65:8 Die tweede uitspraak van die Here (‘So sê die Here’) verander skielik van ‘n veroordeling na ‘n versekering van verlossing: ‘soos nuwe wyn in druiwe gevind word en iemand sê: moenie dit verwoes nie (vgl. die titel van Ps 57-59), want daarin is seën…’ – die eerste druiwe word gewoonlik uitgesny omdat dit nie die beste wyn lewer nie, maar wyn van die eerste trossies word aan die Here gewy as dankoffer vir die oes (vgl. Num 18:12).  ‘…so sal Ek ter wille van my dienaars nie die hele (volk) uitroei nie.’ Die oordeel is bedoel om ontslae te raak van die opstandiges teen die wil van die Here, maar ter willle van die enkele getroues wat aan die Here toegewy lewe, word die hele volk nie uitgewis nie (vgl. Jesus se gelykenis van die onkruid tussen die koring, Mat 13:29-30; Gen 18:26). Hulle is die ‘oorblyfsel’ van Jes 1:9; 10:21,22; 11:11,16 die stomp van Jes 6:13.

65:9 Die vers is vol van die belofte van die land aan Abraham en Jakob en hulle saad/nageslag, van die land wat hulle sal kry, hier genoem die bergland na aanleiding van die bergreeks of hoogland wat van noord na suid in Palestina strek. Hier word gepraat van ‘saad’ en ‘erfenis’ en ‘woon’ wat hulle sal erf; en van die Here se uitverkorenes en dienaars. Die ou beloftes wat nog in Israel se verbeelding draal, is nog steeds van krag na meer as ‘n millennium na Abraham en Jakob, al het sommiges tydens die ballingskap en daarna besluit dat die beloftes verval het.

65:10 Die belofte in vers 9 word hier uitgespel: Saron is die vlakte tussen die bergreeks en die see, Israel se westelike grens, en die Agorlaagte is die vallei tussen die bergreeks en die Jordaanrivier, Israel se oostelike grens. Saron verteenwoordig voorspoed en landbou-oorvloed (Jes 35:2; Hooglied 2:1) en die Agorlaagte (Agor hang saam met ‘die dood oor ons gebring’), waar Akan deur die hele Israel met klippe doodgegooi moes word na sy diefstal van  goed wat aan die Here gewy is (Jos 7:11,25-26),  maar word in Hosea 2:14 deur die Here ‘n poort na ‘n nuwe toekoms met wingerde gemaak. Die twee valleie weerskante van die hoogland verteenwoordig die land wat die Here gee aan dié wat Hom gesoek het (1983-vertaling: wat vra na sy wil; Hos 2:1: wat weer sy liefde beantwoord).

Dié gedig met sy oordeel en verlossing wys dat dit geskryf is aan ‘n gemeenskap wat diep verdeeld is tussen soekers om die wil van die Here te doen, en hulle wat nie daarna soek nie, maar hulle eie kop volg, teen die wil en weg van die Here, soos uit Esra en Nehemia blyk. In 65:1 het die Here gesê: Ek het my laat vind deur mense wat my nie gesoek het nie – die Here laat hulle sy oordeel oor hulle vind. Maar aan dié wat Hom soek gee Hy sy vrugbaarheid en voorspoed, anders as Baäl, die afgod van vrugbaarheid.

65:11 Die ander deel van Israel het die Here (Jahweh die Ek is) verlaat en die berg van sy heiligheid vergeet – hulle het die Here prys gegee en na ander gode toe gegaan vir hulle geluk en voorspoed, en op berge en heuwels gaan offer (v7) omdat hulle die berg waarop die tempel staan vergeet. Gad (geluk) is die god van geluk (soos in ‘n dobbelspel) wat geluk sou bring, en Meni (noodlot) die god wat die lotsbestemming/ wat die noodlot bepaal. Israel dek die tafel vir ‘n fees om die god van geluk se guns te wen in plaas van die jaarlikse offers vir die Here; en vul die bekers vir die drankoffers aan die god van die lotsbestemming om hom gunstig te stem, in plaas van die drankoffer wat hulle stamvader Jakob by Bet-el vir die Here uitgegiet het (Gen 35:14), of die daaglikse drankoffer vir die Here by die heiligdom (Num 28:7).

65:12 Die straf van die Here begin met die werkwoord bestem (Menah met dieselfde stam as Meni) : Ek sal jou bestem vir die swaard en julle sal almal kniel vir die slagtery. Swaard en slag beskryf hulle treurige vooruitsig op ‘n skielike dood. Die rede vir die harde oordeel is Israel se onverskilligheid teenoor die Here. Hulle het nie geantwoord en nie geluister nie, maar was ongehoorsaam en het die Here mishaag (twee negatiewe en twee positiewe aanklagte). Die Here wat sê: ‘Hier is Ek’ (v1), kan dit nie sê vir dié wat Hom nie soek of Hom antwoord of na Hom luister nie. Wat hulle gekies het is boos en krenk die Here.  Die eie-wil wat vir God wil dwing om vir hulle te doen wat hulle van Hom verwag, slaan orals deur.

65:13-14 Die sosiale en godsdienstige verdeling in die gemeenskap kom duidelik na vore. Dit is ‘n konflik tussen ‘my dienaars’ en ‘julle,’ die mense wat die afskuwelikhede van verse 2,5,11 beoefen, die opstandelinge teen die Here se wil. Die kontras word uitgespel met vier eweredige stellings wat ‘n weerklank is van Deutr. 28 se seëninge en strawwe. Die digwerk wil elke aspek van die lewe onder  die Here se seën of vervloeking bring (vgl. Mt 25:31-46). Elke stelling word ingelei met die oproep: Kyk! wat dramaties die aandag vra: my dienaars sal deur die Here geseën word om te kan eet/drink/bly wees/sing; maar ‘julle’ sal gestraf word met  honger/dors/skreeu van pyn/huil. Dit raak die materiële bronne van die lewe (hulle liggame), en die sosiale morele toekoms van insluiting en uitsluiting uit die Here se seënende teenwoordigheid (soos Jesus se gelykenis van die 10 jongmeisies wat wag op die bruidegom (Mt 25:1- 13).

65:15 Die simmetriese stellings in verse 13-14 word verder verduidelik in verse 15-16. Julle (die opstandelinge teen die Here se leiding) sal ‘n kenmerk en ‘n leuse word vir die Here se dienaars om iemand te beskryf wat hulle rug op die Here gedraai het (‘n rugsteker word bv. ‘n Judas genoem) of hulle sal vir ‘n teenstander iets sê soos: mag dit met jou soos met die mense van Sodom gaan. Teenoor vers 8 se belofte dat die Here nie die toegewydes sal vernietig nie, sal die Here almal wat daarin volhard om Hom te verwerp, vernietig. Die dienaars van die Here word hier sy uitverkorenes genoem, wat aan hulle die goedkeuring deur die Here se verkiesing gee, teenoor die Here se afkeer van die pad wat die ‘julle’ gekies het (65:12b). En Hy sal hulle met ‘n ander naam noem, soos Jerusalem en Israel nuwe name sal kry (64:4,11). Dit beteken ‘n nuwe identiteit, ‘n nuwe verhouding en ‘n nuwe toekoms vir die gelowiges.

65:16 Dit is ‘n oorgangsvers van die negatiewes en vernietiging van die vorige verse, na die wonderlike beloftes in die volgende verse, en sluit aan by die Here se uitverkore dienaars in vers 15,  ‘(elke dienaar) wat homself in die land (op die aarde?) seën (1983 verduidelik: wat om voorspoed bid) sal homself  met die God van getrouheid seën, en wat in die land (op aarde) sweer, sal sweer by die God van getrouheid…’ Die gedig verander en fokus net op die seën wat berus op God se absolute getrouheid selfs in tye van diepe krisis, ‘want die vorige moeilikhede sal vergeet wees, omdat hulle verberg sal wees vir my oë’ – Die Here vergeet van hulle sonde, teenoor sy onthou daarvan in hoofstukke 63-64 (Jes 31:24; 38:17 letterlik: U het al my sondes agter U gewerp; 43:25;  Jer 31:34; Ps 103:8-12). Die vertroubare God is die grond waarop Israel se daaglikse vertroue op Hom gebou word, ook in haglike en gevaarlike omstandighede.

Verse 1-16 is ‘n ernstige oproep tot die geloofsgemeenskap om te kies. Dié wat die Here soek, sal lewe en geseënd wees. Vir dié wat anders kies, bestem die Here die swaard (v12). Die gedig beklemtoon dat die Here die toekoms van Israel en hulle lewenswyse in sy hand hou.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Markus 1:1-28 (fokus 1:1-13)

‘Satan wou kyk of Hy Jesus iets kon laat doen waarvan God nie hou nie.’ (1:13)

‘n Engel van die Here verskyn eendag onverwags aan ‘n vroom man. “Skrik jy nie eers nie?” vra die engel toe hy so skielik voor die man staan. “Nee, ek skrik net vir lede van die vyand se span”, sê die man. In ‘n sekere sin is dit waar, en in ‘n sekere sin ook nie.

• Die duiwel is niemand se speelmaat nie en daarom moet ons maar skrikkerig versigtig wees as ons sy reuk naby ons optel. Dit voorspel gewoonlik niks goeds nie. Ons moet dus skrik as ons agterkom dat hy naby ons is. En daar is goeie rede voor. Die duiwel het die geneigtheid om so onskuldig te lyk dat jy eintlik voel jy wil van hom hou. Maar die oomblik dat jy dink dit is veilig, is jy in sy kloue. Dit is baie keer hoe sonde werk: as ons geweet het wat die gevolge sou wees van wat ons doen, sou ons dit waarskynlik nie gedoen het nie.

• Maar aan die ander kant hoef ons glad nie bang te wees vir die duiwel nie, want Jesus is daar. En Jesus het die duiwel klaar ‘n deeglike pak slae gegee. In 1:13 lees ons dat al probeer die duiwel sy bes, hy niks kan regkry as Jesus naby is nie. Ons moet die duiwel nooit te veel krediet gee asof hy so vreeslik sterk is nie. As hy langs Jesus staan, lyk hy na niks anders as ‘n verloorder nie – en dit is hy ook. Ons moet versigtig wees vir hom, maar moet hom nooit sterker maak as wat hy regtig is nie.

Jou pad gaan verseker vandag met dié van die duiwel kruis. Jy hoef nie te skrik as Jesus by jou is nie, want die duiwel hou nie daarvan om naby Jesus te kom nie. Jy moet wel skrikkerig wees, want hy gaan jou probeer uitvang, soos wat hy met Jesus probeer doen het.

Dwarsdeur die boek Jesaja gaan dit om die Here. Hier praat Hy self en eis dat almal tot ‘n vergelyk met Hom moet kom. Daar is twee moontlikhede: oordeel of versekering. Albei verwys na die Here se alleenheerskappy wat op twee verskillende maniere beleef word deur gelowiges en ongelowiges.

65:1-2a  ‘Ek het My laat soek deur hulle wat nie gevra het nie; Ek het My laat vind deur hulle wat My nie gesoek het nie; Ek het gesê: Hier is Ek, Hier is Ek, aan ‘n nasie wat My naam nie aanroep nie. Ek het die hele tyd my hande uitgestrek na ‘n opstandige volk wat wandel op ‘n pad wat nie goed is nie, volgens hulle eie gedagtes.’

Die Here antwoord op die klagtes en twyfelvrae van Israel in hoofstukke 63-64 en hulle beskuldigings dat dit sy skuld is dat hulle afgedwaal het en dat dit daarom nou met hulle sleg gaan. Dit is egter nie waar dat die Here Hom verberg of afwesig is, ver is of nie beskikbaar is nie. Die Here sê dat Hy inderdaad beskikbaar is, gereed om gesoek te word, gereed om sy teenwoordigheid aan te kondig. Sy hande is deurentyd in liefde uitgesteek om hulle te verwelkom en te beskerm. Dit het Moses reeds belowe in Deutr 4:29-30, en tydens die ballingskap het die Here dit bevestig in Jeremia 29:10-14.

Uit vers 2 se ‘opstandige volk’ lyk dit of verse 1-2 op Israel van toepassing is, so ook in Hosea 1:10; maar in Romeine 9:24-26 word Hosea aangehaal en toegepas op alle volke; en in Rom 10:20-21 word Jesaja 65:1 op alle volke en vers 2 op Israel toegepas.

65:2b Israel word aangekla as die eintlike skuldige party wat sy rug op die Here gedraai het om hulle eie gedagtes/oogmerke na te jaag  – dieselfde woord vir gedagtes/oogmerke word in 55:8-9 gebruik: ‘My gedagtes is nie julle gedagtes nie….soos die hemel hoër is as die aarde, is my gedagtes bo julle gedagtes.’ Israel bid vir die herstel van hulle koningskap soos van Dawid om oor hulleself te heers en die ander volke te oorwin met die swaard – ‘die pad wat nie goed is (in die oë van die Here) nie.’ Die Here se gedagtes is egter anders. Hy het Israel uit ballingskap teruggebring om hulle sy getuies en voorbeelde van reg, geregtigheid en barmhartigheid  te maak, wat, soos Hy, ‘die hele tyd met uitgstrekte hande’ ander volke verwelkom om, soos Israel behoort te wees, die Here te dien, want dit is net Hy wat mense leer en in staat stel om in liefde saam te leef.

65:3-5 Die opsomming van die aanklag in vers 2b teen die opstandige/rebelse volk wat hulle eie kop volg word in besonderhede uitgewerk in verse 3-5 met ‘n reeks sinne wat met deelwoorde begin en vertaald ingelei word met ‘wat…’

65:3 Die volk wat my voortdurend in my gesig beledig/uittart; wat in tuine offer en wat offerandes in rook opstuur op die plaveisels; – die heidense ritusse is ‘n direkte belediging van die Here. Die woord uittart word reeds in Moses se lied gebruik vir Israel se afgodsdiens (Deutr. 32:16,21; vgl. Jer 7:18; 11:17). Die vrugbaarheidsritusse onder die groen bome van die Kanaäniete is reeds in Jes 1:29 veroordeel. So ook die wierookoffers wat op die huise se dakke gebring is aan die son, maan en sterre (Jer 19:13; Sef 1:5). Die Kanaäniete se land is juis aan Israel gegee weens die afstootlike dinge wat die Kanaäniete  gedoen het (Lev 18:27-30; Gen 15:16).

65:4 wat tussen die grafte sit en wat die nag in rotse deurbring – waar hulle probeer om kontak te maak met die dooies om leiding by hulle te vra; ‘n ou Palestynse kultus (Jes 8:19; Deutr 18:11).

wat varkvleis eet, wat deur die wet verbied is (Lev 11:7-8; Deutr 14:8) waarskynlik omdat dit juis in die heidense offers gebruik is.

wat onrein offervleis in hulle houers het – vleis van onrein diere of offervleis wat lank gestaan het  (Jer 4:14; Lev 11; Deutr 14:6-7);

65:5 wat sê: hou jou by jouself, moenie nader aan my kom nie want ek is heiliger as jy – Eseg 44:5,13,15 beskryf die afsondering van die priesters vir die diens van die Here. Hulle werk is juis om vir die volk in te tree by die Here. Maar as hulle hulleself verhoog as te heilig vir die volk, het hulle hulle roeping versaak. Skynheilig maak hulle asof hulle deur die ander mense ontheilig sal word (vgl. Luk 10:31-32 se priester en Leviet wat aan die anderkant verbygegaan het van die man wat deur rowers oorval is). Daarby kan die Here nie hoogmoed verdra nie (Jes 13:11; Spr 8:13). Jesaja 60:21 en 61:6 ken die priesterskap egter toe aan elke gelowige, en as ‘n gelowige hom verhef bo ander mense staan hy/sy die wil van die Here vir hom/haar teen (Filp 2:3-5).

‘hulle is rook in my neus, ‘n vuur wat al die dae  brand.’ Samuel (1 Sam 15:23) het al gesê: ‘Weerspannigheid is net so erg as die sonde van waarsêery; eiesinnigheid net so erg as afgodery.’ Soos die mens wat ‘n waarsêer raadpleeg om bomenslike kennis of mag  te kry teen God, so verhef die weerspannige homself teen God, erken Hom nie, buig nie voor sy wil nie, maar is god vir homself. Sonder om God openlik te verwerp wil so ‘n persoon die Here dien soos hy self wil en volgens sy eie opvatting. Die Here vind hulle optrede aanhoudend irriterend en uitlokkend, soos ‘n vuur wat voortdurend brand, met rook altyd in jou neus.

65:6-7 Die antwoord van die Here op hulle aanklag: ‘Kyk! dit is voor my (gesig) geskryf’ – in teenwoordigheid van die Here is die wet opgeteken wat Hy nou gaan toepas. Dit verwys moontlik na Deutr.28 se seëning en strawwe/vervloekings.– Hy sal nie stilbly oor wat aangaan nie – soos hulle in 64:12 in twyfel gevra het. Maar, anders as wat Israel hoop en verwag het, is dit nie die Here se seën, soos hulle vra nie, maar die straf uit sy mond wat hulle as antwoord ontvang: ‘maar, sê die Here, Ek sal vergeld, ja Ek sal aan hulle liggame vergeld, hulle oortredings saam met die oortredings van hulle vaders, wat wierook gebrand het op die berge, en op die heuwels my belaster het (die teruggekeerdes uit ballingskap se heidense offers, v3, is ‘n herhaling van dié van hulle vaders voor die ballingskap gedoen het, Eseg 20:27-2), Ek sal hulle vorige werke afmeet op hulle bors/skoot. Dieselfde heidense praktyke van hulle vaders in die 8e eeu v.C. word steeds deur hulle in die 5e eeu v.C. beoefen. Die jarelange ballingskap het Israel nog nie geleer hoe om die volk van hulle God, die Here, te wees nie. Daarom gaan die Here hulle straf soos wat hulle verdien deur hulle heidense geloof en lewe. Hulle bors/skoot wat hulle misbruik het vir die onsedelikheid met hulle diens aan die afgode, sal deur hulle vyande onteer en kasty word (om God se straf daarvoor te betaal is Jesus se mishandelde liggaam naak aan ‘n kruis gespyker; Mat 27:29-30; Luk 23:34).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Mat 27:57-28:20 (fokus  28:16-20)

 ‘Ek wil hê julle moet iets vir My doen: die wêreld is nou julle sendingveld. Gaan oral na almal toe en daag hulle uit om My sonder enige voorwaarde of verskonings te volg.’ (28:19)

‘n Familie van ‘n ver plaas af kuier op ‘n keer in die stad. In ‘n hotel sien die pa ‘n ou vrou by ‘n hyser instap. ‘n Minuut later stap ‘n pragtige jong vrou uit dieselfde hyser uit. “Wag net ‘n bietjie”, sê hy vir sy seun, “Ek wil net gou vir Ma deur daai masjien sit”.

Dit is nogal ‘n masjien om van te droom: ‘n masjien wat jou jonk maak en nuut maak; ‘n masjien wat jou nuwe lewe gee. Dit is eintlik wat gebeur as jou pad met Jesus s’n kruis. Jy kry nuwe lewe. Eenvoudige vissermanne word mense met ‘n roeping om die goeie nuus die wêreld vol te gaan vertel (28:19-20). Mense wat self niks het om te gee nie, word die draers van God se skatte; sondaars word Godskinders…

Daai vrou het jonger uit daai “masjien” uitgestap. Sy het méér lewe gekry. Om uit die “hyser van God” te stap beteken ook om méér en voller te kan leef. As jy uit God se “hyser” uitstap wag God vir jou met uitdagings en avonture. Uitdagings om te gaan uitdeel, te gaan vertel, te gaan versorg. God wil jou gebruik om regtig ‘n verskil te gaan maak. In ‘n sekere sin gee God nie die nuwe lewe vir ons om lekkerder te leef nie – dit ook – maar eintlik om ander te help om ook lekkerder te leef. Meer nog, om hulle te help om daardie lekkerder lewe te ontdek.

Ja, God wil hê jy moet die een wees wat ander mense van “God se masjien” te gaan vertel… sodat hulle ook nuut kan word.