Tuine

Tuine was die besondere voorreg van net die heel rykstes. Tog was daar ook enkele openbare tuine waarvan Getsémané ‘n voorbeeld is. Die huise van die heel rykste mense was dikwels rondom ‘n binnehof gebou wat dan as tuin uitgelê is. Ander tuine, soos openbare tuine, is meestal buite die stad gevind en was soms weinig meer as ‘n klein area met borne en struike. Teen die Olyfberg, net buite die stadsmuur van Jerusalem, kon mense ook gaan sit het hoewel dit beswaarlik ‘n tuin genoem sou kon word. Maar as ons dink aan hoe droog en kaal die land van Palestina was (behalwe langs die Jordaanrivier) sou enige plek met bome of struike al byna ‘n tuin kon wees. Die koninklike wonings in baie ander plekke van die antieke wêreld het meestal tuine gehad. In Ester 7:8 lees ons.van die koning van Persië wat in sy tuin gewandel het.

Die tuin van Getsemane

Die Romeinse vorste het graag vir hulle tuine aangelê. Van Herodes weet ons dat by by Jerigo vir horn ‘n tuin gebou het. Ons moet egter steeds waak daarteen om te dink dat gewone huise in die Bybelse tye tuine gehad het met blomme en struike om die inwoners te plesier. Hiervoor moet weer die hoofstuk oor woonhuise nagelees word.

‘n Leser vra:
Watter sonde is die ergste volgens die Bybel?

Antwoord
Prof Francois Malan antwoord
In Matteus 12:31-32 sê Jesus: Elke sonde en lastering sal die mense vergewe word, maar die lastering teen die Gees sal nie vergewe word nie. En wie iets teen die Seun van die Mens sê, dit sal hom vergewe word. Maar wie iets teen die Heilige Gees sê, dit sal hom nie vergewe word nie, nóg in hierdie bedeling nóg in die een wat kom.

Die werk van die Heilige Gees is om die wêreld te oortuig van sonde, en van geregtigheid, en van oordeel (Johannes 16:8).

Sonde is wat ons teen die wil van God doen en aan mekaar doen.

Geregtigheid is wat reg is voor God en teenoor mense. Die geregtigheid voor God, dat ons verhoudig met God reggemaak is, het Jesus vir ons aan die kruis verkry toe Hy, wat self God is, die sonde van die hele wêreld op Hom geneem het.

Efesiërs 1:7 sê: In Jesus Christus, God se Geliefde Seun, het ons die bevryding van ons sondes deur sy bloed, die vergewing van ons oortredinge uit die rykdom van sy genade – dit is gratis vir elkeen wat in Hom glo, dat Hy al my sonde se skuld en straf en smet op Hom geneem het.

Efesiërs 2:8-10: ‘Want uit genade is julle verlos, deur geloof, en dit kom nie uit julle self nie; dit is ’n gawe van God. Dit kom nie uit eie werke nie, sodat niemand kan roem nie. Van Hom is ons immers ’n maaksel, geskep in Christus Jesus om goeie werke te doen en daarvolgens te leef, soos God dit voorberei het.’

Jesus het gesê: Die Heilige Gees, wat die Vader in my Naam sal stuur, Hy sal julle in alles onderrig en julle aan alles herinner wat Ek vir julle gesê het (Johannes 14:26). Die Gees van die waarheid wat van die Vader kom, sal oor My getuig (Johannes 15:26). Die Heilige Gees sal My verheerlik omdat Hy dit wat Hy van My sal ontvang, aan julle bekend sal maak (Jn 16:14).

Die grootste sonde is volgens die Bybel om jou rug te draai op God, wat in sy groot genade, deur sy Seun Jesus Christus se offer van Homself aan die kruis, al jou sondes vergewe het en jou aan Christus wil verbind deurdat die Heilige Gees in jou werk om in Jesus as jou Verlosser te glo deur jou self aan Hom oor te gee.

Johannes 3:16,18,36: ‘Want so lief het God die wêreld gehad dat Hy sy enigste Seun gegee het, sodat elkeen wat in Hom glo, nie verlore gaan nie, maar die ewige lewe kan hê…’ ‘Wie in Hom glo word nie veroordeel nie, maar wie nie glo nie, staan reeds veroordeel omdat hy/sy nie in die Naam (alles van die Persoon) van die enigste Seun van God geglo het nie…’‘Wie in die Seun glo het reeds die ewige lewe. Maar wie aan die Seun ongehoorsaam is, sal die lewe nie sien nie; inteendeel, die toorn van God bly op Hom.’

Skrywer:   Prof Francois Malan

Speletjies

Kinders het meestal in die strate of oop plekke soos die markplein gespeel – selde of ooit in huise omdat die huise klein was en vensters ook klein was sodat daar nie baie lig in die kamer of kamers was nie. Tekeninge of modelle van antieke huise met ‘n groot binnetuin wat soms in boeke gesien kan word, is voorbeelde van die heel rykstes of van die regeerders se paleise en is nie verteenwoordigend van die gewone volk nie.

‘n Dobbelsteen uit Dan in noord Israel

Buite het die kinders verskeie speletjies gehad. In die strate het hulle blokke op die grond getrek waarin hulle op een been gespring het volgens ‘n bepaalde patroon-iets soos die moderne hinkspel (“hop scotch”) of klippieskop. Verder was daar pyl en boog skiet, stoei, hardloop, sing en dans (Matteus 11:16-17). Ook is uit opgrawings bekend dat kinders met albasters gespeel het en met balle. Klein kinders het met kleihouers met klippies in gespeel om lawaai te maak. Van die houers wat opgegrawe is, het gaatjies in gehad om die klank meer hoorbaar te maak. Ander was in die vorm van poppe of voëls gemaak. Van hierdie was egter swaar en daarom meen sommige dat hulle eerder in religieuse feeste deur volwassenes gebruik is om musiek te maak.

Die antieke tyd het verskeie bordspele geken. Een so ‘n bord wat in opgrawings gevind is, het bo en onder drie rye van vier blokkies gehad met in die middel twaalf blokkies wat ongetwyfeld een of ander speletjie behels het. So was daar ook ‘n ander gevind met agt en vyftig gaatjies in die vorm van ‘n moderne viool. Elke vyfde gaatjie het ‘n beslag gehad om te toon dat dit meer besonders as die ander is. Sommige borde wat gevind is, lyk nogal na iets soos ‘n skaakbord. Baie speletjies is ook met ‘n dobbelsteen gespeel – of ‘n steen met net twee kante soos ‘n muntstuk of een met vier kante in die vorm van ‘n piramide. Die seskantige dobbelsteen soos vandag was ook in die antieke tyd bekend en ‘n mooi eksemplaar is in Noord-Palestina gevind waar die stad Dan van ouds was.

Al was die dobbelsteen in Israel bekend, is dit nooit vir dobbel gebruik nie. Die hoëpriester het twee voorwerpe, moontlik skywe, gebruik wat in Eksodus 28:30 die urim en die tummim genoem word, en wat deur sommige as stene met twee kante soos ‘n muntstuk beskou word. Hierdie stene het by in ‘n borssak of aan sy borslap gedra en gebruik om die wil van God mee af te lees. Sommige meen dat die stene wit aan die een kant en swart aan die ander kant was en as die hoëpriester hulle dan uit sy sak laat val, het die kleurkombinasie die beslissing gegee. Ander meen dat die urim en tummim deel van die edelstene op die borslap was en dat die wyse van beslissing net geraai kon word.

Dit is moontlik dat as die urim en tummim skywe was, hulle religieuse funksie die Jode daarvan weerhou het om dobbelstene vir sekulêre sake te gebruik. In Handelinge 1:26 (Ou Afrikaanse Vertaling) lees ons dat die lot gewerp is. Baie mense verstaan dit as die gooi van ‘n dobbelsteen. Letterlik staan daar “die lootjies is gegee”. Waarskynlik was dit stukkies hout van verskillende lengtes wat uit ‘n houer gehaal is en die een aan wie die kortste gegee word, is die wenner. Maar ook hier is die gebruik ernstig en was dit nie ‘n speletjie nie. By die nie-Joodse bevolkings, egter, is graag gedobbel en gespeel. Die Romeinse soldaat het by die kruisiging van Jesus gedobbel om te sien wie sy kleed sou kry (Johannes 19:24)-of hierdie loting met ‘n dobbelsteen of met lootstokkies gedoen is, kan nie bepaal word nie.

In die antieke tyd het dogters ook met poppe gespeel. Die lywe van poppe was meestal van klei gemaak. Sommige poppe is gevind met gaatjies in die arms en bene wat miskien kan aandui dat kinders hulle as marionette gebruik het. Speelgoedmeubels van klei en selfs pophuise is in opgrawings gevind. In Egipte is speelgoed soos waentjies gevind wat kinders moontlik met toutjies getrek of net met die hand gestoot het.

In die antieke tyd was daar min geleentheid vir vrye tyd en ontspanning. Net die rykes kon daaraan meedoen as hulle genoeg slawe gehad het om al die werk te doen. Die groot menigte van die bevolking moes hard swoeg om ‘n bestaan te maak. Kinders het egter, soos altyd, tyd gehad om te speel. Speelgoed is in opgrawings gevind, maar die was moontlik net die voorreg van rykes.

Twee Romeinse soldate speel met ‘n dobbelsteen

Die enigste werklike vrye tyd was tydens groot feeste of geleenthede soos die wedrenne in die arenas wat van tyd tot tyd gehou is om die volk te vermaak en in toom te hou-iets wat die Romeine goed gesnap het. Maar ook hier moet ons nie aan die ganse volk dink nie. Die armes moes maar bly werk. Godsdienstige feeste het egter meer geleentheid vir alle mense gebied om êrens iets anders as die daaglikse werk te doen. Vir die Jode was daar wel ‘n volle dag elke week oop, die Sabbat, waarop geen werk gedoen mag word nie. Die Sabbat was nie ‘n kerkdag soos by die Christendom nie, maar ‘n werklike dag van rus. Dan was daar ook Joodse feesdae wat tye van groot opwinding was, maar dit het nie ontspanning en plesier in die moderne sin beteken nie. By die heidense volke was die spele in die gimnasiums of ontspanning in die teater of arena. Dit was geleenthede om die gees en liggaam te bou en is nie gesien as blote plesier nie. Tog bly die mens deur die eeue maar inherent dieselfde en moet hierdie ideale nie te rooskleurig gesien word nie. In praktyk het almal maar ‘n bietjie afleiding geniet.