Vraag

Hoe moet ons Hebreërs 6:4 – 6 verstaan?

 Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Hebreërs 6:4-6 lui soos volg (1983-Afrikaanse Vertaling):

4 Wanneer mense een keer deur God verlig is, die hemelse gawe ontvang en deel gekry het aan die Heilige Gees, 5 die goeie woord van God leer ken het en die kragte van die toekomstige wêreld ondervind het 6 en dan nogtans afvallig geword het, is dit onmoontlik om hulle weer tot bekering te bring. In hulleself kruisig hulle immers weer die Seun van God en maak hulle Hom in die openbaar tot ’n bespotting.

Die geloofsprobleem wat hierdie verse oproep, lê in die woorde: “… is dit onmoontlik om hulle weer tot bekering te bring.” Hierdie woorde laat dit klink asof mens nie weer God se genade kan ondervind as jy in sonde geval het nie, asof jy totaal uit die genade van God kan val. En vir ons gevoel druis dit in teen die opvatting waarmee baie gelowiges grootgeword het, naamlik: Eenmaal ’n kind van God, altyd ’n kind van God. Verder, dit trek oënskynlik ook ’n streep deur die lering van ’n belangrike Protestantse belydenisskrif, die Dordtse Leerreëls (DL), wat sê dat die genade van God onverliesbaar is. DL V/6 leer naamlik dat God die gelowiges nie só diep laat val dat hulle uit die genade en uit die staat van regverdiging uitval nie. Verder, daar is ook Bybeltekste wat dié gedagte duidelik ondersteun, soos Johannes 10:28 wat sê dat God ons die ewige lewe gee en dat niemand ons uit sy hand kan ruk nie. Dit wil dus lyk asof Hebreërs 6:4-6 met sy harde uitspraak dat dit onmoontlik is om weer tot bekering te kom na bepaalde sondes, uit pas is met hierdie gevestigde opvatting.

Ons moet egter mooi begryp waaroor dit in die Hebreërboek gaan. Die hele boek is daarop ingestel om die lesers te laat volhard in die geloof. Die skrywer is deeglik bewus van tekens van afvalligheid in die gemeente, dat hulle besig is om te veragter in die geloof. Dié toedrag van sake word onder andere in 5:11-14 beskryf. Die skrywer sê dat die lesers teen dié tyd al leermeesters in die Christelike leer en lewe moes gewees het, maar nou moet hulle steeds in die basiese dinge onderrig word. Hulle is nog soos kindertjies in die geloof wat as ’t ware met melk gevoed moet word; hulle kan nog nie vaste kos inneem nie. Maar daar is ook ’n erger situasie aan die ontwikkel: Daar is mense wat hulle geloof in Christus volledig prysgee en weer terugkeer na hulle vorige bestaan (waarskynlik die Joodse geloof). Die skrywer waarsku daarom teen opsetlike sondes nadat mens die kennis van die waarheid ontvang het (10:26); hy waarsku teen die oordeel van God (10:28-31) en roep hulle op om te volhard (10:32-39). Vervolgens (hfst 11) spoor hy hulle aan deur middel van die lang lys van gelowiges uit die Ou Testament wat tot die einde van hulle lewe in die geloof volhard het, en vermaan hulle verder om Jesus, die Begin en Voleinder van die geloof, in die oog te hou (12:1-2). En hy waarsku weer eens dat hulle nie van die genade van God afvallig moet word nie (12:15). In dié verband roep hy die slegte voorbeeld van Esau in herinnering. Esau het op ’n ligsinnige manier van sy geboortereg afstand gedoen en toe agterna gevind dat hy nie die saak kon regstel nie, al het hy dit met trane gesoek (12:16-17). Laasgenoemde klink baie dieselfde as waarteen die skrywer sy lesers waarsku in 6:4-6 – dat mens nie weer tot bekering kan kom as jy eers eenmaal die waarheid prysgegee het nie. Die blote feit dat die skrywer drie keer pertinent oor hierdie kwessie handel (hfst 6, 10 en 12), wys hoe belangrik dit vir hom was en hoe bekommerd hy oor die lesers se geestelike veragtering was.

Dit is dus duidelik dat die skrywer sy lesers deurgaans op ’n ernstige manier vermaan om nie die genade van God prys te gee nie, omdat dit ernstige gevolge vir hulle mag inhou. Die sonde waarteen hy hulle veral waarsku, is dié van apostasie of totale prysgawe van die geloof in Christus – dat jy die waarheid van die evangelie van Jesus Christus waarvan jy aanvanklik oortuig was, op ’n argelose en minagtende manier eenvoudig prysgee. Hierdie situasie word in 6:4 beskryf: As jy een keer deur God verlig is, die hemelse gawe ontvang en deel gekry het aan die Heilige Gees, die goeie woord leer ken en die krag van die koninkryk van God ervaar het, en dit nogtans willens en wetens en/of op ’n agtelosige manier prysgee – dan het jy die sonde van totale afval gepleeg en is daar nie verdere bekering moontlik nie; dan bly slegs die oordeel van God oor. Dié oordeel word met ’n voorbeeld uit die natuur beskryf (6:7-8): As ’n stuk grond baie reën van bo én sorg van die boer ontvang het, maar nogtans net dorings en dissels voortbring, het dit hom as inherent onvrugbaar bewys en is die vuur sy voorland (simbool van God se oordeel).

Ons moet verder begryp teen watter godsdienstige agtergrond die skrywer skryf. Hy is van oortuiging dat as mens eenmaal die genade van God verwerp het, daar nie ’n tweede kans moontlik is nie. Die wortels van hierdie opvatting lê diep in die Joodse agtergrond. In die Ou Testament wys Esegiël 18:24-26 byvoorbeeld daarop dat as ’n gelowige altyd die wil van God gedoen het en dan soos ’n goddelose begin lewe, hy sal sterf weens sy afvalligheid; niks van sy vorige getrouheid aan God sal tot sy krediet gereken word nie. En in verskeie rabbynse geskrifte word gewys op sekere sondes waarvoor daar nie vergifnis moontlik is nie, soos onder andere apostasie – wanneer ’n voormalige gelowige hom volledig tuis gemaak het in die sonde van ongeloof. Ook vroeg-Christelike geskrifte, soos die Pastor van Hermas, huldig die mening dat daar ’n grens aan vergifnis is: As jy eenmaal gedoop is en dan voortgaan met ’n goddelose lewe, is daar geen tweede kans moontlik nie. Dit is duidelik dat ook die Hebreërskrywer binne hierdie denkklimaat beweeg. ’n Mens het maar een kans by God, jy mag dus nie ligtelik daarmee omgaan nie. Dit beklemtoon veral die heiligheid van God en die kosbaarheid van sy genade. Dit laat ons die “harde” woorde van 6:4-6 beter verstaan. Die skrywer bedoel wat hy sê: As jy eenmaal die genade van God ontvang het en dan volledig afvallig raak, het jy jouself as permanent onbevoeg bewys vir God se genade; geen tweede kans kan iets hieraan verander nie.

Voordat ons egter verkeerde afleidings uit hierdie siening van die skrywer maak, moet ons sy bedoeling mooi verstaan. Die skrywer probeer nie paal en perk stel aan God se genade en vergifnis nie, maar is eerder daarop uit om die lesers in die sterkste taal tot sy beskikking te waarsku om nie in ongeloof te verval nie. En dit doen hy deur op die eenmaligheid van God se genade te wys en dat mens nie daarmee moet speel nie, in ooreenstemming met die opvattings hieroor wat destyds in omloop was en waarin hy gedeel het. Die bedoeling is dus nie om aan God se genade en vergifnis grense te stel nie, maar om op die sterkste moontlike manier te waarsku teen totale afval. ’n Mens kan dit ook so stel: Die skrywer bedien homself van ’n retoriese tegniek van sy tyd – oppas vir die oordeel van God oor afvalligheid – om sy lesers te oortuig om te volhard in die geloof.

Hoe ver die genade van God presies strek, weet ons nie. Dis nie in ons hande om daaroor te oordeel nie. Ons weet dit strek oneindig ver en wyd. Maar wat ons wel kan sê – en daar moet ons met die Hebreërskrywer saamstem – is dat mens nie met God se genade kan speel nie. Genade is nie goedkoop nie, mens mag nie ligtelik daarmee omgaan nie. God is nie ’n goedige oupatjie wat maar altyd bereid is om – ongeag hoe ons lewe – ons foutjies oor te sien nie. Hy is ook die heilige God wat van ons volle oorgawe aan Hom en ’n heilige lewenswandel vereis. Daarom sê God aan sy kerk: “Wees heilig, want Ek is heilig” (1 Petrus 1:16). Daar is dus slegs een manier waarop ons die spreuk “eenmaal ’n kind van God, altyd ’n kind van God” vir onsself kan toeëien, en dit is wanneer ons volhard in die geloof. Slegs op daardie weg kan ons seker wees dat God ons in sy ewige arms hou en nie sal toelaat dat ons bo ons kragte versoek word nie (1 Korintiërs 10:13). Natuurlik, in hierdie geloofstryd van volharding is ons nie volmaak nie, ons struikel dikwels. Nogtans ons hoef nooit te twyfel aan sy genade en dat Hy ons sonde en gebrokenheid vergewe nie. Maar wie opsetlik voortgaan met ’n ligsinnige, God-onterende lewe en telkens maar net God se genade as handige “ontsmettingsmiddel” wil inroep, speel met vuur. So iemand mag vind dat hy by die laaste omdraaipunt verby beweeg het, dat God se genade uitgeloop het. Niemand weet egter wanneer daardie punt bereik word nie. Dis nie vir ons om te oordeel nie, dit lê volledig in God se hande. Maar daar ís so ’n punt. En die Hebreërskrywer het gesien die gevaarligte begin flikker. Daarom dat hy waarsku: Jy wat tot die lig gekom het, volhard daarin. Dis die enigste pad waarop daar sekerheid en rus is. Dít is die boodskap van Hebreërs 6:4-6.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Vraag

Boodskapteks: Ons sonde word/is vergewe omdat ons glo. Ons glo ook dat daar vir ons sondes betaal is aan die kruis, deur die bloed van Jesus. Waarom bid ons dan nog altyd en vra dat ons sondes vergewe moet word? Glo ons dit nie werklik nie?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Die antwoord op ons vraagsteller se vraag is kort en kragtig: albei is tegelyk waar. Ons word vir eens en vir altyd opgeneem in God se genade wanneer Hy ons sonde in Christus Jesus vergewe, maar dis ook deel van die normale geloofslewe om daagliks te bid dat God ons sonde sal vergewe, soos Jesus ons in die Ons Vader-gebed geleer het (Matteus 6:12): “Vergeef ons ons oortredings soos ons ook dié vergewe wat teen ons oortree.”

Maar kom ek verduidelik hierdie waarheid breedvoeriger.

God vergewe omdat Hy goed is

Voordat ek ingaan op die verhouding tussen eenmalige en voortdurende vergifnis, moet ons eers een tree terug neem en vra: Hoekom vergewe God ons sonde? Ek handel spesifiek hieroor omdat die vraagsteller sê dat God vergewe omdat ons glo dat daar vir ons sondes betaal is aan die kruis. Paulus verwoord hierdie gedagte in Romeine 5:8 so: “God bewys sy liefde vir ons juis hierin dat Christus vir ons gesterf het toe ons nog sondaars was.” In Christus versoen God Homself met die sondige wêreld en reken Hy die mense hulle oortredinge nie toe nie (2 Korintiërs 5:19). Die vergifnis is dáár, beskikbaar; die genade-fees is gereed gemaak in Christus. Nou wag God met ’n oop hart en uitgestrekte arms vir die wêreld om die uitnodiging te aanvaar en die genade-fees te kom geniet. En dit doen ons wanneer ons glo, dit wil sê, wanneer ons besef dat ons niks uit onsself vir God kan aanbied op grond waarvan Hy ons sondes moet vergewe nie. Nee, Hy doen dit enkel en alleen omdat Hy genadig en goed is, én omdat Hy die regsbasis vir die vergifnis van sonde daargestel het, naamlik deur Christus in ons plek vir ons sonde te straf. God sien dus nie die sonde oor nie, maar straf dit aan Christus. Hy spreek ons vry omdat Hy Christus soos ’n sondaar in ons plek behandel het (2 Korintiërs 5:21).

As God vergewe, doen Hy dit vir eens en altyd

Vervolgens ontstaan die vraag: As God ons vergewe omdat Hy goed is en omdat Hy ons sonde aan Christus gestraf het, hoe lank bly dit geldig? Is God se vergifnis afhanklik van ons voortdurende sondebelydenis en smeking om vergifnis om so seker te maak dat ons nie sy guns en vergifnis verloor nie? Met ander woorde, veroorsaak God se vergifnis nie ’n soort blywende onsekerheid of selfs angstigheid by die gelowige nie? Waar staan ek werklik op die langtermyn met God? Byvoorbeeld, wat van sondes wat ek nog nie bely het nie? Of sondes waarvan ek nie eens bewus is nie? Of sondes wat ek nog gaan doen? Plaas hierdie onbelede sondes nie my verhouding met God in gevaar nie? Beteken dit dat ek op ’n wilde soektog moet gaan na al my vermeende en onontdekte sondes sodat ek dit kan bely ten einde daarvoor vergewe te word?

Hierop kan ons onomwonde antwoord dat die verhouding met God nie ’n quid pro quo-een (“iets vir iets”) is nie. Dit beteken: Dit is nie so dat vir elke moontlike ding wat mag skeefloop in hierdie verhouding God van ons ’n gepaste “teenprestasie” verwag om weer die verhouding te herstel nie. En indien hierdie teenprestasie nie gelewer word nie, dan verbeur ons die seën van God en dreig die verhouding om tot niet te gaan. Nee, die gelowige rus vir tyd en ewigheid in ’n geborge en veilige verhouding met God. Ons is nie vasgevang in ’n wettiese opset waar ons suutjies moet trap en gedurig senuagtig oor die skouer loer of ons God nie dalk geaffronteer het nie. Nee, ons is soos kinders in die ouerhuis. Vir seker is alles nie perfek nie; baie dinge loop verkeerd; daar is onbelede sondes; ons selfinsig is nooit volmaak nie. Maar by God as Vader het ons tuisgekom, rustig geword. Sy Seun het immers gesê: “Kom na My toe, almal wat uitgeput en oorlaai is, en Ek sal julle rus gee” (Matteus 11:28). By God is daar rus, kalmte, geborgenheid en vreugde. Wat meer is, dis ’n liefdesverhouding, en ware liefde dryf die vrees na buite (1 Johannes 4:18). Ons het die Gees van vryheid ontvang wat maak dat ons nie die hele tyd in vrees en onsekerheid lewe nie. Die Gees maak ons tot kinders van God, en as kinders is ons sy ewige erfgename (Romeine 8:15-17). En niemand kan ons aankla of beskuldig dat ons vanweë ons onvolmaaktheid nie vir tyd en ewigheid aan Hom behoort nie. Niks in die hemel of op die aarde kan ons skei van God se liefde in Christus nie, nie eens ons onbelede sondes nie (Romeine 8:31-39).

So gesien is dit nie voorbarig nie maar juis tekenend van kinderlike vertroue wanneer ons sê: Daar is geen plek vir onsekerheid en angs in die verhouding met God nie. Ook my onbelede, onbekende én toekomstige sondes is vergewe. My totale gebrokenheid word ondervang deur God se vergifnis wat ten diepste nie afhanklik is van my belydenis van sonde nie, maar van sy genade en liefde in Christus.

Eenmalige vergifnis en voortdurende pleit om vergifnis is keersye van mekaar

Nou kom ons by die spesifieke vraag van ons vraagsteller: Hoe pas sondebelydenis en pleit om God se vergifnis in die normale geloofsverhouding met God in? Anders gestel: Lei berou en sondebelydenis tot geloof in God, of is dit andersom: Berou en sondebelydenis vloei voort uit die geloofsverhouding met God?

Ideaal gesproke behoort ’n “sondebesef” tot geloof in God te lei, maar die geskiedenis leer ons dat dit nie altyd die geval is nie. Hier kan ons dink aan Judas Iskariot. Ja, hy het tot ’n bepaalde sondebesef gekom net nadat hy Jesus verraai het (Matteus 27:3-4), maar dit het nie tot sy redding gelei nie; inteendeel, hy het in wanhoop homself gaan ophang.

Wat eintlik gebeur, is dat die aanvanklike ontmoeting met God lei tot sondebesef, soos Petrus ervaar het tydens die wonderbaarlike visvangs (Lukas 5:8). Hy is so oorstelp deur hierdie gebeure dat hy uitroep: “Gaan weg van my af Here, want ek is ’n sondige mens.” Hy besef hy is op heilige grond, dat hy in die teenwoordigheid van die Heilige is, en dat hy ’n sondaar is. Dit het ook gebeur toe Johannes die Doper met sy prediking begin het: “Bekeer julle en laat julle doop en God sal julle sondes vergewe” (Lukas 3:3). Hierop het die mense in groot getalle na hom uitgegaan en hulle sondes bely, en gevra wat hulle te doen staan (Lukas 3:7,10-14). In die lig van die ontsagwekkende teenwoordigheid van God se koninkryk is daar net een gepaste reaksie: Sondebesef, skuldbelydenis, ontvangs van God se vergifnis in die geloof, en ’n lewe wat in pas is met God se wil. Maar hierdie aanvanklike daad van geloof moet deel word van die normale geloofslewe. Die groeiende besef van wie God en wie ek is, wat voortvloei uit die groeiproses in ’n normale geloofslewe, lei tot verdieping in sondebesef en -belydenis. Opregte boetvaardigheid word gebore, én verdiep algaande, vanuit die geloofsverhouding met God. Dit is die logiese uitvloeisel van ’n lewe coram Deo (“voor die aangesig van God”).

In hierdie verband het Calvyn gepraat van die Christelike lewe as een van mortificatio en vivificatio, wat beteken: die doding of kruisiging van die vlees (die ou natuur), en die opstanding van die nuwe mens, die vernuwing tot ’n lewe in Christus. So gesien vorm mortificatio en vivificatio keersye van mekaar; beter gestel: die doding van die ou natuur vind plaas vanuit die vernuwing van my lewe in Christus. Hoe nader ek aan Christus leef, hoe meer ek die nuwe mens in Christus ervaar en uitleef – hoe meer haat ek my ou natuur en kruisig ek dit. Die belydenis van sonde en smeking om God se vergifnis is dus nie net ’n eenmalige daad van berou nie, maar deel van ’n lewenslange groei na Christus toe. Hoe meer ek my aan Christus verbind, hoe meer ontdek ek my sonde en wek dit voortdurend die behoefte om my sonde te bely en God te smeek om vergifnis. Uiteraard nie op ’n vreesagtige en patologiese manier nie; dit is net die spontane uitvloeisel van ’n lewe saam met Christus. Ek ontdek en erken algaande die waarheid van Romeine 3:23: “Almal het gesondig, en het nie deel aan die heerlikheid van God nie.” Die Christelike lewe bestaan derhalwe daarin om dood te wees vir die sonde (mortificatio), maar te lewe vir God (vivificatio), omdat ons een is met Christus (Romeine 6:11).

So gesien is daar geen teenstrydigheid tussen die feit dat ek vir tyd en ewigheid deur God vergewe is, enersyds, en die behoefte om voortdurend God se vergifnis te soek nie, andersyds. Laasgenoemde is die uitvloeisel van ’n lewe in die teenwoordigheid van God.

Skrywer:  Prof Hermie van Zyl

Gerugte doen soms op sosiale media die rondte dat die Covid-19-pandemie ’n teken is dat die einde van die wêreld aangebreek het. Dis nou net ’n kwessie van tyd. Want, word gesê, pandemies is deel van die tekens van die eindtyd waarvan ons lees in Lukas 21. Wat moet ons met dié gerugte maak? Moet ons dit ernstig neem?

Die antwoord hierop is ja en nee. Ja, Covid-19 ressorteer onder die “epidemies” waarvan in Lukas 21:11 sprake is, en as sodanig is dit ’n teken van die eindtyd. Maar nee, dis nie ’n teken van die einde soos die sosiale media dit voorhou nie; dis nie ’n aanmoediging om die dag en datum van die einde te probeer bereken nie; dis nie deel van die sensasie rondom Covid-19 nie; dis nie deel van die bangmaakstories wat ons bewend in ’n hoeke wil laat wegkruip, wagtend op die einde nie. Maar goed, indien mens jou nie aan die bangmaakstories hoef te steur nie, hoe móét ons dan hierdie Bybelgedeeltes wat oor die tekens van die eindtyd handel, vir vandag verstaan? (In hierdie bydrae sal spesifiek gekonsentreer word op Lukas 21 aangesien dit net hier – in Lukas 21:11 – is waar die woord “epidemie” as deel van die tekens van die eindtyd genoem word. Maar wat geld vir Lukas 21 geld mutatis mutandis ook vir die parallelle in Matteus 24 en Markus 13.)

Vooraf net eers twee inleidende opmerkings: Lukas 21 (en die parallelle in Matteus en Markus) is van die moeilikste gedeeltes in die Bybel om te verklaar, omrede: a. Daar is nie netjiese antwoorde vir elke stukkie detail nie. Tog is daar ’n groot mate van sekerheid oor die hooflyne van interpretasie. En dít is waarop ons sal konsentreer. b. Jesus se oorspronklike profetiese uitsprake word deur die Evangelieskrywers enersyds getrou oorgelewer, maar andersyds aangepas vir hulle lesers, veertig tot vyftig jaar nadat Jesus op aarde hierdie uitsprake gemaak het. Ons sien hierdie aanpassings byvoorbeeld in hoe die Evangeliste verskil in hulle rapportering van Jesus se uitsprake – die basiese inligting is dieselfde, maar tog is daar verskille. En dis juis uit hierdie verskille dat ons agterkom waarin die beklemtoning of unieke boodskap lê wat elke Evangelieskrywer by sy lesers wou tuisbring. Dít is die werkwyse wat ons probeer volg in Lukas 21.

1. Watter soort tekens is ter sprake?

’n Mens kan die tekens soos volg klassifiseer:

• Vers 12-19: Die vervolging van die kerk (ek noem dit eerste, want volgens v12 gebeur v12-19 se tekens vóór dié van v8-11)
• Vers 8-11: Onrus onder die volke; natuurrampe
• Vers 20-24: Die val van Jerusalem en die tempel
• Vers 25-28: Kosmiese tekens direk voor die koms van die Seun van die mens

As mens die tekens mooi bekyk, is dit opvallend dat hulle baie algemeen of non-spesifiek is. Dit gaan hier oor rampe en swaarkry wat almal met reëlmaat in die wêreldgeskiedenis voorkom; daar is niks spesifiek of besonders aan hulle waaruit ons presiese berekenings kan maak oor wanneer einde sou aanbreek nie. Neem hulle maar almal:

• Aardbewings, hongersnood, oorloë, opstande, epidemies, vervolging van gelowiges, die val van groot en belangrike stede en vestings
• Kosmiese tekens: dinge soos sons- en maansverduisterings, komete wat kom en gaan, warmer en kouer tydperke, ensovoorts, kom gereeld voor

Al dié “tekens” het nog altyd voorgekom, en steeds staan die aarde! So, hoe kan ons uit hulle enigiets aflei omtrent wanneer die einde presies sal kom? Geen wonder nie dat Jesus waarsku oor misleiding: Pas op dat julle nie mislei word nie; pasop vir die vals profete wat sê: “Dit is ek; die tyd het aangebreek” (v8). En in v9 waarsku Hy verder dat dit nog nie dadelik die einde is nie. Die punt wat Jesus maak, en later ook Lukas aan sy lesers, is: Moenie op loop sit nie; moenie berekenings probeer maak nie; moenie angstig raak nie; moenie God se raad probeer peil nie. Dis nie waarvoor die tekens bedoel is nie; die bedoeling lê elders (later meer hieroor).

Ons moet dus nie ons ore uitleen aan sensasiesoekers vandag wat mense op ’n knop probeer jaag met bangmaakstories oor die einde van die tyd wat op hande is nie: dit berus nie op goeie Bybeluitleg nie.

2. Katastrofes is deel van die wêreld waarin ons leef

Covid-19 het die hele wêreld in sy greep, dis ’n katastrofe van wêreldomvang; geen wonder nie dat mense dink dis die einde van die tyd. En dit kwalifiseer ongetwyfeld as een van daardie “epidemies” waarvan Lukas 21:11 praat as teken van die eindtyd. Maar dit beteken nie dat ons aan elke aardse katastrofe ’n apokaliptiese kleur moet gee wat ons met angs en bewing vervul en verlam laat nie. Dis gewoon onverantwoordelik; dis vals profesie. Dan tree ons op soos sommige mense wat op ’n histeriese manier van elke ding wat verkeerd loop by die huis of by die werk ’n verskriklike ding maak, dit buite alle proporsies opblaas en net die ergste verwag. Ons hoor dikwels sulke mense sê: Dis nou die einde van hierdie huis of verhouding of besigheid. In plaas daarvan dat hulle sê: Kom ons maak dinge reg wat verkeerd geloop het sodat ons beter kan funksioneer in die toekoms; kom ons beskou dit as ’n geleentheid vir leer en groei. Dus, in stede daarvan om gebeure te “apokaliptiseer”, moet ons dit eerder sien as deel van die lewe en dit afbreek na hanteerbare groothede.

’n Goeie voorbeeld van ’n aardse katastrofe wat Lukas so weergee dat dit nie net ’n teken van die eindtyd is nie, maar ook as deel van die verloop van die lewe gesien moet word, is die lotgevalle van Jerusalem (v20-24). Jerusalem (en die tempel) is deur beide Jode en Jode-Christene beskou as ’n vesting van veiligheid en sigbare teken van God se teenwoordigheid in hulle midde. Solank Jerusalem en die tempel staan, is alles wel; maar die einde van Jerusalem sou so ongeveer gelyk wees aan die einde van wêreld. In v20-24 handel Lukas nou oor Jerusalem en die tempel se einde. Maar, ons moet onthou, soos reeds aan die begin genoem, die Lukasevangelie is geskryf ná die verwoesting van Jerusalem en die tempel deur die Romeinse leër van generaal Titus in 70 nC. Lukas verstaan en rapporteer Jesus se woorde dus in die lig van hierdie historiese gebeure. Vir sy lesers was dit reeds bekende gebeure wat deel van die geskiedenis geword het.

Verder, hierdie gedeelte (v20-24) kom nie só uitgebreid voor by Matteus en Markus se parallelle nie. Dis nou een van daardie verskille tussen die Evangelies waaruit dit duidelik blyk dat Lukas hierdie katastrofe meer as die ander Evangelies beklemtoon. Ons kan dit so verstaan: Lukas gebruik Jesus se profesie oor die verwoesting van Jerusalem om te sê dat Jesus se profesie reeds in vervulling gegaan het. En almal weet – ook sy lesers – hoe katastrofies Jerusalem se val beleef is. Dit was ’n skok vir die geloof; mense het gedink dis die einde van die wêreld; hulle kon hulle nie die pad met God sonder Jerusalem en die tempel voorstel nie. Dit was die einde van die “normale lewe” soos hulle dit geken het. En tog, na alles was dit toe nie die einde van die wêreld nie; die lewe het voortgegaan. Trouens, daardie gebeure het deel van die geskiedenis geword; dit het hulle “nuwe normaal” geword. Hulle het geleer om sonder die geestelike stabiliteit en veiligheid wat Jerusalem gebied het, voort te gaan. Hulle het geleer om die toekoms in God se hande te laat en nie op ’n alarmerende manier dinge vooruit te loop nie

So moet ons ook oor Covid-19 dink. Ja, dis ’n katastrofe; dit het alles verander; niks is meer dieselfde nie. Dit voel of al ons sekerhede en stabiliteit daarmee heen is; alles is op losse skroewe: ’n Mens kan niks beplan nie, want netnou het ons ’n derde vlaag van die virus en dan is alles weer op sy kop gekeer. Maar ons leer ook hoe om daarmee saam te leef; dat die lewe vol onsekerhede en broosheid is; dat dít is hoe die lewe, die geskiedenis is; dat dit nie die einde van die wêreld is nie; dat die lewe voortgaan. Ons leer ons moet eerder op die uitkyk wees vir die nuwe geleenthede wat God vir ons oopmaak as om te konsentreer op wat ons verloor het.

En dit bring ons by die eintlike betekenis van die tekens van die tyd.

3. Opskerping tot waaksaamheid en roeping op aarde

 Ek het vroeër gesê: Die doel van die tekens is nie om ons angstige berekenings te laat maak of te verlam vir die lewe nie. Maar wat is die doel dan? Kort gesê: Die doel van die tekens is om ons op te roep tot voortdurende bekering. Bekering waartoe? Die eenvoudige antwoord is – tot waaksaamheid en roepingsvervulling.

 Waaksaamheid: Nadat oor die tekens van die eindtyd gehandel is, kom v34-36 tot die slotsom: Wees op julle hoede. Wat behels dit? Twee dinge: wegkeer en toekeer.

• Wegkeer: Bly weg van onmatige etery en drinkery, en moenie toelaat dat julle deur die sorge van die lewe afgestomp word nie, sê v34.
• Toekeer: Wees waaksaam; bid altyddeur, sê v36, dit wil sê: lewe in voortdurende gemeenskap met God.

Dus, die doel van die tekens is nie om ons in koorsagtige angs en benoudheid oor die aanstaande einde te dompel nie, maar om ons uit te bring by die alledaagse lewe: ’n voortdurende wegkeer van die sonde en ’n toekeer na God. So berei ons voor op die einde – of dit nou die wederkoms of ons persoonlike einde (die dood) is.

Roepingsvervulling: Vers 24b is hier belangrik: “Jerusalem sal deur die heidennasies vertrap word totdat ook hulle tyd verby is”. Letterlik staan daar: “… totdat die tyd van die nasies vervul is”. Hierdie frase kan op verskillende maniere verstaan word, maar een betekenis is duidelik: met die val van Jerusalem word die nasies tot op die drempel van die gelowiges gebring, bedoelende: die tyd vir die evangelieverkondiging aan die nasies het nou aangebreek. Dis die taak van die kerk. Ja, vir seker sal dit allerlei probleme en moeilikheid inhou, soos in v12-19 beskryf word: vervolging, opsluiting, gevangenisskap, selfs verdeeldheid in eie geledere. Maar terselfdertyd is dit ook ’n geleentheid om te getuig. En hierdie verhaal van getuienislewering word deur Lukas in die boek Handelinge beskryf. Baie geleerdes sê dat Lukas 21:12-19 ’n subtiele verwysing daarna is. Wat Lukas in hierdie verse net op sinspeel, word in Handelinge volledig beskryf. En vir hierdie taak durf die kerk nie wegskram en terugdeins nie, want ons sal die woorde van wysheid daarvoor ontvang (v15). Ons moet maar net die geleenthede raaksien en te baat neem. Ons moet daarmee volhard totdat hierdie taak ook afgehandel en “die tyd van die nasies vervul is”. Soos Matteus 24:14 dit stel: Hierdie taak moet voortgaan totdat almal die evangelie gehoor het. En eers dan sal die einde kom.

Dít is waartoe die tekens van die tyd ons oproep: verbintenis tot die lewe, ’n lewe saam met God op aarde. En so is ons gereed wanneer die einde kom. Dis amper soos dit gegaan het met die meisies in die gelykenis van die tien meisies wat wag op die bruidegom om te kom (Matteus 25:1-13). Wanneer die Bruidegom kom, moet jou lampie brand. En die manier hoe ons ons lampies aan die brand hou, is om besig te wees met die dinge van die koninkryk van God. Dan is jy gereed vir die einde. ’n Mens is gereed deur gereed te lewe.

Want die einde sál kom.

4. Tekens van die tyd is tekens van die koms van die koninkryk

 Die waarheidselement in die standpunt dat Covid-19 ’n teken van die naderende einde is, is dat dit inderdaad ’n teken van die einde is. Al die tekens wat in Lukas 21:8-28 genoem word, word afgesluit en saamgevat met die woorde van Jesus in v29 wanneer Hy die tekens vergelyk met wat met die vyeboom gebeur: As dié begin uitloop, is dit ’n teken dat die somer naby is. Net so is die tekens van die tyd ’n aanduiding dat God se somer – die finale koms van sy koninkryk – aan die kom is. Dis net, hierdie finale koms kan nie bereken word nie; dis nie ons taak nie, dit word deur God bepaal. En omdat ons nie weet wanneer die einde kom nie, is die einde altyd naby. Die nabyheid van die finale inbreek van die koninkryk van God is dus ’n blywende eienskap van die koninkryk. En dis al so sedert die eerste koms van Jesus wat “geëindig” het met die hemelvaart van Jesus. Van toe af is die tweede koms – of wederkoms – van Jesus naby (vgl die belofte in Handelinge 1:11). Van toe af lewe ons in die eindtyd. En elke keer as mens die tekens van God se komende somer waarneem, dan word jy daaraan herinner: die einde is aan die kom, dit is naby.

Daarom, katastrofiese gebeure – soos Covid-19 – ruk ons uit ons daaglikse groef, roetine en vals sekerhede en rig ons oë opnuut op wat kom: die einde. Ook Jerusalem se einde, soos beskryf in v20-24, het hierdie betekenis gehad: dit was tegelyk deel van die geskiedenis én teken van die einde. Let op hoe v24 naatloos oorgaan na v25-28 waar die einde – die koms van die Seun van die mens – beskryf word. Daarmee wil Lukas sê: so seker as wat die profesie van Jesus omtrent die val van Jerusalem in vervulling gegaan het en die lesers dit beleef en dit deel van die geskiedenis geword het, so seker sal die belofte omtrent die wederkoms van Christus in vervulling gaan. Jerusalem se val het so ’n teken en simbool van die sekerheid van die wederkoms geword.

So ook met Covid-19: Die geweld waarmee hierdie pandemie ons tot stilstand geruk en ons hele lewe op sy kop gekeer het, is ’n seker teken van die totale omkeer wat die wederkoms van Christus teweeg sal bring. Die bedoeling is egter nie dat ons op loop gejaag word en in allerlei berekenings verval of totaal verlam raak nie. Dit sou ’n verkeerde lees van hierdie teken wees. Nee, die korrekte lees hiervan is dat dit ons uitdryf na die lewe – na ’n wegkeer van die sonde, na ’n lewe in verbondenheid aan God en sy Woord, na ons daaglikse taak en roeping op aarde. Dit roep ons op om voortdurend gereed te lewe.

As Covid-19 dít by ons bewerk, het ons dié teken reg gelees.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Ronel vra:

Noem die vier stadiums waarop boeke in die NT opgeneem is.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die boeke van die Nuwe Testament is nie eintlik in ’n bestaande boek opgeneem nie, maar die boek het ontstaan uit die verskillende boekrolle wat met die hand geskryf is, waarvan die gesag van die Here se woord in die boeke deur die gemeentes beleef en aanvaar is. Die vooraf stadium was die mondelinge vertelling deur sy apostels en oorvertelling daarvan in die gemeentes van die woorde van Jesus en die verhale oor Jesus se optrede, sy kruisiging, dood, opstanding en hemelvaart, en die verwagting van sy wederkoms wat Hy voorspel het. Die eerste stadium is die erkenning van die basiese getal geskrifte as die norm vir die geloof en lewe van die Christene. Die Nuwe Testament is ’n versameling van 27 boeke wat deur verskillende persone op verskillende tye geskryf is, aan verskillende persone en gemeentes, onder verskillende omstandighede. Die geskrifte is onder leiding van die Heilige Gees met die hand geskryf en deur die ontvangers as die Woord van God aanvaar. Die briewe wat die apostels aan gemeentes geskryf het gehandel oor spesifieke probleme en onduidelikhede wat in gemeentes ontstaan het. Met verloop van tyd het gemeentes kopieë vir hulle gemaak van briewe wat by ander gemeentes ontvang is. So het ’n gemeente bv. ’n geskrif ontvang waarvan ’n ander gemeente ’n afskrif gemaak het. Paulus sê bv. aan die gemeente in Kolosse: ‘En wanneer hierdie brief by julle voorgelees is, sorg dat dit ook in die (buur-) gemeente Laodisea voorgelees word, en dat julle ook die brief wat van Laodisea af kom, voorlees (Kol 4:16). So het sommige gemeentes ’n aantal boekrolle gehad wat Paulus geskryf het, en wat hulle saam met rolle van die Griekse vertaling van ’n aantal van die boeke van die Ou Testament in hulle eredienste gebruik het. Op verskillende tye is die boekrolle in verskillende gemeentes aanvaar as die Woord van God, die maatstaf (kanon) vir hulle lewe, voordat dit onderskei is van baie ander geskrifte. 2 Petrus 3:16 verwys na al Paulus se briewe, wat wys dat daar reeds vroeë versamelings van party van sy briewe gemaak is. Die briewe van Paulus was almal klaar geskryf voordat die Evangelies geskryf is. Die Evangelieskrywers het later die woorde en werke van Jesus op versoek van gemeentes saamgestel uit die apostels se ervarings van Jesus en wat hulle aan hulle helpers vertel of voorgedra het. Dit is saam met die voorlesing uit die Ou Testament in die gemeentes gelees. Terwyl die Ou Testament se wet en profete die eintlike bron vir die leiding van die gemeentes was (vgl. Matt 5:17; 2 Tim 3:15-17), het die geskrifte van die apostels al wyer bekend geword en die maatstaf vir die gemeentes geword saam met die Ou Testament. Ook ander geskrifte deur kerklike figure is later in die eredienste gelees, soos Ignatius se briewe aan die Filippense, 1 Klemens in Korinthe, die Polikarpusbrief, ens. Hulle het egter nie dieselfde gesag gehad as die geskrifte wat van apostels af gekom het nie. Later moes die gemeentes leiding kry oor watter boeke die fondament vir die geloof van die gemeentes is en watter net goeie leesstof, wat nie dieselfde gesag het nie. In die tweede helfte van die 2e eeu n.C. was daar al versamelings van die vier Evangelies, Paulus se briewe., 1 Petrus en Hebreërs. Die tweede stadium die totstandkoming van die idee van ’n kanon van die boeke van die Nuwe Testament was die geleidelike aanvaarding daarvan as die Woord van God, deur die gemeentes, en die vervanging van die mondelinge tradisie met dié geskrifte. Terwyl die vroegste skrywers soos Klemens (96 n.C), Didache (95-120 n.C.), Ignatius (ongeveer 110 n.C.), Barnabasbrief (135 n.C.) woorde van Jesus aanhaal, berus hulle uitsprake meer op die mondelinge tradisie wat hulle hoër ag as die geskrewe woord. Papias (135 n.C.) verkies ook die mondelinge tradisie maar weet skynbaar van Markusevangelie en sekere woorde (logia) van Matteus. In 140 n.C. word enkele aanhalings uit die Evangelies gemaak in die 2e brief van Klemens. Teen 165 n.C. word telkens verwys na die Evangelies as bron deur Justinus die Martelaar. Daar was ’n groeiende erkenning van die normatiwiteit van die Nuwe Testamentiese geskrifte van ongeveer 95-165n.C. Die derde stadium (150-190 n.C) die afgrensing van die kanon teenoor die apokriewe geskrifte wat in die naam van die apostels geskryf word met legendes oor Jesus, Paulus en ander apostels, en die openbaringsaansprake van die Montaniste, wat hulle nuwe openbarings naas die Nuwe Testamentiese boeke as gesaghebbend beskou. Ireneüs en Athenagoras (albei 180 n.C.) staan by die oorgang van die tweede na die derde stadium. Die Nuwe-Testamentiese geskrifte word deur hulle as gelykwaardig aan die Ou Testament se boeke beskou en hulle het die Nuwe-Testamentiese geskrifte as maatstaf (kanon) gebruik in hulle stryd teen die ketters. Teofilus van Antiochië noem die Johannesevangelie as Heilige Skrif. Met die groot aantal boeke wat in die tweede helfte van die 2e eeu geskryf is en afwykende leringe verkondig het, het dit noodsaaklik geword dat die kerk aanwys watter boeke as maatstaf (kanon) vir die kerk en prediking gebruik kan word. In 144 n.C. stel Marcion sy lys van aanvaarbare boeke op. Hy verwerp die Ou Testament as ’n Joodse boek met hulle wet en geregtigheid deur wetswerke en minderwaardige aardse bindinge, en stel die evangelie van die liefdevolle en barmhartige God op wat slegs deur Paulus reg verstaan is. Van die Evangelies behou hy net die ‘nie-Joodse’ Evangelie volgens Lukas en tien briewe van Paulus, maar suiwer die Evangelie en Paulus se briewe van alle Joodse invoegings. Dit ontlok ’n wye reaksie wat die idee van ’n kanon gestimuleer het. Die vierde stadium is die afsluiting van die Nuwe Testamentiese kanon van ongeveer 190 n.C. tot die vyfde eeu. Die kanon Muratori wat moontlik rondom 200 n.C.in Rome geskryf is oor verskillende geskrifte praat van erkende of aanvaarbare geskrifte vir gebruik in die erediens. Die eerste Griekse skrywer wat die naam ‘Nuwe Testament’ gebruik is Klemens Aleksandrinus (dood voor 215 n.C.) en sy opvolger Origenes (185-254 n.C.); die eerste Latynse skrywer is Tertullianus. Hulle verwys na die Ou Testament en die Nuwe Testament. Die aantal boeke waarna hulle verwys is meer as die huidige 27. Atanasius van Alexandrië se nege-en-dertigste Paasbrief in 367 n.C. aan die gemeentes in sy metrogebied bevat presies dieselfde 27 boeke van ons huidige Nuwe Testamentiese kanon, en noem dit ook die kanonieke boeke (wat die maatstaf is vir die kerk) teenoor die nie-kanonieke boeke. Sy invloed in die Oosterse en Westerse kerk was so groot dat sy kanon groot instemming en navolging gevind het. Die sinode van Rome 382 n.C. het die 27 boeke van die Nuwe Testament as kanoniek aanvaar, so ook die sinodes van Hippo Regius 393 n.C. en Karthago (397 n.C.). Pous Innosensius het in 405 n.C. gesê die kerk erken al 27 boeke as die kanon vir die kerk. (In 1546 het die Roomse konsilie van Trent die Bybelkanon as ’n geloofsartikel aanvaar. Dit het die inhoud van hulle Vulgata as hulle maatstaf gebruik, nl. die Ou Testamentiese Boeke, die Ou Testamentiese Apokriewe en die Nuwe Testament. Die Nederlandse Geloofsbelydenis van 1561 het die Ou Testament se 39 boeke en die Nuwe Testament se 27 boeke as kanoniek bely, en dat die Ou Testamentiese apokriewe wel gelees mag word en daaruit geleer word, maar dit het geensins die krag om die geloof van die Christelike godsdiens te bevestig nie. Dié geloofsbelydenis is in 1619 deur die Dordtse sinode aanvaar om alleen as outentiek gehou te word).

Skrywer: Prof Francois Malan