Die eerste deel van Jesaja (hoofstukke 1-39) sluit in hierdie hoofstuk af met Hiskia se tyd (714-686 v.C.). Die nuwe wêreldmag word ook bekendgestel, Babilon, wat onder Nebukadneser (605-562 v.C.) vir Juda 105 jaar ná die tien stamme se ballingskap in 702 v.C., in ballingskap begin neem in 597 v.C. en nog tien jaar later Jerusalem in 587 v.C. verwoes. Die hoofstuk haal, met enkele wysigings, 2 Kon 20:12-19 aan (vgl. ook 2 Kron 32:25-31).

39:1 Merodak-Baladan  was ‘n slim leier van die Yakin-stam wat Babilon regeer het van 722-711 v.C. en weer van 705-703 v.C. Hy was die leier van die volke wat in die Ooste teen Assirië in opstand gekom het. Dit plaas hierdie gebeure nog voor Sanherib se wegtrek van Jerusalem af in 701 v.C. toe Hiskia en Merodak-Baladan moontlik nog saam planne gesmee het teen Assirië. Dit plaas ook Hiskia se siekte en herstel nog voor die beleg van Jerusalem as ‘n simbool van die benoudheid en die verlossing van Jerusalem, wat die stad se ondergang en sekere dood met rouklere aan betreur het, en wonderbaarlik deur die Here verlos is, soos Hiskia se dood wat uitgestel is.

Die Babiloniërs bring briewe en geskenke ná Hiskia se herstel. Die briewe/dokumente? kon oor hulle gesamentlike teenstand teen Assirië gegaan het. Die geskenke kon tekens van vriendskap of verbondenheid wees, ‘n goeie diplomatieke gebaar.

39:2 Die verhaal gebruik die woord ‘huis’ 3x in vers 2 (bajit – skathuis, wapenhuis, sy huis – kan ook na sy familie verwys), 2x in v4, 1x in vs 6; en ‘jou vaders’ v6; ‘jou seuns’ in v7. (Babel se koning bly in ‘n paleis – heekal). Hiskia sal nie in ballingskap gaan nie, maar sy kinders en familie en sy koninkryk sal.

Hiskia se vreugde en die vertoon van al sy vermoëns kan ‘n aanduiding wees van sy vroeëre hoop om saam met Babel teen Assirië op te staan (ná sy boete wat Sanherib hom opgelê het, 2 Kon 18:14-15, kon hy nie veel oor gehad het om nog oor te spog nie). Daarby is daar ook ‘n stukkie grootheidswaan en spog met alles wat hy toe nog gehad het, en waarop hy kon vertrou. Dit stel egter die Babiloniers in staat om die sterkte van Juda haarfyn te bepaal, en dit is daarom ‘n dwase optrede en ‘n gebrek aan vertroue op die Here (vgl. Jeremia 9:23-24 se verklaring net voordat Juda na Babel toe weggevoer is). Soos sy pa Agas ’n flater begaan het om Assirië as bondgenoot te kies en later deur hulle oorstroom is, begaan Hiskia die flater om Babel as sy bondgenoot te kies, wat later vir Juda en Jerusalem inneem.

39:3-4 Die koms van die profeet Jesaja wys dat die doel van die optekening van die gebeurtenis nie is om die koningskap van Hiskia te beskryf nie, maar om die woord van die Here en sy beoordeling van Hiskia se optrede  weer te gee. Jesaja is hier op ‘n feite-ondersoek met drie vrae oor die besoekers se rede vir hulle koms,  hulle herkoms, en wat hulle in sy huis gesien het. Hiskia antwoord openlik en skynbaar onskuldig oor sy huis en alles wat hulle gesien het, die mense wat van ‘n vér land gekom het – en kan daarom seker geen begreiging wees nie? Hoewel die ‘huise’ na koninklike geboue verwys, verwys sy huis en sy heerskappy/koninkryk ook na sy gesin as afstammelinge van Dawid aan wie die Here beloof het dat sy huis en sy heerskappy/koninkryk vir altyd sal vasstaan (2 Sam 7:16).

39:5-7 Jesaja se tweede woord kondig die Here se oordeel oor Hiskia se optrede aan. Die straf pas by die oortreding: alles wat Hiskia aan die Babiloniërs gewys het, sal na Babel geneem word – Hiskia se ‘alles in my huis,’ en ‘niks van my skatte wat hulle nie gesien het nie’ vers 4, word ‘alles wat in jou huis is,’ ‘al die skatte,’ en ‘daar sal niks oorbly nie’). Sy seuns sal hofslawe word in die paleis van die koning van Babel – vgl. Hiskia se nakomeling Jojagin se wegvoering in 2 Kon 25:12-16; 2 Kron 36:6 sê Jojagin is in bronskettings Babel toe (vgl. Jer 22:26-27).

39:8 Hiskia berus in die woord van die Here: ‘dit is goed.’ Hy aanvaar dat Juda na Babel weggevoer sal word ná sy tyd. Maar sy byvoeging is misplaas: ‘As daar maar net in my tyd vrede (sjalom toestand van volkome geluk) en ‘vastigheid’ bestendigheid is. Twee jaar later was die Assiriese leër egter rondom Jerusalem en sy hoop op vrede en bestendigheid daarmee heen, totdat die Here ingegryp het. ‘n 115 jaar later in 586 v.C. is Jerusalem totaal verwoes deur die Babiloniërs.

Hierdie laaste hoofstuk van die eerste deel van Jesaja plaas die Babiloniese bedreiging, wat die politieke mag van Jerusalem sal beïndig, op die voorgrond. Die hoofstuk kyk terug om die waarskuwings van die profeet Jesaja as woord van die Here te bewys, en kyk vorentoe na die stryd in en tydens Juda se ballingskap. Daar is egter ‘n groot breuk in die boek tussen hoofstukke 1-39 wat die waarskuwings en bedreigings bevat en hoofstukke 40-66 wat oor die uitkoms en terugkeer na Jerusalem handel. Die geskiedenis van die 70 jaar ballingskap word nie vertel nie. Die breuk raak ook aan dat die Here Israel se  koningskap, tempel, stad en volk laat vaar,  om ‘n nuwe volk te skep met die oorblyfsel wat aan Hom, deur die loutering van die ballingskap, toegewy is.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Francois vra:

Het die Israeliete enige perde en strydwaens gehad ; of dan hoekom nie?
Toe hulle uit Egipte getrek het, het hulle baie goed geneem, waarom nie ook perde en strydwaens nie.

Antwoord

Prof Herrie van Rooy antwoord:

Dis nogal ‘n goeie vraag en die antwoord is nie so seker nie.

Strydwaens was al van vroeg af bekend in die ou Nabye Ooste, lank voor die tyd van Abraham al. Die Egiptenare het dus ook vroeg strydwaens gehad. In die tyd van Moses was die Egiptiese strydwaens relatief klein, getrek deur twee perde en met ‘n bemanning ook net van twee. Perde was ook al in daardie tyd bekend, maar hulle is hoofsaaklik gebruik om strydwaens te trek, nie as rydiere op die tyd van die uittog uit Egipte nie. Strydwaens is in oorlog gebruik, maar ook op jagtogte en parades.

Die Bybel self gee geen aanduiding hoekom hulle nie strydwaens en perde uit Egipte geneem het nie. Prakties sou strydwaens nie vir hulle veel beteken het op die tog deur die woestyn nie. Die strydwaens moes gelyk en harde terrein hê om te kan funksioneer, sodat hulle nie eintlik tydens die woestynreis effektief sou gewees het nie.

Na die intog in die Beloofde Land het die Israeliete ook nie gou strydwaens gehad nie. Die bergagtige gebied waar hulle hoofsaaklik gewoon het, was nie geskik vir strydwaens nie. Die eerste strydwaens wat na die intog genoem word, was van hulle vyande (Josua 11, 17, 24; Rigters 1, 4, 5). Salomo het begin om ‘n strydwamag op te bou, sodat die Israeliete daarna wel strydwaens gehad het. Die Assiriërs was veral bekend vir hulle strydwaens.

Skrywer:  Prof Herrie van Rooy

Hoofstuk 38 bevat die lofsang van Hiskia (9-20), wat nie in 2 Konings 20 voorkom nie, maar is hier ingevoeg in die berig oor Hiskia se siekte in 2 Konings. Daarom is 31:21-22 ná die lofsang ‘n eienaardige herhaling van Jer. 38:6-7, wat 2 Kon 20:7-8 blykbaar uit Jeremia oorgeskryf het.

38:1-8 Hiskia se siekte

38:1 Hiskia, wat in Jesaja geskilder word as ‘n model van vertroue op die Here, teenoor sy pa Agas se vrese sonder  vertroue in die Here, word in daardie dae (in dié tyd) ernstig siek (letterlik: siek tot die dood toe). In opdrag van die Here kom die profeet Jesaja aan die koning bevestig dat hy terminaal siek is. Die boodskap brei nie uit op die aard van die siekte nie, maar is ‘n opdrag aan Hiskia om sy sake te reël vir sy familie en vir sy opvolger, want ‘jy gaan sterf en nie lewe nie’.

Hierdie eerste boodskap van die Here en sy tweede boodskap (38:6) bevestig dat die Here die seggenskap het oor lewe en dood.

38:2-3 Hiskia draai sy gesig na die muur toe om met die Here te praat. Hy verwys na sy lewe voor die aangesig van die Here, sy gedrag (in waarheid/trou)  en sy  gesindheid (onverdeelde hart/volle oorgawe), sy dade (wat goed/reg is in U oë).

2 Konings 18:5-6 is nog ‘n mooier beoordeling van Hiskia. Hiskia bid nie om genesing nie, maar hy herinner die Here aan sy lewe voor die Here en laat dit in die Here se hande.  En hy het groot/hardop/bitterlik gehuil voor die Here. Hiskia se gewaarwording op daardie oomblik word weergegee in sy lofsang (38:10-14).

38:4-6  Volgens 2 Kon 20:4 was Jesaja nog in die binneplein van die stad toe die Here se antwoord op Hiskia se gebed kom. Die gebed van sy kinders kan die Here van besluit laat verander (vgl. Moses se pleit in Eks 33:5,17). Die oorspronklike besluit oor Hiskia se sterwe bly, maar die Here stel dit vir 15 jaar uit – ‘Ek voeg 15 jaar by jou dae by’ – ons tye is in sy hand (Ps 31:16). Hiskia gaan egter nie net van sy siekte bevry word nie, maar ook van die hand van die Assiriese koning (wat moontlik bygedra het tot sy siekte?) en die stad sal saam met hom gered word, soos in 37:35 beloof is. Die Here antwoord Hiskia se gebed uit sy goeie guns en ryke genade. Volgens 37:35 doen die Here dit nie omdat Hiskia so’n vroom man was nie, maar om sy eie ontwil en om sy dienaar Dawid se ontwil luister Hy na Dawid se vrome nakomeling (2 Sam 7:16).

38:7-8 Die teken is hier ‘n ekstra gawe wat die Here aan Hiskia gee omdat die Here graag vir Hiskia wil verseker van sy belofte (in v22 vra Hiskia om ‘n teken, soos in 2 Kon 20:8). Die wonderteken in die natuur, dat die skaduwee van die ondergaande son tien trappe terugskuif op Agas se sonwyser (letterlik: trappe), is ‘n bewys dat die Here die normale gang van die tyd kan omkeer, soos wat Hy Hiskia se dood met 15 jaar uitgestel het (vgl. die stilstaande son in Jos 10:12-14). Die teken van God se soewereine seggenskap oor sy skepping bevestig die betroubaarheid van sy belofte, en dat Hy aktief betrokke is by sy skepping as die Here, Die Ek is.

38:9-20 Hiskia se dankgebed en loflied oor die Here

39:9 Die inleiding maak dit duidelik dat die koning hierdie psalm ná die verlossing en sy genesing geskryf het, en dat dit later hier ingevoeg is, ná die teken wat die Here aan Hom gegee het in 38:7-8. Die gedig kom nie in 2 Konings voor nie. Die eerste deel, 38:10-14 gee eers ‘n oorsig oor die ellende waarin hy verkeer het, en begin met ‘Ek het gedink…’ Die tweede deel, 38:15-17 begin met ‘Wat kan ek sê?…’ en besing die Here se verlossing. 38:18-20 is ‘n slot met sy dankbaarheid.

38:10 Die digter sê wat hy gedink en gesê het toe hy voor die poorte van Sjeool, die doderyk, gestaan het – die geslote poorte laat hom dink aan ‘n tronk waaruit hy nie weer kan ontsnap nie; ek is in die bloei van my dae vir die doderyk bestem vir die res van my jare – slegs die Here besluit oor die dag van ons dood. Die koning het duidelik alle hoop op lewe laat vaar en aanvaar dat sy tyd gekom het.

38:11 Hiskia het geen verwagting om in die gemeenskap van die Here te wees in die doderyk, soos wat hy in die tempel die Here se teenwoordigheid beleef het nie, en sal ook nie meer gemeenskap met mense hê nie. Die dood skakel die twee verhoudings uit wat aan die lewe sin en betekenis gee: die verhouding met God en met mense.

38:12-14 Met vyf vergelykings word Hiskia se gemoedstemming oor sy aanstaande dood kleurryk beskryf:

Sy lewe is: So broos en maklik afbreekbaar soos ‘n skaapwagter se tent

Soos geweefde materiaal wat van die weefstoel afgesny is – en nie verder geweef sal word nie

Die Here wat sy bene gevorm het (Ps 139:15)  breek sy bene soos ‘n leeu sy dooie prooi se bene breek

Soos ‘n voël het hy gekerm; soos ‘n duif wat kla (soos die Groenvlerkduifie se “Good Lord deliver us’)

Die digter waag dit om te pleit: Here betaal asb. die borg om my uit my verdrukking te verlos. Dit is ‘n hof term. Hy vra die Here om namens hom te betaal wat dit sal kos om hom te bevry van die bande van die dood.

38:15 Wat sal ek sê? Hy het dit aan my belowe en Hy het dit ook gedoen – sy borg is betaal om hom te bevry van die dood. Hoe sal hy nou lewe? In rou stadig loop oor al die smart wat hy al verduur het? Die idee word dadelik van die tafel gevee.2

38:16 Die vers is ‘n nagmerrie vir vertalers en uitleggers omdat die Hebreeuse teks vermink is, veral in die eerste twee strofes. Here, mense leef met die dinge (my Here het my verberg), en in al hierdie dinge is die lewe van my gees (my hart, laat daar vir jou lewe wees/ek sal daarmee kan saamleef/die HERE het rus vir my gees gegee)O

Oor die laaste twee strofes is daar meer duidelikheid: U sal my genees en my laat leef. In een vertaling spoor die digter se hart en gees hom aan  om te reageer op die lewe wat hy ontvang het.  Ander sien dit as ‘n gebed om te lewe en gesondheid.

38:17  ‘Kyk! vir sjalom (vrede, welwese) was bitterheid bitter vir my’ – die benoudheid van die Assiriese beleg en van sy siekte was vir hom bitter, die lyding het egter bygedra tot sy goeie lewe wat gekom het, want ‘U het my lewe uit die put van vernietiging uit liefgehad/weggehou, want U het al my sondes agter U rug gegooi’ (vgl. Jes 43:25; Ps 103:12 –  God se genade het Hiskia se verlossing bewerk, soos hy Jerusalem van vernietiging deur die Assiriërs gered het (hier is ‘n aanduiding van die Ou Testament se algemene gebrek aan ‘n positiewe verwagting oor die lewe na die dood).

38:18 Teenoor dié wat nog lewe (v19), stel vers 18 die onmoontlikheid om die Here te loof/bely en te prys in die doderyk (dié wat daar is) en die dood (dié wat dood is). Die dooies is afgesny van God en die aanbidding van God (so anders as die verwagting van die Nuwe Testament met ‘n groot menigte voor die troon en die Lam, Openb 7:9-17). Die getrouheid/trou/waarheid van die Here word in verse 18 en 19 onderstreep. Niemand in die put (van die dood) kan meer hoop op die getrouheid van die Here nie.

38:19 ‘die lewende, net die lewende sal U dank, soos ek vandag; die vader sal U getrouheid/trou/waarheid aan die kinders bekendmaak.’ Hiskia sien sy verlossing en genesing as die gevolg van God se getrouheid (emet) wat veel groter is as Hiskia se getrouheid (emet) waarop hy gepleit het in 38:3, want die Here het hom uit die dood gered, en al sy sondes vergewe (38:17). Die trou van die Here is meer fundamenteel as die rede vir redding, meer wesenlik vir die lewe, en meer deurslaggewend dat die dood nie die laaste sê het nie. Dit word aan die kinders vertel. Die redding van die koning is gegrond in die karakter van God as die getroue. Die klem van dié deel van die gedig is op die Here en sy getrouheid.

38:20 Die opsomming van die gedig is: God red/ons sing. ‘Jahweh (die aktief teenwoordige Ek is) is daar tot my redding! En ons sal al die dae van ons lewe met begeleiding van snaarinstrumente in die huis van die Here sing.’ Wat kan Israel anders doen ná so’n wonderwerk as om uitgelate te sing en te jubel oor die onverstaanbare wat gebeur het om Jersusalem te red. Geen verklaring word gegee vir die gebeure nie – slegs ‘n blye oorgawe van hulle lewe aan die HERE van die lewe (Ps 23:6) vir hulle verlossing.

38:21-22 word uit 2 Konings 20:7-8 aangehaal, sonder die melding van die vyekoek, terwyl die genesing en teken reeds in 38:7-8 gestel is.

Skrywer:  Prof Francois Malan

37:30 Die teken wat die Here vir Hiskia gee herinner daaraan dat die Here ook vir Agas ‘n teken gegee het (7:14-17). Hierdie teken lyk asof daar die jaar van die verwoesting geen landbou sal wees nie; die jaar daarna sal daar ook nog slegs opslag wees, en die derde jaar sal die landbou weer in volle swang kom (vgl 7:16). Wanneer die wingerde weer druiwe dra en die bevolking weer begin vooruitgaan, sal hulle terugdink aan die beleg van Jerusalem, en weet dat Jesaja waarlik die woord van God gespreek het, en dat die Here sy belofte uitvoer.

37:31-32 Soos die plante sal die mense ook weer wortel skiet en vrugte dra. Twee maal word die woorde ‘oorblyfsel’ en ‘oorleef/vry uitgaan’ gebruik, terme wat dikwels in Jesaja gebruik word vir mense uit Sion: 4:3 die belofte van heiligheid vir die oorblyfsel; 6:13 die gewyde geslag as ‘n stomp wat oorbly; 10:21-22 die oorblyfsel wat sal terugkom om die Here te dien; 11:16 ‘n groot pad terug vir die oorblyfsel; 65:13-16 aan dié wat die Here dien, gee Hy ‘n nuwe toekoms; 66:2 Ek slaan ag op dié een…wat ontsag het vir my woord.

Die ywer/jaloesie van die Here van die leërskare – wat onverdeelde trou aan Hom vereis – sal dit doen (vgl. 9:6). Dit gaan oor die Here se toewyding aan, en passie vir die Seun uit Dawid se geslag in 9:6, hier vir Juda en vir Jerusalem – dit waarborg dat daar ‘n oorblyfsel sal wees. Die kragbron vir verlossing is die Here (die Ek is, die aktief teenwoordige God), nie die wapenarsenaal van Juda en sy helpers of die diplomasie van Jerusalem nie.

37:33-35 Die versekerings van 37:6-7,29 word weer bevestig. Sanherib wil Jerusalem uitwis – sy eie annale bevestig dat Jerusalem die prysbuit is wat hy nog wil vat, en Hiskia reken dit is klaar met Jerusalem. Maar die Here (die Ek is) sê Ek sal dié stad beskut en hom red. Daarmee word Sanherib se besluit en Hiskia se vrees besweer. Sanherib sal sonder ‘n oorwinning teruggaan huis toe. Die profetiese beskouing van die geskiedenis berus nie op die prestasies van  mense se ywer nie, maar berus op die ‘ywer’ van die Here (37:32), sy troue toewyding aan sy skepping en sy kinders. Die Here sê Hy sal Jerusalem red ‘om my ontwil’ (37:35). Sion, as die stad van die Here, is verbind aan sy dienaar Dawid (vgl. Ps 78:68-72) met sy belofte in 2 Sam 7:16; Ps 89:4. Daardie beloftewoord van die Here staan hier teen Sanherib se leërs en strategie om sy ryk uit te brei, en hy moet onverrigte sake terugdraai huis toe op ‘n woord van die Here (vgl. sy magtige teenwoordigheid in Jes 4:5; letterlik: want oor al die heerlikheid ‘n beskutting).

37:36-38 In Hebreeus word die woord maleak gebruik vir ‘n boodskapper (vgl Maleagi – my boodskapper). Profete is die Here se boodskappers op aarde. Die woord word ook vir die Here se hemelse boodskappers, die engele,  gebruik (die Griekse vertaling vir maleak is angelos  vir enige boodskapper). Soos die Here die eersgeborenes laat sterf het van die Egiptenaars wat Israel onderdruk het (Eks 12:29; 1 Kor 10:10 sê dit was: deur die engel van die Here; Hebr 11:28 die engel van die dood) en soos Hy deur sy engel die goddelose Sodom, Gomorra, Adma en Seboim verwoes het (Gen 19:21; Deutr 29:23) so word 185,000 Assiriese soldate wat rondom Jerusalem lê om die stad in te neem, in een nag uitgewis deur die engel, die hemelse boodskapper van die Here.

Die arrogante Sanherib vertrek in 701 v.C., weg uit die land, terug na sy stad Nineve, vanwaar hy, volgens sy annale nog ses veldtogte elders gevoer het. Soos Hiskia gaan hy ook tempel toe, maar nie na tempel van die Here wat sy volk se toevlug en beskerming is nie (Ps 46:2), maar na die tempel van sy persoonlike god Nisrok, wat hom nie kan beskerm teen sy eie kinders wat hom doodmaak nie. Sy seun Esarhaddon volg hom in 681 v.C. op, en sy twee moordenaarseuns vlug uit Nineve noord tot in die Araratgebergte van die huidige Armenië.

Spreuke 29:21 sê: Hoogmoed bring ‘n mens tot ‘n val, nederigheid bring eer; en 1 Joh 5:4 sê: elkeen wat uit God gebore is, oorwin die wêreld; en dit is die oorwinning wat die wêreld oorwin, ons geloof. So val die arrogante Sanherib en gaan druipstert terug na sy magtelose afgod, en Hiskia wat in geloof op die Here vertrou, Hy wat oor die wêreld regeer, kyk met verwondering hoe die Here Jerusalem uit die ellendigste posisie denkbaar red uit die mag van die man wat vir Jerusalem sê: moenie dat Hiskia julle op die Here laat vertrou nie (37:15).

Aan sy dissipels wat vra: wie kan dan gered word? sê Jesus: Vir mense is dit onmoontlik, maar vir God is alles moontlik (Mat 19:25-26).

Skrywer:  Prof Francois Malan