu n.C. moontlik ’n raps ouer as Vaticanus. Daarom is dit in die Griekse teks tussen hakies ingevoeg.

 22:43 ‘Daar het ’n engel uit die hemel aan Hom verskyn om Hom te versterk.’ Dit word aangebied as die hemel se antwoord op Jesus se gebed. Dit herinner aan die engel wat saam met die drie vriende van Daniël in die vuuroond rondbeweeg het (Dan. 3:25). In Daniël 18:18-19 word Daniël versterk deur iemand wat soos ’n mens gelyk het. Lukas se Evangelie begin met engele wat die geboorte van Jesus aankondig aan Sagaria en aan Maria, en sluit hier af met die engel wat Jesus kom versterk in sy grootste versoeking. In Lukas en Handelinge kom engele dikwels voor. Die Griekse woord angelos beteken eintlik ‘boodskapper,’ en word ook gebruik vir ’n bonatuurlike wese wat ’n bonatuurlike owerste wese bedien en optree as sy boodskapper; as ’n dienaar of boodskapper van God (Ps 103:20-21), ook dienaar of boodskapper van die Duiwel (Matt 25:41). Die engel kom vir Jesus versterk op die kritieke oomblik van sy lewe. In Joh 12:28-30 kom die Vader se stem uit die hemel, ter wille van die skare.

 22:44 Ons kry ’n klein kykie in die intensiteit van Jesus se gemoed, dat sy sweet op die grond afgeloop het soos groot druppels (thromboi klonte of druppels) bloed tydens sy ernstige gebed, toe Hy deur angs oorval is (vgl. Joh 12:72: Nou is my siel ontsteld’). Angs (agōnia) verwys na ’n groot geestelike en emosionele droefheid en angs. Op Jesus wag die verskriklike dood waardeur Hy selfs van sy Vader verlaat word (Mark 15:34) om God se doodstraf op die sonde van die hele wêreld in hulle plek aan die kruis te dra. 2 Kor 5:21: ‘Hy wat nie sonde geken het nie, Hom het God sonde gemaak ter wille van ons, sodat ons in Hom voor God geregverdig kan word.’

 22:45 Na Jesus se worsteling in sy gebed tot die Vader, en sy berusting in die wil van sy Vader, vind Hy sy dissipels aan die slaap, ‘oorweldig deur droefheid,’ ’n byvoeging van Lukas by die Markusberig. Hulle is skynbaar bedroef omdat Jesus hulle gaan verlaat soos Hy tydens die nagmaal gesê het (vgl. Luk 22:15 voor ek ly; v16 Ek sal dit beslis nie weer eet nie; v18 Ek sal dit beslis nie weer drink nie; v19 doen dit ter herinnering aan My; v20 my bloed wat uitgegiet word; v34 vandag sal jy my driemaal verloën; v37 Ek sal saam met wetteloses gereken word). Sy dissipels was onbewus van sy worsteling, en hulle slaap in plaas van saam met Hom en vir Hom te bid, ten spyte van sy oproep in vers 40 om te bid dat hulle nie in die versoeking kom nie, nie in versoeking ingaan nie.

 22:46 Jesus vra vir die dissipels: ‘waarom slaap julle?’ Besef hulle nie wat hier aan die gang is en nou op hulle wag nie?  As hulle Leier gevang en verwerp word, word hulle saam met Hom deur die mense verwerp, en sal hulle moet besluit of hulle langer aan Hom verbind gaan bly of nie. Daarom sluit Jesus sy worsteling en oorwinning oor sy eie wil in die gebed tot sy Vader af met ’n herhaling van sy waarskuwing aan sy dissipels: Staan op (uit die slaap) en bid sodat julle nie in versoeking ingelei word nie. As Jesus self die gesprek met sy Vader nodig het vir sy selfoorgawe aan die wil van die Vader – hoeveel te meer het sy volgelinge die gebed nodig om hulle trou aan hulle Heer te bewaar, wanneer hulle sien hoe Hy Hom vrywillig oorgee in die hande van sy teenstanders.

 Slegs in gebedskontak met die Vader en oorgawe van onsself aan sy wil vir ons, kan ons staande bly teen die versoekings van ons eie hart en van die wêreld. In Luk 18:1 het Jesus reeds vir hulle ’n gelykenis vertel oor hoe nodig dit is om altyd te bid en nie moed te verloor nie (mê engkakeō om nie jou motivering te verloor om ’n geldige doel uit te voer nie).

Martiens vra:

God die Vader het saam met Adam en Eva in die tuin gewandel, maar hulle mag nie van die boom van kennis goed en kwaad geëet het nie.

Eva en Adam het toe van die boom se appels geëet. beteken dit dan dat die duiwel: klaar uit die hemel gegooi is aarde toe voor Adam en Eva se tyd en hoekom is die duiwel uit die hemel gegooi?

 Antwoord

Prof. Francois Malan antwoord:

Die 72 wat Jesus voor Hom uitgestuur het na die dorpe wat Hy nog wou besoek, het teruggekom en met vreugde kom vertel dat selfs die demone hulle aan hulle, sy gestuurdes, onderwerp het op grond van Jesus se Naam. Die dissipels spreek Jesus aan as ‘Here’(kurios), wat die seggenskap het in God se koninkryk en selfs oor die demone, soos hulle dit, as sy gesante, self beleef het. Jesus sê toe vir hulle: ‘Ek het Satan soos ’n weerligstraal uit die hemel sien val’(Lukas 10:17-18).

 Die naam vir die duiwel ‘Satan’ is afgelei van die Hebreeuse woord wat ‘teenstander’ of ‘aanklaer’ beteken, (vgl. sy aanklag en teenstand teen Job en teen alle gelowiges; Job 1:6-12; 2:1-7; Openb 12:7-12).  Sy blitssnel skielike val uit die hemel, soos ’n weerligstraal, beteken dat hy nie langer enige aanklag teen ’n mens aan God kan voorlê nie, want Jesus het alle aanklagte teen mense op Homself kom neem toe Hy, die Seun God, mens kom word het, en ‘die skuldbewys met sy aanklagte teen ons uitgewis en dit vir altyd weggeneem het toe Hy dit die kruis vasgespyker het (Kol 2:14). In Rom 8:33-34 vra Paulus wie sal die uitverkorenes van God aankla? God is die Een wat vryspreek. Wie sal ons veroordeel? Christus het gesterf – meer nog: Dit is Hy wat opgewek is, wat ook aan die regterhand van God sit en wat ook vir ons intree (vgl. Ps 110:1). As God ons dan vrygespreek het, kan Satan ons nie meer by God aankla nie.

 Deurdat die groot aanklaer uit die hemel uitgewerp is omdat hy niemand meer by God kan aankla nie, kon die 72 dissipels die duiwels uitdryf en het die demone hulle aan die dissipels onderwerp op grond van Jesus se Naam, die Jesus wat al die versoekings van die Satan weerstaan het (Luk 4:1-13). Die Satan is eers uit die hemelse toegang tot God uitgewerp deurdat Jesus die sonde van die wêreld op Hom geneem het en die straf op al ons sonde namens ons gedra het. Joh 1:29 noem Jesus ‘die Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem.’

 Omdat die Satan uit die hemel uitgegooi is, en nou saam met sy engele op die aarde neergegooi is, probeer hy   sy heerskappy hier uitoefen (Openb 12:9). In Mattheus 12:24 word hy genoem Beëlsebul, die aanvoerder van die demone. 2 Kor 4:4 noem hom die god van hierdie bedeling. Maar dit beteken nie dat hy toe eers begin het om die mens te verlei nie. Daarmee is hy van die begin af besig, maar nou sonder dat hy die mens by God kan aankla. In Johannes 8:44 sê Jesus ‘die duiwel was van die begin af ’n mensemoordenaar en hy staan nie by die waarheid nie. Wanneer hy ’n leuen vertel, vertel hy dit uit sy eie, omdat hy ’n leuenaar en die vader daarvan is.’

 Voor Jesus se koms kon die duiwel vir Job by God aankla (Job 1:9-10; 2:4-5), en het Hy reeds op aarde die mense met leuens verlei, soos vir Eva vir wie hy gesê het: ‘Julle sal beslis nie sterf nie, maar God weet dat julle oë sal oopgaan die dag as julle van daardie boom eet en dan sal julle soos God wees deurdat julle alles sal kan ken’ Gen 3:4-5. Toe besef die vrou dat die boom se vrugte goed is om te eet en mooi om na te kyk en begeerlik omdat dit kennis kan gee (Gen 3:6). Die vrou wou soos God wees om alles te kan ken. Dit beteken dat sy self god wou wees. En van daardie dag af leef ons mense almal vir onsself terwyl God ons gemaak het om vir Hom te lewe en vir mekaar, as God se verteenwoordigers in sy skepping (Gen 1:27-28).

 Skrywer:  Prof Francois Malan

22:35 Die gedeelte kom slegs in Lukas voor. Die aanwysings vir die toekomstige optrede van die gelowiges ná Jesus se hemelvaart begin met Jesus se vraag oor sy sending van die 12 en weer van die 72 dissipels se sending na al die dorpies wat Hy nog voor sy dood wou besoek het (Luk 9:1-6; 10:1-12). Jesus vra of hulle destyds iets kort gekom het toe Hy hulle sonder enige voorsiening, sonder geld, ekstra klere of sandale uitgestuur het. En hulle antwoord: ‘Niks nie’ want hulle is orals vriendelik ontvang en versorg (Luk 9:4; 10:7-8).

 22:36 Die genadejaar van Lukas 4:19 (uit Jes 61:2) is verby: ‘Maar nou…’ Die heerskappy van God is gevestig. Nou breek die tyd vir die nasies aan. Dit is die tyd van die kerk wat Lukas in Handelinge beskryf. Jesus gaan nie meer by hulle wees nie en sy volgelinge gaan nie meer beskou word as dissipels van ’n gerespekteerde en geliefde Meester nie. Hy is reeds deur die Joodse leiers verwerp en word dieselfde dag nog gekruisig. Hy sal deur die hele volk as ’n gehate krimineel beskou word. Dan sal volgelinge van die Gekruisigde ook soos Hy verag, uitgeskop en vervolg word. Die geldsak en die kossak word dan nie tuis gelaat nie, maar gaan saam, en ’n swaard (machaira kort swaard, selfs ’n dolk) word gekoop, al kos dit jou bokleed. Die middels om jou te versorg en te stry teen moontlike aanslae word nou noodsaaklik.

 Die swaard gaan nie om ’n oorlog nie (vgl. Luk 22:51), maar om die nuwe stryd, om die erns van die saak en om die lyding en ontberings wat kom, te beklemtoon. Die getuies van Jesus gaan nie meer orals vriendelik ontvang en versorg word nie (Luk 10:3: Gaan nou! Kyk, Ek stuur julle soos lammers tussen wolwe in’). Die dissipels sal die moed nodig hê wat ’n swaard meer nodig ag as jou laaste besitting, waarvan jou bokleed die beeld is. Maar die stryd vir God se koninkryk, waarvan die swaard ’n beeld is, kan nie laat vaar word nie.

 22:37 Die erns van die dissipels se aanstaande stryd en lyding word deur Jesus se dood bepaal. ‘Want Ek sê vir julle hierdie Skrifwoord moet (dei) in My vervulling vind:’ Met Jesus geskied wat in die Skrif aangekondig word. Die ‘moet’ verwys na die wil van God wat volbring moet word (vgl. Luk 10:50: Ek het ’n doop waarmee Ek gedoop moet word).

 Jesaja 53:12 sê dat die Kneg van die Here as misdadiger beskou is – letterlik in Hebreeus pesje’im: Hy is saam met die rebelle getel; Griekse LXX: anomois onder die wetteloses/ongehoorsames aan die wet, gereken – in Hand 2:23 beskuldig Petrus egter die Israeliete: julle het hierdie man deur die hande van wettelose mense gekruisig en doodgemaak. Daarmee verwys hy na Judas se verraad, die Sanhedrin se oortreding van hulle eie prosedures, die Jode wat geskreeu het ‘kruisig Hom,’ en Pilatus wat teen sy beterwete die reg oortree het deur ’n onskuldige te laat gesel en kruisig.

 ‘Want die woorde (van Jes 53:12) wat op My betrekking het, word inderdaad nou voltrek;’ vgl. Luk 18:31; 9:44). Jesus verwag die openlike verklaring dat Hy ’n wetsoortreder is, ongehoorsaam aan die wet van die Here soos die Sanhedrin sy uitsprake en sy bediening beskou het. Dit is omdat hulle Hom nie as die Seun van God kon aanvaar nie en daarom moet Hy dood omdat Hy die volk verlei om ’n ander god as die een wat hulle aanbid, te dien (vgl. Deutr 13:10). En daarom sal hulle ook nie Jesus se volgelinge aanvaar nie, maar hulle wil uitroei (vgl. Hand 4:17-18; 5:18; 7:58; 8:1-3; 12:1-3; ens.). Maar dit is alles deel van die wil van God (‘moet’) wat oor Jesus en oor sy volgelinge regeer. Deur Jesus en sy volgelinge se verwerping en lyding word die wil van God en sy verlossingsplan vir die wêreld volbring (vgl. Romeine 8:17).

 22:38 Soos in die verlede verstaan die dissipels Jesus verkeerd. Hulle neem sy woord oor die swaard letterlik op en sê hulle het twee swaarde onder hulle. Maar Jesus breek die gesprek af, waarskynlik omdat hulle Hom nie verstaan nie. Hulle dink aan die geveg wat gaan uitbreek as Jesus oorgelewer word. Hy dink aan die komende tyd van vervolging en martelaarskap van sy volgelinge na sy dood. Daarom sê Jesus: ‘Dit is genoeg’ (hikanon estai) – genoeg van die gesprek en die onderrig van sy volgelinge, wat hier in Lukas afgesluit word (vgl. die Here se woord aan Moses in Deutr 3:26 ‘Jy het nou al genoeg daaroor gepraat’ Letterlik in Hebreeus : rab-leka genoeg vir jou; Grieks LXX: hikanousthō soi genoeg vir jou). Efesiërs 6:17 sê die swaard van die Gees is die woord van God.

 [Die misverstand oor die twee swaarde sit ook agter Pous Benedictus III se Bul ‘Unam sanctam’ van 18 Nov 1302 wat op grond van Lukas 22:38 en Matt 26:52 verklaar het dat die Here aan die kerk die mag van twee swaarde gegee het, die geestelike en die materiële gesag. Maar lank voor hom het die kerk al geweld gebruik vir sy uitbreiding en verdediging (vgl. bv. die kruistogte van 950-1350 n.C. wat veral teen die Moslemmagte opgetree en op die end verloor het,  en die inkwisisies wat ketterye met bloed wou uitroei. In 1229 is die prosedure van die inkwisisie gesistematiseer, en in 1814 is die inkwisisie weer opnuut in Spanje ingestel].

22:31 Die twee inleidende verse, 31-32, kom slegs in Lukas voor. Jesus waarsku Petrus met ’n dubbele aanspreking van sy naam Simon om die erns van die saak en die swakheid van die mens te beklemtoon (nie die ‘rots’naam wat Jesus hom gegee het nie, Luk 6:14; vgl. Matt 16:18; maar wat Jesus wel in vers 34 gebruik). ‘Kyk, Satan (die aanklaer) het daarop aangedring (eksaiteomai om iets te vra en te ontvang wat jy gevra het) om julle soos koring te sif.’ Hoewel die Satan soos ’n weerligstraal uit die hemel geval het (Luk 10:18; Openb 12:10) sit hy sy werk op die aarde met groot woede voort (Openb 12:12). Maar ook hier kan hy nie optree sonder die toestemming van God nie (vgl. Job 1:12; 2:6). Die gelowiges oorwin die aanklaer op grond van die bloed van die Lam en van hulle getuienis (Openb 12:11).

 ‘…om julle soos koring te sif.’ Die dissipels moet verwag dat die verleier, Satan, hulle in die besonder sal toets en sal verlei om die verkeerde te doen. Met Judas, aan wie die geldbeurs van Jesus en die apostelgroep toevertrou was, het Satan dit reeds reggekry. Die volgende op sy lys is die leier onder die apostels, Petrus. Satan wil nie dat daar enige koring oorbly nie, maar dat julle soos kaf uitgesif word – die Satan het toestemming gekry om ‘julle’ te sif  (vgl. Luk 3:17).

 22:32 Satan is die dissipels se teenstander; ‘maar Ek het vir jou gebid’ (deomai om dringend te vra i.v.m. ’n behoefte, te pleit). Jesus staan aan Petrus en die dissipels se kant. Hy sê Hy het reeds ter wille van (epi) Petrus by die Vader gepleit ‘sodat jou geloof (in Jesus, 18:8) nie sal ophou nie – sodat hy nie sal ophou om (op Jesus) te vertrou nie (pistis verwys na geloof en na vertroue). In Luk 18:8 het Jesus reeds sy bekommernis uitgespreek: ‘Die vraag is net: Sal die Seun van die Mens, wanneer Hy kom, geloof op aarde vind?’ Want dit is waarvoor Hy na die wêreld toe gekom het. In Luk  7:50 het Hy vir die slegte vrou wat sy voete met haar trane gewas en met haar hare gedroog het, gesê: ‘Jou geloof het jou gered. Gaan in vrede;’ ook vir die vrou wat bloedvloeiing gehad het en aan sy soom geraak het (8:48); en vir die Samaritaanse melaatse wat teruggekom het om God te dank vir sy genesing (17:19); en vir die blinde by Jerigo wat aanhou roep het na Hom (18:42). Jesus het gekom om mense te red uit hulle sonde, maar die mense moet in Hom bly glo om daaraan deel te hê.

 Jesus is seker dat sy gebed verhoor is. Hy sê vir Petrus: ‘En wanneer jy tot inkeer gekom het (epistrepsas omdraai, terugkom, tot geloof kom, tot God kom in berou), moet jy jou broers (medegelowiges) versterk’ in hulle geloof. Dit verwys seker na Petrus se berou na sy verloëning van Jesus en sy herstel in sy amp volgens Joh 21:15-17. Na sy ondervinding van sy eie swakheid kan hy sy medegelowiges, wat ook moontlik kan struikel, beter versterk in hulle geloof en vertroue op Jesus. Lees wat hy later in 1 Petrus 1:6-9 oor die egtheid van geloof in Jesus Christus skryf.

 22:33 Die gesprekke van verse 33-34 kom in al vier Evangelies voor. Lukas verkort die berig drasties en gebruik sy eie woorde. Seker van homself, verklaar Petrus dat hy gereed is om saam met Jesus tronk toe te gaan en tot in die dood. Hy glo nie hy sal ’n bekering terug na geloof in Jesus nodig hê nie.

 22:34 Teenoor Petrus se versekering van sy trou aan Jesus, antwoord Jesus met die aankondiging van sy verloëning deur Petrus: ‘Petrus, die haan sal vandag nie kraai nie, voordat jy drie maal heftig ontken het dat jy My ken.’ Die Joodse dag begin die vorige aand met sonsondergang. Die Joodse Pasga hou gewoonlik aan tot middernag. Die derde Romeinse nagwaak, van middernag tot 3vm, word ook genoem ‘hanekraai’ (Mark 13:35).

 Die woord aparneomai ‘heftig ontken’ in Lukas, Markus en Mattheus, is sterker as Johannes 13:38 se arneomai ‘ontken.’  Hier gebruik Jesus die naam Petrus (rots) waarop Jesus sy kerk gaan bou (Matt 16:18). Die rotsman van Jesus gaan verbrokkel voor die vyande van Jesus, nie een maal nie, maar drie maal in een nagwaak van dieselfde dag as die paasmaal.

 Volgens Lukas, Markus en Mattheus het Jesus en sy dissipels die Donderdagaand, wat met sonsondergang Goeie Vrydag geword het die paasmaal gevier. Tydens die maaltyd het Jesus vir Petrus gewaarsku. Om middernag het hulle na die tuin by die Olyfberg gegaan, waar Jesus gevange geneem is. Toe het Petrus vir Jesus verloën voor die einde van die hanekraainagwaak wat teen 3vm. eindig. Dit gebeur buite die ampswoning van die hoëpriester waar Jesus die nag verhoor is, langs die vuurtjie van die soldate wat vir Jesus gevang het. ‘Petrus, die haan sal vandag (Goeie Vrydag van Jesus se kruisiging, wat reeds Donderdagaand aangebreek het) nie kraai nie, voordat jy drie maal heftig ontken het dat jy My ken.’