Lees: Mat 1:1-25 (fokus: 1:3-6)

‘My verhaal oor Jesus Christus begin met sy geslagsregister. Daarin staan die name van sy voorouers.’ (1:1)

Van ʼn boek wat met ʼn lys name begin verwag ʼn mens waarskynlik nie veel meer as van ʼn telefoonboek nie. Tog begin God se Goeie Nuus so. Maar God wil met sy lys name ʼn boodskap vertel… In die ou tyd was geslagsregisters soos ʼn familie-barometer waarmee ʼn mens kon meet hoe goed of sleg iemand is – die bloed wat in sy are vloei het hom gemaak wat hy is. En sy geslagregister het jou vertel hoe daai bloed lyk.

Jesus se aardse geslagregister vertel ons ook ʼn bietjie van wie Hy was – koninklike bloed (díe van koning Dawid) vloei vrylik in sy are. Groot name van die leiers van die volk soos Abraham, Salomo en Jakob versier die lys.

Maar dit is die onverwagte name wat ons daar kry wat ons verras… soos die name van sekere vroue. Dit was nou nie eintlik name wat die mense van destyds in enige geslagsregister wou gehad het nie en as jy dit gehad het, sou jy dit graag wou wegsteek. Maar nie Jesus nie.

Hierdie vroue was nie kroonprinsesse of uitstygers nie. Om die waarheid te sê, daar het maar groot vraagtekens oor elkeen van hulle gehang. Die een het haar skoonpa verlei (Tamar – 1:3), die ander een was ʼn vrou van die nag (Ragab – 1:5) en die stories van Rut (1:5) en Dawid en die mooie Batseba ken ons (1:6). Een ding het hierdie vroue egter saamgebind en laat uitstyg bo alle ander – hulle onverdeelde lojaliteit teenoor die Here. Elkeen het op haar eie manier onvoorwaardelik haar lewe vir God “gegee” sonder om vrae te vra… kyk maar na Maria ook (1:16).

Nou kan ons verstaan waarom Jesus name in sy geslagsregister het wat ons miskien sou systap, name soos Tamar of Ragab… dit is omdat die bloed van onverdeelde liefde vir die Koning van die konings deur hulle are vloei.

Weet jy, as daar plek vir hulle is, is daar ook plek vir jou, maak nie saak wie jy is of wat jy gedoen het nie, solank die bloed van onverdeelde liefde vir God in jou are vloei. Jy sal weet of dit so is.

Met ‘n verskeidenheid beelde vier hierdie gedig Israel se nuwe status as bevrydes uit die ballingskap, deur die Here bevry, beskerm, omhels en geseën.

54:1-8 ‘n Geliefde en geseënde vrou. Beelde van ‘n huwelik en gesin beskryf die verhouding tussen die Here en Israel.

54:1 Die onvrugbare vrou word verseker dat sy met kinders geseën gaan word (soos Sara Gen 21:1-7). Hier is die onvrugbare vrou egter ‘n beeld van Israel se hooploosheid in die ballingskap en ‘n beeld van Jerusalem wat in puin lê sonder inwoners. Die belofte van ‘n kinderseën is die simbool vir Israel se hoopvolle toekoms wat nou gaan aanbreek. Hulle wanhoop is verbeeld as onvrugbaarheid, en die vreugdevolle vooruitsig van herstel as die geboorte van kinders. Die hoofstuk begin met drie opdragte: Jubel! Open julle mond om te sing! Juig! Die digter voorsien uitbundige vreugde vir die ballinge wat terugkom, soos by die langverwagte geboorte van ‘n kind wat eindelik voorsien word. Want die kinders van ‘onvrugbare’ Israel sal meer wees as dié van ‘getroude’ Babel, wat geen vreugdevolle toekoms het nie, teenoor die onvrugbare Jerusalem wat meer inwoners sal hê as wat daar voor die ballingskap gewoon het.

54:2 Die volgende vyf opdragte gebruik ‘n ander beeld, die van ‘n bedoeine tent, soos van Abraham (Gen 18:1). Dit is nodig dat die tent groter gemaak word, en stewiger gemaak word met toue en tentpenne. Want die tent gaan krioel van kinders wat orals gaan klim en die tent sal omgooi as hy nie stewiger geanker word nie. Jerusalem moet uitgebrei en sy mure stewig herbou word.

54:3 Die teruggekeerdes sal vreemde volke aantref in party van hulle vorige stede. Nou sê die Here in die gedig: jy sal na regs en na links uitbreek – van Jerusalem af na die dorpe en stede in die land – en jou saad (kinders) sal die nasies onderwerp/in besit neem – die stede wat hulle beset het terwyl Israel in ballingskap was (vgl. Gen 22:17 se belofte). Die ander stede wat nog verwoes lê sal weer herstel en bewoon word. Met die terugkeer uit die ballingskap herleef die ou beloftes en herinnerings aan die uittog uit Egipte 700 jaar tevore op dramatiese en vrugbare wyse.

54:4 Die beeld om Israel se ballingskap te beskryf verander  van ‘n onvrugbare vrou (v1), en ‘n bedoeine tent (v2) na ‘weduweeskap.’  Met die dood van haar man was ‘n weduwee sonder enige regte soos ‘n vreemdeling, en is sy dikwels onderdruk en uitgebuit. So was Israel in ballingskap gestroop van al haar regte en was verdruk. So is Israel in Babel gespot as ‘n volk wie se God dood is. Aan Israel word gesê: moenie vrees nie! Sy sal nie weer in die skande kom nie; nie meer aan die vernedering van haar weduweeskap dink nie. Dit gaan nou radikaal verander.

54:5 Haar Eienaar/Man (haar Baal in Hebreeus) is haar Maker (Skepper). Sy Naam is die HERE van die leërskare (die Almagtige). En jou Losser is die Heilige van Israel (wat aan Israel toegewy is). Hy sal genoem word: die God van die ganse aarde!  Die Losser herstel die vrou se regte en besittings en eer (Rut 3:9; 4:5). Die HERE is die altyd persoonlike teenwoordige Ek is. Die ganse aarde moet Hom as God vereer en dien. Hy beheer die leërs van die hemel en van die aarde, en is toegewy aan sy volk wat Hy gemaak het . Daarom: moenie bang wees nie (God is vír ons. Wie kan dan teen ons wees? Rm 8:31).

54:6  Die beeld vir Israel se ballingskap verskuif  weer. Nou word Israel geskilder as ‘n geskeide vrou, met ‘n verstote gees, en soos ‘n vrou wat deur jong mans verwerp is – ‘n oujongnooi.  Vir Israel sê jou God, Ek het jou geroep, uitgenooi. Die wete dat God haar geroep het verseker vir Israel, die geskeide vrou, van die herstel van haar waardigheid, sekuriteit en ‘n goeie lewe.

54:7-8 Vir ‘n kort kort oomblik het Ek jou verlaat, maar met groot liefdesbetuigings maak Ek jou bymekaar (soos   skape wat verstrooi is). Met strome (sjêtsêf) van toorn (kêtsêf) het Ek my gesig vir jou vir ‘n wyle verberg, maar met ewige liefde het Ek jou lief, sê die HERE, jou Losser. Vir die ballingskap se 75 jaar het die Here die gesig van sy ewige liefde vir Israel verberg. Hulle het toe gekla: Die Here sien nie wat van my word nie (40:27). Maar sy liefde is ewig – ook in die ballingskap (Ps 30:6). Aan die kruis, met die straf op die sonde van die ganse mensdom op Hom, het Jesus, in solidariteit met die sondaars van die hele aarde, vir ’n kort oomblik gekla: My God, my God waarom het U my verlaat (Mt 27:46), maar daarna, met volle vertroue, met ‘n harde stem uitgeroep: Vader, in u hande gee Ek my gees oor, en sy asem uitgeblaas (Lk 23:46).

Skrywer:  Prof Francois Malan

53:10-11a Vers 9 vertel van die einde van die dienaar, maar dit is nog nie die einde nie, want die Here…! Die Here wil dat die gedig nog verder gaan. Dit was sy goeie wil om sy dienaar so te gebruik, so ’n effektiewe lyer te ontplooi. Dit is sy wil dat Hy deur sy dienaar sy doel bereik, suksesvol sal wees (5:13 gebruik ‘n ander woord vir suksesvol). Die Here se plan is dat sy dienaar wat alles gegee het, alles sal ontvang. Sy dienaar is ‘n instrument in sy hand, ‘n skuldoffer vir sonde, maar word op die ou einde nie verlaat nie. Hy sal nog ‘n nageslag hê en lank lewe. So iets van die lewe na die dood begin hier deurskemer (vgl. 26:19). Hy sal die lig sien en Hom ken (1983 die Here ken; letterlik: die wil van die HERE is suksesvol in sy hand). Hy sal die wil van die Here ken en daarvolgens lewe en optree (vgl. Jn 8:28-29; 12:27-28; 14:10).  So behoort elke gelowige te lewe (vgl. Mt 6:10).

53:11b-12 Die kernboodskap van dié loflied oor die dienaar van die Here word in verse 11b-12 saamgevat: Die Here noem hom ‘die regverdige,’ dit beteken hy lewe in die regte verhoudig tot God. En hy sal baie tot regverdigheid lei deurdat hy die skuld van hulle sonde dra. Dit is nederige werk om jouself te gee deur ongewaarborgde diens aan en uit innige belangstelling in mense wat dit nie verdien nie.

53:12 Die dienaar se selfvernedering is die rede (daarom) dat God hom verhoog. Die dienaar wat hom met die oortreders geïdentifiseer het, wat soos een van hulle gelyk het, wat vir hulle gebid het en as hulle advokaat opgetree het, ontvang nou die ‘daarom’ van die Here wat aan die geringe en misvormde ‘n aandeel gee saam met die magtiges en die sterkes.

[Sommige verklaarders skryf die lewensverhaal van Serubbabel verder as Sagaria 4:6-10, waar ons Bybelse kennis van hom ophou. Hulle pas dan hierdie hoofstuk op hom toe, as sou hy onregverdig gely het, omdat hy as Kores se agent beskou is, en deur goewerneur Tattenai onregverdig verhoor en doodgemaak is (vgl. Esra 5:3-6 waar hulle teen die bou van die tempel was, maar volgens Esra 6:13 het Tattenai Darius se opdrag om die tempel te laat bou uitgevoer. Die verklaarders meen Serubbabel was toe al dood. Dit is alles egter raaiwerk om hfs. 53 te probeer verklaar].

Uit hierdie hoofstuk, wat die ontmande Etiopiër op pad gelees het, het Filippus vir hom die evangelie oor Jesus verkondig (Hand. 8:30-35; vgl. ook die goeie nuus vir ontmandes in Jes 56:3-5. Die 1983-vertaling vertaal eunuch telkens met ‘amptenaar’ in Hd 8:34,36, 38).

Maar dat God anders werk as die wêreld, is duidelik uit hierdie hoofstuk en uit Jesus se lewe, sterwe en opstanding, wat die vervulling is van Jes 52:13-53:12. Daarmee het Jesus vir sy volgelinge ‘n voorbeeld gestel om soos Hy, vernedering, slae en lyding te verduur om die bose kringloop van geweld te verbreek – moenie ‘n slegte mens teengaan nie. As iemand jou op die regterwang klap, moet jy ook die ander een vir hom draai (Mt 5:39). Julle moet julle vyande liefhê en bid vir hulle wat julle vervolg, sodat julle kinders van julle Vader in die hemele kan wees (Mt 5:44-45). Hierdie hoofstuk is egter die basis van die evangelie: ons verhouding met God word reggestel deur die soendood en opstanding van sy Seun, sodat ons kinders van God kan wees deur ons geloofsband aan sy Seun.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Die vierde ‘dienaar van die Here’ gedeelte in Jesaja word hier voortgesit uit 52:13-15, met die klem op sy plaasvervangende lyding.

53:1 Die vernedering wat ‘n verhoging word, openbaar God se mag (sy arm) wat die onverwagte nuwe lewe bewerk. Die twee retoriese vrae  is ‘n oproep tot geloof en vertroue in God, die geloofspad wat nie die gewone verloop van sake in die wêreld volg nie (Ps 24:14 wag/vertrou op die Here!). Die antwoord op die twee vrae is: niemand sal dit glo of sien in die onaansienlike dienaar van die Here nie, wat in 52:13-15 geskilder is.

53:2-3 Die lewe van die dienaar van die Here word beskryf, van sy geboorte in vers 2 tot sy dood in vers 9. Sy geboorte was nie ‘n aanskoulike begin nie: uit droë grond, geen vorm, geen heerlikheid, niks om te bewonder of van waarde nie. ‘n Verworpene, nie waardeer nie, moontlik verstoot, miskien misvorm, iemand van wie niks verwag is nie. Iemand van geen belang nie. Daarby iemand wat in pyn en siekte lewe. Maar hy is soos ‘n loot wat voor die Here uitspruit (11:1) en ‘n wortel uit droë grond – soos die wonder van lewe in die natuur, van die koringkorrel wat sterf om ’n groot oes te lewer (Joh 12:24). Alle lewe in die hele skepping kom van die Here, ook die loot wat voor die Here uitspruit.

53:4-6 Ten spyte van sy verwerping deur die mense geskied ‘n wonder van God. Hierdie gestremde geïgnoreerde veragte dienaar neem op homself die gestremdhede en die siektes, die lyding as gevolg van sonde, die straf op sondes. Hy word gewond, gepynig, gestraf – en ‘ons’ word genees! Die gedig sê nie hoe dit gebeur of moontlik is dat een vir ander kan ly nie, maar dit is die kern van die verlossing deur die Here. In sy selfverloënende liefde neem die dienaar van die Here die straf en smet van die sonde van die wêreld op hom (Rom 5:8). Die Here het al ons sonde op sy dienaar laat afkom. Die digter-profeet bied sy belydenis en erkenning met verbystering daaroor aan.

Die wonder van die genesing is in ver 6 verbind aan die belydenis van sonde: ‘Ons’ (7x met klem en persoonlik; in Hebreeus 12x ‘ons’ in die drie verse) was eiesinning, weerspannig, soos dom onverskillige skape wat van die regte weiding af gewei het, sonder om na die herder te luister; so het ons afgedwaal in die gevaar in. En die dienaar het verantwoording gedoen vir ons dwaling en sonde. Die verse praat telkens van ons. Dit is nie koue objektiewe stellings nie, maar die stem van hulle wat genees is en wat nou eers insien dat ons gedwaal het, verbyster oor die verlossing en van harte dankbaar. Dit geld eintlik vir alle mense wat die vloei van heling en verlossing, wat deur lyding bewerk word, heelhartig aanvaar. Daarby is die lewe en lyding van die dienaar nie slegs vir enkelinge nie, maar vir die hele gemeenskap – vir ons, in ons plek. Hierdie is ‘n diepe Joodse erkenning van hoe God met lyding sy doel met ons bereik. Deur sy Seun se lyding is ons oorgeplaas in die misterie van die nuwe lewe in Christus, en as ons saam met Hom ly, sal ons ook saam met Hom verheerlik kan word (Rom 8:17). So is Israel in die lyding van die baliingskap dienaar van die Here; Jesus die vervulling van die rol van die dienaar, en elke gelowige word deel van die lyding van Christus, die dienaar van die Here, deurdat Hy in ons kom woon het en saam met ons ly (Rom 8:17; in ons ly, Mat 25:15-40).

53:7-9 Die lewe en dood van die dienaar is ‘n vertoonstuk van hoe egte reg verdraai word. Deur ‘n verdraaiing van die reg is hy onregverdig weggeneem – hy het geen geweldsmisdaad gepleeg nie en daar was geen bedrog op sy lippe nie (v9). Hy was onskuldig en moes geen straf gekry het nie, die een wat onregverdig ly, soos die Psalms telkens sing. Die uiterste vernedering is dat hy tussen goddeloses begrawe is, tussen die rykes – wat woeker deur ander te misbruik. Voor die wêreld word sulke rykes geëer, maar hulle is inderwaarheid goddeloos.

In die hof waar hy verkeerdelik beskuldig is, verkeerd gevonnis is, verkeerd tereggestel is, het hy geen protes aangeteken nie en geen verdediging aangebied nie – hy het sy mond nie oopgemaak nie, soos ‘n skaap wat geskeer word of na die slagplek gelei word (v7). Stil en onderwope ontvang hy wat aan hom toegeken word, die Lam van God wat die sonde van die wêreld wegneem (Jn 1:29), word onregverdig weggeneem. Hy gee sy lewe vir die lewe van ander – geen bevrediging van God se toorn nie, geen oorwinning oor die krag van die dood nie, maar slegs ‘n sagte plaasvervanger vir die straf op die sonde. So word die bose kringloop van pyn, geweld en dood deurbreek deur ‘n kwesbare lewe wat in die geweld en dood ingaan en hulle tirannie beëindig deur dit te ly.

Skrywer:  Prof Francois Malan