Maar in dieselfde gedeelte kritiseer Paulus ook die era van Moses en die wet, of laat ons liewer sê dat hy dit in die regte perspektief plaas. Hy sê dat as die Jode die wet lees, is dit asof ‘n doek of ‘n sluier oor hulle verstand getrek word, sodat hulle nie verstaan wat hulle regtig lees nie: ‘Hulle verstand was ook toe, en vandag nog bly hulle verstand met dieselfde sluier toegemaak as hulle die Ou Testament lees’ (2 Kor 3:14). Hoewel die Jode iets goeds gehad het, kon hulle dit nie begryp of verstaan nie. Die rede is omdat ‘n mens die Ou Testament alleen verstaan in die lig van Jesus: ‘maar die sluier word deur Christus weggeneem vir iemand wat in Hom glo’ (2 Kor 3:14). Die Heilige Gees wat mense vrymaak, help mense om die boodskap reg te verstaan. Natuurlik het die Christene die Heilige Gees wat beteken dat hulle die openbaring van God in die Ou Testament reg verstaan. Omdat die Heilige Gees die gelowiges help om die boodskap reg te verstaan, verander dit die gelowiges. Hulle word al meer soos Jesus en daarom straal hulle al meer van die heerlikheid van God uit – dit is nou heiligmaking in die hoogste rat! In die woorde van Paulus: ‘Ons almal weerspieël die heerlikheid van die Here, want die sluier is van ons gesig af weggeneem. Ons word al meer verander om aan die beeld van Christus gelyk te word. Die heerlikheid wat van ons uitstraal, neem steeds toe. Dit doen die Here wat die Gees is’ (2 Kor 3:18).

In die Nuwe Testament is daar ook sprake van ‘n tipologie as dit oor Moses gaan. Tipologie beteken dat iemand ‘n tipe is van iets wat in ander na hom of haar ook gesien kan word – die een word in die lig van die ander gesien. Dit gaan gewoonlik oor tipiese of spesiale kenmerke. Moses en Jesus word in Hand 6-7 as tipes van mekaar gesien, al is Stefanus daarvan beskuldig dat hy teen Moses gelaster het (Hand 6:11). Ironies genoeg verwys Stefanus verskeie male na die lewe van Moses in sy toespraak in Hand 7 (bv. 7:20–24, 30–38, 44). Dit is egter veral die feit dat Moses deur sy eie mense verwerp is (7:25–29, 39–40, 52) wat ‘n tipe is van hoe Jesus deur Stefanus se opponent hanteer is (7:52). Soos Moses deur sy volk verwerp is (en die Jode besef dit was verkeerd) so is Jesus ook deur die mense verwerp (en dus was die volk ook in die geval verkeerd!).

Die Nuwe Testament wys hoe Jesus en Moses eintlik dieselfde dinge doen, maar dat Jesus net baie beter is – Moses, die leier van die volk, is ‘n tipe van Jesus, maar Jesus oortref hom net by verre. Jesus is byvoorbeeld ‘getrou aan God wat Hom aangestel het, soos ook Moses getrou was in die hele huis van God’ (Heb 3:2). Beide dien God getrou in sy ‘huis’, maar ‘Moses was as dienaar getrou in die hele huis van God en moes getuig van die dinge wat God nog sou sê. Christus daarenteen is as Seun getrou oor die huis van God’ (Heb 3:5-6). Moses speel wel ‘n belangrike rol in die volk (huis van God), maar is maar net ‘n slaaf – Jesus is die seun. As mens ‘n slaaf en ‘n seun vergelyk, is daar eintlik geen vergelyking nie; net so is daar ook nie ‘n vergelyking tussen Jesus en Moses nie (sien ook 3:3).

Daar is sommer nog baie ander verwysings na Moses in die Hebreërboek (3:16,18; 7:14; 8:5; 9:19; 10:28; 12:21); almal wil dieselfde sê: Jesus bied iets baie beters as wat Moses die Jode kon bied. Heb 11:23–24 beskryf Moses byvoorbeeld as ‘n geloofsheld wat gedoen het wat God vra. Daarmee was hy weereens net ‘n tipe van Jesus wat die werklike ‘Begin en Voleinder van die geloof’ was (Heb 12:2). Daarom maak dit sin om Christen te bly.

Dit is interessant om te sien hoe hierdie ‘gesagvolle posisie’ van Moses gebruik word om die grootheid van Jesus te beklemtoon.

• In Joh 1:17 word daar gesê dat God die wet deur Moses gegee het, maar dat die genade en waarheid deur Jesus gekom het. Daar word nie gesê dat Moses onbelangrik is nie, nee, hy was die instrument in God se hande. Wat wel waar is, is dat Jesus beter is, want die genade en waarheid wat die wêreld sou verander en lewe gee, kom deur Hom. Jesus is dus baie groter as hierdie groot leier van Israel.
• Moses (saam met Elia as een van die ‘groot twee’ uit die geskiedenis van Israel) verskyn op die berg van verheerliking in die teenwoordigheid van Jesus (Mk 9:4 en parallelle). Na die ontmoeting keer Jesus na die gewone wêreld terug met ‘n stem wat uit die hemel kom met die opdrag dat daar na Jesus geluister moet word (Mk 9:7 en parallelle). Daarmee word gesê dat Jesus nou God se boodskapper in die wêreld is. Na Hom moet nou geluister word.
• Dit is heel moontlik dat Matteus impliseer dat Jesus die ‘tweede Moses’ word wat met die Bergpredikasie (Mat 5-8) die nuwe interpretasie van die wet afkondig, soos Moses dit die eerste maal van die berg Sinaï gedoen het. So wys Jesus dus dat ‘n nuwe era in die geskiedenis van die volk van God aangebreek het. Sy boodskap oortref die boodskap van Moses. Immers, in die ‘ou dae voor Jesus’ het mense die wet op een manier verstaan, maar Jesus het vir hulle die regte pad kom wys (Mat 5:18 en verder).

Omdat Moses so met die sentraal belangrike wet verbind word, is dit dus nie snaaks dat hy in sommige gevalle ook sommer as ‘simbool’ vir die hele Joodse volk beskryf word nie. In Hand 6 word daar vertel van die konflik tussen die Jode en die Christene wat uiteindelik op die steniging van Stefanus uitgeloop het (Hand 7). In die konflik kla die Jode Stefanus aan: ‘Ons het hom teen Moses en God hoor laster’ (Hand 6:7). Hier staan die naam Moses vir die Jode met hulle tradisies. Stefanus het teen die Joodse volk (Moses) gedraai en so teen God ook. In Hand 21:21 word Paulus daarvan beskuldig dat hy die heidene aanmoedig om ‘van Moses’ af weg te draai, met ander woorde, om nie die Joodse gebruike te volg nie (‘wet van’ is hier in die vertaling ingesit en staan nie in die Grieks nie).

Uitdrukkings soos ‘die wet van Moses’ (Rom 5:13) kom baie in die Nuwe Testament voor. Omdat die Jode die wet gebruik het om te bepaal of iemand sonde gedoen het, het mense gewonder of daar sonde voor die wet was, en hoe het mense dit geweet. In Rom 5:12-14 sê Paulus dat sonde en die resultaat, die dood, eintlik al daar was sedert Adam; dit het nie met die wet eers begin nie.

In 2 Kor 3:7-18 vergelyk Paulus wat Moses gedoen het met dit wat die Gees doen, met ander woorde, wat die Israeliete gehad het met wat die Christene nou het – hy noem die era van Moses ‘die bediening wat tot die dood lei’, terwyl die era waarvan hy deel is, ‘die bediening is wat deur die Gees geskied’ (2 Kor 3:7-8; sien ook Eks 34:29-35). Nou sê hy juis nie dat wat Moses (die Israeliete) gehad het sleg was nie. Inteendeel, Moses het van heerlikheid gestraal nadat hy in die teenwoordigheid van God was. Hy skryf (2 Kor 3:7-8): ‘Die wet wat in letters op klip gegraveer is, het in heerlikheid gekom. Hierdie heerlikheid, wat tog gou sou verdwyn, het op die gesig van Moses so geskitter dat die Israeliete nie na hom kon bly kyk nie. As die bediening wat tot die dood lei, met soveel heerlikheid gekom het, hoeveel groter sal die heerlikheid van die bediening wat deur die Gees geskied, dan nie wees nie?’. Dit is juis die punt – wat die gelowiges vandag het, is soveel groter as wat Moses gehad het, want wat Moses gehad het, het gou verdwyn. Wat die gelowiges nou het, is onoortreflik en permanent: ‘Ons kan sê dat die heerlikheid van vroeër nie te vergelyk is met die alles oortreffende heerlikheid van nou nie. As wat aan die verbygaan was, van heerlikheid gestraal het, veel meer nog sal die blywende van heerlikheid skitter’ (2 Kor 3:10-11).  Dit moet die gelowiges laat moed hou en besef wat hulle het, of soos Paulus dit stel: ‘Omdat ons hoop hierop gevestig is, tree ons met groot vrymoedigheid op’ (2 Kor 3:12). Wat Moses gehad het, was nie sleg nie, maar wat die Christene het is net veel beter. Johannes sluit op sy eie manier by die gedagte aan as hy sê: ‘God het die wet deur Moses gegee; die genade en die waarheid het deur Jesus Christus gekom’ (Joh 1:17). Die wet kom wel van God af en het wel op sy manier ‘n rol gespeel, maar wat Jesus gebring het is soveel beter. Deur Jesus leer ons nie wette ken nie, maar genade en waarheid.

Volgende keer kyk ons verder na Moses.

1. c) God red sy volk: die uittog uit Egipte.

Die uittog uit Egipte het ‘n baie belangrike rol in die lewe van Israel gespeel. As hulle later ooit in die moeilikheid of onseker was, het hulle teruggedink aan Egipte, want waar kon jy ‘n beter bewys as die verlossing uit Egipte kry dat God sy volk uit die moeilikheid sal red. En dan is daar nog die tog van 40 jaar deur die woestyn, waar God vir hulle oor en oor gewys het dat Hy hulle sal versorg en beskerm, al was hulle soms opstandig en ongehoorsaam.

Die vroeë Christene het gevoel die God van Israel wat sy mense op so kragtige en wonderlike manier uit Egipte gered het, ook hulle God is. Omdat dit is wie Hy is, sal Hy hulle dus ook so uit nood kan red. Daarom word die eksodusverhaal baie op die Christelike verhaal toegepas om so te wys dat die God van Israel ook die God van die Christene is. Hier gaan net ’n paar voorbeelde genoem word.

1. i) Moses, die leier van God se volk.

Moses, wat die volk uit Egipte gelei het, was een van die hooffigure in die geskiedenis van Israel. Daarom is dit nie snaaks dat daar baie na hom verwys word in die Nuwe Testament nie. By hom kan daar baie geleer word, omdat hy so naby aan God was.

^‘God het die wet deur Moses gegee’ (Joh 1:17) – daarvoor was Moses veral bekend. Die wet word selfs die ‘wet van Moses’ genoem (Luk 2:22; 24:44; 1 Kor 9:9; Hand 13:39) en die eerste vyf boeke van die Bybel (die Pentateug) word in die Nuwe Testament die ‘boek van Moses’ (Mk 12:26), of sommer net ‘Moses’ (Luk 16:29, 31; 20:37; 24:27) genoem. Moses en die wet is onlosmaaklik aan mekaar gekoppel en daarom is Moses ook gesien as die verteenwoordiger van die volk van God. Hy het die volk by God verteenwoordig toe God met sy mense by die berg Sinaï ’n verbond (kontrak) gesluit het (Rom 9:15; Rom 10:5,19) dat Hy hulle God sal wees, vir hulle sal sorg en hulle sal beskerm, maar dat hulle dan vir Hom ‘n volk moes wees. Die deel van die ooreenkoms (verbond) wat die volk moes nakom, is in die verbondswet neergeskryf. Dit was die deel van die kontrak wat hulle moes nakom om die kontrak geldig te hou. Deur die Wet te hou, het die Jode gewys dat hulle God se verbondsvolk was. As jy die wet sommer oortree het, was jy in die moeilikheid, want dan het jy die kontrak met God in gevaar gestel wat die hele volk en verbond in gevaar gestel het. Daarom lees ons in die Ou Testament dat mense wat die wet oortree het sommer kwaai gestraf is en selfs doodgemaak is. Dit verbond was immers nie met individuele persone nie, maar met die volk. As die volk dus toelaat dat individue sommer links en regs die wet breek en niks daaraan doen nie, beteken dit dat die hele volk skuldig is. Dan kan God almal straf. Daarom het die Jode dan ook so kwaad geword vir Jesus as Hy en sy dissipels nie die Sabbat hou nie. Maar Jesus het nie die wet oortree nie, maar die wet kom vervul.

Volgende keer gaan ons verder na Moses kyk.

My seun behoort aan die Sewende Dag Adventiste Kerk die laaste twee tot drie jaar. Ek verneem graag of dit gebruiklik is by hulle om nie ander gelowiges ‘n geseënde Kersfees toe te wens nie.

My enigste kind is gay en is saam met sy “partner” uitgeskop of weggejaag uit die NG Kerk. Dit het tot gevolg gehad dat hulle nie enige vraag sal beantwoord aan ons as sy ouers nie want hulle het baie seer gekry in die proses.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die Sewende Dag Adventiste Kerk (SDAK), of Sabbatariërs soos dié Kerk ook soms genoem word, het nie ‘n amptelike standpunt oor Kersfees nie – óf en hóé dit gevier moet word nie. Dit word aan individuele lidmate of gemeentes oorgelaat om self te besluit.

Tog, indien die debatte hieroor in die SDAK nagegaan word, moet ‘n mens sê dat die SDAK tradisioneel taamlik krities ingestel was teenoor Kersfees. Dit vloei voort uit hulle siening dat dié fees nie in die Bybel voorgeskryf word nie (dus nie bindend is vir gelowiges nie), en ook dat Kersfees heel moontlik ‘n heidense oorsprong het. Volgens laasgenoemde siening is Kersfees eintlik ‘n ou heidense fees wat deur die Roomse Kerk oorgeneem en met ‘n Christelike sousie “gekersten” is. Die manier waarop Kersfees ook in die wêreld gevier word, is vir die SDAK so omgewe met allerlei sekulêre gebruike wat niks met die geboorte van Christus, die Verlosser, te doen het nie, dat die SDAK van huis uit nie baie positief ingestel is teenoor Kersfees as Christelike feesdag nie. Vir die SDAK is daar eintlik net een godsdienstige feesdag, en dit is die viering van die Sabbat, die sewende dag van die week, soos wat dit in die Ou Testament voorgeskryf word.

‘n Mens moet hierdie tradisionele huiwering rondom die viering van Kersfees in die SDAK ook verstaan teen die agtergrond van hulle algemene teologie. Hulle is baie sterk op die Ou-Testamentiese wette ingestel, vandaar hulle klem op die viering van die sewende dag as rusdag. Hulle het verder baie pertinente sieninge rondom die wederkoms van Christus, met sterk klem op die tekens van die tyd en die spoedige wederkoms van Christus. Hierdie sieninge lei daartoe dat hulle probeer om ‘n hoë morele peil in hulle daaglikse handel en wandel te handhaaf, wat soms na die wettiese toe neig. Dit het verder tot gevolg dat hulle ‘n algemene aversie het aan alles wat oneg, onsuiwer en “heidens” voorkom. Dit is dus te verstane dat die tipiese manier waarop Kersfees in die Weste gesekulariseer en gekommersialiseer geraak het, wat eintlik op niks meer neerkom nie as ‘n algemene gevoel van welwillendheid teenoor ander – sonder werklike Christelike inhoud – glad nie aanklank vind by die SDAK nie. In die lig hiervan is dit nie vreemd nie dat daar individue, gesinne en selfs gemeentes in die SDAK mag wees wat nie baie maak van Kersfees nie, en mekaar gevolglik ook nie ‘n “geseënde Kersfees” sal toewens nie. Dit pas in by hulle siening dat die opregte Christen (en lidmaat van die SDAK) nie mag deelneem aan gebruike en feeste wat nie tot eer van God strek nie.

Almal in die SDAK stem egter nie met hierdie (tradisionele) siening saam nie. Daar word byvoorbeeld daarop gewys dat dit nie so seker is dat Kersfees gegroei het uit ‘n ou heidense fees (die fees van die onoorwinlike son) nie, maar dat dit eerder spontaan uit bepaalde Joodse gebruike in die vroeë kerk gegroei het tot kerklike feesdag om die geboorte van Christus te herdenk. (Die besonderhede hiervan laat ek daar.) Verder word ook aangevoer dat dit nie sin maak om ‘n sterk en spoedige wederkomsverwagting te hê as daar nie ook erns gemaak word met die eerste koms van Christus nie. Daarom is daar stemme in die SDAK wat opgaan vir die gepaste viering van Kersfees, dat dit op ‘n tipiese SDAK-wyse gevier moet word, met die klem op die betekenis van die menswording van die Seun van God, en dat hierdie groot Geskenk van God aan die wêreld in die Kerstyd uitgeleef moet word in geskenke van egte mededeelsaamheid en offervaardigheid teenoor ander. Dus, eerder dat die uitwasse van Kersfees vermy word deur jouself te onttrek of dit glad nie te vier nie, of dit op ‘n ander datum te probeer vier, moet Kersfees (25 Desember) eerder deur SDAK-lidmate omskep word in ‘n egte Christusfees van ware liefde en omgee, word gesê. Met hierdie siening word dan ook nader beweeg aan die algemene gevoel van Christene in ander kerke wat ook bekommerd is oor die sekularisering en kommersialisering van Kersfees.

Ek vertrou dat bogenoemde beredenering ietwat lig sal werp op die vraag of die SDAK negatief ingestel is teenoor die viering van Kersfees of nie.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl