Lees: Mat 9:1-13 (fokus: 9:9-13)

“Ek gaan jou ’n goeie rede gee om weer te begin glimlag. Ek gaan sorg dat God nie meer vir jou kwaad gaan wees oor jou sonde nie.” (9:2).

Ons kan soms op die snaakste maniere oor ons godsdiens redeneer. Ons logika is dikwles baie soos die ou sʼn wat baie graag wou leer duik, maar nie kon swem nie; toe tap hy eers sy swembad leeg.

Neem nou maar ʼn Christen wat ʼn fout maak, byvoorbeeld, egbreuk pleeg. Hy word beskinder en skeef gekyk en wat nog alles. Natuurlik is dit wat hy gedoen het nie reg nie. Maar hy het nie ʼn klomp leeus nodig wat hom verder verskeur nie, maar ʼn dokter wat hom gesond moet maak. En wie sal in so geval eerste vir diens aanmeld? Jesus, natuurlik (9:12-13), en as ons sy kinders is sal ons saam met hom dáár wil wees, gereed met die noodhulptassie vol liefde en begrip.

Ongelukkig gebeur dit te veel dat Christene se noodhulptassie eerste wegraak. Ja, die oordeel van Christene is soms die hardste en vergifnis die skaarste. So tap hulle die swembad leeg en dink hulle kan dan nog ʼn perfekte duikslag maak. Nee, die hele boodskap van Jesus gaan oor genade en vergifnis; daarsonder is die swembad leeg. Jesus wil juis naby mense wees wat geval en seergekry het. Dit is waar Hy op sy beste is – om genesing van sonde te bring. By stukkende mense klink die simfonie van liefde en ondersteuning die soetste. Snaaks genoeg is dit juis Christene wat Jesus dikwels van sulke stukkende mense wil weghou…

Ons moet onthou – ons is Jesus se mense, nie omdat ons foutloos is nie, maar omdat ons ook die Dokter eenmaal nodig gehad het en nog steeds nodig het. Hy wil graag hê dat jy na mense sal help soek wat Hom nodig het, juis omdat jy sy genesende krag self ken. God se liefde is genoeg vir die stukkendste mens en God wil hê dat jy daardie genesende liefde oor sulke mense se wonde gooi. Is daar iemand wat jy ken wat daardie liefde nodig het?

57:3 Met die vers begin die lang deel (57: 3-13a) oor die onregverdiges, met wie die digter-profeet nie simpatie het nie – ‘Maar julle!’ (julle onregverdiges) teenoor die regverdiges wat in vrede lewe en sterf. Die kwaaddoeners word voor ’n hof tot verantwoording opgeroep. Dit gaan oor die chaotiese toestand as gevolg van hulle wegdraai van die Here en sy pad af. Hulle word beskuldig van afgodery, dislojaliteit teenoor die Here, en onsedelikheid: kinders van ‘n towerheks, die saad van ‘n owerspeler en ‘n prostituut.

57:4 Hulle neerhalende woorde teenoor die getroue volgelinge van die Here in Jerusalem is eintlik gerig teen die Here self. Die antwoord op die twee retoriese vrae oor vir wie hulle spot, en teen wie hulle grootpraat en hulle tong uitsteek, is die antwoord: teen die Here! Daarmee word hulle getipeer as opstandelinge en leuenaars/vals, soos hulle voorouers (van voor die ballingskap). Die term bedrieërs word ook gebruik vir afgodedienaars wat agter die bedrog/ valsheid van afgode aan lewe (vgl. Jer 10:14; Jes 28:15).

57:5 ‘n Lys van heidense gebruike word opgenoem waaraan Israel skynbaar lustig deelneem: Julle wat julleself troos met die gode onder elke groen boom (dit verwys na seksuele orgies in heidense tuin-heiligdomme) – groen bome is gesien as gestaltes van die goddelike natuurkrag van die lewe; julle wat die kinders slag in die valleie onder die splete in die rots’ – soos vir die Fenisiese god Molek/Milkom wat reeds in Ur en later in Babel gedien is en deur Israel se buurvolk, die Ammoniete  (Lev 18:21; 20:2-5; 1 Kon 11:7; 2 Kon 21:6; 23:10; Jer 32:35). Molek was gesien as die god van vuur, ook van die onderwêreld en die dood (vgl. Jes 28:15). Sy diens het gelei tot geweld.

57:6  Op die gladde oppervlakte (klippe) van die wadi (droë loop) is jou deel, hulle is jou lot (wat deur die loting met ‘n klip aangewys word), aan hulle het jy ‘n drankoffer uitgegiet, ‘n graanoffer gebring (in plaas daarvan dat die Here jou deel is). Sal Ek tevrede gestel word  deur dié dinge?  Terwyl party Jerusalemmers aan die tempel bou, bespreek ander Jerusalemmers (die woorde in die sinne is vroulik) hulle plekke in die heidense valleie vir hulle offers, waarskynlik om vrugbaarheid te verseker vir hulle landerye, huisdiere en gesinne. In droefheid vra die Here of Hy Homself met die dinge kan vertroos. Moet Hy hulle oorsien? Moet Hy verwag dat die dinge vanself sal verdwyn?

57:7 Nie net in die valleie en droë lope nie, maar veral op ‘n hoë en verhewe berg het jy (Jerusalem) jou bed gemaak. Jy gaan ook op soontoe om ‘n offer te bring – dit verwys ook na vrugbaarheidsritusse (vgl. verse 8-10). Dié offers is ‘n duidelike verbreking van die verbond met die Here, en word vergelyk met ontrouheid in die huwelik, met ‘n lêplek op ‘n hoë berg, nie op lae Sionsberg nie, nader aan die gode van die heidene wat volgens hulle op die godeberg woon.

57:8 Deutr 6:9 en 11:20 sê die Israeliete moet die wet van die Here op hulle deurkosyne en op hulle hekke aanbring  (die sg. Mezuzah  – die Hebreeuse woord vir deurkosyn). Hulle het egter hulle ‘herinnering’/aandenking (aan die wet van die Here) agter die deure en kosyne geplaas waar hulle nie so maklik gesien kan word en herinner word aan die Here en sy wet nie. So het hulle die Here verlaat, opgeklim (op die berg) en hulle bed oopgemaak, ‘n verbond met sommige van die afgode gemaak, hulle bed liefgehad en jy (vroulik) het gestaar  na ‘n hand, eufemisme vir ‘n manlike  privaatdeel (1983 naaktheid geniet). Vrugbaarheid is deur die Kanaäniete vergoddelik, en daar is geglo vrugbaarheid word bevorder deur met die temelprostitute by kultusplekke gemeenskap te hê. Israel se afvalligheid van die Here en hulle deelname aan die afgodery het ook tot letterlike owerspel en prostitusie aanleiding gegee (Jer 2:23-24). Die Kanaänitiese godsdiens was by die onsedelkheid ook wreed en het ingesluit dat hulle kinders geoffer het aan die god van vuur en geweld en die dood.

57:9 Jy (vroulik) het afgegaan na die koning met olie, en jou parfuums vermeerder. Jerusalem het ook sy gesante gestuur na vér plekke om hulp te soek by heidene en hulle gode, selfs by die magte van die onderwêreld, soos Molek, maar hulle het nie hulp gesoek by die Here, wat by hulle is en ‘n liefdesverbond met hulle gesluit het nie.

57:10 Al het sy moeg geword as gevolg van die moeisame pad van haar soeke na geluk het sy nie ingesien en gesê dit is nutteloos nie – nie tot die besef gekom het dat dit uitputtend is en nie bevredig om agter die afgode en avontuurlike politiek aan te loop nie. Maar haar begeerte na die onwettige is eindeloos en sy het nie opgehou om dit te soek nie. ‘Jy het lewe vir jou hand gevind’ (19833vertaling: jou wellus het jou aanhou oorweldig)— sy is aan haar onsedelike afgodsdiens en politiek verslaaf al lei dit tot niks positiefs nie. Daarom het sy nie siek geword daarvoor nie – nie omgegee nie (1983-veraling: daarom het jy nie opgehou nie).

57:11 Goddelose mense wat onreg doen, word gekonfronteer met twee ondersoekende vrae: Vir wie was jy so bang en bevrees? Het Ek nie stilgebly nie? Hulle het die afgode gevrees en nie die Here nie (vir wat die goddeloses mis, vgl. Job 28:28; Ps 111:10; Spr 1:7). Die Here het in lankmoedigheid stilgebly oor hulle verkeerde lewe, en sy geduld verdien nie sulke verwerping nie! Hulle het gelieg – deelgeneem aan afgodsdiens, afgode word ‘leuens’ genoem (28:15,17)  en die Here nie onthou  of  dit ter harte geneem nie – nie aan Hom  gedink nie; sonde en afdwaling begin in die mens se denke/hart voordat dit tot dade oorgaan, en dit vind plaas deur jou verbondenheid aan die Here te vervang met dié aan die afgode . Daarom  vrees/vereer/dien hulle Hom nie meer nie!

57:12-13a Dié vers gaan voort met ‘n skerp ironie, sonder om op vers 11 se vrae te antwoord. ‘Ek, Ekself sal jou en jou werke “regverdig,” maar dit sal jou nie baat nie.’  Dan moet hulle maar met hulle nood na die afgode gaan vir hulp, en die afgode is niks werd nie. Hulle is niks/nietigheid en het geen  krag om te red nie. Hulle word met twee beelde beskryf: die wind dra hulle almal weg; hulle word weggevat deur ‘n asempie, ’n nietigheid. Die goddelose is totaal hopeloos, sonder toegang of grond vir appél op die Here. Die Here is deur hierdie groep in die gemeenskap verwerp, en die gevolge daarvan vir hulle is onvermydelik.

57:13b Die toneel sluit soos hy begin het in verse 1-2. Dié een wat by die Here skuil sal die land besit en die Here se heilige berg erf. Dié wat op die Here vertrou is die regverdiges. So anders as die onregverdiges wat op enigiets behalwe op die Here vertrou. Die regverdiges ontvang al die Here se goeie gawes, hier veral die land met sy goeie lewe, soos die Here aan Abraham beloof het (Gen 12:1-3). Die heilige berg verwys na die voorreg om die Here in sy heiligdom te ontmoet. Deur hulle toewyding aan die Here word die regverdiges van die ander burgers onderskei.

Die skerp onderskeid tussen die regverdiges (v1- 2)– dan die goddeloses (v3-13a) – en weer die regverdiges (13b) wys dat die stryd tussen die groepe in Jerusalem en Juda intens was. Die digter-profeet is seker dat die goddeloses nie sal seëvier nie. Daarom moet die regverdiges vasstaan in geloof en vertroue op die Here.

‘n Oop samelewing is baie kwesbaar. Goddelose bure sien dit as ‘n maklike geleentheid vir roof. Maar die finale toneel bevestig dat die finale sjalom/vrede en welsyn, en die erfenis behoort aan dié wat by die Here skuil. Die wêreld kan uiteindelik nie die kerk oorspoel nie, net soos duisternis geen lig kan doof nie (vgl. Mat 16:18; Jes 42:16; 58:10; Joh 1:5; 1 Joh 1:5; 2:8).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Lees: Mat 8:18-34 (fokus: 8:28-34)

‘Hewig ontsteld oor die varke, het die dorpsmense Jesus soos een man gaan soek. Toe hulle Hom kry, jaag hulle Hom sowaar daar weg!’ (8:34).

In 8:28-34 lees ons die verhaal van die duiwel wat bevark is en die varke wat beduiwel is. Maar eintlik is dit ʼn hartseer storie, want die ergste is dat die mense van die dorpie hulleself bevark het, om die sinspeling te gebruik. Om die varke te verloor was seker vir hulle ʼn skade, maar toe hulle Jesus ook verloor het, het hulle skade onberekenbaar geword.

Die grootste hartseer is dat die dorpsmense meer oor die varke bekommerd was as oor Jesus. Ongelooflik: hulle jaag Hom sommer weg (8:34). Iets ernstigs het met hulle skale van oordeel verkeerd geloop, want hoe kan jy ʼn paar varke teen Jesus opweeg? Tog het hulle dit gedoen en Jesus te lig bevind! Wat ʼn fout.

ʼn Mens kan jou kop skud of hulle kritiseer… maar ons moet oppas. Ons skale werk baie keer nie anders nie. Kyk mooi, dit was ʼn besluit oor hulle alledaagse lewens wat daardie mense moes neem: wat is die belangrikste, geld in die sak of ʼn keuse vir Jesus; gewildheid by mense of by Jesus; lang ure se werk in jou besigheid op soek na sukses of die ontwykende potte vol goud of tyd saam met jou gesin wat Jesus vir jou gegee het. Die dinge hoef nie noodwendig te bots nie, maar as dit bots moet ons skale reg wees. Jy moet weet wat die swaarste weeg en daarvoor kies.

Dit is dalk ʼn goeie plan om jouself die tyd te gun om jou skaal reg te hou. Sit alleen en dink na – oor jou lewe, wat vir jou belangrik is, wat en waaraan jy jou tyd spandeer, hoe jy jou gesin behandel… en weeg dit dan: het jy in al hierdie dinge Jesus weggejaag of by jou lewe ingenooi?

Na die vreugdevolle uitsig op ‘n gemeenskap waarin almal welkom is om saam te aanbid en te lewe uit die genade van die Here, vertel die volgende twee hoofstukke van die negatiewe reaksie van Israel op die uitnodiging, en stippel dit die vereistes van die Here uit sodat Israel waarlik die dienaar van die Here sal wees wat sy beeld vertoon aan die nasies om hulle nader te trek na die Here toe. .

56:9-12: Die gedeelte begin met ‘n vreeslike dreigement. Diere van die oop veld en al die diere in die bos, die wilde diere, word opgeroep om in die gemeenskap in te kom en te verslind. Die invallers word nie by name genoem nie, maar gewoonlik word ‘verslind’ gebruik vir ‘n invallende leërmag wat alles vernietig. Die Here is gewillig om Israel weer oor te gee aan ‘n bedreiging van buite af, so sleg het hulle verdorwenheid geword. Dit is eintlik’n herhaling van wat die Here deur Assirië (10:5-6) en Babel (47:6a) as sy roede gedoen het.

Dit is ‘n aanval op die leiers van die gemeenskap (wagte en skaapwagters). Die wagte is veronderstel om te waak sodat hulle die volk teen gevare kan waarsku en om die volk te beskerm teen aanslae van buite. Hulle word vergelyk met honde:’n  blinde hond  sien nie die gevare nie; hulle is ook stom, hulle blaf nie – waarsku nie en maak nie alarm teen gevare nie; is lief vir slaap en droom in hulle slaap, weet nie wat gevaar is nie; eet gulsig en kry nooit genoeg nie (letterlik: hulle weet nie wanneer om tevrede te wees nie), – Israel se leiers tree net soos gulsige en slapende honde op en sorg net vir hulleself. Hulle verwaarloos die volk wat gewaarsku moet word teen godsdienstige, sosiale en politieke gevare.

Die leiers is herders wat hulle skape moes lei en beskerm, maar hulle sorg net vir hulleself (soos die herders in Eseg. 34). Hulle gebruik openbare fondse om hulleself te verryk, is dronkaards  wat net aan hulle eie genot dink, hulle werk verwaarloos, en nie vir ander omgee nie (vgl. Amos 6:4-6 van voor die ballingskap). Hulle gee nie om nie, en dink dat daar niks op die spel is nie. Dit is nie wat die Here daarvan dink nie!

Die slegste is dat dit al die leiers is: v10: almal is blind, almal is stom; v11 almal slaan hulle eie koers in – weg van die Here se pad vir Israel, hulle is elkeen uit op sy eie voordeel (vgl. daarteenoor Filip 2:3-4). Almal wat geroep is tot leierskap het gefaal, en daarom is daar geen hoop nie. Die ernstige oproep in 56:1-8 om alle mense in te sluit, het sinies waardeloos geword deur ‘n leierskorps wat die Here se doel met Israel dwarsboom met hulle selfsugtige denke en gulsige lewenswyse. Hulle eng en bekrompe denke het die Here se plan verwerp, van ‘n oop en insluitende samelewing onder sy beskerming. Hulle moes as beeld van God voor die nasies lewe, maar daarin het hulle misluk (vgl. Mat 5:41-48). Dit is die rede vir die Here se toorn en straf.

Die keuse: vrede of teen die Here (57:1-2).

57:1-13 Hierdie moeilik verstaanbare gedeelte skilder die diepe verdeeldheid in die samelewing van Jerusalem wat besig is met die heropbou van die stad. Daar is ’n  duidelike verskil tussen die ‘regverdiges,’ wat toegewy is aan die woord en wil van die Here, en hulle negatiewe teenstanders, wat maklik hulle geloof in die Here laat aanpas by hulle eie wil en wense. Verse 3-13a is ‘n veroordeling van die boosheid en die bose werke van die teenstanders teen die plan van die Here. Die gedeelte word omsoom  met vers 1-2 aan die begin en 13b aan die einde, om elemente in die samelewing, wat lojaal is aan die Here en op Hom vertrou, te bevestig.

‘Hy kom om (hy sterf),  maar niemand neem dit ter harte nie (slaan daarop ag  met barmhartigheid nie), en mense wat lojaal is (teenoor die Here) word versamel (= sterf) en niemand begryp dat dit vanweë die boosheid is dat die lojale persoon versamel word (sterf) nie.’ (‘n alternatiewe verklaring lui: want die regverdige word weggeneem uit die ellende; of: word voor die bose weggeneem). Dit beskryf die chaotiese posisie waar mense hulle nie daaraan steur dat ander mense ly nie, of dit maar verdra dat gelowiges en getroue wetsgehoorsames vervolg word. Die situasie is soos dié van die dienaar van die Here in Jes 53. Die regverdige is die slagoffer van die ontrou en inhaligheid van die leiers en die gewelddadigheid wat daarmee gepaard gaan.

57:2: ‘Hy (die regverdige) kom (tot sy vaders = sterf) in sjalom (vrede en welsyn); hulle rus op hulle lêplek/rusplek, hy wat reguit wandel’ – alternatiewe vertalings vir die onduidelike teks is: 1. En hulle wat opreg lewe gaan in met vrede en sal op hulle rusbanke rus; 2. vertalings wat die enkelvoud met ‘die regverdige’ vertaal, en meervoude met ‘die kwaaddoeners’, vertaal soos volg: wanneer die vrede kom sal hulle in hulle beddens rus (die kwaaddoeners), sy opregtheid gaan voort (die regverdige s’n); 3. Die1983-vertaling: Dié wat die reguit pad loop kom waar daar vrede is, en hulle rus in die graf.

Die vers bevestig die Here se hulp aan dié wat volgens die Here se aanwysings lewe. Die geloof van die regverdige gaan nie ongemerk by die Here verby nie (Calvyn het gemeen die Here kom gryp die regverdige, om hom deur die dood uit die dreigende moeilikheid te red).

Skrywer:  Prof Francois Malan