Jan vra:

In Deut 11 hou die Here die seen en die vloek aan Israel voor. Seën as hulle luister na die gebooie van die Here en vloek as hulle nie luister na die gebooie van die Here nie en afwyk om agter ander gode aan te te loop wat hulle nie geken het nie.

En dan as hulle in die beloofde land ingaan moet hulle die seën op die berg Gerisim lê en die vloek op die berg Ebal.

Wat sou die berge met hulle besetting van die beloofde land te doen gehad het en hoe is die aksie van die seën en vloek uitgevoer, asseblief?

Antwoord

Prof Herrie van Rooy antwoord:

Die saak wat in Deut 11 aangeraak word, van die vloek en die seen op die twee berge, word verder uitgewerk in Deut 27. Dit gaan oor ‘n seremonie van verbondshernuwing in die beloofde land. Die twee berge was wes van die Jordaan, in die gebied wat ingeneem sou word. Deuteronomium self speel af oos van die Jordaan en is as geheel ‘n hernuwing van die verbond. Dit moes egter in ‘n seremonie wes van die Jordaan bevestig word. Die twee berge was naby Sigem, bekend uit die dae van die aartsvaders as ‘n plek van aanbidding. Die volk is in twee groepe verdeel en op die twee berge geplaas. Daar moes hulle dan luister na die seeninge en vloeke wat die leviete sou uitspreek en dit dan met ‘amen’ bevestig. Volgens Deut 27 is net die vervloekinge uitgespreek en moes die volk dit dan bevestig. Die verdeling van die volk in twee groepe, volgens die stamme, maak dit duidelik dat die volk moes kies tussen twee moontlikhede, gehoorsaamheid aan God of ongehoorsaamheid. Die volk moes besef dat ongehoorsaamheid oordeel sou bring.

Skrywer: Prof Herrie van Rooy

17:20 Die Fariseërs het Jesus op ’n keer gevra wanneer die koninkryk van God kom, want hulle het die genesing van ’n melaatse beskou as ’n opwekking uit die dood deur die Messias-koning wat hulle so dringend verwag. Jesus gee hulle egter ’n verbluffende antwoord: ‘Die koninkryk van God kom nie op so ’n wyse dat dit fyn dopgehou kan word nie (paratērēseōs, fyn dopgehou kan word nie/nie met duidelik waarneembare tekens nie).’ Die koninkryk kom nie met tekens wat uit die hemel afgelees kan word nie.  

 17:21 Net so min as wat die koms van die Here se koninkryk aan ’n tyd of ’n teken gebind is, so min is dit lokaal vas te pen. Daar is nie ’n gebied op aarde waar dit vervul word nie. Daar is twee redes hiervoor: die eerste rede word in vers 21 gegee en die tweede in vers 24. (1) ‘want die koninkryk van God is in julle midde (entos humōn).’ Jesus is die koning van God se koninkryk en Hy is nou in hulle midde as die verlossende en oordelende Koning (Luk 11:20). Vir dié wat in Hom glo is Hy hulle Verlosser, en Hy is die Regter vir dié wat Hom en sy verlossing verwerp (vgl. Joh 3:36).

 17:22 Vir sy dissipels, sy volgelinge, sê Jesus dat daar vir hulle ’n tyd van verdrukking voorlê waarin hulle sal verlang na die tyd toe Jesus self by hulle was en sal verlang dat Hy weer sal kom. ‘Julle sal begeer om een van die dae te sien’ -daarmee word die swaar verdrukking en die dringendheid van hulle verlange uitgedruk. Die Seun van die Mens verwys na Daniël 7:14 se voorspelling van die seun van die mens (menslike wese) aan wie God die ewige heerskappy, eer en koningskap gee sodat al die volke, nasies en taalgroepe Hom sal dien.

 17:23 Verleiers sal in die tyd van verdrukking en smart die gelowiges mislei met allerhande voorspellings oor die tyd of plek van Jesus se verskyning, of hulle sal na ’n ander sogenaamde messias as die goddelike Messias verwys wat sou gekom het. Jesus waarsku teen alarmmakers wat die gelowiges mislei met hulle oorredende woorde: ‘Kyk hier’ of kyk daar.’ Jesus sê: ’Moenie gaan nie en moenie agter hulle aanloop nie.’

 17:24 ‘Want (tweede rede) die Seun van die Mens sal op sy dag verskyn soos ’n onverwagte weerligstraal wat die hemel van eenkant tot die anderkant verlig. Hy sal so skielik en universeel vir almal sigbaar wees dat daar geen tyd sal wees vir profesieë of beskrywings daarvan nie.

 17:25 Maar die ewige seun van die mens van Daniël 7:13-14 is ook die lydende Kneg van die Here van Jesaja 53, wat eers baie moet ly en deur hierdie geslag verwerp word, soos in Luk 9:22 deur Jesus voorspel is en in Luk 9:31 deur Moses en Elia bevestig is. Hy moet die pad van lyding loop omdat dit deur God so bepaal is en in die Skrifte oor Hom geskryf is  (Luk 24:26-27).

 17:26-27 Die dae van Noag word vergelyk met die dae van die Seun van die Mens, wat met sy aanstaande lyding vervul word. Die geslag wat hulle sonder God in hulle daaglikse beroep versink, lewe vir die bevrediging van hulle elementêre behoeftes soos honger, dors, en trou. Vir so ’n geslag het die sondvloed as ’n fatale verrassing gekom. Die wagtende en voorbereide Noag word gered, en die onvoorbereides wat nie ag geslaan het op Noag, die boodskapper van geregtigheid nie (2 Petr 2:5), kom om (Gen 7:20-23). So het dit ook gegaan met die genooide gaste na die fees, wat verskonings aanbied oor grond, osse, huwelik (Luk 14:18-20).

 17:28-29 Soos in Noag se dae, was dit ook in die dae van Lot. Mense het ook met hulle daaglikse lewe voortgegaan, met eet, drink, koop, verkoop, plant, bou, sonder om te let op die lewe van die regverdige Lot (2 Petr 2:6-8); totdat Lot uit Sodom vertrek het, en God vuur en swawel laat reën het om almal te vernietig (Gen 23:24-25). Die katastrofe met die sondvloed en die vuur word langs mekaar gestel as onvoorsiene en onverwagse gebeure.

 17:30 Die vergelyking tussen Noag en Lot met die dag waarop die Seun van die Mens geopenbaar gaan word, beklemtoon die verrassende oordeel wat onverwags kom, en die skeiding tussen mense, met slegs enkeles wat gered word. Die Fariseërs het gevra wanneer die koninkryk van God sal kom, en Jesus het gewaarsku dat daar nie duidelik sigbare tekens vooraf sal wees nie (17:20). Oor die skeiding tussen gelowiges en ongelowiges word verder uitgebrei in die volgende verse. Op die onverwagte dag van die groot wêreldoordeel sal die Seun van die Mens aan alle mense geopenbaar word in die heerlikheid van die voltooide koninkryk van God.

 17:31-32 Die persoon  wat op die oordeelsdag nog so aan sy besittings verknog is, kan sy verlossing verspeel. Moenie van die dak af die huis in hardloop om iets te gaan haal nie, of van die land af terugdraai huistoe nie (Luk 9:62). In plaas daarvan dat jy jou vir die komende koninkryk vry hou van jou besittings, is jy dan met sy koms verbonde aan wat vergaan. Lot se vrou het op hulle vlug uit Sodom haar redding op die laaste oomblik verspeel (Gen 19:26). Die gelowiges word  gewaarsku teen wêreldsgesindheid en verknogtheid aan jou aardse besittings, en word aangemoedig om te lewe met ’n verlangende uitsien na en gereedheid vir die koms van jou Heer. In Markus 9:14-16, Matteus 24:15-18 en Lukas 21:20-22 word, na aanleiding van Daniël 9:27; 11:31; 12:11, dieselfde waarskuwing gegee ten opsigte van die inname van Jerusalem (wat in 70-72 n.C. geskied het).

 17:33  Wie probeer om homself/sy eie lewe te red (peripoieomai om te red of te beveilig), sal dit verloor, maar wie dit verloor, sal dit aan die lewe hou/bewaar om te bly lewe (zōiogoneō). In die oomlik wanneer jy jou aardse lewe moet prysgee om jou ewige bestemming in te gaan, moet jy nie daarvoor terugdeins nie. Dieselfde woord is in Luk 9:24 gebruik vir die gelowige se alledaagse lewe in diens van sy medemens: ‘wie sy lewe ter wille van My verloor, sal dit red. Die persoon wat volheid van lewe soek in aardse goed, gaan nie vreugde vind nie. Wie egter onselfsugtig homself offer vir Christus se eer in sy diens van mense, sal die ware lewe in sy volheid geniet al lyk dit vir die wêreld of hy sy lewe weggooi.

 17:34-35 Die dag van die Seun van die Mens is die oomblik van die groot skeiding tussen mense, tussen wie aan Hom behoort en wie nie. Dit gaan om die mense se persoonlike band met Jesus. In die nouste huis- en arbeidsgemeenskap, van man en vrou in daardie nag saam in die bed, en twee vroue voor sonop by een meul om die brood van die dag te kan bak, kom die skeiding tussen die ongelowige en die een wat vir Jesus volg (Matt 24:40 voeg by, die skeiding tussen twee mans wat saam op die land werk. Dit is in die 6e eeuse manuskrip uit Matteus hier ingevoeg as vers 36). Die Jesusvolgeling sal deur Jesus saamgeneem word (paralêmfthêsetai) en die ongelowige agtergelaat word (afethêsetai  agterlaat, verwerp word), agtergelaat vir die oordeel.

  17:37 Die geskokte hoorders vra vir Jesus waar verwerpte mense agtergelaat gaan word. Jesus antwoord met ’n harde spreekwoord: ‘Waar die liggaam/karkas lê (sōma word gebruik vir die lewende of dooie liggaam van mens en dier; Matt 24:28 het ptōma wat verwys na ’n dooie liggaam van ’n mens, ’n lyk, of na ’n dier se karkas), daar sal die aasvoëls ook vergader.’ Die gedagte is dat orals waar mense ookal op die dag van die Seun van die Mens is, kan sommiges saamgeneem en sommige agtergelaat word. Die oordeel van God strek oor die ganse wêreld, ‘nie hier of daar nie’ (vgl. 17:23). Waar ook al die ‘geestelik dooies’ gevind word, sal daar onvermydelik geoordeel word, so vinnig as wat die aasvoëls om ’n karkas saamtrek.

Vir die derde keer sê Lukas dat Jesus op pad is na Jerusalem, (9:51; 13:22; 17:11). Hy gaan daarheen om te sterf vir die sonde van die wêreld (vgl. die gesprek oor sy uittog wat Hy in Jerusalem tot vervulling sou bring, in 9:31). Maar Hy moet nog sy volgelinge toerus vir hulle lewe as kinders van God. In hierdie gedeelte is die grootste deel gegewens wat slegs in Lukas opgeteken is. 

 Genesing van 10 melaatse mans (Luk 17:11-19)

 Lukas plaas Jesus se genesing van die 10 melaatse mans hier, na sy antwoord op die dissipels se versoek om meer geloof (17:5-10).  Slawe moet hulle werk doen sonder om dank te verwag, maar moet dankbaar wees vir wat aan hulle gedoen word, soos die melaatse Samaritaan in 17:16. Dit was net die melaatse Samaritaan wat die geloofstoets van die klein mosterdsaadjie (17:6) in die groot krag van God verstaan het. So ook die barmhartige Samaritaan van 10:33, en die melaatse Siriër van 4:27 (vgl.ook die opwekking van die seun van die weduwee van Sarfat in Luk 4:26;

1 Kon 17:2; en die seun van die weduwee van Nain in Luk 7:15).  

 17:11  Die plekaanduiding dat Jesus op pad is na Jerusalem deur die grensgebied tussen Samaria en Galilea, is ’n probleem. In 9:56 het Jesus al die Samaritaanse dorpie verlaat; in 10:38 is Hy in Betanië net buite Jerusalem, waar Martha en Maria bly; in 18:34 is Hy in Jerigo; en hier is Hy weer in die noorde op die grens van Samaria en Galilea. Lukas probeer nie die geskiedenis van Jesus kronologies weergee nie, maar beskryf die verskillende optredes en woorde van Jesus soos sake met mekaar verband hou en mekaar verklaar; nie in kronologiese volgorde nie, maar in logiese volgorde (vgl. Luk 1:3). Samaria word hier eerste genoem omdat dit eintlik gaan oor die melaatse Samaritaan. Dit is ook Lukas se derde berig oor die Samaritane (vgl. 9:5; 10:30). Maar die hele toer lei alles na Jerusalem waar Hy vir ons moet gaan sterf as die doel van sy lewe.

 17:12 Terwyl Jesus ’n sekere dorpie binnegaan, kom tien melaatse mans hom tegemoet. In Jerusalem en die ander tien ommuurde stede van Israel was melaatses nie toegelaat nie, maar in die ander dorpies wat nie ommuur is nie kon die onreines aan die buitewyke, afgesonder van ander mense bly, sonder aanraking wat ander kan verontreinig (vgl. Lev 13:45-46; Luk 5:12). In hulle gesamentlike ellende val die onmin tussen Jode en Samaritane weg en bly hulle saam in afsondering. Melaatsheid is beskou as die Here se straf op sonde (vgl. Deutr 28:15,27), veral op die sonde van kwaadpratery en hoogmoed, soos Miriam vir sewe dae melaats geword het weens haar opstand teen die Here. Dit was  omdat Hy net haar kleinboet Moses uitgekies het om deur hom met die volk te praat (Num 12:1-15; Deutr 24:8-9). So het koning Ussia van Juda lewenslank melaats geword toe hy aanmatigend teenoor die Here sy God opgetree het (2 Kron 26:16-21).

 17:13 In plaas daarvan dat die tien melaatses hulle waarskuwing van ‘Onrein Onrein’ uitroep, soos die wet vereis (Lev 13:45), vra hulle luid (letterlik: hulle verhef hulle stemme): ‘Jesus, Meester, wees ons barmhartig (eleêson).’ Die Here het Hom 1300 jaar tevore reeds aan Moses geopenbaar as die barmhartige God (Eks 34:6). Die ryk man, wat ’n beeld van die Fariseërs se gierige onbarmhartigheid is, het egter tevergeefs in die doderyk om Abraham se barmhartigheid gepleit (Luk 16:24).

 17:14 Jesus sien hulle raak, soos Hy vir Saggeus in die vyeboom gesien het (Luk 19:5) en vir Petrus gekyk het toe Petrus hom verloën het (Luk 22:61). Petrus en Johannes kyk stip na die verlamde man voor die tempel (Hand 3:4). Lukas beskryf die betekenisvolle kyke wat die lyding van die naaste raaksien en daarop handel. Jesus beveel die melaatses om hulleself aan hulle onderskeie priesters te gaan wys vir ondersoek, soos deur die wet vereis word. Dit behels die bring van offers, ’n rein verklaring deur die priester, en heropname in die gemeente en die samelewing (Lev 14:1-32).  Die Jode moes na Jerusalem se tempel toe, waar Samaritane nie toegelaat word nie, en hy sou waarskynlik na sy Samaritaanse priester gaan. Anders as in Lukas 5:13 raak Jesus nie die tien manne aan nie, en spreek nie ’n ‘word rein’ woord uit nie, maar beproef hulle geloof om na die priesters toe te gaan terwyl hulle nog melaats is. Op pad daarheen is hulle eers gereinig. So is die melaatse Naäman se geloof ook beproef toe Elisa hom gestuur het om hom sewe maal in die Jordaan te gaan was (2 Kon 5:10-14).

 17:15 Toe een van die tien sien dat hy genees is, het hy terstond omgedraai en  met ’n luide stem God begin loof. Hy het sy genesing dadelik as die werk van God deur Jesus gesien, en dié geloof in lofprysing uitbasuin. Sy wondergenesing bewys vir hom dat hy deur God begenadig is. Waar hy sy siekte as God se straf beskou het, sien hy sy genesing as God se genade aan hom. 

 17:16 Met sy lof aan God verbind hy sy dank aan Jesus deur nederig met sy gesig op die grond voor Jesus as sy koning se voete neer te val terwyl hy Hom dank. Met klem word gesê: En Hy was ’n Samaritaan! Langs die barmhartige Samaritaan vir wie Jesus prys (Luk 10:30-37) staan die gelowige en dankbare Samaritaan vir wie Jesus voorhou as voorbeeld vir die Jode en daarmee vir alle volke, en dit ten spyte van die Samaritaanse dorpie wat Hom nie wou verwelkom nie (9:53).

 17:17-18 Jesus vra drie retoriese vrae: ‘Is daar dan nie tien gereinig nie?’ – Hy weet daar was tien. ‘Waar is die ander nege?’  – ook dit weet Hy, dat hulle net aan hulleself dink, en dat hulle hulle haas om deur die priester rein verklaar te word. Hulle het slegs in sy genesingskrag geglo en nie in Hom of in God nie. ‘Was daar niemand onder hulle te vinde wat omgedraai het om God te loof behalwe hierdie vreemdeling nie?’ (allogenês vreemdeling, wat aan ’n ander sosio-politiese groep behoort sonder verwantskap, die woord word slegs hier in die NT gebruik, 46x in die Septuaginta).

 us huil oor sy volksgenote wat hulle ondankbaarheid teenoor God so duidelik wys. Die Jode het hulle heil as ’n reg beskou en dat hulle ’n aanspraak op die Messias het. Maar hulle eksklusiewe aanspraak het Jesus reeds in Luk 4:25-27 die nek ingeslaan met die twee voorbeelde van twee nie-Jode, die weduwee van Sarfat in Elia se tyd en die melaatse Siriër Naäman in Elisa se tyd, wat deur God uitgekies is om hulle te versorg. Hierdie Samaritaan beskou sy genesing as genade en word daardeur ’n mens wat vir God loof en aan sy Helper sy dank bewys. So word hierdie gebeure ’n blik op die Jode se verwerping wat vir Jesus in Jerusalem wag. Die vreemdeling het, deur terug te kom om Jesus te bedank, God verheerlik. Die nege het Jesus maar net gebruik. Vir Lukas en sy lesers, wat Christene uit die heidendom was, moes die berig iets besonders beteken het; dat God inderdaad nie-Jode wat na Jesus toe kom, red.

 17:19 Vir die geneesde dankbare Samaritaan laat Jesus opstaan en weggaan met ’n wonderlike toesegging: ‘Jou geloof het jou gered’ (sōzō  van siekte genees en/of red – om iemand goddelike verlossing te laat beleef; die perfektum vorm van die woord beteken dat hy dit ontvang het en as verloste gaan lewe). Die Messias is daar, maar sy volk ignoreer Hom asof Hy maar net sy plig gedoen het. Jesus verseker egter die Samaritaan wat na Hom toe gekom het, dat hy gered is. So stel Jesus vas dat sy gemeente alleen op grond van geloof in Hom ontstaan, en as gemeente van geloof nie aan die beperkende grens van die Jodendom gebind is nie (vgl. Matt 8:10-12). Die genadewoord aan die gelowige Samaritaan is tegelyk ’n oproep tot bekering aan Israel.

Charl vra:

Slegs uit die Bybel kom die antwoord oor wat God se wil is. Die wêreld mag miskien ‘n opinie hê, maar dit is van geen waarde vir die kind van God nie.

Die feit dat die vrou in die wêreld geleerdheid opdoen en hoë poste beklee mag ‘n impak hê op baie besluite, maar behoort nie in ag geneem te word in ‘n gesprek oor wat die Bybel sê nie. Net soos die populêr aanvaarde norm vandag dat mense saam bly sonder om te trou – dít verander nie die Woord nie.

Die kern, in my nederige opinie, is die gesin. Die vrou is geskape vir die man, uit die man. Sy is geskape as deel van die man en daarom leef hulle as een. Daar mag nie tweespalt wees tussen man en vrou nie. Die gesin moet uit een mond praat en dit is deur die mond van die hoof van die huis.

Dit maak nie die vrou minderwaardig nie. Sy het ‘n doel. Dit is om vir Adam as maat te dien. Maar God leer ons om nederig te wees en ons posisie soos wat hy bepaal het, te aanvaar.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Ons vraagsteller gooi sy navraag oor die boeg van die “die vrou in die amp”, maar uit die manier waarop hy die saak verwoord, is dit duidelik dat dit oor meer gaan. Dit gaan eintlik oor die posisie van die vrou teenoor die man, vanuit Bybelse perspektief gesien. En volgens die vraagsteller is die vrou uit en vir die man geskape. Haar hoofdoel is dus om ‘n maat vir Adam te wees. Sy moet hierdie posisie nederig aanvaar en haar nie daarteen verset nie. Dít sou dan die Bybelse weg wees. Geen ontwikkeling wat in die “wêreld daarbuite” plaasvind, kan ‘n streep trek deur hierdie “Bybelse perspektief” nie. Alles wat die sekulêre samelewing aan die vrou wil toeken anders as hierdie “Bybelse posisie” – soos bv gelyke regte in alle opsigte – sou dan per definisie onbybels wees.

Ek hoop dat ek hiermee ons vraagsteller se standpunt reg weergegee het. Ek gaan in my antwoord dan oor hierdie basiese standpuntinname handel en nie soseer oor die vrou in die amp nie, want ‘n mens se siening oor hoe die Bybel verstaan moet word rakende die posisie van die vrou vis-à-vis die man is bepalend vir hoe mens sal dink oor die vrou in die amp.

Ek handel vervolgens eers oor Skrifbeskouing in die algemeen, dan oor die posisie van die vrou, en laastens meer spesifiek oor die vrou in die amp.

Skrifbeskouing. Die meeste kerke opereer lank nie meer met ‘n fundamentalistiese Skrifbeskouing wat wêreldvreemd is in die tyd waarin ons vandag leef nie. Ja, ons erken en bely dat die Skrif gesagvol, betroubaar, duidelik en voldoende is wat kerngeloofsake betref, maar ons erken daarmee saam dat die Bybel as God se Woord ook in mensetaal na ons toe kom. Dit behels dat die Bybel oor ‘n lang periode van meer as ‘n duisend jaar tot stand gekom het en daarom gegiet is in die denkpatrone van die tye waarin hierdie geskrifte ontstaan het. So het baie van die tipies kulturele gebruike en opvattings van hierdie tye ook onmiskenbaar deel geword van die Bybel. As ons dus vandag die wil van God probeer peil vir ons eie tyd, moet ons rekening hou met hierdie tyds- en kulturele afstand tussen toe en nou. Ons kan nie sonder meer elke opvatting en gebruik wat in die Bybel voorkom in daardie selfde vorm as God se wil vir vandag oorneem nie. Neem byvoorbeeld die offerkultus wat so ‘n belangrike rol in die Ou Testament speel. Uitvoerige reëls en voorskrifte word daaroor gegee, maar ons ag ons nie meer vandag daaraan gebonde nie. Hoekom nie? Omdat ons oordeel dat die offerkultus in Christus vervul is en dat dit dus nie meer nodig is om letterlik offerandes aan God te bring nie. Dit is veel belangriker om gehoorsaamheid aan God te bewys, ‘n gedagte wat reeds in die OT voorrang geniet (1 Sam 15:22; Ps 40:7; ens). Hierdie gedagte word in die NT verdiep as Paulus sê dat ons ons hele lewe met alles wat ons doen as ‘n lewende offer aan God moet wy (Rom 12:1-3). Net so is daar baie ander kwessies wat ook nuut bedink moet word in elke tyd waarin die kerk leef. Soos wat die tyd voortgaan, ontstaan nuwe omstandighede wat nie voorheen daar was nie. En die kerk moet hierby aanpas. Want ons moet onthou dat God nie net die God van die Bybel is nie, maar ook die God van die hele wêreld. Ja, God het die ewige verlossing in Christus bewerk, en dit sal nooit verander nie – dít is die kernwaarheid van die Bybel waaruit ons leef – maar God openbaar Hom ook in die natuur en in die samelewing, en Christene moet ‘n fyn neus ontwikkel vir waarheen God met ons op pad is. Alles moet natuurlik getoets word aan die kernwaarheid van die Bybel soos hierbo geskets, maar dit beteken nie dat ons nuwe ontwikkelinge summier kan afwys net omdat ons nie ‘n teks in die Bybel daarvoor het of omdat daar tekste is wat na ons mening iets anders sê nie.

Die Bybel behou dus vir seker sy gesag vir gelowiges vir alle tye. Maar ons moet onderskei tussen die teologiese of godsdienstige gesag van die Bybel, enersyds, en sy historiese gesag, andersyds. Wanneer ons sê dat die Bybel die gesagvolle Woord van God is, doen ons primêr ‘n uitspraak oor die godsdienstige gesag van die Bybel en nie oor sy historiese geloofwaardigheid nie. Dit behels dat die Bybel gesagvol spreek oor sake wat die kern van ons verhouding met God en ons naaste raak, maar nie noodwendig oor historiese aangeleenthede nie. Byvoorbeeld, die Bybel praat met gesag wanneer hy sê dat Christus vir ons sonde gesterf het, of dat ek God bo alles moet liefhê en my naaste soos myself. Maar ons hoef nie die Bybelse uitspraak dat die aarde plat is en op vier pilare rus, as gesagvol te aanvaar nie. Laasgenoemde het te make met die spesifieke wêreldbeeld van die antieke mens waarin ons nie meer deel nie. Hiermee word nie beweer dat al die historiese gegewens in die Bybel ongeloofwaardig is nie – glad nie! Al wat gesê word is dat die gesag van die Skrif nie primêr in die histories-kulturele gegewens lê nie. Christengelowiges moet voortdurend probeer peil waarin presies die gesaghebbendheid van Bybeluitsprake vandag geleë is.

Die Skrifbenadering soos hierbo geskets, waarmee ek my graag vereenselwig, sou ons soos volg kon saamvat:

Die feit dat ons bely dat die Bybel God se Woord is, beteken nie:

* dat die Bybel vereis dat ons ons denkvermoë, wat ‘n gawe van God is, moet opoffer nie;

* dat die Bybel gesien kan word as ‘n eksakte handboek vir historiese of wetenskaplike kennis nie;

* dat die hele Bybel so maklik is om te verstaan dat enige mens selfstandig en onmiddellik alles daarin kan begryp nie;

* dat die Bybel vir ons die volle kennis oor alle aspekte van die werklikheid gee sodat geen verdere menslike nadenke of navorsing nodig is nie.

Posisie van die vrou. Indien mens nou bogenoemde Skrifbenadering toepas op die kwessie van die vrou se posisie in die samelewing – destyds én vandag – is dit miskien die maklikste om dit aan die hand van wat Paulus oor man en vrou in die huwelik sê, te beredeneer. En dan kan ons van hieruit die implikasies vir die vrou se posisie in die breër samelewing probeer aflei.

Ons moet begryp dat baie uitsprake in die Bybel oor die verhouding tussen man en vrou teen die agtergrond van die algemene opvatting in die antieke midde-Ooste hieroor verstaan moet word. Ons weet dat dit ‘n mangesentreerde samelewing was. In die antieke tyd het ons ‘n streng patriargale samelewing gehad waar daar nie veel beweegruimte vir die vrou was nie. Haar hele lewe het gedraai om die man as die enigste een wat werklik regte, mag en gesag gehad het. Die bietjie regte wat vroue geniet het, het hulle gehad by die grasie van die man. En binne die Joodse gemeenskap was dit verder die opvatting dat die vrou kragtens die sondeval ‘n permanente ondergeskikte posisie ten aansien van die man het (Gen 3:16; 1 Tim 2:12-15).

Ons moet dus nie van Bybelskrywers verwag dat hulle ewe skielik sou ontpop as tipiese 21ste eeuse kampvegters vir vroueregte nie. Wanneer hulle oor die vrou skryf, word die algemene destydse opvattings oor die vrou outomaties gereflekteer in hulle uitsprake. Tog is daar aanduidings dat veral Paulus anders begin dink het oor die posisie van die vrou. Neem bv Ef 5:21-33 waar hy oor man en vrou in die huwelik handel. Gewoonlik haal mense net Ef 5:22-23 aan waar staan dat die vrou aan die man onderdanig moet wees, siende dat hy die hoof van die vrou is. Maar gerieflikheidshalwe word die res van die hoofstuk weggelaat waar verduidelik word hóé die man se hoofskap oor sy vrou nou eintlik lyk. Hierdie siening van Paulus – dat man en vrou vennote in die huwelik is (kyk verder onder) – word veral gedra deur wat hy in Gal 3:28 sê, dat daar in die oë van God geen onderskeid is tussen Jood en Griek, vryman en slaaf, en man en vrou nie; in Christus is hulle één. Dat man en vrou gelyk is in die oë van God, dat die man geen voorrang bo die vrou geniet nie, was in terme van die algemene opvattings van daardie tyd niks minder nie as ‘n rewolusionêre uitspraak.

En dit is vanuit hierdie inklusiewe denke van Paulus dat ons nou meer spesifiek na sy uitsprake in Ef 5:21-33 oor die rol van man en vrou in die huwelik kan kyk. Vir daardie tyd se mangesentreerde samelewing het Paulus nogal radikale uitsprake oor die huwelik gemaak, wat terselfdertyd rigtinggewend is vir ons vandag. Ja, Paulus gebruik in 5:22 die bekende terminologie van sy tyd (vrouens, wees onderdanig aan julle mans), maar dít is nie die eintlike punt wat hy wil maak nie. Die hele trant van sy betoog in Ef 5:21-33 lê ingebed in 5:21: “Wees uit eerbied vir Christus aan mekaar onderdanig.” Die vrou én die man kry die opdrag om onderdanig te wees. Dít moes vir die destydse man ‘n nuwe konsep gewees het. En om dit verder in te vryf, sê Paulus vervolgens dat mans hulle vrouens moet liefhê (v25). Pligte, ja, maar liefhê? Nog ‘n nuutjie. En boonop liefhê soos hulle hul eie liggame liefhet en versorg, én soos Christus sy gemeente liefgehad het deur sy lewe vir hulle op te offer. Dit alles moes vir daardie tyd se mans na radikale uitsprake geklink het, omdat die verhouding tussen man en vrou nie juis in terme van liefde verstaan is nie (dis ‘n moderne konsep), maar in terme van respek en eerbied (vrou teenoor man) en pligte (man teenoor vrou). Maar nou bind Paulus man en vrou in liefde aan mekaar, en hierdie liefde word gedefinieer vanuit Christus se alles-opofferende liefde vir die kerk en hoe die man normaalweg sy eie liggaam versorg.

Kom ons sê dit in die woorde van Gen 2:18: Man en vrou is metgeselle van mekaar; hulle vul mekaar aan omdat hulle mekaar se gelykes is. Daarom dat in Ef 5:25-30 die man se hoofskap geherdefinieer word: Goed, as jy dan hoof (l w: nie “baas” nie) van jou vrou wil wees, moet jy die volgende doen: wees haar “verlosser” (m a w, bevry haar van sleur, maak vir haar die lewe so aangenaam moontlik); wees lief vir jou vrou soos Christus die gemeente liefhet en sy lewe vir haar opgeoffer het; wy jou aan haar en dra haar belange op die hart; versorg haar soos jy jou eie liggaam versorg. Hoofskap het dus niks te make met baasspelerigheid nie, maar alles met diensbaarheid.

Vir die vrou word daar eintlik nie veel gesê nie, behalwe dat sy aan haar man “onderdanig” moet wees (soos die man aan haar “onderdanig” is – 5:21) en hom moet respekteer. Nou, sou ek wou byvoeg, watter vrou sal nie aan haar man “onderdanig” wil wees as sy so deur haar man op die hande gedra word nie? Maar dit gaan eintlik oor ‘n wedersydse onderdanigheid, maats wees vir mekaar, ondersteunend dáár wees vir mekaar.

Dít is die liefdesorde wat God vir die huwelik daarstel. En binne hierdie orde kan man en vrou die verdeling van rolle, pligte en verantwoordelikhede orden soos dit hulle die beste pas. Hoe man en vrou hulle onderskeie rolle vervul, het baie te make met die tyd en die soort sosiale opset waarbinne hulle leef, hulle persoonlikhede en opleiding, watter geleenthede beskikbaar is, ens.

Punt is: Paulus herinterpreteer die hoofskap van die man radikaal. Nie baasspeel en gewig rondgooi nie, maar dien en versorg.

Verder, ek glo dat hierdie uitsprake in Ef 5 wat primêr op die huwelik gemik is, ook as metafoor kan dien vir die vennootskaplike verhouding tussen man en vrou in die breër samelewing. Uiteraard verskil man en vrou, so is ons immers deur God gemaak. En dit moet ook ten volle eerbiedig word. Daar mag dus bepaalde rolverdelings wees wat pas by die eie aard van die man en die vrou. Maar dat die man in ‘n permanente heersersrol oor die vrou geplaas is, is nié die boodskap van die Bybel nie. Dis nie wat hoofskap beteken nie. Ek dink ook nie dat in die tyd waarin ons leef vandag die konsep van “hoofskap” van die man nog enigsins ‘n rol het om te speel nie.

Vrou in die amp. Laastens, vanuit bovermelde herposisionering van man en vrou in die huwelik (en in die samelewing), net ‘n paar opmerkings oor die vrou in die amp. Gewoonlik word baie klem gelê op 1 Kor 14:33-35 en 1 Tim 2:11-12 waar gesê word dat die vrou nie toegelaat word om in die gemeentelike byeenkomste te praat of onderrig te gee nie. Maar dan word gerieflik vergeet dat in 1 Kor 11:5 Paulus wel melding maak van vroue-profete wat in die gemeente opgetree het. En hoewel Paulus ‘n bepaalde orde vir man en vrou handhaaf in 1 Kor 11, noem hy in dieselfde asem dat vrou en man gelyk is voor God: ook die man is nie sonder die vrou nie, en in elk geval is beide onder God se gesag (1 Kor 11:11-12). Paulus werk dus in die rigting van die gelykheid van man en vrou voor die aangesig van God. En, soos reeds genoem, in Gal 3:28 stel hy dit ronduit dat man en vrou in Christus dieselfde status geniet. Dít is vir Paulus die belangrikste. Ja, die vroue moet ter wille van die vrede en hulle diensbaarheid in die gemeente die orde aanvaar soos deur God bepaal, maar die eintlike ding wat Paulus wil sê – revolusionêr vir sy tyd! – is dat God man en vrou gelyk ag voor sy aangesig en dat elkeen vanuit eie aard God van harte moet dien.

Dit is dus duidelik dat daar in Paulus se denke reeds ‘n prinsipiële en beslissende verskuiwing ingetree het oor die posisie en rol van die vrou in die huwelik, kerk en die breë samelewing. Ja, daar is in Paulus se gemoed nog ‘n proses aan die gang om hom aan die spesifieke kulturele voorskrifte, gebruike en taboes van sy tyd rakende die vrou te ontworstel, maar dit verander niks aan sy basiese oortuiging nie.

Dis is om hierdie rede dat baie kerke vandag volle status aan die vrou in al die kerklike ampte toeken. Dit mag vir sommige in teenspraak met bepaalde uitsprake van die Skrif wees, maar nie as die basiese uitgangspunte van Paulus en die Skrifbeskouing wat ek hierbo as vertrekpunt geneem het, in ag geneem word nie. Die punt is: Dit gaan nie oor die klakkelose repetering van tekste op die klank af nie, maar oor die Skrifmatige hantering van die Bybel, d w s, na sy bedoeling en teen die historiese agtergronde waarin die Skrifuitsprake voorkom.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl