Engele in die Bybel (2)

‘n Hemelse weermag

Omdat God so ontsettend magtig is, het Hy miljoene der miljoene “hemelse soldate” tot sy beskikking. Kyk hoe word dit in Psalm 68:18 beskrywe:

Die skitterende strydwaens van God was duisende,

duisende der duisende,

toe die Here van Sinai af die heiligdom betree het.

In die destydse weermagte was strydwaens net so belangrik as wat groot tenks in ons tyd vir ‘n weermag is. In moderne taal gestel, sê die psalmdigter hier dat die Here ontelbare getalle “tenks” in sy hemelse leër het. Daarmee sê hy nie net hoe groot en sterk die hemelse leër is wat die Here tot sy beskikking het nie, maar veral hoe sterk die Here self is.

Dieselfde gedagte kry ‘n mens ook in Deuteronomium 33:2 as daar vertel word hoe die Here Homself op Sinaiberg bekend gemaak het:

Die Here kom van Sinai af,

Hy laat van Seïr af sy lig oor sy volk skyn,

laat dit deurbreek van Paranberg af.

Hy kom van waar tienduisende hemelwesens woon,

van waar hulle aan sy regterhand hulle plek het.

Hier kry ‘n mens weer dieselfde gedagte: Die Here beskik oor ontelbare hemelse “troepe” wat in sy diens staan.

Die Here van die leërskare

Skrywer: Prof Francois Tolmie

Engele in die Bybel (1)

In die Bybel lees ‘n mens gereeld van engele – hemelse wesens wat deur God vir verskillende take gebruik word.

Agtergrond

In die tyd van die Bybel het mense aan God en die hemelse wêreld as ‘n koninklike hofhouding gedink. Die Here was vir hulle die Grootste Koning wat ‘n mens vir jouself kon voorstel. Net soos aardse konings wat raadgewers, soldate, boodskappers en ‘n klomp ander ondergeskiktes in sy diens gehad het, het Hy in sy hemelse hofhouding ook goddelike wesens in sy diens gehad. Een van die mooiste voorbeelde hiervan kry ‘n mens in Psalm 89. In die eerste deel van hierdie psalm is daar gedagtes wat baie ver in Israel se geskiedenis teruggaan. In dié gedeelte sing die digter oor hoe wonderlik die Here is. Dit gebeur op aarde, maar ook in die hemel – waar God in die hemelse vergadering is. Só word dit in Psalm 89:6-9 beskrywe:

Die hemel loof u wondermag, Here,

die hemelinge loof u trou.

Wie in die hemel kan met die Here vergelyk word?

Wie onder die hemelwesens is soos die Here?

Hy is God, vir Hom het die hemelse vergadering ‘n heilige ontsag.

Hy is magtig, gevrees onder almal rondom Hom

Here, almagtige God, wie is soos U?

U krag is groot, U trou is oral!

In hierdie verse kan ‘n mens agterkom dat die digter aan God dink as ‘n Koning met ‘n groot hemelse vergadering rondom Hom. Hy noem spesifiek die hemelinge, hemelwesens en ‘n hemelse vergadering.

Een van die ander psalms, Psalm 82, is nog ‘n goeie voorbeeld waar ‘n mens dieselfde soort gedagtes kry. Om dié psalm te verstaan, moet ‘n mens jouself eers probeer indink in die leefwêreld van die mense vir wie dit geskryf is. Hulle het geleef in ‘n wêreld waarin daar baie afgode was wat deur die ander mense rondom hulle aanbid is. Hierdie mense het natuurlik almal daarop aanspraak gemaak dat hulle gode die sterkste was en beter as die Here was. In Psalm 82 word op ‘n aangrypende manier gesê dat dit beslis nie waar is nie. Die Here is baie, baie sterker as al die ander afgode. Om hierdie gedagte tuis te bring, vertel die digter vir die mense wat in die hemelse vergadering gebeur het (vers 1):

In die hemelse vergadering tussen die gode

staan God op om uitspraak te lewer

Hier het ‘n mens dus weer die prentjie van God in ‘n hemelse vergadering. Die digter sê dat die sogenaamde gode van die ander volkere ook in hierdie vergadering plek ingeneem het, maar ‘n mens kom baie gou agter dat hulle absoluut geen mag het nie. Om die waarheid te sê, in die hele psalm kry hulle nie eens kans om ‘n enkele woord te sê nie! Die enigste Een wat praat, is God. Eers beskuldig Hy die afgode van dit wat hulle verkeerd gedoen het en daarna spreek Hy ‘n straf oor hulle uit. Dit begin met God se verwyt teen hulle oor dit wat hulle verkeerd gedoen het. Hy sê hulle het die kant van die goddeloses gekies en glad nie vir die mense wat swaar gekry het (soos die weeskinders en die armes) omgegee nie. Dit beteken dat hulle toegelaat het dat die konings en die regters van die heidense volke wat hulle aanbid het, die wet op ‘n onregverdige manier toepas. Deur dit te doen, sê die digter, het die gode gewys hoe dom hulle is. Hulle het ook gewys dat hulle niks verstaan nie en dat hulle eintlik soos blindes in die duisternis rondstrompel. Daarom kondig die Here sommer daar in die hemelse vergadering hulle straf aan: Soos mense sal hulle ook doodgaan. Hiermee wys die digter op ‘n pragtige manier vir sy mense dat die afgode eintlik geen mag het nie.

In 1 Konings 22 kry ‘n mens nog ‘n baie interessante voorbeeld hiervan. Daar word vertel van die twee konings, koning Agab van Israel en koning Josafat van Juda, wat teen die wil van die Here in ‘n oorlog betrokke geraak het. Voordat hulle slagveld toe is, wou koning Josafat eers hê dat hulle moes hoor of dit die Here se goedkeuring wegdra of nie. Daarom het koning Agab 400 van sy profete laat kom. Hulle het almal soos een man gesê dat die konings maar met geruste harte kan gaan veg, want die Here sal hulle beslis laat wen. Dit lyk egter of koning Josafat nie die vrede vertrou het nie. Daarom vra hy vir Agab of daar nie nog ander profete was nie. Toe het Agab ‘n profeet met die naam Miga laat roep. Daar was ‘n goeie rede hoekom Agab hom nie van die begin af laat roep het nie. Miga het nooit iets goeds vir Agab geprofeteer nie! Ook hierdie keer was dit so. Miga het uiteindelik presies die teenoorgestelde as die ander profete gesê! Hy het gesê koning Agab sal beslis nie lewendig van die geveg af terugkom nie. Hoe het hy dit geweet? In verse 19-21 vertel hy dat die Here hom laat sien het wat in die hemelse vergadering gebeur het:

Skrywer: Prof Francois Tolmie

DIE BRIEF AAN DIE GALASIËRS (7)

Galasiërs 6:1-10 Verdere vermanings

Paulus nader nou die einde van sy brief en soos sy gewoonte was, maak hy nou ‘n paar losstaande opmerkings. In hierdie geval bestaan dit uit ‘n klomp losstaande vermanings. Dit sluit egter nou aan by die voorafgaande aangesien dit alles te doen het met die vraag hoe die lewe van iemand wat onder beheer van die Heilige Gees lewe, in die praktyk lyk. ‘n Mens sou die reeks vermanings in twee kon deel.

Al die vermanings in die eerste gedeelte (6:1-6) handel oor twee sake: Dat iemand onder beheer van die Heilige Gees lewe, kan ‘n mens sien uit sy/haar liefdevolle meelewing met ander en uit die bereidheid tot selfkritiek. Hoe lyk dít in die praktyk?

In die tweede gedeelte (6:7-9) keer Paulus meer direk terug na die probleem in Galasië. Hy gebruik ‘n bekende beeld: dit wat jy plant, kom later op. Net so is dit op geestelike gebied! Die gelowiges wat hulleself (soos die Galasiërs oorweeg om te doen!) oorgee aan die sondige natuur, sal dood en verderf oes. Wie hulleself egter oorgee aan die Gees, sal die ewige lewe oes.

In 6:11 voeg Paulus nog ‘n kort opmerking by wat ongelukkig dikwels verkeerd gebruik word. Hy sê dat ‘n mens aan almal moet goed doen, veral aan die medegelowiges. Ongelukkig verstaan gelowiges dit soms so asof hier staan dat hulle net aan medegelowiges moet goed doen. Dis nie waar nie. Omdat gelowiges gedurig kontak met medegelowiges het, is dit vanselfsprekend dat ‘n mens van hulle nood bewus sal wees en hulle tot ‘n groot mate die fokuspunt van ons barmhartigheid sal wees. Tog mag dit nooit die ander uitsluit nie.

Galasiërs 6:11-18 Laaste waarskuwing en groet

6:11: In daardie tyd het die mense gewoonlik gebruik gemaak van professionele skrywers of sekretarisse (So iemand is ‘n amanuensis genoem) aan wie hulle dan hulle briewe gedikteer het. Paulus het ook dié gebruik gevolg. (In Romeine 16:22 kry ‘n mens selfs die naam van een van die sekretarisse wat Paulus se brief neergeskryf het.) Hoekom skryf Paulus self die laaste paar reëls van die Galasiërbrief? Dit was destyds die gebruik om self die laaste paar reëls van die brief wat jy gedikteer het te skryf om so die egtheid van jou brief te bevestig. Omdat die mense aan wie die brief geskryf is jou handskrif geken het, het hulle geweet dat die brief inderdaad van jou af kom en nie ‘n vervalsing was nie.

Hoekom skryf Paulus sulke groot letters? Hieroor stem geleerdes nie saam nie. Daar kan verskeie redes wees: 1. Paulus vestig net die aandag op die groot verskil tussen sy handskrif en die kleiner (netjieser?) handskrif van die sekretaris wat ‘n professionele skrywer was. 2. Die oorsaak kon oogprobleme of een of ander siekte gewees het. 3. Op dié manier wil Paulus beklemtoon hoe belangrik dit wat hy nou gaan skryf (vgl. 6:12-16), is. Dit is moeilik om ‘n keuse te maak, maar dit lyk of die derde moontlikheid die beste keuse is.

6:12-16: In hierdie gedeelte gee Paulus ‘n kort opsomming van alles wat hy in die Galasiërbrief wou sê. In dié kort opsomming haal hy die essensie van verlossing en Christenwees uit. ‘n Mens kan dit as volg opsom:

6:17: Die littekens waarvan Paulus hier praat, verwys na die tekens van die fisiese lyding wat hy ter wille van Christus moes verduur tydens sy pogings om die evangelie wêreldwyd te verkondig. In 2 Kor. 11:23-27 noem hy ‘n hele reeks van sulke ontberings.

Skrywer: Prof Francois Tolmie

DIE BRIEF AAN DIE GALASIËRS (6)

Galasiërs 5:1-12 Moenie julle vryheid prysgee nie!

Hierdie gedeelte vorm die hoogtepunt van die reeks argumente waarmee Paulus in 3:1 begin het nie. Dit is nie ‘n verder bykomstige argument nie, maar eerder die afsluiting van al die sy argumente tot dusver. Op grond van alles wat hy tot sover gedikteer het (vgl. 6:11) doen hy nou ‘n baie dringende oproep op die gelowiges in Galasië: Moenie swig voor die dwaalleer en so die vryheid wat julle in Christus het, verloor nie!

In 5:1 som hy die essensie van die Christelike godsdiens in een woord op: vryheid. Net soos vandag het mense destyds op allerhande maniere gestrewe na ware vryheid. Sommige Grieke het byvoorbeeld gedink dat ware vryheid beteken het dat ‘n mens kan doen net wat jy wil. Dit is egter nie waar nie. Paulus wys hier dat die mense se ewige strewe na vryheid slegs bereik kan word deur in ‘n verhouding tot God te staan te kom. Dit is slegs moontlik deur Jesus Christus.

Omdat Paulus besef hoe aantreklik die dwaalleer vir die gelowiges in Galasië lyk, waarsku hy hulle dringend om af te sien van hulle planne. Hulle mag hulle nie weer onder ‘n slawejuk laat indwing nie (5:1). Dit beteken dat hulle nie moet terugval na ‘n soort godsdiens wat op die oog af Christelik is nie, maar wat in wese geestelike slawerny is nie. In 5:2-4 spel hy vir hulle die ontsettende konsekwensies uit: As hulle sou toegee aan die dwaalleer, beteken dit dat hulle hulle band met Christus verbreek en die genade van God verbeur. Dit is baie kras woorde wat Paulus hier gebruik, maar dit is nodig dat hy dit doen. Dit waarvoor die gelowiges in Galasië wou swig, was nie maar net ‘n onskuldige aanpassing aan die evangelie nie. Dit was ten diepste ‘n valse evangelie omdat die fondament van die evangelie, God se genade, aantas.

In 5:5 lig Paulus ‘n verdere wonderlike kenmerk van Christenwees uit: ‘n Christen is ‘n toekomsmens – iemand wat uit hoop lewe. In Afrikaans druk die woord “hoop” gewoonlik onsekerheid uit. As iemand sê hy/sy hoop dit gaan reën, is hulle nie seker of dit gaan reën nie. In die Bybel word die woord “hoop” egter heeltemal anders gebruik, want dit druk absolute sekerheid uit. Paulus sê gelowiges kan met 100% sekerheid vorentoe kyk na die oordeelsdag, want hulle weet dat hulle vrygespreek sal word. Die rede vir dié sekerheid lê nie in hulleself nie, maar in God. Die wat in Jesus Christus glo, is reeds vrysgespreek van hulle sonde (vgl. 1:16). Dit sal by die oordeelsdag finaal bevestig word. Intussen is die werking van die Gees is bevestiging van hierdie sekerheid.

In 5:6 beklemtoon Paulus dat gelowiges nie net toekomsmense is nie, maar ook aksiemense. Omdat hulle in Christus Jesus is (aan Hom verbonde is), is geloof vir hulle nooit blote breingimnastiek nie. Inteendeel, dit gaan deur liefde tot dade oor. Dit gaan nie hier oor geloof én dade of soos dit baie keer verstaan word nie: glo eers en doen dan later (dikwels nog met die idee dat die doen so ‘n bietjie minder belangrik as die dade is!). Vir Paulus is dit één gebeurtenis: Dit wat saak maak, is nie die besny of nie besny-kwessie nie, maar glo-doen in Christus se liefde.

In 5:7-12 loods Paulus weer ‘n direkte aanval op die dwaalleraars. Hulle het verhoed dat die gelowiges in Galasië by die waarheid bly (5:7), hulle ongehoorsaam gemaak (5:8); hulle dwaalleer was besig om soos suurdeeg alles te deursuur; hulle het selfs beweer dat Paulus ook ten gunste van die besnydenis was (5:11). Daarom spreek hy die hoop uit dat God hulle mag straf (5:10). Die verkeerde optrede van die dwaalleraars wys watter geweldige verantwoordelike taak ons op ons skouers neem as ons vir ander gelowiges probeer leiding gee. As ‘n mens dit probeer doen, moet jy eers baie seker maak dat jy inderdaad die evangelie self reg verstaan en nie besig is om ander mense die afgrond in te help nie.

Galasiërs 5:13-15 Die groot gevaar!

Tot sover in die Galasiërbrief het Paulus op een gedagte bly hamer: Deur die doen van die wet kan ‘n mens nie vryspraak vir jou sonde kry nie. Die enigste manier om vryspraak te kry, is deur geloof in Jesus Christus. Hy het oor en oor beklemtoon dat gelowiges vry van die wet is. Hulle hoef nie meer naarstigtelik die wet na te kom in die hoop dat God hulle sal vryspreek nie. Inteendeel, God gee vryspraak as ‘n geskenk aan die wat in Jesus glo.

Paulus besef egter baie goed dat mense hierdie gedagte heeltemal verkeerd kan verstaan. Gelowiges sou byvoorbeeld kon redeneer: As ons dan vry van die wet is soos Paulus hier sê, kan ons mos maar leef soos ons wil – solank ons maar net in Jesus glo. Dit is teen hierdie groot gevaar dat Paulus in 5:13-15 waarsku: Moet net nie julle vryheid misbruik as ‘n verskoning om sonde te doen nie. Omdat alle mense – ook gelowiges! – hier op aarde nog onderworpe is aan hulle sondige menslike natuur, is die groot gevaar dat hulle sal toelaat dat hulle sondige natuur op loop sal sit met die geestelike vryheid wat hulle in Christus gekry het. Dit is egter totaal verkeerd omdat dit op ‘n groot misverstand berus. Christelike vryheid is nie net vryheid van (die wet nie), maar ook vryheid tot. Dit sê Paulus op ‘n aangrypende manier in 5:13: maar dien mekaar in liefde. Christelike vryheid moet gerig word op die naaste en gevoed word deur liefde. In die Afrikaanse vertaling gaan daar iets van die skok-effek van die Grieks verlore, want wat Paulus eintlik hier sê, is dat Christelike vryheid van mense slawe van die liefde maak. As ‘n mens dit reg verstaan, kan ‘n mens nooit ‘n houding hê van “ek maak wat ek wil nie”.

In 5:14 wys Paulus ook daarop dat Christelike vryheid nie noodwendig teenoor die wet van God staan nie. Hy haal ‘n vers uit Levitikus 19:18 aan waarin die beginsel van die liefde (wat hy so pas in 5:13 genoem het) ook genoem word. Die groot verskil tussen hom en die dwaalleraars in Galasië was egter watter rol aan die wet van God toegeken word. As ‘n mens (soos die dwaalleraars) sou dink dat die stiptelike nakom van die wet jou in ‘n beter posisie by God plaas, slaan jy die bal heeltemal mis. Aan die ander kant: As ‘n mens die dieper beginsel van opregte liefde agter die wet raaksien en dit as die maatstaf vir die praktiese uitleef van jou Christelike vryheid gebruik, verstaan jy die wet reg.

Galasiërs 5:16-26 Oorlog in julle binneste

Hierdie gedeelte is sekerlik die bekendste gedeelte in die hele Galasiërbrief. ‘n Mens moet egter versigtig wees om net hierdie stukkie te lees sonder om kennis te neem van dit wat Paulus in die res van sy brief sê. Daar is ten minste twee belangrike sake wat hy in die voorafgaande gedeeltes noem wat onontbeerlik is as ‘n mens 5:16-26 reg wil verstaan:

1. Geen mens kan vryspraak van sy/haar sonde kry deur goeie dade te doen nie. Die enigste manier om vryspraak vir ‘n mens se sonde te kry, is deur geloof in Jesus Christus. Aan dié wat in Hom glo, skenk God uit genade vryspraak van hulle sonde.

2. As ‘n mens in Christus glo, is jy geestelik vry. Dit beteken dat jy nie lang lyste moets en moenies het wat jy hoef na te kom nie. Om 5:13-26 reg te verstaan, moet ‘n mens dus oppas om nie daarvan ‘n lys moets en moenies te maak wat nagekom moet word om ‘n mens se verhouding met God reg te stel nie. Dit werk op ‘n ander manier: Omdat gelowiges se verhouding met God reeds reggestel is omdat hulle in Jesus glo en hulle dus geestelik vry is, moet hulle ernstig daarna streef om ons vryheid reg te gebruik.

Die vraag waaroor dit nou gaan is: Hoe leef iemand wat deur geloof in Jesus Christus vryspraak van sy/haar sonde gekry het? Paulus se antwoord hierop is kort en kragtig: deur die Gees van God (5:16). Om die antwoord reg te verstaan, moet ‘n mens die geestelike stryd in ‘n mens se eie binneste raaksien. In 5:16-19 beskryf Paulus die geestelike stryd wat daar in die lewe van elke gelowige woed. (Let wel: dit gaan hier spesifiek oor gelowiges en nie oor ongelowiges nie.) Aan die een kant is daar die gelowige se sondige natuur, dit wil sê ‘n mens se natuurlike instink om eerder die verkeerde as die goeie te doen en veral om alles wat jy doen so te doen dat dit uiteindelik jouself bevoordeel. Aan die ander kant is daar die Gees van God wat elke gelowige in sy/haar hart het en wat lynreg teenoor die sondige natuur te staan kom – amper soos twee gevegslinies in ‘n oorlog teenoor mekaar opgestel word. Prakties beteken dit dat ‘n gelowige as’t ware verskeurd is tussen sy/haar sondige natuur en die Gees. Aan die een kant voel ‘n mens lus om toe te gee aan jou sondige natuur en aan die ander kant wil jy luister na dit wat die Gees in jou hart vir jou voorsê. Die punt is egter dat ‘n gelowige oomblik vir oomblik die regte keuse moet maak. Daarom maak Paulus twee keer die oproep: Laat lei julle deur die Gees van God.

In 5:19-5:26 illustreer Paulus nou prakties wat hy bedoel deur twee lysies te maak van die soort dinge wat in ‘n mens se lewe na vore kom – afhangende van wie die geestelike oorlog in die gelowige se binneste wen. In die destydse wêreld het mense (ook in die heidendom) gereeld gebruik gemaak van sulke lyste van goeie en slegte praktyke. Dit was ook gewild onder die Jode. In die Christendom kom dit ook baie gereeld voor. Benewens Galasiërs 5:19-23 is ander voorbeelde hiervan ook in die Nuwe Testament is te vind. Vergelyk Markus 7:21-22; Romeine 1:29-31; 1 Korintiërs 6:9-10; 13:13; 2 Korintiërs 6:6; 12:20; Kolossense 3:5,8; 1 Timoteus 1:9-10; 4:12; 6:11; 2 Timoteus 2:22; 3:2-5 en 2 Petrus 1:5-7. Alhoewel daar baie oorvleueling tussen die verskillende lyste is, stem hulle nooit presies ooreen nie. Die doel was egter nie om ‘n volledige lys te gee nie; eerder om ‘n illustrasie van goeie en slegte dade te wees. ‘n Mens moet dus versigtig wees om enigeen van die lyste (byvoorbeeld die vrug van die Gees in 5:22-23) te hanteer asof dit ‘n volledige lys is.

Indien die gelowige swig voor sy sondige natuur en hom/haar nie laat lei deur die Heilige Gees nie, sal allerlei praktyke van die sondige natuur in sy/haar lewe na vore kom. In 5:19-21 gee Paulus ‘n lys wat sulke praktyke illustreer. Dit lyk nie of hy doelbewus ‘n bepaalde patroon in sy lys gebruik nie. Wat wel opvallend is, is dat hy aan die begin en aan die einde van sy lys in die algemeen ‘n klomp sondige praktyke noem wat vir enige mens (selfs heidene met hoër morele standaarde) teen die bors sou stuit, terwyl hy in die middel van sy lys konsentreer op sondige praktyke wat hoogty gevier het onder die gelowiges in Galasië – juis as gevolg van die teenwoordigheid van die dwaalleraars. Voorbeelde van die meer algemene sondige praktyke is onsedelikheid, onreinheid, losbandigheid, afgodsdiens, towery … dronkenskap en uitspattigheid. Voorbeelde van sondige praktyke wat die twis in Galasië weerspieël, is vyandskap, haat, naywer, woede, rusies, verdeeldheid, skeuring en afguns. Op dié manier wys Paulus weer eens vir hulle dat die dwaalleer presies die teenoorgestelde regkry as wat dit bedoel: Dit maak nie mense geestelik vry nie, maar slawe van hulle sondige natuur.

In 5:22-23 wys Paulus hoe die lewe van ‘n gelowige sal lyk wat werklik onder beheer van die Heilige Gees lewe. In sy/haar lewe sal die vrug van die Gees sigbaar word. As ‘n mens hierdie lys met die lys van die praktyke van die sondige natuur vergelyk is daar opvallende verskille. Daar is veral twee sake wat uitstaan:

Skrywer: Prof Francois Tolmie