66:6 ‘n Stem van rumoer uit die stad; ‘n stem uit die tempel; die stem van die Here; Hy is besig om vergelding uit te deel aan sy vyande.’

In verse 1-5 is ‘n duidelike onderskeid getref tussen regte gehoorsaamheid en onverantwoordelike aanbidding. Die verdeling is ook om die nederige boetvaardiges (v2) te bevestig, wat in ontsag voor die woord van die Here bewe (vv2,5), en dié wat afskuwelikhede bedryf (vv3-4) te waarsku. Die teruggekeerde gemeenskap is diep verdeeld in strydende partye. Dié twee groepe wat so in verse 1-5 beskryf is, word nou gekonfronteer met die Here se streng en vasbeslote ingryping waardeur elke groep sy verdienste kry. Dit word aangekondig met die blaas van trompette soos van ‘n invallende leërmag wat aangemarsjeer kom. Dit kom uit die stad, uit die tempel, daar waar die mense dink dat die Here sou bly – Amos 1:2 sê: ‘die Here se stem brul uit Sion, Hy laat sy stem uit Jerusalem hoor.’ Die hele aarde, en die geloofsgemeenskap in die besonder, gaan onderwerp word aan die Here se deurtastende beoordeling met toepassing van sy beslissings.

Verse 7-14a gee die positiewe uitspraak oor dié wat aan die Here toegewy is in hulle aanbidding en gehoorsaamheid. Die aankondiging geskied met die ophoping van verskillende beelde:

66:7-9 Die nuutheid sal ‘n skielike wonderbaarlike geboorte wees, teen alle normale prosedures en verwagtings, slegs deur die krag van die Here. Iets heeltemal nuuts gaan gebeur. Dit geskied teen die agtergrond van die onvrugbare vrou se hopeloosheid en uitsigloosheid (Jes 54:1). Die Here gaan nou die onvrugbaarheid van die toegewyde Jode omkeer. In vers 9 word die Here as die vroedvrou geteken. Hy, die Skepper, gaan onverwags iets nuuts skep, ‘n nuwe nasie lojaal aan Hom (vgl. Jer 31:31-34 se nuwe verbond; 2 Kor 5:17-19 se nuwe mens).

66:10 en 14a Die nuwe skepping sal uitbundige vreugde ontlok, deels uit blote verbasing oor die nuutheid en deels oor die nuwe lewe self. Die vreugde word in die gedig verbind aan die geboortemetafoor. So word vreugde en rou verbind aan geboorte en onvrugbaarheid. Die moeder wat haar suigeling voed, is vervul met blydskap en verwondering, soos in 40:1: die uitkoms is hier! Letterlik: troos, troos my volk. So belowe Jesus vir sy dissipels vreugde oor sy opstanding en die koms van die Heilige Gees (Joh 16:20-22).

Vers 14a gebruik ‘n ander beeld: ‘Julle sal sien en julle harte sal bly wees en julle bene (julle hele wese) sal blom soos gras wat uitspruit – die wonder van die sagte gras wat deur die harde kors van die aarde deurbreek ná die reën. So het die ongelowige Tomas in verwondering en blydskap sy geloof bely in die opgestane Jesus: My Here en my God! (Jn 20:28) en het Paulus, die fanatiese vervolger (Gal 1:13-14), gevra: Wie is U Here? (Hand 9:5; Gal 1:15-16) .

66:11-12 Die beeld van ‘n baba wat aan die ma drink word weer gebruik, soos ‘n kind wat genoeg drink by sy ma tot vertroosting, sodat julle mag drink en vreugde put uit die oorvloed van haar heerlikheid. In vers 12 gaan die beeld oor na die leiers van die nasies wat kinder-oppassers word soos die Here in 60:16 gesê het. En dan verander die beeld na ‘n rivier. Die Here sal sjalom soos ‘n rivier na  Jerusalem laat vloei en die rykdomme van die nasies soos ‘n rivier wat sy walle oorstroom. In dié verband wys sjalom nie in die eerste plek na vrede nie, maar na die voorspoed en welsyn wat na Jerusalem sal stroom deur die genadige ingryping van die Here – so radikaal anders as wat hulle die afgelope 100 jaar ná die ballingskap beleef, vgl. 60:5-11; 61:5-7; vgl egter Maleagi 3:6-12; 4:2, wat in hierdie tyd van Nehemia geskryf is. Die metafoor van ‘n stroom wat die rykdomme aandui word ook verbind aan die beeld van ‘n oorvloed vir die sogende baba, wat daarby op die arm gedra en op die skoot van die ma  getroetel en gewieg  word.

66:13 Hier identifiseer die Here Hom met die ma wat haar kind vertroos en vertroetel. Die beelde vertel van die Here se liefdesverhouding tot die groep in Israel, wat, soos ‘n baba aan die ma drink, so by Hom hulle voedsel en sorg kom soek. Hulle is in 65:13-14 reeds sy dienaars genoem. Die reeks metafore beklemtoon die intieme verhouding van die Here met sy dienaars, met die troue liefderyke sorg van ‘n moeder as die beeld van die nuwe verhouding wat die Here skep.

66:14a is reeds saam met vers 10 se vreugde bespreek. Maar die mikpunt met die vreugde wat die Here gaan skep is dat die nasies sal sien dat die seënende en bewarende hand van die Here op sy dienaars rus.

Verse 6b, 14b-16 is egter ‘n bevestiging van die Here se dreiging teen diegene wat die Here spot en uitdaag en gruweldade beoefen, soos in verse 3-4 uitgespel is. Die dag van afrekening (v6) van die Here se straf op sy vyande (v14b) het gekom. Hy kom in vuur en strydwaens soos ‘n stormwind, met die swaard (v15-16) kenmerkende beelde vir die Here se verskynings (Jes 29:6; Ps 50:3; vuur in die braambos in Eks 3:2; op Sodom en Gomorra in Gen 19:24; op Karmel in 1 Kon 18:38; strydwaens soos ‘n stormwind in Jer 4:13; Amos 1:14; Spr 10:25; die swaard van die Here in Jes 34:6; Rigt. 7:20; Jer 12:12; 47:6).

Soos die seëninge van die Here in vers 12 ingelei word met ‘Kyk!’ om op te roep tot besondere aandag, word die vervloekinge van die Here in vers 15 ook met ‘Kyk!’ ingelei (Kyk, is nie in die vertalings opgeneem nie). Die twee rye terme: My dienaars sal eet-drink-bly wees-sing, maar julle sal honger-dors-beskaamd wees-huil, praat van ‘n lewe in die seën en ‘n lewe onder die vloek van die Here; van materiële dinge en insluiting of uitsluiting. Alle aspekte van die lewe staan onder die Here se seën of sy vloek. Joh 3:36 sê: Wie in die Seun glo het die ewige lewe; wie egter aan die Seun ongehoorsaam is, sal die lewe nie sien nie, maar die straf van God bly op Hom.

66:17 sluit die strafgedeelte af  met ‘n herhaling van die sondes wat in 66:3-4 en 65:3-4 beskryf is. Die tuine word gesien as plekke van hulle selfbevredigende ‘aanbidding.’ Dit is hulle wat, teenoor vers 11 se beeld van moeder en kind, gaan drink aan die onsedelikhede van die afgodsfeeste in die tuine (65:3), wat kies om in selfbelang hulle eie pad te volg. Daar, in die tuine van die afgode, is die heiligheid van die Here totaal afwesig. Hoofstuk 65:4 se eet van varkvleis as die toppunt van hulle oortredings, word hier vererger met die eet van muise. Dit gaan om hulle rituele onreinheid waaraan hulle, sonder om goed daaroor te dink, trots deelneem, en die hele samelewing daarmee in gevaar stel. Ironies reinig hulle hulleself vir hulle optog na die tuine om daar deel te neem aan die heidense onreinhede. Saam vertoorn hulle die Here met hulle optrede en sal almal saam uitgeroei word.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Mark 4:21-5:20 (fokus 4:26-34)

‘”Die saad groei self uit die grond uit. Eers kom die plantjie uit. Daarna maak dit ’n klein vruggie en uiteindelik hang die ryp vrug daar. As die vrug ryp is, oes die boer dit af, omdat die oestyd daar is.”’ (4:28-29)

Wees geduldig met jouself. Moenie te veel en te hoë eise aan jouself stel nie, want dan gaan jy gedurig teleurgesteld wees. Gun jouself die tyd wat jy nodig het om geestelik te groei en sterk te word. Dit gebeur nie sommer oornag nie en boonop is die pad van geestelik groei ook ‘n pad met baie terugslae. Daarom het Jesus gesê die koninkryk is soos ‘n saadjie wat groei (4:26-29).

Die Here plant nie bome nie – Hy plant saad en die saad moet groei om ‘n boom te word. Ja-nee, die Here maak nie vooraf vervaardigde perfekte Christene nie. Die Here maak Christene wat deur die lewe nader en nader na Hom toe sal groei. Die saad groei vanself, sê 4:27-28. Elkeen wat in die Here glo, sal binne hom of haar ‘n inherente krag ervaar. Hoe dan ook anders, want God self woon in ons deur sy Gees. Dan kan daar mos nie niks gebeur nie. Ons moet net daardie krag toelaat om in ons lewens deur te breek en ons na die wil van God te vorm. Maar dit vat tyd. Om te vinnig te veel te verwag, voorspel net teleurstelling.

Daarom moet ons geduldig wees met die pad wat die Here met ons stap. Ons moenie te vinnig ongeduldig of moedeloos raak nie. Ons moet liewer geduldig wag en leer, want so kan ons groei. Dit is miskien die moeilikste ding om geestelik te doen: om in die oomblikke van swaarkry waar jy die verste van God af voel, te aanvaar dat Hy op sy manier met jou besig is – ja, dat hy besig is om jou te vorm en reg te laat groei. Op daardie oomblikke moet ons onsself die tyd gun om te leer – te leer ken, te leer vertrou, te leer gehoorsaam wees… en te groei.

Moenie te vinnig moedeloos word nie. Gun jouself tyd om te groei.

Na die visie van hoop oor die nuwe skepping van die Here vir hulle wat die Here soek (65:17-25), beskryf die moeilike hoofstuk 66 die twiste in die ontwakende Judaïsme. Hoewel die wonderlike visie van die Here se nuwe toekoms vir Israel deur almal met blydskap verwelkom moes word, het die verskillende reaksies daarop ‘n ernstige verdeelheid in die gemeenskap geopenbaar. Hierdie hoofstuk wat uit kleiner segmente saamgestel is, getuig van die breuke en twissieke aard van die gemeenskap wat hier aangespreek word.

66:1-2a So sê die Here: ‘Die hemel is my troon en die aarde die voetstoel vir my voete’ – die Here gebruik die ganse skepping as sy werks- en rusplek, Hy is orals teenwoordig. Hy is ook die bouer van die hemel en die aarde: ‘want my hand het al hierdie dinge gemaak, en so het al hierdie dinge onstaan,’ sê die Here (‘Die Ek is’ die aktief teenwoordige).’  ‘Waar is daar dan ‘n huis wat julle vir My kan bou? En waar is die plek van My rus?’ – as die hele skepping my handewerk is en my werks- en rusplek is, waar is die mensgemaakte huis waarin julle My wil inperk? (vgl. 1 Kon 8:27). Die Here maak beswaar teen die klem op ‘n plek wat die eksklusiewe reg sou hê op die Here se teenwoordigheid. Juda het al meer ‘n kultiese gemeenskap geword, wat uit enige politieke mag en seggenskap uitgesluit is. Hulle staan onder die Persiese koning en sy regering, waaraan hulle niks kan doen nie. Daarom het die regte manier van erediens oorgebly as ‘n enstige onderwerp van bespreking en menigsverskil. Dit is ‘n waarskuwing aan die kerke dat elke kerk se liturgie en leerstellings en morele eise nie die laaste woord is nie.

66:2b ‘maar Ek sal kyk na ‘n nederige (arme van gees) en berouvolle gees en wat ontsag het (bang, bewend van vrees) vir my woord.’ Teenoor dié wat hoogheilig is in húlle godsdiens, iets wat die Here kwaad maak (65:5), gee Hy liefderyke aandag aan die nederige berouvolles voor Hom en sy woord. Daarmee wys die Here alle godsdienstige aansprake af en alle eensydige aansprake namens en in die naam van die Here. Die woord van die Here is belangrik eerder as die plek van aanbidding of die offers. In die nuwe stad is die tempel en die tempeldiens nie die wesenlike en noodsaaklike nie, maar die skeppende krag en leiding en teenwoordigheid van die Here (vgl. Openb 21:3,22) by die nederige aanbidders (Jak 4:6; 1 Petr 5:5) wat smag na die woord van die Here om daarvolgens te lewe (1 Petr 2:2)  in die stad met sy oop poorte vir almal wat wil kom (Jes 60:11; Mat 11:28-30; Gal 3:26-29).

66:3-4 Ná verse 1-2 se teenstelling tussen die Here se teenwoordigheid en hooghartige godsdiensbeoefening volg hier skerp kritiek op die slegte en verkeerde godsdiensbeoefening. In verse 3-4 kom die woord ‘kies’ (bachar) drie maal voor: Israel het hulle eie pad gekies – nou kies Ek ongeluk vir hulle – dit waarin Ek geen vreugde het nie het hulle gekies  (1983 vertaal: hulle het besluit om hulle eie kop te volg, Ek het besluit dat hulle gestraf moet word, hulle het gekies vir wat My nie aanstaan nie).

‘n Lys wettige offers volgens die Torah word geïdentifiseer met ander wat verbied is: offer van bulle (Lev 1:3-5) – offer van mense (Jes 57:5; Jer 7:32; Lev 24:17-21; Deut 27:24-25;  offer van  ‘n lam (Gen 22:7-8 – breek van ‘n hond se nek (Eks 34:20 donkie); graanoffers (Lev 2) – varkbloed (Lev 11:7-8; Dt 14:8; Jes  66:17); wierook (Eks 30:34-35) – seën van ‘n afgod/’n niks (of: seën met ‘n afgod se naam). Die mense wat die wettige offers bring word voorgestel asof hulle afskuwelike offers bring; en waarskynlik dit ook doen. Verder word geïmpliseer dat die ou offers nie meer ‘n plek het in die nuwe Jerusalem nie (Mark 2:22 om te vas pas nie meer in die nuwe bedeling nie – nuwe wyn moet in nuwe sakke gegooi word; Mark 7:14-19 Jesus verklaar alle kosse rein). Die ou offers word saam met die verbode offers geklassifiseer as ‘n gruwel vir die Here.

Die massiewe kritiek op ‘n verkeerde diens van God aan die einde van Jesaja sluit aan by die begin van die boek in 1:12-17 waar al hulle offers deur die Here verwerp word. In beide gevalle is die godsdienstige handeling moontlik nie op sigself verkeerd nie, al is die taal met opset uiters skerp. In 1:12-17 is die fout dat hulle onderlinge lewenswyse daarteen vloek. Hier is dit omdat hulle nie luister na die Here nie, en nie antwoord op sy roepstem tot bekering nie (vgl 65:12; 1:18-20). Die Here soek ‘n direkte persoonlike verhouding met Hom, en eeue-oue maniere van diens aan God kan nie ‘n persoonlike verhouding met Hom vervang nie. Moontlik is die kras kritiek op hulle verkeerde diens aan God soos die kritiek op die tempel in 66:1-2, wat ‘n dispuut is met die tempel-priester-party, wat sterk leierskap uitgeoefen het in die gemeenskap van die vroeë Judaïsme. Hulle word beskuldig dat hulle vasbeslote gekies het vir dinge wat vir die Here niks beteken nie. Die soewereine God word nooit gedwing deur rituele (kerklike gebruike en instellings) nie.

66:5 Waar verse 1-4 teen die rebelle gerig was, teen dié Jode wat die tempelkultus en offers en politieke mag herstel wil hê soos dit voor die ballingskap en in Dawid se tyd was, word vers 5 nou gerig aan dié wat getrou na die woord luister en daarvoor soveel ontsag het dat die Here hulle lewe rig in die nuwe soort lewe wat Hy van hulle vra, ‘n lewe van reg en geregtigheid (59:14,15) en barmhartigheid  (49:15; 58:7) teenoor alle volke (55:5; 56:7; 62:10) en alle lae van die bevolking (58:10). Die teks stel die ernstige verdeeldheid in Israel duidelik in die lig. Dié wat in ‘n persoonlike verhouding met die Here leef deur te luister na sy woord, word vervolg deur die groot deel van die volk, wat die Here wil tevrede stel met hulle offers op die altaar en hulle byeenkomste en feeste in die tempel, maar die Here se idee vir die nuwe soort lewe in geloof en vertroue op die Here en sy woord verwerp. Hulle haat die getroues en het hulle uit die tempel uitgegooi ter wille van die Here se Naam, die Naam Jahweh (Die Ek is) wat juis sy persoonlike teenwoordigheid aandui (vgl. Joh 9:22). Hulle spot die getroues uitdagend: ‘Laat die Here verheerlik word, sodat ons julle vreugde kan sien’ (1983 verduidelik: Laat die Here sy mag bewys dat ons kan sien waarom julle so bly is). Hulle wil sigbare magsdade van die Here sien, terwyl die getroues hulle verheug oor die Here se teenwoordigheid en volgens sy woord in vrede lewe, as geskenk van die Here (vgl. 65:18). Jesus verwys na hierdie vervolging van sy profete in die Ou Testament en van sy Nuwe Testamentiese dissipels, en ook na hulle vreugde (Mat 5:11-12).

Die yweraars vir die tempel en offerandes sal hulle skaam (1983: hulle sal ontnugter word) as hulle die vreugde van die getroues sien (die Dooie See Manuskript en die Griekse vertaling lees ‘en Hy sal julle vreugde sien’). So het Jesus ellende voorspel vir die Fariseërs, die party wat hulle fanaties gewy het aan die wet van die Here, maar die sorg van die armes,  geregtigheid in die samelewing en liefde vir God verontagsaam het  (Luk 11:41-42).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Mark 3:31-4:20 (fokus 3:31-35)

 ‘Jesus kyk toe na die mense wat om Hom sit en sê: “Hier is my regte familie. Elkeen wat doen wat God van hom of haar verwag, is deel van my familie. Hulle is regtig my broer, my suster, my ma.”’ (3:35)

Om vir jou ma te sê sy is nie jou ma nie is nie iets wat ‘n mens sommer doen nie – tog doen Jesus dit (3:32-35). Maar Jesus wou haar nie seermaak of kwets nie. Hy wou die goeie nuus bring – nuus bring dat álmal nou deel van God se groot familie kan wees, maak nie saak wie jou aardse pa of ma is nie. By God is jy welkom. Ja, almal, sonder uitsondering kan God nou hulle Pa noem, mits hulle die pad saam met God wil loop. Wie Hom in geloof omhels, sal deur Hom omhels word.

Dit is nou nie dat jou pa of broer minder belangrik word nie, maar eerder dat God vir jou belangriker word. As jy moet kies, kies jy in die eerste plek vir God. En dit is nie altyd so maklik nie. Ons kan mos vir meer as een persoon op ‘n slag lief wees… ons kan gelyktydig vir God en ons man of ma of vrou of kind lief wees. Dan wil ons hulle almal graag gelukkig hou. So is dit ook met die Here. Hy wil nie nou skielik jou familie uitmekaar kom skeur nie. Hy het nie bedoel dat jy nou skielik jou rug op jou familie moet draai om hom te kan volg nie. Nee, Hy wil juis hê jy moet nou die mense naby jou liewer hê as ooit.

Maar wat daarvan as jou familie van jou dinge verwag waarvan God nie hou nie? Wat as hulle wil hê jy moet tussen hulle en God kies? Dit is wanneer Jesus sê: “Doen wat God verwag”. Dit gebeur nie baie nie, want in die meeste gevalle bots dinge nie so ernstig nie. Maar as dit gebeur dat jy tussen God en ander dinge moet kies, moet jy besluit watter familie is vir jou die belangrikste is.

Onthou, jou ma mag jou ma wees en jou pa jou pa, maar God is jou hemelse Vader!