3:13-14 Die tema van sosiale verlies en ontwrigting word voortgesit in vier klein digterlike eenhede: Die eerste in 3:13-15 gebruik die formele taal van die hofsaal, soos 1:18. Die Here bring ‘n klag teen Juda, veral teen sy leiers wat in 3:2-3 genoem is. Die digter sien dat die ontwrigting van die samelewing nie in die eerste plek die werk van die gewone mense is nie, maar van opinievormers, wat daarop uit is om hulleself te bevoordeel ten koste van hulle medeburgers. Húlle word direk beskuldig: ‘Julle het die wingerde van die hulpeloses gestroop (verteer). Die volk word hier voorgestel as ‘n wingerd (soos in 5:1-7; vgl. Mt 21:33). Die gesagdraers word beskuldig van magsmisbruik teenoor die volk en veral teen die minderbevoorregtes wat veronreg en uitgebuit word (vgl. 1:13,17; 10:1 se weeskinders en weduwees. ‘Wat julle van die hulpelose armes geroof het lê in julle huise’)) – uit hartelose skraapsug.

3:15 In dié vers met twee reëls wat van twee kante dieselfde saak bekyk, staan ‘my volk’ in die eerste reël en ‘die armes’ in die tweede. Hier word die armes ‘my volk’ genoem om God se besondere sorg vir die armes te onderstreep. Die Here van die leërskare is die advokaat vir die armes teen die leierskorps. Die verdrukking word genoem ‘vertrapping’ (soos druiwe getrap word om hulle sap uit te druk) en die verdukking word ook beskryf as ‘maal’ (soos koring gemaal word om meel te kry). Dit word met geweld geroof, maar ook deur ekonomiese prosesse het hulle die wingerde en besittings van die armes verpand en van hulle weggeneem vir hulleself. Die ekonomiese verdrukking van die 8e eeu v.C. was berug (vgl. Amos 4:1). Spreuke 22:22-23 waarsku dat die onreg teen hulpeloses jou lewe sal kos. ‘Julle vertrap my volk en maal die gesigte van die armes, sê die Here van die leërskare, my (Jesaja se) God.’ – julle doen dit aan die eiendom van die Here van die leërskare.

3:16 Die vonnis word teen die tweede groep gevel. Die eerste was teen die leierskorp; die tweede is die dogters van Sion 3:16-4:1. Die aanklag teen hulle is dat hulle hoogmoedig is, kop in die lug rondloop (letterlik: met uitgerekte nekke – skalks kyk of ander hulle elegansie raaksien), ogies maak (begeerlik rondkyk om te verlei), trippel (aanstellerig stap), hulle enkelringe laat klingel (om aandag te trek). Dit gaan om die vooraanstaande vroue, wat waarskynlik uithang om die aandag op hulle te verstig tydens ‘n fees in Jerusalem (vgl. Amos 4:1 se tipering van Samaria se voorste vroue as ‘koeie van Basan’, die blinkvet koeie van die vlakte Oos van die Jordaan). Dit, teenoor die Here se soeke, volgens die hele gesig van Jesaja, dat sy mense in nederigheid en sagmoedigheid sal lewe.

3:17 Die digter het die skaamtelose weelde in v16 beskryf om in v17 die bom te los van die skielike vernietigende omkeer daarvan. Spr 16:5 sê: Die Here het ‘n afsku van ‘n verwaande mens. Die trotse inwoners van Jerusalem sal vernederd kaal geskeer, in ballingkap weggelei word, deur die beskikking van die Here.

3:18-23 Die derde digterlike eenheid in hoofstuk 3 is ‘n inventaris van 21 voorwerpe om ‘n totale beeld te gee van die vroue se weeldesug en korrupsie. Drie sake is van belang:

1. Die Hére gaan optree (die Almagtige Here van die leërskare van verse 1 en 15).
2. Die Here gaan ‘wegneem,’ soos vers 1 gesê het.

3 Die skielike verandering sal geskied op ‘die dag,’ wat in 2:12,17,20 genoem is, ‘n dag van oordeel, wat die Here bepaal het, en wat niemand kan ontwyk nie.

Dit is asof die digter die klerekaste van die modieuse vroue in die stad deursoek het. Daar is nie werkwoorde in die gedeelte nie, slegs items wat elkeen die oopvlek van die stad se selfbevrediging verskerp en wat die vernietiging van die stad se infrastruktuur meebring. Wat kosbaar was, word nou ‘n bedreiging, ‘n aanklag op die klagstaat van die Here.

3:24 Die vierde digterlike uitspraak (3:24-4:1) begin hier sonder ‘n werkwoord. Jerusalem se status verander skielik sonder dat iemand of iets genoem word, selfs nie die Here nie. Vyf maal word ‘in plaas van’ gebruik om die teendeel, die verlies, ontbering en vernedering aan te dui wat deur die Here se ‘wegneem’ veroorsaak word (vv1,12).

In plaas van reukwater – stank

In plaas van ‘n gordel – ‘n tou

In plaas van gekrulde hare – ‘n kaalkop

In plaas van ‘n fyn kledingstuk – ‘n harige roukleed (van sak)

In plaas van skoonheid – ‘n slawe brandmerk.

Die modeskou verander in sy teendeel, die spoggerige vrou is ‘n stinkende gebrandmerkte geboeide slaaf in sak geklee (treurende) en kaalkop geskeer (teken van rou en skande, Lev 215; Deutr 14:1; Miga 1:16). Dit verbeeld die uiterste armoede, gebrek en skande van die krygsgevangenes.

3:25 Die lot wat die brawe soldatemans van dié vroue word in twee sinsnedes beskryf: vir jou mans en sterk helde: swaard – oorlog – dood.

3:26 Eers die vroue (24), toe die mans (25), en nou die stad (26): die stadspoorte van Ps 24:1-7 wat sterk en trots met vreugde opgehef word vir die koms van die Here, sit nou gestroop van mense en skoonheid, sit op die grond – ‘n beeld van ‘n verslae en verslane stad wat terugdink en rou oor die mense wat daagliks vrolik daardeur beweeg het en vir hof- en raadsittings daar vergader het. Die stad is so kwesbaar soos die vroue, en so blootgestel soos die mans, aan die barbarisme van die soldate. Die eerste sin verwys na die stadspoorte die tweede na die hele stad.

4:1 Die oorlog het die dood van die meeste mans gekos. Dit is deel van die Here se ‘wegneem.’ Die getalleverhouding tussen die oorblywende vroue en mans is sewe vroue vir een man (daarom moes vroue en kinders die leiding neem; 3:12). Wat in 3:4,12 ‘n openbare krisis was, is nou ook ‘n gesinskrisis. In die ou patriargale stelsel behoort ‘n vrou aan haar pa voor haar huwelik, en aan haar man daarna. Ongetroude vroue was blootgestel aan geweld, ontbering en smaad sonder ‘n man om vir hulle kos en klere en beskerming en eer en stabiliteit sorg. Aangesien daar nie genoeg mans is om vir die vrouens se kos en klere te sorg nie, sal die vroue self vir hulle kos en klere sorg. Dit verminder die las op die mans wat die oorlog oorleef het. Vir hulle fisiese beskerming en van hulle eer is hulle bereid om enige man se eiendom te word, so groot het die stad en land se nood geword, want die Here het alles van vroeër ‘weggeneem.’

Aan die einde van dié skrikwekkende fisiese, gemeenskaps- en persoonlike scenario staan die leser midde-in die ruïnes na die oorlog. In Jesaja van die 8e eeu v.C. verwys dit na die verwoesting wat die Assiriërs gesaai het. In die lig van die hele boek Jesaja teen Juda en Jerusalem slaan die verwoesting op die werk van Babilon in die 6e eeu v.C. Omdat die Here ‘wegneem/verwyder’ (3:1,18) raak dit elkeen wat meen dat hy/sy outonoom selfgenoegsaam is, net vir hom/haarself lewe sonder om die verval en nood van die samelewing om hom/haar raak te sien.

Skrywer:  Prof Francois Malan

3:1 Vers 1 begin met : ‘want kyk!’ om die vorige vers te verduidelik, dat jy nie op mense moet staatmaak nie, en vra aandag vir die Here se optrede teen Jerusalem en Juda. Soos in die vorige verse probeer die digter om sy lesers ‘n tafereel te laat sien van die uiterste verlies, verwarring en kwesbaarheid wat sal kom, omdat die Here Juda se oneerlike selfbevredigende gemeenskap gaan beëindig. Die hele gedeelte volg op die eerste vers, waarin drie dinge gesê word, wat in die res uitgespel word:

1. Die Here die Almagtige God, letterik vertaal: Die Here HERE van die leërskare (die Here,

Adonai=heer, die HERE Jahweh=Die Ek is, die persoonlik aktief teenwoordige, Seba’oot=van die leërskare – Hy word voorgestel as die aanvoerder van ‘n magtige leër wat teen Juda optrek – die res van die hoofstuk verduidelik wat Hy gaan doen.

2 Die Here gaan verwyder, wegneem, sodat Jerusalem en Juda nie meer daar gaan wees nie – hoe dit gedoen gaan word, word nie uitgespel nie (later, in hoofstuk 8 word na Assirië verwys wat eintlik die 10 stamme van Israel wegvoer, hoewel dit later Babel is wat Juda heeltemal vernietig).

3 Die Here gaan dit doen aan sy eie mense, Juda en Jerusalem – die oordeel begin by die huis van God (1 Petr 4:17) – die stad en sy omgewing wat so vol geld, vol wapens en vol gode is (Jes 2:7-8). Die Here gaan dit alles van hulle wegneem: Elke stut, steunpilaar en versorger van brood en water; ‘n hele land gestroop van basiese lewensbehoeftes, van alles en almal wat vir die bestaan en welvaart van die volk verantwoordelik is.

3:2-3 Dié verse noem die rykes en vooraanstaandes. Hulle gaan deur die ‘verwydering’ getref word. Die lys sluit alle leiers in die gemeenskap in – godsdienstig, polities en militêr. Of die gebrek aan basiese behoeftes hulle gaan tref, en of hulle, as die steunpilare, verwyder gaan word, word nie uitgespel nie. Juda se hele infrastruktuur is op die spel. Omdat hierdie rolspelers hulle gesag verloor het, is die samelewing in gevaar. Dit het met die tien stammeryk gebeur in 722 v.C., en begin gebeur met Juda en dreig om met Jerusalem te gebeur, wat egter nog

genadetyd kry, totdat Nebukadneser die stad kom inneem, 125 jaar later, in 597 v.C. (2 Kon 24:14-16 ; in 612 v.C. het die Assiriese ryk tot ‘n val gekom voor die magte van die Babiloniërs).

3:4 Die gevaar word op drie maniere uitgespel: (a) ongeskoolde onvolwasse leiers, letterlik: ‘Ek sal seuns as hulle prinse gee, en kinders sal oor hulle heers’ – met verwysing na regters en offisier. Die orde van die samelewing word omgekeer. Onvolwassenes ontvang gesag oor die volk. Daar is verwarring en anargie wat lei tot burgeroorlog; en wetteloosheid vier hoogty.

3:5 (b) die gewone hoflikheid van respek en ontsag waarop ‘n gemeenskap gebou word, sal verbrokkel. Die gemeenskap word ‘n oerwoud van roofsugtige uitbuiting: man teen man, vriend teen vriend, seuns wat grysaards te lyf gaan, gepeupel trap op geëerdes (soos Job hoofstuk 30 kla).

3:6-7 (c) ‘n volslae gebrek aan leierskap. Die omstandighede sal so ondraaglik word en die vooruitsigte so treurig dat niemand die verantwoordelikheid van leierskap wil aanvaar nie, al word dit opgedring aan die persoon wat nog ‘n band met sy ouerhuis behou het, en nog behoorlike klere het as aanduiding van sy status. Maar hy sê hy het nie eers meer brood en klere nie.

In die verse teken die digter ‘n gemeenskap wat totaal gefaal het, sonder hoop of uitsig – omdat die Here die lewensmiddele en leiers, ‘elke stut en steunpilaar weggeneem/verwyder’ het (3:1).

3:8 Die vers trek die voorlopige konklusie: dit gaan alles gebeur omdat Jerusalem en Juda, die stad en sy heersers, hulle lewe teen die Here ingerig het en Hom die ereplek ontsê het; wel nie direk en blatant nie. Daar is nog baie ‘godsdiens’ (1:10-15). Dit gaan eerder oor hulle lewenswyse – hulle tong en hulle optrede is teen die Here – ekonomies, militêr en polities, ten koste van die lewe van die gemeenskap.

3:9 Twee feite bevestig dat hulle die ramp verdien: (i) korrupsie in die regspraak – letterlik: hulle astrante gesig getuig teen hulle – ‘n Hebreeuse segging vir onbeskaamde partydigheid in die regspraak (vgl. Deutr 1:17 waar dieselfde uitdrukking gebruik word). (ii) sedelike verval, soos Sodom se openlike onsedelikheid en geweld.

3:10-11 Oor die motief vir die oordeel verwys die digter na die reël van vergelding: sê vir die regverdige ‘dit is goed,’ want hulle sal die vrug van hulle dade eet; wee! (sê vir) die slegtes: ‘dit is sleg’, want die vergelding van sy hand sal aan hom gedoen word – hulle word slagoffers van die gevolge van hulle eie keuses en beleid. Met die regverdiges sal dit goed gaan – hulle sal die vrug van hulle dade geniet; vir die skuldiges is ellende die vrug van hulle dade. Die woord tsadik beteken ‘die regte ding’ (Ps 51:21), ‘reg optree’ Ps 15:2, geregtigheid voor die wet,’ ‘reg laat geskied teenoor iemand’ Ps 35:27, ‘regverdig wees’ (Ps 7:9,10), God se ‘geregtigheid’

‘regverdigheid’ (Ps 7:10,12,18).

3:12 Die vers brei uit op v4. Die roekelose verdrukkers van my volk is kinders, en vroue heers oor hom. Die gebrek aan verantwoordelike leierskap het die gemeenskap aan die grille van roekelose kinders laat beland en verleidelike vroue lei die volk in sonde. O my volk, jou leiers laat jou wegdwaal en sondig, en hulle maak die rigting van jou paaie korrup. Dit gaan om die alledaagse lewe, eet, drink, die stryd om oorlewing en om met mekaar saam te lewe. Juda word magteloos verlam as die Here ‘wegneem,’ hulle aan hulleself oorgee.

Skrywer: Prof Francois Malan

2:12 Die woorde ’trots, hoog, verhewe’, bekryf eienskappe van God, wat die mens vir homself probeer toëien. Dit is die mens se blywende sonde wat die hele lewe deurtrek, die poging om soos God te wees (Gen 3:5), wat egte menswees verhoed en tot herhaalde stryd met God lei.

Op dié dag, wat die Here die Almagtige bepaal het, sal net die Here hoog wees (2:17). Dit is die kern van Jesaja se roepingsvisioen (6:1). Dit is die tema van sy profesie en die motivering vir die oordeel. Op dié dag sal die Here Hom op ‘n besondere wyse openbaar om die finale oordeel te voltrek en sal Hy die volkome verlossing bewerk. In 28 gedeeltes van die Ou Testament word na ‘die dag’ verwys. Op dié dag sal alles wat trots en hoog is verneder word: in die mense-wêreld (11,12,17), in die natuur (13-14), op die gebied van die kultuur (15-16) en van die godsdiens (18-20). Die Here, die Almagtige, letterlik: die Here van die leërskare – Hy word as militêre leier geskilder. Die profete verwys na die dag van sy optrede om sy regering oor die skepping te bevestig (‘n dag van duisternis, Amos 5:18; met Sag. 1:10 se ruiters,;Sag 1:14 verwys na die Here se toorn teen die nasies).

In verse 12-16 word die voorsetsel ‘teen’ tienmaal gebruik: teen alle arrogansie, trots, selfgenoegsaamheid en outonomie (jy is jou eie wet). Die eerste twee in vers 12 is algemene verwysings na enige selfverheffing.

2:13 Die seders op die Libanonberge en die eike van Basan se hoogte en sterkte is twee metafore vir mense wat hulleself verhef bo ander, selfs bo God, en op hulle eie sterkte vertrou.

2:14 Verwys na natuurverskynsels, majestieuse berge en hoë heuwels as verteenwoordigers van die skepping wat die mens beïndruk sonder dat hulle die Skepper se hand daarin raaksien, óf dat hulle ‘n verkeerde idee oor God daaruit aflei – soos die heidene wat die hoë berge sien as die blyplek van die gode en die heuwels as plekke van seksuele orgies om krag van die afgode te kry (vgl. Deutr 12:2; 1 Kon 14:23; 2 Kon 17:10-11 as rede vir die Assiriese ballingskap; Jer 13:27 oor Juda se ballingskap; Eseg 6:13).

2:15 Torings en versterkte skansmure is simbole van die konings se trotse bouwerke vir hulle prestige, om hulle aansien te vergroot.

2:16 Die skepe van Tarsis en die begeerlike skepe – verwys na die ryk ingevoerde handelsware waarna mense hunker en met die skepe vervoer word.

2:17 Die storm van woorde word hier beëindig met ‘n herhaling van vers 11, soos ‘n digterlike refrein, om te beklemtoon dat net die Here hoog sal wees op die oordeelsdag, waarheen die hele wêreld en elke mens op pad is.

2:18 In vers 8 is die afgode aangeval as embleme van selfgenoegsaamheid. Hier word die tema weer opgeneem. Die afgode het bygedra tot die mens se ingebeelde hoogheid. Die term afgode word gebruik om alle pogings tot selfverhoging af te wys. Die afgode sal heeltemal verdwyn.

2:19-21 Vers 19 herhaal vers 10. Mense in hulle gewaande hoogheid sal wegkruip voor die majesteit van God. Dit word uitgebrei in verse 20-21. Afgodedienaars, rykes en vernames, handelaars en soldate van Jerusalem sal in die grotte en skeure om die Dooie See gaan inkruip tussen onrein rotte en vlermuise (Lev 11:19, 29, 41-44; Deutr 14:18; die Hebreeuse woord vir rotte verwys na skeermuise wat in Egipte aanbid en gebalsem is ná hulle dood). Hulle afgode van goud en silwer word deur die rotte en vlermuise verontreining en ongeskik gemaak vir aanbidding, soos hulle self onrein is voor die Here en sy ligglans wat alles deurskou (Openb 6:15-17 sluit hierby aan).

Die digter skikder met hierdie gedeelte ‘n gesig, ‘n nagmerrie, wat die Jerusalemmers moet wakker skud uit hulle selfvoldane lewe, want die sleutelkarakter in die gedeelte, die Here, word deur hulle uitgesluit in hulle aggressiewe en ryk selfgenoegsaamheid. Maar die Here kan nie uitgesluit word nie, solank hy digters aanstel wat die lewe meer oop hou na God toe, as ‘n lewe vol goud (ekonomiese mag), vol perde (militêre mag), vol afgode (eiemagtigheid).

2:22 Hy doen ‘n laaste oproep in die lig van die oproep in 2:5. Letterlik staan daar: ‘draai weg,’ ‘onttrek julle’ – die digter roep die volk op tot besinning en om hulle selfvernietigende sug na outonomie prys te gee. Los die pogings tot bewapening, rykdom en afgode, die vertroue op mense en mensewerk wat min werd is (vgl. 31:3; Ps 103:15-16; 146:3-4). Hulle lewe en asem kom van die Here af, van wie hulle wegvlug. Vers 5 het hulle juis opgeroep om te lewe in die lig wat van die Here af kom.

Skrywer: Prof Francois Malan

2:6 Hierdie digterlike gedeelte (2:6-22) begin met die Regter se uitspraak teen die kinders van Jakob, die volk met wie Hy, die Here, ‘n verbond gesluit het (vgl. die Here se verbond met Jakob in Genesis 28:13-15). ‘U het u volk, die huis van Jakob, gelos/verlaat,’ want Israel het in heidendom verval en reageer glad nie meer op die Here en sy woord, wat die dinge juis verbied het, nie (vgl. Deutr.18:9-13). Die Here se aanklag, waarop Hy hulle skuldig bevind, tref eerstens hulle godsdiens: ‘want hulle is vol waarsêery, meer as die Ooste, en is towenaars soos die Filistyne (vgl. 1 Sam 6:2). Die Israelitiese waarsêers en towenaars is agente van godsdienstige praktyke wat nie die Here se verbond gehoorsaam nie. Hulle probeer om saam met die vreemdes, sonder God, mense te manipuleer en te beheer met bygelowe (lertterlik: hulle skud hande met vreemdes).

2:7 Die godsdienstige versoekings word deur die handelaars geëwenaar. Godsdiens en ekonomie is twee groot bepalende dryfvere van ‘n gemeenskap se karakter en identiteit. Hulle land is vol silwer en goud, wys dat Israel ‘n aggressiewe geld-ekonomie geword het, met geen end aan hulle besittings nie – God word vervang deur mammon in hulle denke en verwagting (Mat 6:24); vol perde, met strydwaens sonder einde – met die oog op oorlog en die bewaring en uitbreiding van hulle skatte. Hulle wil lewe soos al die nasies om hulle. Ekonomiese voorspoed en militêre mag is simptome van diep godsdienstige verval. Daar word nie meer op die Here vertrou vir sorg en veiligheid nie, en elkeen skraap net vir homself bymekaa

2:8 Vol afgode – reken! Israel buig voor sy eie handewerk, sodat hulle selfgemaakte god hulle sal lei en help soos hulle wil; ‘n god wat uitgelewer is aan sy maker se begeertes (44:10-11; vgl. Samuel se woord aan Saul in 1 Sam 15:23). Wêreldgelykvormigheid en afgodsdiens is vir die verbondsvolk twee kante van dieselfde saak.

2:9 Skets die gevolge van die volk se eie sukses, eie beveiliging, eie verheerliking met die driemaal ‘vol’ wees, selfstandig en selfgenoegsaam, sonder die Here. Die gedig gee ‘n skerp sosiale ontleding van die selfvernietiging van ‘n post-Jahweh-gemeenskap (post-‘Die Ek is’ aktief teenwoordige God). Dit geld vir alle tye. Hoogmoed bring ‘n mens tot ‘n val (5:15; Spr 29:23). Die werklike effek van so’n ‘volheid’ is onafwendbaar ‘n ‘leegheid,’ ‘n lewe sonder welsyn, sekuriteit en vreugde. Jesus het gesê: Wat sal dit ‘n mens baat as hy die hele wêreld as wins bekom, maar sy lewe verloor (Mat 26:23; Luk 9:25: homself verloor). Die Hebreeuse woord vir afgod (‘elil) beteken ‘niks, nietig, tevergeefs.’ Deur nietighede te dien word die afgodsdienaar self nietig. U moet hulle dit nie vergewe nie – die profeet praat weer met die Here (soos in 6a). Die profeet stem saam met die Here se oordeel oor die volk. Daarmee word die hopeloosheid van Israel se posisie bevestig.

2:10 Voor die verskrikking van die Assiriërs en Babiloniërs, wat deur die Here gestuur word, en die glans van sy majesteit, moet die mense vlug en wegkruip (soos Adam en Eva, Gen. 3:8; en soos die verslane Israeliete in Rigt. 6:1-2; 1 Sam 13:6; en volgens Jer 4:29 se voorspelling vir Juda en Jerusalem; vgl. 2 Tes 1:8-9 oor die oordeelsdag). So lyk die einde van die trotse en ryk afgodsdienaars.

In 2:11-18 dink die digter na oor ‘vernedering’ (v9). Die teenstelling tussen die gewaande hoogheid van die mens en die majesteit van die Here word geteken (vgl. 5:15-16). Die mens probeer om God se hoogheid en majesteit vir hulleself te verkry, soos met die toring van Babel, waardeur hulle vir hulle ‘n naam wou maak (Gen 11:4); om soos God te wees (Gen 3:5).

2:11 Letterlik: die oë met menslike trots sal verneder word – die trotse oë van die mens verwys na die mens se selfversekerde hebsug of skraapsug wat alles vir homself toëien en begeer; dit is pure verbruikerisme wat tot niks lei nie. Die hoogheid van die mense sal laag gebuig word, en die Here sal alleen hoog wees op daardie dag. Juda het begin dink dat die Here deel is van hulle land, wat saam met hulle verhoog word. Nee! die Here is verhewe bo Juda se gedagtes. Hy is nie in hulle diens soos die afgode nie, en nie deel van hulle sondige lewenswyse nie. Hy staan teenoor hulle as hulle regter.

Skrywer:  Prof Francois Malan