Daarom is die Joodse godsdiens so radikaal anders. Al die seremonies was maar net ‘n menslike dop of raamwerk waarin die essensie gehou is. Die raamwerk was kultuurgebonde. Dit was gegiet in vorme wat in die antieke wêreld bekend en gebruiklik was.

‘n Ander unieke faset was die feit dat die Joodse wette – godsdienstig en alledaags – almal saam deel van hierdie verhouding met God was. Ook hier het die Jode baie ooreenkomste met die wette en reëls van ander volke vertoon, maar die lewensbeskouing daaragter was totaal verskillend. Daarom is dit te verstaan dat die Jode hulle altyd so streng van heidense volke afgeskei het. Die Jode het hulle dus altyd heftig verset teen enige oorheerser wat ‘n vreemde godsdiens op hulle wou afdruk of wat maar net iets gedoen het wat die Joodse godsdiens enigsins aangeraak het. Die aanhoudende teenstand en opstand teen die Hellenistiese Griekse en Romeinse oorheersers in Palestina is bewys hiervan. Die Joodse Messiasverwagting het nou hiermee saamgehang. Die Messias sou hulle vry maak om hulle godsdiens sonder vreemde oorheersing te beoefen en so hulle eie staat te orden. Maar soos dit met mense gaan, word die essensie van ‘n saak meermale vertroebel deur die uiterlike vorm waarin dit gegiet is. Jesus was dus nie vir die Joodse leiers aanvaarbaar nie. Al het Jesus volgens Matteus 5:17 gesê dat Hy nie gekom het om die wet of die profete ongeldig te maak nie, maar om volle betekenis daaraan te gee, d w s om die essensie te onderstreep, het die uiterlike so belangrik gelyk dat hulle Horn verwerp het. As Paulus in Galasiërs 3:24-25 sê dat ons in Christus nie meer onder die toesig van die wet (in terme van die letterlike toepassing soos die Joodse rabbi’s dit verstaan het) leef nie, maar deur Christus in die regte verhouding tot God herstel word op grond van geloof, was hierdie essensiële verhouding of verbondsverbintenis vir die Joodse leiers vreemd omdat hulle die essensie versteek het in die uiterlike raamwerk waarin hulle hul geloof beoefen het.

Dit was die Christendom wat ware betekenis aan God se verbond met Abraham, gegee het. Paulus sê dan ook in Romeine 8:4 dat ons die wet – d w s die Ou Testament in wese nou kan vervul nadat Christus weer die volle betekenis herstel het omdat ons nie meer deur die eie menslike natuur gelei word nie, maar deur die Gees van God.

Uit die voorgaande paragrawe kan ons nou duidelik sien waarom so ‘n groot deel van die Nuwe Testament enersyds nou aansluit by die Ou Testament, maar andersyds weer skerp teen die verstarde praktyke wat daaruit ontwikkel het in opstand gekom het ten einde die essensie terug te bring. So word Paulus se briewe wat so dikwels, soos veral in Romeine, die wet bespreek duidelik, want sonder die milieu waarin dit gesê is lyk dit of die Nuwe Testament die wet wil afmaak. Daarom vra Paulus ook in Romeine 7:7 “is die wet sonde?” en antwoord by “beslis nie”. Die wet leer ons wat die sonde is, maar die wet is nie ‘n doel op sigself nie. Die wet is volgens Romeine 7:12 heilig, reg en goed, maar slegs Christus verlos, want godsdiens is nie die nakom van voorskrifte en rites nie, maar die resultaat van ‘n persoonlike verhouding met God.

Skrywer:  Prof JP Louw

Die vertelling waarmee die Bybel begin, handel oor God se skepping, sy voorskrifte vir menslike gedrag wat deur Adam en Eva verbreek word en wat verwydering van God meebring. Soos die boek Genesis voortgaan, word dit al meer duidelik hoe sonde verwydering bring en ook God se oordeel – Genesis 6-8, en veral 6:5. Hierop volg sosiale chaos soos in Genesis 11:1-9 beskryf word. Nou word die mense ook van mekaar verwyder. Hierdie vertellings beeld die kernprobleem van die menslike bestaan uit: God se skepping wat deur sonde vervreem word en nodig het om na God terug te keer. In die Nuwe Testament kom God self na die aarde in Jesus Christus wat mens geword het. So versoen God self die wêreld met horn. Die hele Bybel is so ‘n boek van God se liefde en vertel van hoe Hy horn met die mens bemoei. Ons sou ook kon sê dat die hele Bybel ‘n relaas is van die verhouding tussen God en die mense, ‘n verhouding wat so intens word dat God self mens word ten einde die mens volmaak te leer hoe by voor God moet leef. In Johannes 13:15 sê Jesus uitdruklik “Ek het vir julle ‘n voorbeeld gestel en soos Ek vir julle gedoen het, moet julle ook doen”. Die merkwaardige bemoeienis van God met die mens vind sy uiterste in Jesus wat die mens se sonde op horn neem om die mens met God te versoen. Hierdie boodskap verwoord 1 Petrus 2:24 deur van Christus te sê: “Hy het self ons sondes in sy liggaam aan die kruis gedra”. En Paulus sê dit nogeens in Kol 2:14 “Hy het die skuldbewys met sy eise teen ons tot niet gemaak. Deur dit aan die kruis te spyker het Hy dit vir goed weggeneem.”

Maar die boodskap gaan nog verder. Jesus het uit die dood opgestaan en woon deur sy Gees in die mens. So het Hy die dood oorwin en vir die mens die ewige lewe bewerk. Daarom sê Paulus ook in Romeine 6:5 “aangesien ons met Horn een geword het in sy dood, sal ons sekerlik ook met Horn een wees in sy opstanding”.

Die Bybel is dus in kort enersyds die verhaal van die mens se nood en verlossing en andersyds van God se bemoeienis met die mens – en die twee kante is onlosmaaklik aan mekaar verbonde. Die lang verhaal deur die geskiedenis heen begin in die Ou Testament en is verweef met die mens se gebruike en gewoontes, sy denke en redenasies, sy optrede en handelswyse. Daardeurheen loop die goue draad van God se bemoeienis. Hierdie draad kan des te beter gesien word as ons die mens in sy lewensomstandighede ken. Hierdie draad is ook uniek in terme van die godsdienste van Bybeltye. Al die ander godsdienste van die ou wêreld was eintlik radikaal anders – ‘n wêreld van bonatuurlike wesens wat deur die mens met offers en rites gepaai moet word om hulle goedgesindheid te wen. Moraliteit, sovêr dit daaglikse lewenswandel betref, het weinig met godsdiens te doen gehad. ‘n Persoonlike verhouding met die godheid was ondenkbaar. Daarom word die godsdienste van die antieke wêreld dikwels apotropies genoem, ‘n tegniese term wat daarop dui dat die bonatuurlike magte van jou af weggehou moet word deur hulle goedgesindheid op ‘n afstand te verkry. Hierteenoor het ons ‘n totaal ander opset soos beskryf in Genesis 12:1-2. God kies ‘n mens, Abraham, en sê vir horn “Trek uit. Ek sal jou ‘n nasie maak en vir jou ‘n land gee”. In Genesis 15:18 word dit met ‘n verbond bevestig, ‘n verbond wat verder in Genesis 17:7 uitgebrei word met die woorde “Ek sal jou God wees en ook die God van jou nageslag”. Later word hierdie verbond herbevestig met Abraham se kleinseun Jakob (Genesis 28:13-15) en weer aan Moses herhaal in Eksodus 3:6 – en so gedurig deur God bevestig dat Hy sy volk wat Hy gekies het, sal versorg. Dit is in die godsdienste van die antieke wêreld die unieke, die enigste godsdiens van so ‘n opset. Die Joodse godsdiens is dus anders deurdat dit op ‘n verhouding tussen God en mens bestaan. Al die rites en gebruike wat mettertyd ontwikkel het in oud Israel, het om hierdie verhouding, ‘n persoonlike verhouding, ontwikkel. Al het Israel gewoontes en gebruike ontwikkel wat uiterlike ooreenkoms met die godsdienste van ander volke vertoon het, soos byvoorbeeld feeste, offerandes en reinigingswassinge, heilige plekke, heilige voorwerpe, ‘n tempeldiens, ens, was dit in wese gans anders. Hieraan is Israel ook voortdurend herinner. In Psalm 51:18-19 word gesê dat God nie juis ‘n offerande vra nie, maar verootmoediging. Die offerandes was dus net uiterlik in ooreenstemming met offers in ander godsdienste maar innerlik totaal anders. Wanneer Israel afgedwaal het sodat die rites net uiterlike handelinge geword het, is hulle herinner aan die ware betekenis van godsdiens soos Amos 5:21-24 dit stel: offers en liedere is nie wat God verlang nie maar die doen wat reg is. Miga 6:8 stel dit soos volg: “Mens, die Here het jou bekend gemaak wat goed is: Hy vra van jou dat jy reg sal laat geskied, dat jy liefde en trou sal bewys, dat jy bedagsaam sal lewe voor jou God”.

Skrywer:  Prof JP Louw

Anna vra:
Verduidelik aan my die verskillende hemele, asb. Baie dankie.

Antwoord
Prof Francois Malan antwoord:
In die Ou Testament is sprake van 3 hemele:

Die Israeliete se wêreldbeeld was van ’n reeks koepels oor die aarde, koepels wat op fondamente rus (2 Samuel 22:8); Job 26:11 praat van die pilare waarop die hemel gebou is – as simbool van vastigheid.

(Hulle wêreldbeeld verskil heeltemal van die wêreldbeeld van planete wat in bane om die son wentel, ’n maan wat om die aarde wentel, sterre wat elkeen ’n eie sonnestelsel met planete is, en ’n onmeetlike heelal met ’n menigte melkweë elk met duisende sterre).

Die eerste hemel verwys meestal na die lugruim waar die voëls rondvlieg, vgl. Gen 1:26 se voëls in die lug – letterlik: voëls in die hemel.

Die tweede hemel verwys dikwels na die uitspansel of sterrehemel, waar die sterre sou sit, vgl. Gen 15:5: ‘Kyk op na die hemel en tel die sterre as jy kan;’ en Genesis 22:17 se ‘sterre aan die hemel. vgl. Deutr 4:19 se hemelruim met die son en die maan en die sterre.
Die antieke tyd het die tweede hemel ook gesien as die wolkehemel vanwaar die reën kom, soos in Ps 147:8: ‘Hy oordek die hemel met wolke. Hy voorsien reën vir die aarde.’
Matteus 24:29: ‘die son sal verduister word, die maan sal nie skyn nie, die sterre sal uit die ruimte (letterlik: uit die hemel) val, en die kragte van die hemelruim (letterlik: hemele) sal ontwrig word…’ Vgl. Genesis 1:17: ‘God het die twee groot ligte in die hemelgewelf geplaas.’
Handelinge 1:10: ‘Terwyl Hy weggaan en hulle stip na die hemel kyk…’

In baie tekste word egter met die hemel verwys na die plek waar God sou woon, en wat dan as die derde hemel beskryf word, waarvan Paulus in 2 Korintiërs 12:2-4 praat, en dit die paradys noem.

Vgl. 1 Konings 8:30,49 U hemelse woonplek, Ps 33:13-14; Matteus 5:16 julle Vader wat in die hemel is; Mat 6:9 Ons Vader wat in die hemel is; Ps 11:4 Die Here is op sy troon in die hemel; Jesaja 66:1 Die Here sê: Die hemel is my troon; Openbaring 4:2 ‘Ek het gesien daar staan ’n troon in die hemel…’ Dit is alles beelde wat verwys na God se alomteenwoordigheid. Die naam Here (Jahweh in Hebreeus) beteken ‘die Ek is’ persoonlik aktief teenwoordig.

Maar 1 Koning 8:27 sê: die hemel, selfs die hoogste hemel, kan U nie bevat nie…’

Openbaring 21 en 22 verwag dat die hemel en die aarde sal verbygaan en ons verwag ’n nuwe hemel en ’n nuwe aarde (Jes 65:17 die Here gaan ’n nuwe hemel en aarde skep sodat ons aan dié wat daar nou is nie meer sal dink nie; Jesaja 66:22 die nuwe hemel en die nuwe aarde wat die Here sal maak sal in sy diens staan; 2 Petrus 3:13 sê daar sal God se wil heers; Openbaring 21:1 die eerste hemel en aarde het verdwyn. Openbaring 21 gebruik beelde om oor die nuwe hemel te praat, waar daar nie meer ’n tempel is nie, want die Here God, die Almagtige en die Lam is die tempel van die nuwe Jerusalem, wat nie meer son en maan nodig het nie want die Here verlig alles.

Eintlik moet ons sê: waar God is, is die hemel, en Jesus het gesê: As iemand My liefhet, sal hy my woorde ter harte neem; en my Vader sal hom liefhê en Ons sal na hom toe kom en by hom woon (Johannes 14:23); dit doen Hy deurdat Hy die Heilige Gees stuur om by ons te bly en in ons te wees (Joh 14:17 Romeine 8:9). Daarom kan Joh 3:36 sê: Wie in Jesus glo het reeds die ewige lewe. Jesus het vir ons gebid: En dit is die ewige lewe: dat hulle U ken, die enigste ware God, en Jesus Christus wat deur U gestuur is (Joh 17:3). Nou leef ons in die geloof, maar eendag sal ons vir altyd by Hom wees en sy heerlikheid sien (Joh 17:24).

Skrywer:  Prof Francois Malan

Jan vra:
Eksodus 32. Moses is op die berg en keer nie terug nie. Die Israeliete raak ongeduldig en hulle dwing Aäron om vir hulle ‘n god te maak. Hy maak ‘n goue kalf en ek wonder om watter rede dit ‘n kalf moes wees, asb?

Antwoord
Prof Herrie van Rooy antwoord:

Die kalf (veral ‘n bulkalf) en ook ‘n bul was ‘n bekende afgod by die volke rondom Israel. Dit was ‘n simbool van vrugbaarheid, veral by die Kanaäniete. Die bulkalf was nie bedoel om God te vervang nie, maar is gesien as ‘n beeld van God. So was ook die kalfbeelde wat Jerobeam opgerig het by Dan en Betel (1 Konings 12). So is ook Amon-Re, een van die gode van Egipte, as ‘n kalf uitgebeeld. Dit was dus eintlik ‘n oortreding van die tweede gebod, oor afbeeldings van God.

Skrywer:  Prof Herrie van Rooy