Leser vra:

Romeine 9:11-13

Boodskapteks: Ek verstaan nie hoekom ’n liefdevolle Vader uitdruklik sal sê Hy haat Esau nie. Ek glo nie aan die uitverkiesingsleer nie, maar tog lees ek dit in die genoemde deel. Verder lees ek dat die toekoms van die tweeling van Rebekka reeds voor hul geboorte uitgespreek is. Verduidelik asseblief.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl anywoord:

Die vraag raak eintlik twee kwessies: 1. die uitverkiesing in die algemeen, en 2. die verstaan daarvan in Romeine 9:11-13, spesifiek die kwessie dat God vir Jakob liefgehad maar vir Esau gehaat het. Oor 1. gaan ek nie hier handel nie, daar is genoeg bydraes oor die uitverkiesing op Bybelkennis.co.za. Ek verwys die vraagsteller graag hierna. Sleutel net “uitverkiesing” op die soekblokkie in en al die bydraes sal verskyn, ook dié wat ek self daaroor geskryf het. Ek is seker dat as die vraagsteller dit klaar gelees het, sal hy/sy anders dink oor die uitverkiesing as tans. Daar is soveel wanopvattings oor die uitverkiesing, maar ek kan die versekering gee: die uitverkiesing is nie iets waaroor ons bedruk of geaffronteer hoef te voel nie, asof God daarmee ons verantwoordelikheid as mense eenkant toe skuif en ons soos stokke en blokke na willekeur rondskuif sonder dat ons enige keuse het nie. Reg verstaan – soos die Bybel dit aanbied – is dit eerder ’n saak van verwondering en troos vir elke gelowige.

Oor die tweede kwessie – Romeine 9:11-13 – wil ek vervolgens in groter besonderhede handel. Om Paulus se argument hier te verstaan, is dit belangrik om dit binne sy breër konteks te sien. In Romeine 3-8 het Paulus die nuwe situasie beskryf met die koms van Christus: voorheen was die Jode die bevoorregte nasie; God het hulle sy volk gemaak deur met hulle ’n verbond aan te gaan en met hulle ’n besondere pad te loop. Maar nou het God sy redding uitgebrei na al die nasies toe. Hy het nou almal met homself versoen in Jesus Christus, en almal wat in Christus glo, deel nou in God se redding, ongeag wie jy is. Hierdie redding word nie gebou op jou eie godsdienstige prestasie – hoe goed jy die wet van God onderhou – nie, maar vloei enkel en alleen voort uit die genade van God. Ongelukkig het die Jode as nasie hierdie heilsweg verwerp; hulle het bly vashou aan getroue wetsonderhouding (= godsdienstige prestasie) as die manier om God te behaag. Nou ontstaan die vraag: wat is die posisie van Israel in die lig van God se nuwe heilsweg in Christus? Het God hulle afgeskryf? Het God sy beloftes aan Israel vergeet; geld dit nie meer nie? Dít is die vrae wat Paulus in Romeine 9-11 aan die orde stel.

Wat hierdie drie hoofstukke betref, loop die argument soos volg: In 9:1-5 betuig Paulus sy droefheid oor die Jode wat Jesus nie as die Messias wil aanvaar nie. Paulus is steeds voluit ’n Jood en sou wat wou gee – selfs om vervloek te word – as dit net tot hulle heil sou dien. In 9:6-10:21 handel Paulus vervolgens oor hoe bevoorreg die Jode was, dat God hulle uitgekies het, maar dat hulle in hardkoppigheid volhard het op ’n eiewillige weg van wetsonderhouding en nie die verlossing in Christus wou aanvaar nie. Daarom gaan God hulle verby en brei sy redding uit na die heidennasies toe. In hoofstuk 11 benadruk Paulus dat dit egter nie neusie verby is met die Jode nie. Hulle is miskien nou tydelik verhard, maar God gaan hulle jaloers maak op sy redding as hulle sien hoe die heidene daarin deel. Dan sal hulle weer die lig sien en sal God Hom oor hulle ontferm. En so sal Israel ook gered word.

Romeine 9:11-13 val dus in daardie gedeelte waar Paulus handel oor die bevoorregte posisie van die Jode. Hy prys hulle egter nie aan oor hoe voortreflik hulle die wet van God onderhou nie, maar beskryf hulle posisie as mense wat juis nie deur hulle uitnemende wetsonderhouding deel geword het van God se heil nie. Nee, hulle bevoorregte posisie is enkel en alleen toe te skryf aan God wat hulle soewerein en vrymagtig gekies het. Hulle het niks gedoen om hulle saligheid te verdien nie. God se soewereine optrede blyk daaruit dat Hy reeds aan die begin van Israel se geskiedenis, by die aartsvaders, dit duidelik gemaak het dat nie almal wat fisies Israeliete is, waarlik Israel is nie (’n gedagte wat Paulus later in 11:1-6 uitbou rondom die oorblyfsel uit Israel wat uit genade deur God uitverkies is). Daar is ’n fisiese lyn en ’n geloofslyn. En dis laasgenoemde wat die eintlike Israel is. Die onderskeid tussen hierdie twee lyne illustreer Paulus aan die hand van Abraham en Isak, en Jakob en Esau. Die belofte wat God aan Abraham gemaak het, was dat Hy vir Abraham ’n God sal wees en dat dié se nageslag vir God ’n volk moet wees. Maar dit het gou geblyk dat nie almal wat uit Abraham gebore is, waarlik kinders van Abraham was nie. Abraham het in eie krag vir hom ’n nageslag probeer verwek, en Ismael was die gevolg daarvan – die fisiese lyn. Maar God toon aan dat slegs Isak die seun van die belofte – die geloofslyn – was, juis hy wat in Abraham se ouderdom, toe Abraham nie meer kinders kon verwek nie, as ’n Godswonder uit Sara gebore is. En op sy beurt was dit net één van Isak se twee seuns wat die geloofslyn voortgesit het, naamlik Jakob, nie Esau die eersgeborene nie. En dan volg die belangrike woorde: Al hierdie gebeure is afhanklik van God se uitverkiesing; dit hang nie af van wat ’n mens doen nie, maar van God wat verkies en roep. Die vraag is nou, is dit nie onregverdig nie (v14)? Het die mens dan geen sê in sy eie heil nie? Hieroor moet ons ’n paar opmerkings maak.

Eerstens, die woorde “Vir Jakob het Ek liefgehad, maar vir Esau het Ek gehaat” (v13) is ’n aanhaling uit Maleagi 1:2-3. In laasgenoemde teks handel dit nie soseer oor Jakob en Esau as individue nie, maar oor hulle as verteenwoordigers van volke, naamlik Israel en Edom respektiewelik. En dít is ook die fokus in Romeine 9:11-13, want Paulus is besig om Israel as volk se huidige heilsposisie te beskryf, dat hulle nog altyd weens God se besondere bemoeienis ’n bevoorregte posisie beklee het – hoewel nie vanweë hulle inherente voortreflikheid nie, maar vanweë God se soewereine keuse. En dit is dan ook hoe die woorde “liefhê” en “haat” hier verstaan moet word. Hulle beskryf nie tipies menslike emosies van liefhê en haat nie, maar is ’n erkende Semitiese uitdrukking, ’n soort tegniese term, om Goddelike voorkeur uit te druk. Dit gaan dus nie oor ’n opwellende emosie van haat by God teenoor Esau nie (God is liefde; Hy haat niemand nie), maar daaroor dat Hy in sy heilsekonomie ’n bepaalde werkswyse gevolg het waar Hy vrymagtig en soewerein in sy Goddelike alwysheid besluit het om op Jakob se nageslag te fokus, nie op Esau s’n nie. Om hierdie bedoeling beter uit te druk, sou mens hier meer kontekstueel kon vertaal: “Vir Jakob het Ek gekies, maar vir Esau het Ek nie gekies nie”. En wat dít beteken, word nou verder verduidelik.

Tweedens, as hier staan dat God nog voordat Jakob en Esau gebore is, gesê het dat die oudste die jongste sal dien, dan klink dit asof ons met ewige en onveranderlike besluite van Goddelike willekeur te doen het: sommige verkies Hy lank voor hulle geboorte vir ewig en ander verwerp Hy vir ewig, en so staan dit vas vir tyd en ewigheid. En uiteraard beleef ons dit as arbitrêr en onregverdig. Vandaar ook die vraag in v14: “Wat moet ons hieruit aflei? Dat God onregverdig is?” Maar ons moet mooi begryp dat dit nie die ewige saligheid en verdoemenis van Jakob en Esau is waaroor dit hier gaan nie, maar die lotgevalle wat hulle in die tyd te beurt val. In teologiese taal sê ons dat die uitverkiesing en verharding waarvan hier sprake is heilshistoriese begrippe is. Dit beteken dat God ’n bepaalde keuse uitoefen om sy heil in die gang van die geskiedenis ’n sekere loop te laat neem. Dit verloop nie hoe die mens daaroor dink – via die eersgeborene, Esau – nie, maar via die lyn van Goddelike keuse en belofte, naamlik Jakob. Uitverkiesing en verharding het dus niks te make met die ewige lot van twee individue wat onveranderlik vooraf vasgelê is nie, maar verwys na die dinamiese gebeure van die geskiedenis, hoe God die geskiedenis rakende Israel en Edom gelei het sodat God uiteindelik sy heilsdoel met die hele wêreld sou bereik.

Derdens, as ons sê dit handel hier oor God se soewereine handelwyse in die lotgevalle van mense, dan val die klem nie op wat mense doen of nie doen nie, maar op wat God doen. Hierdie gedagte loop soos ’n goue draad deur Romeine 9. Die Jode was besonder trots op hulle godsdienstige prestasies, hoe getrou hulle die wet uitleef (vgl v32), maar in Romeine 9 sê Paulus dat Israel se heilsposisie in die oë van God niks te make gehad het met hulle prestasie, of hulle iets goeds of kwaads gedoen het nie, maar met God wat hulle gekies en geroep het (v11-13). Hierdie insig illustreer Paulus vervolgens in die geskiedenis van Moses en die farao (v14-18): God kies vrymagtig oor wie Hy Hom wil ontferm en wie Hy wil verhard. Paulus gebruik ook die voorbeeld van die pottebakker wat uit die klei tot sy beskikking iets besonders én iets alledaags maak (v21). Dis nie vir ons om vir God voor te skryf hoe Hy sy heil moet toeberei en beskikbaar stel nie. Hy het dit aanvanklik vir die Jode gegee, maar nou ook vir die heidene (v24-29). En dan sluit Paulus hierdie argument van God se soewereine handelinge af deur te sê dat die heidene wat God se vryspraak nie gesoek het nie, dit wel gekry het – deur die geloof; hulle is dus ook deel van die geloofslyn wat al van Abraham af kom. En die Jode wat God se vryspraak deur wetsprestasies probeer verkry het, het dit nie gekry nie (v30-33). Weer eens, die mens kan nie vir God voorskryf hoe Hy te werk moet gaan in die beskikbaarstelling van sy heil nie; God handel soewerein hierin. En wat ons ook goed moet besef, is dat wanneer God so soewerein handel, dit altyd met sy heil of redding te doen het. Hy is nie onregverdig wanneer Hy vrymagtig optree nie, maar Hy tree juis so op omdat Hy sy heil aan almal beskikbaar wil stel – nie net aan die Jode nie, maar ook aan die heidene. Ons kan God dus nie verwyt as Hy vir ons gevoel onverstaanbaar en selfs “onregverdig” optree nie. In sy alwysheid volg Hy juis ’n bepaalde weg in die geskiedenis om so sy goedheid aan almal te bewys.

Vierdens, dat God se verkiesing en verwerping nie ewige en onveranderlike begrippe is nie, word daarin geïllustreer dat Israel nie vir ewig verwerp word omdat hulle nie nou vir Christus aanvaar nie. Daar is nog hoop vir hulle. Romeine 11 beskryf hoe die redding van die heidene vir Israel nog jaloers gaan maak, en dan kan die mak lote van die olyfboom (Israel) weer terug geënt word op die olyfboom. Dit hang alles van Israel af, of hulle in ongeloof volhard of nie. So sien ons dat Goddelike uitverkiesing en menslike verantwoordelikheid nie onderling uitsluitende begrippe is nie, maar mekaar juis insluit. God se soewereine handelinge wanneer Hy kies en “verwerp” sluit nie die mens se verantwoordelikheid uit om daarop te reageer nie. God neem ons geloof en keuses in die tyd baie ernstig op. Daarom, die rede hoekom die Jode tans uitgesluit is, is nie omdat God hulle verwerp het nie, maar omdat hulle nie glo in Christus nie. Dit kan egter verander. Net so mag die heidene wat tans as wilde takke geënt is op die olyfboom (deel in God se genade) hulle nie aanstel oor Israel nie. Die heidene wat nou glo in Christus se posisie kan ook verander. As hulle nie volhard in God se goedheid nie, kan hulle weer uitgekap word (11:22). Goddelike verkiesing en verharding werk sigself dus altyd dinamies in die geskiedenis uit. Dit het niks te make met onveranderlike besluite vanuit die ewigheid wat maak dat mense vir ewig in ’n kategorie van verkiesing of verharding vasgevang is, ongeag of hulle glo of nie glo nie. Nee, wanneer God soewerein en vrymagtig kies, is dit om sy genade en redding beskikbaar te stel. Maar dit bly altyd die mens se verantwoordelikheid om te kies of hy in daardie stroom van genade wil deel of nie. Oor God se verkiesing staan mens altyd in verwondering: ons kan in vryheid daarop antwoord, maar ten diepste weet ons, ons kan dit nie weier nie. God se heilswerking in die geskiedenis is en bly ’n misterie; dit is enersyds onweerstaanbaar, maar andersyds laat God die mens ook toe om in vryheid te kies.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Leser vra

Wat beteken die begrip: ‘n Verheerlikte liggaam? Beteken dit dat ons ‘n nuwe, JONG liggaam gaan hê? Verheerlikte liggaam in my oë is amper om die “perfekte liggaam” te hê, soos toe ek in die beste, gesondste toestand was, toe ek ongeveer op die piek van my lewe was in my vroeë dertigs. Ek was fisies fiks, gesond, sonder pyne en gebreke en het goed gevoel oor myself. As ek dit moet “meet” aan my “perfekte” liggaam, sou dit min of meer op dertig gewees het. Is ek verkeerd as ek dink aan ‘n verheerlikte liggaam as ‘n jong liggaam?

Antwoord:

Prof Jan van der Watt antwoord:

Die plek in die Bybel waar die verheerlikte liggaam die beste verduidelik word is 1 Kor 15 waar dit oor die opstanding en gevolglik die verheerlikte liggaam gaan. Enigiemand wat meer hieroor wil weet moet 1 Kor. 15 deeglik deurlees.

In 1 Kor. 15:35-38 staan: ‘³⁵Maar iemand kan vra: Hoe word die dooies opgewek? Watter soort liggaam sal hulle hê? ³⁶Dis ’n dom vraag! Wat jy saai, kom nie tot lewe tensy dit eers sterwe nie. ³⁷En wat jy saai, saai jy nie in die toekomstige gestalte daarvan nie, maar as ’n blote saadkorrel, of dit nou koring is of iets anders. ³⁸Maar God gee ’n gestalte daaraan, soos Hy bepaal het; aan elke saadsoort gee Hy ’n eie gestalte’.

Uit hierdie aanhaling (en daar is meer in 1 Kor. 15) is dit duidelik dat ons huidige liggame nie met ons verheerlikte liggame vergelyk moet word nie. Die verheerlikte liggame gaan heeltemal anders wees. Paulus gebruik die voorbeeld van saad wat ‘n plant word. Dus: as jy ‘n mieliepit met die groot uitgegroeide mielieplant vergelyk, verskil die twee heeltemal van mekaar. Dit is beide ‘mielie’ maar lyk tog nie eers meer na mekaar nie. Jy gaan dus nog ‘jy’ wees, maar nie die ‘jy’ wat hier op aarde rondgeloop het nie. Iets gaan dieselfde wees, maar baie gaan anders wees. Jy gaan heeltemal anders daar uitsien en wees. In 1 Kor 15:44 word die verheerlikte liggaam ook ‘n geestelike liggaam in kontras met ‘n ‘natuurlike’/fisiese liggaam genoem. In 1 Kor 15:50 gaan Paulus voort: ‘⁵⁰Wat ek bedoel, broers, is dit: vlees en bloed kan nie aan die koninkryk van God deel kry nie. Die verganklike kan nie aan die onverganklike deel kry nie^’. Hoe dit gaan wees, weet geen mens nie (vgl. ook 1 Joh. 3:2-3), maar dit gaan nie wees soos ons dit nou ken nie.

In Mk. 12:25 antwoord Jesus die Sadduseërs as hulle wil weet wat Hy dink oor hoe dit vir getroudes in die hemel gaan wees: ‘²⁵Ja, want wanneer die mense uit die dood opstaan, trou hulle nie meer nie, maar is hulle soos die engele in die hemel.’ Dit bevestig wat Paulus sê naamlik dat ons hemels en nie aards gaan wees nie.

Daar is pogings in die teologie om na die opstandingsliggaam van Jesus te kyk en daaruit afleidings te maak (bv. Hy loop deur toe deure, ens.). Tog is die pogings meer verwarrend as wat dit die probleem oplos, byvoorbeeld, in sommige gevalle lyk dit of Jesus nie kos nodig het nie en in ander gevalle wel.

As ons dus sê dat ons weet hoe die verheerlikte liggaam daar gaan uitsien en hoe ons in die hemel gaan lyk, weet ons meer as wat die Bybel vir ons vertel. Ons moet dus maar nederig erken dat ons nou nog nie weet nie, maar dat dit baie anders (en beter) gaan wees as wat ons hier op aarde ken.

Tog kan mens seker droom oor hoe dit gaan wees…

Skrywer: Prof Jan van der Watt

Leser vra (teks effens verkort):

Daar is ‘n bediening in die kerk wat klere verskaf hulpbehoewende mense. Klere word deur die gemeentelede en gemeenskap geskenk. Die afgelope jaar is die fokuspunt verskuif. Die klere word nou verkoop en aanvraag van arm mense het met 98% afgeneem. Mense het nou nie meer die vrymoedigheid om te kom vra vir klere nie. Die klere nou aan eksklusiewe kopers van goeie tweedehandse klere teen weggeepryse verkoop. Die geld word gebruik om kosvoorrade aan te koop vir armoedige gesinne.

Kwelvrae:
Hoe Bybels is die handeldryf in die kerk? Verder word daar gewonder oor die verkoop van die klere aan ryker kopers en of die verkopery nie die projek in ‘n winkel verander nie.

Antwoord

Prof Jan van der Watt antwoord:

Hoewel die reaksies in Bybelkennis oor die Bybel en Bybelse inligting gaan en ons normaalweg nie op sulke praktiese vrae fokus nie, verdien die vraag tog ’n opmerking of twee. Die vraag of die kerk mag handel dryf moet binne konteks gesien word. In Johannes 2:13-17 lees ons van Jesus wat die handelaars uit die tempel gejaag het met die waarskuwing dat hulle nie die huis van sy Vader ’n besigheidsplek moet maak nie. Dit gaan hier egter oor die totale verandering van die kerk se funksie en waarvoor dit gebruik word. God word nie meer daar gedien nie, maar geld. As dit in enige gemeente die geval is, moet rooi ligte aangaan. God hou nie daarvan nie.

Aan die ander kant, as kerke geld insamel (deur basaars, of met projekte soos hierdie een blyk te wees) om hulle roeping om ander te help te vervul (vgl. 1 Joh 3:16-17) en so die Evangelie te verkondig, is dit ’n ander saak. Die geld moet nooit die fokus word nie, maar die liefde en diens aan ander en God moet die dryfveer wees.

Wat die manier van geld insameling betref: Die vraer noem twee moontlikhede: om klere weg te gee of om dit te verkoop en die geld dan te gebruik om ander te help. Beide is ewe geldig. Maar wat is nou die verskil? Die situasie maak die verskil. As mense nie klere het nie, gee vir hulle klere. As hulle egter kos meer as klere nodig het, gee vir hulle kos. As jy dan die klere het asook ’n mark daarvoor en jy die geld vir kos kan gebruik as kos nodig is, lyk dit na ’n werkbare opsie. Dit is gewoon praktiese wysheid. Die Bybel gee geen riglyne oor wat mens moet kies nie, maar sê wel dat ’n mens in gebed en afhanklikheid van God hierdie praktiese wysheid soek (byna soos Salomo). En ’n mens moet altyd onthou dat die Here graag wil hê dat ons in liefde en vrede moet saamwerk. Uitvoering van hierdie opdrag begin gewoonlik by onsself.

Skrywer: Prof Jan van der Watt

Johan vra:

Ek het al dikwels daaroor gedink: God het die Israeliete verbied om met ander nasies te meng, tog het Salomo, die grootste aardse koning, omgang gehad met die koningin van Skeba.

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

’n Mens sou die vraag oor die boeg van sogenaamde gemengde huwelike kon gooi. Gemengde huwelike kan in ons konteks óf as rasgemengde óf as geloofsgemengde huwelike verstaan word. Indien een of beide van hierdie interpretasies die swaartepunt van die vraag uitmaak, wil ek die vraagsteller graag verwys na vorige bydraes op Bybelkennis.co.za se webblad wat dié kwessies volledig bespreek (vgl Hermie van Zyl: “Gemengde huwelike”). In my antwoord hier onder gaan ek egter net in op die kwessie dat God Israel verbied het om met ander nasies te meng, soos die vraagsteller dit verwoord.

Israel se verhouding met die omringende (heiden)nasies was kompleks. Ons moet onthou dat toe Josua die Israeliete die beloofde land, Kanaän, ingelei het, dit nie ’n leë land was nie. Dit was reeds bewoon deur allerlei ander nasies, soos die Kanaäniete, Hetiete, Amoriete, Feresiete, Hewiete en Jebusiete (vgl Eks 3:8), om die Filistyne nie te vergeet nie (Rig 13:1). En nog baie ander waarvan ons in die Ou Testament lees. En dis ook nie asof Israel sommer net kon instap en hulleself gaan tuismaak in die land van melk en heuning wat God aan hulle beloof het nie (Eks 3:8); hulle moes vir hulleself ’n plek oopveg. En selfs nadat hulle die land ingeneem het, was die heidennasies – of hulle oorblyfsels – steeds daar, en elkeen van hulle het sy eie gebruike, gewoontes en (af)gode gehad wat almal in ’n mindere of meerdere mate ’n suigkrag uitgeoefen het op Israel se leefwyse. Israel was daarom voortdurend in ’n stryd gewikkel om homself as unieke volk van God te handhaaf, maar tog ook nie in totale afsondering te leef nie. ’n Mens sou kon sê dat daar altyd twee perspektiewe teenwoordig was in die volkslewe van Israel wat mekaar in balans gehou het en soms ook in kompetisie was met mekaar, naamlik dié van uitsluiting en dié van insluiting van die heidennasies. Op die keper beskou sluit hulle mekaar nie noodwendig uit nie; hulle moet net nie na die een of ander kant toe verabsoluteer word nie (kyk slotparagraaf verder hieroor).

Die perspektief van uitsluiting was waarskynlik vir lank die dominante een, gegewe die stryd wat Israel gehad het om hulleself in Kanaän te vestig en te handhaaf. Dit het gelei tot Israel se afsondering van die omringende nasies. Die Israeliete het hulleself gesien as ’n gewyde of heilige nasie (Eks 19:5-6). Hulle het dit so verstaan: omdat die Here met hulle ’n verbond gesluit het, was hulle sy eiendomsvolk en vir Hom afgesonder (Deut 7:6); hulle moes aan God toegewy lewe, Hom alleen dien, en hulle weerhou van vermenging met ander nasies wat vreemde gebruike en afgode aangehang het (Lev 20:23-24,26). Uiteraard het dit ook ingehou dat daar nie ondertrouery met die omringende volke plaasvind nie, want dis die gouste wat Israel tot afgodery verlei sou word (vgl Deut 7:1-4; Num 25:1-4; Jos 23:12-13; 1 Kon 11:2). (Laasgenoemde teks dui op koning Salomo se baie vrouens, maar daar is geen aanduiding dat Salomo ooit met die koningin van Skeba “omgang” gehad het, soos die vraagsteller dit stel nie, tensy “omgang” ’n wyer betekenis toegeken word.) Dat Israel nie altyd so suiwer gehoor gegee het aan die verbod op ondertrouery nie, word bevestig deur die geskiedenis van Simson, een van die rigters van Israel, wat eers met ’n Filistynse vrou getroud was en later verlief geraak het op ’n ander een, Delila, en uiteindelik ’n duur prys daarvoor betaal het (Rig 14-16). Die geestelike leiers van Israel het daarom altyd gewaarsku teen heidense invloede en die volk herinner aan hulle herkoms en identiteit as God se eiendomsvolk (vgl 1 Sam 7:3). In die tyd ná die Babiloniese ballingskap (lg was in die 6e eeu vC), toe Jerusalem en die tempel herbou is, het daar ’n verskerping in die uitsluitende perspektief na vore getree. Dit word veral in die boeke van Esra en Nehemia beskryf. Nehemia het in sy hervormingspogings byvoorbeeld toegesien dat almal van gemengde herkoms van Israel afgeskei word (Neh 13:1-3); verder het hy die maatreëls van die sabbat afgedwing en ook met sy volksgenote baklei omdat hulle steeds huwelike met Ammonitiese en Moabitiese vrouens aangegaan het (Neh 13:23-27). Die ander groot hervormer, Esra, was op sy beurt so ontsteld oor hierdie ondertrouery tussen Joodse mans en die vroue van vreemde nasies dat hy hulle gedwing het om die vrouens te skei en terug te stuur na hulle onderskeie nasies toe (Esra 10). Ook in ’n buite-Bybelse boek uit hierdie tyd, Jubileë, kom hierdie uitsluitende tendens sterk na vore. Daar was dus ’n volgehoue tendens van uitsluiting teenwoordig in die volkslewe van Israel wat daarop gestaan het dat die enigste manier waarop hulle hulle roeping as Godsvolk kon uitleef, dié van fisiese afskeiding was, naamlik geen vermenging met die heidennasies nie. Maar, soos bo beskryf, het dit nie altyd in die praktyk gerealiseer nie.

Hierbenewens was daar ook die perspektief van insluiting teenwoordig, hoewel nie altyd so sterk op die voorgrond nie. Dis eerder iets wat aanvanklik slegs “tussen die reëls” voorgekom het, maar gaandeweg traksie gekry het as ’n geldige Goddelike perspektief. So lees ons van God wat aan Abraham, die vader van die gelowiges, sê dat hy enersyds ’n groot nasie sal word, maar andersyds dat deur hom al die volke van die aarde geseën sal wees (Gen 12:2-3). Die nageslag van Abraham – Israel – was dus nie net daar vir en ter wille van hulleself nie, maar ook ter wille van die wêreld. Die hele wêreld word ingesluit by die verbond wat God met Abraham gemaak het. En hierdie perspektief sien mens telkens in die geskiedenis van Israel na die oppervlak tree. Toe Israel deur Moses uit Egipte gelei is na die beloofde land toe, was daar ook ’n menigte mense van ander afkoms wat met hulle saamgetrek het (Eks 12:38). (Selfs Moses was met ’n Kussitiese vrou getroud [onder andere], ’n verbintenis waaroor hy verkwalik is deur sy suster en broer, Num 12.) Maar solank hierdie vreemdelinge tussen Israel besny is en die gebruike van Israel nagekom het, is hulle opgeneem as volwaardige Israeliete (Eks 12:48-49). Vreemdelinge het dus beskerming geniet en mag nie verdruk geword het nie (Eks 23:9; Lev 19:33-34). En toe die Israeliete Jerigo ingeneem het, is Ragab, ’n prostituut van Jerigo, en haar familie gespaar en opgeneem as deel van die Israeliete (Jos 6:25). Later is Ragab met Salmon getroud en het sy so ook een van die voorouers van Jesus geword (Matt 1:5). Verder, hoewel Ammoniete en Moabiete blykbaar nie lid van die Israelitiese gemeente kon word nie (Deut 23:3), was dit Edomiete en Egiptenare wel beskore (Deut 23:7-8). Tog lees ons later van ’n Moabitiese vrou, Rut, wat met die Israeliet, Boas, getroud is, so die oumagrootjie van koning Dawid geword het (Rut 2:2; 4:10,18-22) en ook opgeneem is in die geslagsregister van Jesus (Matt 1:5).

Verskillende tye en omstandighede het dus verskillende perspektiewe op Israel se verhouding met ander volke na vore gebring. Aanvanklik was dit merendeels individue uit ander volke wat opgeneem is in die Israelitiese gemeenskap, maar gaandeweg het daar ook ’n ander perspektief na vore getree met betrekking tot die nasies se insluiting in die Godsvolk. So lees ons in 1 Kon 8:41-43 hoe Salomo bid dat die Here ook die vreemdelinge wat nie tot Israel behoort nie se gebede sal verhoor sodat al die volke van die aarde die Here se Naam sal ken. En in Jes 56:3-7 word die tempel in Jerusalem as die geloofshuis van al die volke van die wêreld voorgehou. Israel moet as ’t ware soos ’n ligbaken uitstaan waardeur die nasies aangetrek word sodat die roem van God vermeerder kan word (Jes 60:1-7; vgl 42:6; 49:6). En uiteindelik maak die Here vir Hom uit al die nasies en taalgroepe mense bymekaar wat die mag van die Here sal sien en Hom sal dien. So sal daar ’n nuwe hemel en aarde tot stand kom wat in diens van die Here sal staan (Jes 66:18-24).

By terugskou oor insluiting en uitsluiting kan ’n mens sê dat ons in die Ou Testament hoofsaaklik ’n middelpuntsoekende beweging van die nasies na Israel toe het. Israel word voorgehou as ’n bastion van heil, as ’n lig vir die nasies wat die nasies na hom toe aantrek sodat hulle daar heil kan vind. Dis eers in die Nuwe Testament dat daar ook ’n middelpuntvliedende beweging plaasvind, waar die volk van God / die kerk die opdrag ontvang om uit te gaan na die nasies en hulle dissipels te maak sodat die lewende God aanbid kan word (Matt 28:18-20). Maar ook in die Nuwe Testament sou dit nog lank duur voor die insig ten volle deurgebreek het dat God se heil oopstaan vir die hele wêreld en nie beperk is tot ’n enkele nasie, Israel, nie. Die gebeure van Hand 15 bevestig dit. Hier moes die kerk ’n definitiewe besluit neem dat dit nie meer van die heidene wat toetree tot die kerk (wat nog hoofsaaklik uit voormalige Jode bestaan het) verwag sou word om hulle te besny nie. Al wat nodig is, is die geloof in Jesus Christus.

Ten slotte net nog ’n enkele opmerking oor die verhouding tussen insluiting en uitsluiting soos dit die Godsvolk se verhouding tot die heidennasies raak. In die Ou Testament het uitsluiting gedomineer, hoewel daar talle individuele gevalle was waar heidene ingesluit is die Godsvolk, mits hulle die verbondsvereistes nakom. Gaandeweg het daar profetiese vistas geopen van al die nasies wat na Israel stroom en so deel van die Godsvolk word. Dis eers in die Nuwe Testament dat die beweging weg van Israel ontstaan het en die heil wat God bied al minder ’n nasionalistiese inslag gekry het rondom Israel. Tog was die insluiting nooit onvoorwaardelik nie; die voorwaarde was altyd geloof in Jesus Christus en of jy jou onderwerp aan sy leer en lewe, of jy bereid is tot navolgingskap van Jesus. Hy is die bepalende faktor. Hoewel alle nasies dus nou vrye toegang tot God se heil in Christus het (jy hoef nie eers ’n Jood te word, soos in die Ou Testament, om tot die Godsvolk te behoort nie), gaan dit steeds met “uitsluiting” gepaard: wie hulle nie wil onderwerp aan die heerskappy van Christus nie, mag dalk hoor: Gaan weg ek het julle nooit geken nie (Matt 7:21-23). En verder sal die kerk van Jesus altyd ’n onderskeidende lewensuitkyk en -styl hê wat hulle anders maak as die wêreld, maak nie saak in watter gemeenskap die kerk hom bevind nie. Soos Petrus dit stel, met ’n aanhaling van dieselfde teks waarmee oud-Israel hulle van die heidennasies afgeskei het (Eks 19:5-6): “Julle is ’n uitverkore volk, ’n koninklike priesterdom, ’n nasie wat vir God afgesonder is, die eiendomsvolk van God, die volk wat die verlossingsdade moet verkondig van Hom wat julle uit die duisternis geroep het na sy wonderbare lig” (1 Pet 2:9). Daarom, die kerk se lewenswandel moet heilig wees; “wees heilig, want Ek is heilig” (1 Pet 1:15-16).

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl