Hier volg vier gesprekke van Jesus: 22:24-27 oor die rangstryd onder die dissipels, met 22:28-30 die belofte aan die twaalf, 22:31-34 die gesprek met Petrus, en 22:35-38 die moeilike tyd wat vir die dissipels voorlê. Lukas bied dit aan as Jesus se laaste woorde aan sy apostels voor sy sterwe, sy testament, soos in Johannes se hoofstukke 13-17.

 22:24 Die stryd tussen die apostels oor wie Jesus gaan verraai, gee aanleiding tot Lukas se plasing van die twis onder hulle oor wie van hulle as die belangrikste (meidzōn hoër status as die ander) beskou moet word (twis, filoneikia letterlik: ’n ‘begeerte om te redeneer’ het onder hulle ontstaan). Dit knoop aan by Jesus se aankondiging dat Hy die vrug van die wynstok eers weer sal drink wanneer die Pasga vervul is in die koninkryk van God. Markus 10:35-45 vertel van die dissipels se verontwaardiging oor Jakobus en Johannes se versoek om aan Jesus se linker- en regterhand te sit in sy koninkryk. Maar hulle kon hulle nie indink in ‘n koninkryk waar daar geen voorrang is nie. In Luk 9:46 het hulle al ’n argument onder mekaar gehad oor wie van hulle die belangrikste is. Ná al die tyd saam met Jesus is hulle hier, die aand voor sy kruisiging, nog besig om te twis oor hulle posisies.  

 22:25 Jesus gryp by hulle twis in met ’n politieke beeld. Hy wys dat hulle onderlinge stryd op valse veronderstellings berus. Hulle beoordeel hulleself en mekaar volgens konings en gesagsdraers van die nasies se manier van regeer. Maar Jesus moet nie in dieselfde liga as een van die konings van die volke gereken word nie. Hy is heeltemal ‘n ander soort koning,  die Gesalfde (Messias) van die Here (vgl. Luk 2:26 so aan Simeon geopenbaar; Luk 9:20 Petrus se belydenis; Luk 20:41-44 Dawid se lofsang). Dit is heeltemal ’n ander tipe koningskap. Aardse konings is tevrede as hulle mag kan uitoefen en hou daarvan om as weldoeners geprys te word. Party konings van die ou tyd het hulleself ‘weldoeners’ laat noem.

 22:26  Letterlik: ‘Julle egter nie so nie! maar laat die belangrikste (meidzōn dié wat belangriker is) onder julle soos die jongere (ho neōteros) wees en die een wat heers soos iemand wat dien (diakonōn nederig dien, soos ’n tafelbediende).’ Teenoor die grootheid van mag en roem word die grootheid van die jongeres gebou op diens. Mark 10:45 Die Seun van die Mens het nie gekom om gedien te word nie, maar om te dien en sy lewe te gee as ’n losprys vir baie (vgl. Matt 20:28). In Luk 9:48 het Jesus reeds vir die dissipels wat gestry het oor wie die belangrikste is, gesê: ‘Wie hierdie kind in my Naam ontvang, ontvang My…die kleinste onder julle almal, hy is groot.’ Luk 18:27: Voorwaar, Ek sê vir julle ‘Wie die koninkryk van God nie soos ’n kind ontvang nie, sal beslis nie daar ingaan nie.’ Vir sy toekomstige gemeentes wys Jesus die weg aan. Die leiers in die gemeente is daar om die jongeres te dien. Hulle grootheid sal uit hulle nederige diens blyk. In God se koninkryk word al die wêreldse maatstawwe van grootheid en gesag omgekeer en gaan dit om die grootheid van jou liefde en liefdesdiens.

 22:27 ‘Want…’ Jesus verduidelik die maatstaf vir lewe onder God se koningskap met die beeld van die tafelbediening.  Op eg Palestynse wyse vra Hy ’n dubbele vraag: ‘Wie is belangriker, die een wat aan tafel aanlê of die een wat bedien? Is dit nie die een aan tafel nie?’ En Hy gee sy eie optrede as sy antwoord op die twee vrae as die nuwe maatstaf vir die lewe van sy volgelinge: ‘Tussen julle is Ek egter soos iemand wat dien.’ Hy het die brood en die wyn bedien as tekens van sy groot diens aan die ganse mensdom met sy liggaam en bloed aan die kruis. Waarskynlik verwys dit ook na sy optrede by die einste ete, soos dit uitgespel word in Johannes 13 se weergawe met Jesus wat die voete van sy dissipels gewas het voor die laaste maal (vgl. ook die gelykenis in Luk 12:37). Deelname aan die tafelgemeenskap met Jesus aan die nagmaal verbind ons aan nederige diens aan mekaar, want die nagmaal herinner ons aan sy nederige liefdesoffer van Homself vir ons sondes.

 Die aanstelling van die apostels in hulle ewige taak (Luk 22:28-30) 

22:28 Na die woorde oor dienslewering volg hulle aanstelling om te wys dat dié wat dien deur God verhoog word. ‘Maar dit is julle wat by My gebly het (hoi diamemenêkótes, perfektum deelwoord – altyd gebly het en die toestand duur voort) in al my beproewings (peiramois beproewings, toetsinge, versoekings).’ Jesus kyk terug op sy bediening. Hulle was sy kamerade en begeleiers wat alles saam met Hom ondervind het, sy beproewings deur die Jode en sy versoekings deur die duiwel (vgl. Luk 4:13).   

 22:29 ‘Ek gee (diatithemai  om ’n verbond te maak, ’n ooreenkoms met wedersydse voordele en verantwoordelikhede ) aan julle, soos my Vader aan My gegee het, die reg om te heers (basileia om soos ’n koning met volmag te heers, en om jou opvolger/s aan te wys). So het die Here vir Dawid as koning laat salf met die belofte dat sy koningskap vir altyd sal voortbestaan (2 Sam 7:12-13). Dawid het die Here gevra: seën die huis van u dienaar om vir altyd in u diens te wees  (2 Sam 7:29). So lyk die verbond in Jesus se bloed wat Hy met ons gesluit het deur self vir ons verlossing te sterf (Luk 21:20) 

 In Luk 4:18-19 lees Jesus uit Jes 61:1-2 dat die Gees van die Here Hom gesalf het om die goeie boodskap aan arm mense te verkondig en om die genadejaar van die Here aan te kondig. So gee Jesus aan sy dissipels nou die reg om die goeie boodskap (die evangelie) te verkondig en die bevryding van die genadejaar van die Here aan te kondig.

 22:30 Die salwing of doop van die apostels met die Gees van die Here, waarvan Hand 1:5 praat, is om getuies vir en van  Jesus in die hele wêreld te wees (Hand 1:8). Hulle aanstelling kondig Jesus in hierdie vers aan. Maar dit verwys ook na die voortsetting van hulle amp in Jesus se koninkryk, om aan te sit aan sy feestafel (beeld van gemeenskap), in die ewigheid, waarvan die nagmaal nou reeds ’n voorafskaduwing is. Dit behels ook om in die ewigheid reg te spreek oor die twaalf stamme van Israel (soos Paulus daarna verwys in 1 Kor 6:2-3; vgl. ook Luk 11:31,34), maar in die huidige bedeling word die sleutels van die hemel reeds aan Petrus en die ander dissipels en aan die gemeente gegee (Matt 16:19; 18:18-20; Joh 20:21-23; Openb 3:7). Dit bly egter ’n heerskappy deur diens aan die Here en aan sy mense, soos Hy dit op aarde uitgeoefen het, ’n verbond wat Hy met ons gesluit het deur sy bloed, deur sy lewe as offer vir ons sonde in die dood oor te gee. Dit is ware grootheid, die grootheid van die liefde (Rom 5:6-11).

Mariana vra

My man is ‘n alkoholis. Ons is al twee jaar uitmekaar. Hy bly nou saam met ‘n ander vrou en ons het nie eintlik meer kontak nie. Hy het my emosioneel baie mishandel. Hoe vra ek die Here dat ek my man kan vergewe? Hoe vergewe ek myself omdat ek my kinders by so ‘n pa grootgemaak het? Hulle is nou 19, 23 en 28. Al drie is dogters en almal het soveel emosionele skade opgedoen. Wat doen ek met die selfverwyt? Ek weet ek moet alles agter my sit, want ek kan nou niks verander nie. Moet ek nog vir hom bid? Wat maak mens met die skuldgevoel?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Hier is ‘n vrou wat met wisselende emosies sit. Sy het erge trauma oor ‘n lang tyd beleef as gevolg van haar gewese man wat haar emosioneel mishandel het, en sy weet nie of sy dit oor haar hart kan kry om hom te vergewe nie. Hiervoor soek sy hulp by die Here. Verder sit sy ook met selfverwyt en skuldgevoelens oor sy toegelaat het dat haar dogters emosionele skade opgedoen het weens haar man se optredes. Het hulle nie dalk onherstelbare skade gely nie? Sy voel dis alles haar skuld, dat sy hulle gefaal het. Tog weet sy dis die beste om die verlede agter te laat en vorentoe te kyk. Want wat gebeur het, het gebeur. Sy kan niks aan die verlede verander nie. ‘n Mens kan nie jou lewe lank ‘n gevangene van die verlede bly nie. God het tog sekerlik iets beter vir haar weggelê in die toekoms?

Hierdie is geen maklike kwessies nie. Skuldgevoelens, selfverwyt, ‘n onvermoë om te vergewe, ‘n onwilligheid om die verlede agter te laat en gebrek aan ‘n toekomsvisie skep ‘n “perfekte emosionele storm” en kan van ‘n mens ‘n wrak maak wat jou lewe ruïneer. Hoe help ons haar op haar weg vorentoe?

Eerstens, maak vrede met die keuses wat jy gemaak het in die verlede. By terugskou is dit maklik om te sê dat jy eerder jou kinders en jou goed moes gevat en geloop het. Maar dis maklik om dit nou te sê; nou is die kinders groot en relatief onafhanklik; al drie kan waarskynlik grotendeels vir hulleself sorg. Maar toe die kinders klein was, was dit ‘n ander storie. Toe was daar ander faktore wat ‘n rol gespeel het: die opvoeding en versorging van die kinders; finansiële sekuriteit; die hoop dat die situasie kan verander. Al hierdie oorwegings kon ‘n rol gespeel het waarom jy nie tóé jou man verlaat het nie. Dis keuses wat jy tóé moes maak wat waarskynlik nie anders kon nie. En met daardie keuses in die verlede moet mens vrede maak, selfs al was hulle by terugskou verkeerd. Niemand van ons is volmaak nie; almal maak groter of kleiner foute waarmee ons moet saamleef vir die res van ons lewe. Dit help nie om nou te sê ek moes destyds anders gekies het of van beter geweet het nie. ‘n Mens maak keuses by die lig wat jy op daardie oomblik ontvang. As jy dink – by die lig wat jy nou oor jou verlede het – dat dit destyds foutiewe keuses was, vra dan die Here om vergifnis, aanvaar sy vergifnis, en leef uit daardie vergifnis. Maar moenie tob oor jou swak keuses van die verlede net omdat jy nou in ‘n beter posisie is om daaroor te oordeel nie. Die Here hang ons nie op aan ons verlede nie. Anders sou Jesus nie vir die vrou wat in owerspel betrap is, gesê het nie: “Jy kan maar gaan, en moenie verder sondig nie” (Joh 8:11).

Tweedens, ek weet nie hoe die verhouding met jou dogters is nie, maar as dit kan, neem hulle in jou vertroue en speel oop kaarte met hulle. Sê vir hulle hoe jy voel oor die verlede – dat jy voel jy het hulle in die steek gelaat. Praat die saak met hulle deur; hoor hoe húlle reageer en daaroor voel. Kinders het partykeer ‘n heel ander perspektief as die ouers op dieselfde situasie. Verder, die drie kinders het nie noodwendig elkeen dieselfde gevoelens oor dinge wat na jou mening verkeerd geloop het nie. En as dit so is dat hulle letsels opgedoen het, vra dan hulle vergifnis daarvoor. Probeer ‘n nuwe verstandhouding met hulle aangaan waarop die verhouding met hulle in die toekoms gebou kan word. Probeer aan hulle verduidelik waarom jy destyds die keuses gemaak het wat jy wel gedoen het. Jy mag dalk net agterkom dat hulle emosionele letsels veel minder is as wat jy self oor skuldig voel. En dan straf jy jouself onnodig. Die punt is: moenie alléén oor die verlede wroeg nie, praat openlik die dinge deur met jou dogters; kry alles in die oopte. Dit op sigself behoort al klaar ‘n stuk verligting en genesing van die skuldgevoelens te bring.

Derdens, jou man. Jy sê nie of julle formeel geskei is nie; ek vermoed van nee, want jy praat nog van jou man asof julle steeds getroud is, hoewel hy intussen by ‘n ander vrou ingetrek het. Maar dit klink of die band permanent verbreek is; jy stel nie daarin belang om die huwelik te probeer red nie. Al wat jy graag wil doen, is om finaal afskeid te neem van daardie deel van jou lewe en vorentoe te beweeg. Indien my opsomming korrek is, dink ek die eerste stap nou is om formeel van hom te skei. Egskeiding bring finaliteit en open nuwe moontlikhede. Want soos sake nou staan, kan jy nie met ‘n goeie gewete nuwe verhoudings aangaan nie. En indien jy sou, sal dit weer nuwe skuldgevoelens by jou kweek. Daarom, pak die bul by die horings en bring formeel ‘n einde aan daardie deel van jou lewe. Dis deel van die genesingsproses. Jy mag dalk vind dat die nuwe situasie van geskei te wees in sigself ‘n stuk terapie is wat dit gaandeweg ook vir jou makliker sal maak om daardie hoofstuk af te sluit. Dit wys dat jy beheer kan neem van jou lewe; jy is nie meer ‘n gevangene van jou verlede en emosies nie. Dit gaan dit ook vir jou makliker maak om hom te vergewe as jy sterker staan in jou eie emosies. Want om daardie hoofstuk werklik af te sluit, sal jy hom uiteindelik móét vergewe. Anders gaan dit aan jou bly vreet, anders bly hy deel van jou lewe. En onthou, vergifnis is nie ‘n emosionele, spontane reaksie nie. Dis ‘n geloofsbesluit wat jy neem om uit God se genade vir jóú te lewe, en op grond daarvan ook ander wat jou onreg aangedoen het, te vergewe. Jy sien dan in die eerste instansie jousélf as medesondaar wat vergifnis nodig het, en vervolgens raak dit ook makliker om ander se oortredings te vergewe. Ons is immers almal sondaars by wie dit ontbreek aan God se heerlikheid (Rom 3:23). En vanuit hierdie breër perspektief op jouself én ander vat jy dan elke dag op sy eie en lééf vanuit daardie geloofsbesluit. En gaandeweg sal jy ervaar dat daar genesing kom en dat jou emosies ook in pas kom met die besluit wat jy geneem het.

Laastens, kom ons werp ‘n bietjie lig op jou situasie vanuit twee Bybelfigure se lewe. Paulus het geweldige skuldgevoelens beleef omdat hy vóór sy bekering die gemeente van God vervolg het. Dit slaan deur in Skrifgedeeltes soos 1 Kor 15:9, Fil 3:6 en 1 Tim 1:13 waar Paulus sê dat hy vanweë sy vorige lewe nie op enigiets kan aanspraak maak nie; trouens, hy sien homself as die geringste van die apostels. Hy sê ook dat hy by terugskou nou verstaan dat hy destyds in totale onkunde gehandel het; hy het nie mooi geweet het wat hy doen nie, want tóé het hy nog nie die opgestane Here op die Damaskuspad ontmoet nie. Die blote feit dat hy hierdie dinge in meer as een van sy briewe noem, briewe wat op verskillende tye van sy bediening geskryf is, lê sy hart bloot – dat hy nooit heeltemal daarvan kon vergeet dat hy so dom en onnosel was, dat hy vroeër in sy lewe sulke verkeerde besluite geneem het nie. Tog sê hy dat hy die dinge wat verby is, agtergelaat het en dat hy hom nou uitstrek na wat voor is (Fil 3:13). Hy kan dit doen omdat hy die genade van God aanvaar het. Hy kan nou voluit vir die Here werk, selfs harder as al die ander apostels. Dus, ten spyte van sy slegte verlede het hy besluit om hom nie sy lewe lank daaroor te verknies nie, maar om aan te beweeg en vrugbaar te arbei in die wingerd van die Here. Dieselfde met die dissipel Petrus. ‘n Mens kan net dink watter geweldige sielewroeging hy moes deurgaan nadat hy sy Meester verloën het. Petrus kon homself ook, soos Judas, gaan ophang het, maar hy besluit om die Here se vergifnis te aanvaar, asook die nuwe taak wat die Here aan hom opdra – om sy kudde te versorg – en voortaan voluit met hierdie roeping besig te wees (Joh 21:15-19). Dit ís dus moontlik om jou slegte verlede agter te laat en die toekoms wat God se genade in Christus vir jou ontsluit, in die geloof aan te gryp en ‘n nuwe lewe te begin. Dit is die enigste pad wat werklik sin maak. Ek wens dit van harte vir jou toe.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Die drie gedeeltes oor Jesus se afskeidsmaal saam met sy dissipels (verse 14-23; 24-30 en 31-38) gaan oor Jesus se laaste reëling van die godsdiens, van die gemeente en van die lewe. Dit is ’n feesmaal met tafelgesprekke. Johannes brei breed uit oor die gesprekke in Johannes hoofstukke 13-16 en 17. Dit is gedeeltes wat eie is aan Lukas en saamgestel is uit verskillende tradisies.

aangelê en die apostels saam met Hom.’ In Johannes speel die uur ’n belangrike rol (Joh 2:4; 7:30; 8:20; 12:32; 12:27; 13:1; 17:1). So beteken ‘die uur’ hier in Lukas wel dat dit die uur vir die Joodse Pasga is wat aangebreek het. Lukas volg hier die tradisie van Joh 13:1 wat die uur ook aandui as die uur wat God bepaal het vir die lydensweg van Jesus, soos in Lukas 22:53 toe die lede van die Sanhedrin Hom kom arresteer : ‘maar dit is julle uur – nou regeer die duisternis.’

 Die twaalf word hier apostels genoem, soos Jesus die twaalf dissipels genoem het, wat Hy ná ’n nag van gebed uitgekies het (Luk 6:13). Die apostels (gevolmagtigde gestuurdes) moet die boodskap oor Jesus, en veral hierdie klimaks van sy lewe op aarde, uitdra die wêreld in. Dat hulle saam met Hom aangelê het aan die laaste feesmaal, is die grondslag van Jesus se gemeenskap met sy gemeentes oor die hele wêreld.

 22:15 Die inleiding tot die Pasga, Luk 22:15-18, staan net in Lukas. Toe sê Jesus vir die 12 apostels: ‘Ek het van harte begeer’ (Letterlik: ‘met ’n groot  begeerte het Ek begeer’ –  ’n Semitiese idioom) om hierdie Pasga met julle te eet voor my lyding.’ 

 Hulle word nie soos hulle voorvaders as die gemeente van die Here uit die Egiptiese slawerny bevry deur die bloed aan die kosyne nie, maar deur sy bloed aan die kruis. Die Pasga is ’n fees vir die hele gemeente, al word dit in die afsonderlike huise van gesinne gevier; vgl. hoeveel keer ‘gemeente’ in die hoofstuk oor die instelling van die Pasga voorkom: Eks 12:3,6,16,19,47.

 Jesus het begeer om hierdie Pasga te vier bewus van die smart wat nou vir Hom voorlê en die vooruitsig op sy heerlike toekoms. Met die ete voor sy lyding wil Hy sy apostels se gemeenskap met Hom en met sy lyding vir hulle bevryding, versterk. Hoewel Jesus ontsteld was, het Hy uitgesien na die klimaks van sy bediening en selfoorgawe aan die kruis (Joh 12:27). Met hierdie geleentheid word die Ou Testamentiese voorbereidende bedeling vervang met die Here se Nuwe Bedeling waarna Hy so verlang het om dié Pasga met sy apostels te vier. 

 22:16 Die rede wat Jesus vir sy intense verlange gee, word hier uitgespel. ‘Want Ek sê vir julle, Ek sal dit beslis nie weer eet totdat dit vervul is in die koninkryk van God nie.’ Die duisternis wat op Hom wag word reeds in die lig van die toekoms gestel wat God se koninkryk bring. In Luk 13:29 word die koninkryk as God se volle gemeenskap met almal wat aan Hom behoort, beskryf met die beeld van ’n vreugdemaaltyd. Maar hier gaan dit in die eerste plek oor Jesus se eie toekoms en sy vertroue oor die vervulling van sy sending.

 Vir die Jode was die Pasga die fees van herinnering aan hulle verlossing uit Egipte se slawerny toe hulle die HERE se volk geword het. HERE is ’n vertaling van ‘Jahweh’, die Ek is, die teenwoordige God van Eks 3:14; Eks 6:6: ‘Ek neem julle aan as my volk en Ek sal julle God wees’). Dit word met die jaarlikse gemeenskapsmaaltyd herdenk. Maar hier praat Jesus vooruitskouend van die vervulling van die Pasga. Hy verwag die koninkryk van God, met ’n nuwe volk van die HERE wat deur Jesus se dood, van sonde en oordeel bevry sal word (vgl. Luk 21:28 apolutrōsis bevryding). Dit geskied op ’n ander wyse as die bevryding (lutrōsis) van Jerusalem waarna baie, soos die profetes Hanna, uitgesien het (Luk 2:38). Dit is ‘n bevryding waar God as Koning sal regeer. So span Jesus die boog van die afskeidsmaal waarna Hy uitgesien het, na die eindtyd se feesmaal wat Hy saam met ons sal vier, as die einddoel van sy koms na die wêreld.

 22:17 Lukas vertel hier dat Jesus die feesmaal begin het met danksegging (eucharisteō om dank uit te spreek vir seëninge) en toe ’n beker geneem het en gesê het: ‘Neem dit en verdeel dit onder julleself.’ Hierdie beker ná die openingsdanksegging word nie in die ander Evangelies genoem nie. Markus 14:23 en Matt 26:27-28 praat van ’n beker wat Jesus ná die danksegging tydens die ete geneem het en almal daaruit laat drink het as sy bloed van die nuwe verbond wat vir baie uitgegiet word. Mattheus voeg by: tot vergifnis van sondes. Lukas plaas egter die instelling van die nagmaal ná ’n volgende beker en ook ná die ete (Luk 22:20). Volgens die tradisie wat Paulus ontvang het, het Jesus ook ná die ete die beker aangedui as die nuwe verbond in sy bloed (1 Kor 11:25).

 Die Joodse rabbi’s praat van vier bekers tydens die Pasga: 1e na die openingsgebed, waarna Lukas 22:17 verwys; voor die maaltyd word Ps 113-114 as lofsang gesing; 2e beker tydens die maaltyd (soos Markus en Mattheus?); 3e beker ná die ete, waartydens Jesus die nagmaal ingestel het, volgens Lukas en Paulus; met die 4e beker word die Pasga afgesluit nadat Ps 115-118 as lofsang gesing is (vir die lofsang, vgl. Mark 14:26; Matt 26:30). Die wyn van die vier bekers het saam ongeveer 1 groterige glas gevul; die wyn was met water verdun, twee dele water by een deel Saronwyn, en by sterker wyn drie dele water. Mans, vroue, klein kindertjies en slawe het saam aan die paasmaal deelgeneem (Strack & Billerbeck Kommentar zum Neuen Testament aus Talmud und Midrasch. IV 41-76).

 Ps 113 Loof die Here wat die nederiges verhef en ’n onvrugbare vrou die gelukkige ma van kinders maak;

Ps 114 Gedenk die uittog uit die slawehuis met die see en Jordaan wat opdroog en die rots wat ’n bron van water word;

Ps 115 Anders as die afgode doen die Here wat Hom behaag en seën die kleintjies saam met die grotes as hulp en skild;

Ps 116 Die beker van verlossing sal ek ophef en die Naam van die Here aanroep in die land van die lewendes;

Ps 117 Loof die Here alle nasies, besing Hom alle volke, want die trou van die Here is vir ewig.

Ps 118 Loof die Here want Hy is goed; voer met gevlegte takke die sirkeldans uit; vir ewig duur sy troue liefde.

 Jesus gee die eerste beker aan sy apostels om dit onder hulleself te verdeel as teken van gemeenskap. Die seën waarvoor gedank is word in vers 18 se ‘want…’ uitgespel as die rede vir sy dankgebed .

 22:18 Soos in vers 16, sê Jesus nog ’n keer dat Hy nie weer van die vrug van die wynstok in hierdie bedeling sal drink nie, met ’n vooruitskouing op die koms van God se koninkryk. Die seën waarvoor Jesus gedank het lê eerstens in die feit dat Hy nie weer van die vrug van die wynstok sal drink nie, want Hy gaan vandag, op Goeie Vrydag wat Donderdagaand aangebreek het, ly (Luk 22:15) om die straf op die sonde van die wêreld te dra. Tweedens verbind Hy sy volgelinge aan die feesmaal van die eindtyd (Luk 14:15), aan hulle bevryding deur die koningskap van God (die woorde basileia tou Theou verwys nie na die gebied waaroor God regeer nie, maar oor sy Koningsheerskappy met volkome gesag en seggenskap oor alles en almal, 1 Kor 15:28 sodat God alles in almal/alles sal wees). Die aanduiding van hulle deelname aan die eindtyd se maal is die beker wat die Here aan hulle gegee het om onder hulleself te verdeel. Hulle moet hulleself aan mekaar gee, soos Jesus Homself aan hulle gee.

 22:19 Met die ongesuurde brood in sy hand dank Jesus God andermaal vir die seën wat ontvang is, breek die brood en gee dit vir die dissipels met die woorde: ‘Dit is my liggaam wat vir julle gegee word. Doen dit ter herinnering aan My.’ Die eet van die paaslam word nie in een van die berigte oor hierdie Pasga opgehaal nie. Die tyd vir die slag van lammers vir die paasfees is verby. Jesus is nou ons Paaslam, Joh 1:29 se Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem (vgl. 1 Kor 5:7). Sy liggaam word vir ons gegee aan die kruis. Daarvan is die brood van die nagmaal die herinneringsteken (Johannes 6 wei uit oor Jesus as die brood van die lewe, wat sy liggaam gee vir die lewe van die wêreld, en dat wie sy liggaam eet en sy bloed drink die ewige lewe het).

 22:20 ‘So ook’ – soos die brood gereeld gebreek moet word ter herinnering aan Jesus en sy offer aan die kruis, moet die beker ook gereeld gebruik word ter herinnering daaraan. Jesus verduidelik dit met die derde beker na die ete. Tydens die ete het Hy die brood gebreek as simbool van sy liggaam wat aan die kruis gebreek word tot vergewing van sonde. Met die beker ná die ete sê Hy: ‘Hierdie beker wat ter wille van julle uitgegiet word is die nuwe verbond deur my bloed.’ By Sinai het die Here die bloed van bulle op sy volk laat sprinkel en met hulle ’n verbond gesluit op grond van al die gebooie (Eks 24:8). Die verbond was met offerbloed verseël (Sag 9:11). Dit was die ou verbond wat hulle verbreek het.

 Die nuwe verbond herinner aan die Here se belofte aan Israel in Jeremia 31:31-34: ‘Ek sal my woord op hulle harte skryf en in hulle gedagtes vaslê.’ Die nuwe verbond van God met die mens word gesluit deur Jesus se selfoorgawe en word verseël deur sy bloed wat aan die kruis vergiet is. Die Bybel sê dat God se verbond met die mens volgens sy soewereine wil bepaal word en dat Hy sy heilsbedoeling daarmee bekendmaak, Jer 31:33: ‘Ek sal hulle God wees, en hulle sal my volk wees;’ Jer 31:43: ‘Ek sal hulle oortredings vergewe en nie meer aan hulle sondes dink nie.’ Wie Jesus se offer vir die sonde in geloof aanneem, word opgeneem in hierdie ‘nuwe verbond deur sy bloed.’  Om dit aan sy dissipels te bevestig gee Jesus aan hulle die brood en die beker van die paasfees met die nuwe betekenis dat dit heenwysings is na sy sterwe vir hulle sonde. Om daarvan deel te word skenk Jesus aan hulle sy innigste gemeenskap en maak hulle deel van sy sterwe en sy opstanding (Rom 6:3-5).

 22:21 Teenoor Jesus wie se bloed uit liefde vir sy dissipels uitgegiet word, lê sy een dissipel, wat Hom gaan oorgee aan sy vyande, saam met Hom aan tafel. Die hand van Judas, wat die brood uit Jesus se hand ontvang het, die brood wat vir hom gebreek is, gaan  geld ontvang om Hom te verraai. Jesus maak sy dissipels attent op die skrynende kontras:‘Maar kyk, inderdaad!’ Lukas maak die aankondiging van die verraad die uitgangspunt van die afskeidsgesprek (Luk 22:24-38) wat vroeër in Markus (10:41-45; 9:35) en Matteus (20:24-28; 19:28) voorkom. Met die plasing van die aankondiging van die verraad nog tydens die paasmaaltyd is dit ’n waarskuwing teen valse sekerheid. Deelname aan die nagmaal is nie noodwendig ’n beskerming teen troubreuk nie. 

 Judas sluit homself uit van die betekenis van die nagmaalsbeker wat die bevestiging is van God se nuwe verbond met die vergifnis van die mens se sonde deur Jesus se bloed. Die grootheid van die verraaier se skuld word so onderstreep. Hy dra self die skuld vir sy lot deurdat hy homself afsluit van die ryke gawe van Jesus. Die woorde ‘…saam met my aan tafel’ versterk die indruk dat dit vir Jesus ’n smartlike ondervinding was, deel van sy lydensweg. Dawid kla in Ps 41:9 ‘Selfs my vriend, wat ek vertrou het en wat saam met my eet, het die hakskeen teen my gelig.’ Die hakskeen lig word in Joh 13:18 as die vervulling van die Skrif aangehaal, as ’n idiomatiese uitdrukking vir ‘in die rug steek’ of ‘teen iemand draai.’ 

 22:22 ‘Want die Seun van die Mens sal heengaan soos wat dit bepaal is…’ (poreuomai heengaan, weggaan, word hier figuurlik gebruik vir ‘die lewe verlaat’, ’n eufemisme vir doodgaan). Weer eens verwys Jesus na sy dood wat voor hande is, en roep so die apostels tot geloof in Hom as die beloofde Messias van God wat bestem is om te sterf (die passiewe vorm van oridzō bestem, wys dat dit vir Hom so besluit is en dat Hy deur God vir die taak aangewys is. Die perfektum vorm van die werkwoord sê dat dit so besluit is of dat Hy vir die taak aangewys is en dat die gevolge daarvan voortduur). Dat dit deur die Vader en die Seun en die Gees so besluit is, word nie uitgespel nie, maar word afgelei van Jesus se uitsprake in o.a.  Johannes 12:27; 8:16; 14:10-11; 15:26; 17:1-5,24. Sy heengaan is die wil van die HERE, ’n skuldoffer wat die HERE se doel met Hom bereik om die straf op baie mense se sonde te dra, soos voorafgeskadu is in Jes 53, vgl. Jes 53:10-11.

 ‘…maar ellende (ouai ’n weeklaag van Jesus oor die ramp) wag op daardie man deur wie Hy verraai word.’ Om Judas nie te openbaar nie noem Jesus hom nie by die naam nie, maar Judas weet nou dat Jesus weet wat hy beplan. Jesus waarsku hom vir oulaas oor wat hy hom op die hals haal deur die Seun van die Mens aan die Joodse leiers wat sy dood soek, oor te gee.

 22:23  Judas het sy optrede so geheimsinnig gedoen dat nie een van die ander apostels kon raai wie van hulle tot so ’n daad in staat was nie. Hulle begin toe met mekaar redeneer (sudzêteō), bekommerd (ara) oor wie uit hulle op die punt staan om dit te doen.

Amanda vra:

Vriendin van my dogter het toe haar man met breinkanker gediagnoseer is en sy nie kon swanger raak nie, besluit om sy spermselle te vries. Hy is intussen oorlede. Sy het nou sy spermselle laat ontdooi en met haar eierselle te laat bevrug. Daar was 3 eierselle wat bevrug geraak het. Die wet het egter nog nie bepaal of ‘n persoon wat dood is se spemselle behoue mag bly nie, maar vernietig moet word. Die 3 bevrugte eierselle is toe gevries totdat die wet verander het. Omdat haar eie gesondheid dit nie toelaat nie, het sy nou ‘n surogaatmoeder waarin die bevrugte eiersel oorgeplant is. Die ander twee is nog gevries. Sy het intussen ‘n ander man ontmoet en wil trou. Sy wil egter as dit ‘n seun is die kind die pa se van gee, sodat hy ‘n nageslag het. Nou, my vraag is: is dit alles eties korrek?

Antwoord

Prof Jan van der Watt antwoord:

Daar is ’n paar etiese kwessies wat in hierdie verhaal na vore tree.

1. Die verhaal is nie vir my heeltemal duidelik nie – daar word aan die eenkant gesê dat die wet die behoud van spermselle van iemand wat oorlede is, verbied het, maar aan die ander kant is dit gevries? Die wetlike kwessies gaan ons nie hier aan nie. Die punt hier is of mense spermselle mag vries vir latere bevrugting. Binne die mediese wetenskap is dit standaardpraktyk en eties dink ek  kan daar nie werklik besware teen ingebring word nie. Ons moet onthou dat die mediese wetenskap nie teen God werk nie, maar dat dit die kennis wat God is die skepping weggelê het, beskikbaar maak. Die vraag is egter hoe die selle gebruik word. Dit kan tot ander etiese vrae lei.
2. Die tweede kwessie is die van ’n surrogaatmoeder. Die Bybel het natuurlik nie direkte uitsprake hieroor nie, omdat so iets in die Bybelse tyd nog nie moontlik was nie. As ons die Bybel betrek, moet dit alleen per afleiding wees – bv. neem die aksie lewe weg; mag die bevrugte saad van ’n vrou alleen in daardie vrou groei? Verskillende antwoorde mag op die vrae gegee word, maar dit bly spekulasie as die Bybelse materiaal gebruik word. Waar die probleme hier lê is veral by die verhoudings van die surogaatmoeder teenoor die seldoners. Die probleme is bekend: wat as die surogaatmoeder voel dit is haar kind omdat dit tot lewe in haar gegroei het en haar bloed deur die kind vloei? Die gevoel mag sterk by haar wees dat sy die kind nie wil afgee nie. Die ouers mag antwoord dat lewe reeds by bevrugting begin en die surrogaatmoeder dus nie lewe aan die kind gegee het nie, maar die kind alleen begelei het (soos ’n onderwyser in ander omstandighede doen) gedurende ’n periode in sy of haar lewe. Wat van die kind se verhouding met die surrogaatmoeder? Is die surrogaatmoeder die geboorte-ma of nie en hoe moet die kind die vroulike saadskenker sien? Dit mag problematies word wanneer die kind ouer word en self vrae begin vra. Watter aanspraak het elke party of die kind? Sommige mag selfs redeneer dat die man oortree deur sy saad (hoewel reeds bevrug) in ’n vreemde vrou te laat plaas, ens. So kan ons met die sielkundige en sosiale probleme wat mag opduik aangaan. Hierteenoor moet etiese posisies dus ingeneem word. Afhangende van die probleem wat opduik, moet etiese posisies dus geformuleer word. Behoorlike kontrakte tussen die partye mag help, maar is ook nie die volledige oplossing nie, aangesien emosionele aspekte kan veroorsaak dat die kontrak nie deur een van die partye noodwendig op die langer termyn erken word nie.

Die naam van die kind is vandag nie meer so belangrik nie. In die ou dae (Bybelse tyd) was stamme en families se karatertrekke en identiteit sterk aan hulle families verbonde en name was ’n manier binne die gemeenskap om persone se karakters, aard en herkoms te bepaal. Vandag is die nie meer in dieselfde mate die geval nie. Daarom kan mens ook jou naam sonder moeite laat verander. Dit is dus ’n persoonlike besluit rakende die naam en na my mening het dit nie eintlik algemene etiese implikasies nie. Dit gaan meer oor sake soos die erkenning van die saadskenker en of mens sy nagedagtenis wil eer en of dit beter of makliker sal wees as die kind onder die nuwe pa se naam grootword.

Skrywer: Prof Jan van der Watt