Jan vra:

Daar is verskeie webwerwe wat handel oor die vraag of die aarde rond of plat is. Die plattes haal al wat ‘n teks in die Bybel aan wat suggereer dat die aarde plat is en dan verskyn daar allerhande bewyse dat dit inderdaad die geval is. Tesame daarmee verskyn daar in een spesifieke geval 200 bewyse dat die aarde wel plat is. Verder word beweer dat die aarde doodstil staan en dat dit die maan en son is wat om die aarde wentel – beide van hulle sowel as die planete is plat skywe. Nog verder dat NASA en die wetenskaplikes die mense bedrieg. Die materiaal wat hulle vrystel is gedokter, fotos en dies meer. Op die wyse word die waarheid van die Bybel in twyfel getrek. As mens die tekste naslaan wat gekwoteer word soos bv gegrondves op die seë en vasgestel op die strome, gebou op pilare sodat dit nie kan wankel nie ens dan kan hulle redenasies dalk water hou. Die Bybelskrywers het sekerlik nie die vaagste idee gehad van die werklikheid nie en derhalwe skryf hulle aan die hand van wat hulle ervaar het. My vraag is dus hoe moet mens die “platheid” van die Skrifte opweeg teen die wetenskaplike waarheid wat die teendeel sê?

Antwoord

Prof Herrie van Rooy antwoord:

Hierdie een is nogal nie so eenvoudig nie. Een van my bronne sê die volgende oor Genesis 1:

The Bible emphasizes a geocentric perspective (i.e. creation seen as a spectator on this planet would have observed it).

‘n Mens sal seker lank hieroor kan gesels, maar ek gaan net enkele opmerkings maak.  Die Bybelskrywers het ‘n ander wêreldbeeld gehad. Ten dele was daar ‘n drieverdiepingbeeld: hemel bo, aarde hieronder en water daaronder. Die Bybel gee nie hieroor ‘n wetenskaplike uiteensetting nie, maar sluit aan by hoe die mense toe die wêreld ervaar het, Soms is die beskrywing plat. soms beweeg die son oor hierdie plat wêreld om dan weer onderdeur terug te beweeg, soos in Psalm 19.

‘n Mens moet dus nie die Bybel se voorwetenskaplike wêreldbeeld teenoor die wetenskap plaas nie. Verder gebruik die Bybel dikwels beelde, wat nie letterlik verstaan moet word nie. Mense wat ‘n plat wêreld voorstaan, moet vertel waar ‘n mens dan oor die rand kan val. Ek dink nie ‘n mens moet hierin enigsins die Bybel en die wetenskap teenoor mekaar stel nie.

Ek weet nie of dit regtig help nie, maar ek sien nie kans om in detail op plat aardeteorieë in te gaan nie.

Ek gaan wel by ‘n kollega navraag doen of hy hieroor goeie verwysings het.

Hierdie kollega skryf soos volg:

Selfs onder die jong-aarde kreasioniste is plataarde-mense baie skaars. Eintlik weet ek nie persoonlik van mense wat nog ‘n plat aarde voorstaan nie en weet ek ook nie van literatuur daaroor nie, buiten wat ek op die Internet vind.

Ek het op Wikipedia gaan kyk en dit lyk my die “Flat Earth Societies” het na die koms van satelliete self platgeval en dat daar tans uiters min steun vir hierdie verenigings is.

Daar is egter wel aktiewe webwerwe wat plat-aarde teorieë verkondig. Hierdie teorieë stel nie soseer die Bybel en wetenskap teenoor mekaar nie, maar vervang die gangbare natuurwetenskaplike verklaring oor die vorm van die aarde met ‘n kwasi-wetenskaplike alternatief.
Al antwoorde waaraan ek kan dink (en eintlik is net die eerste twee hieronder werklik relevant) is:

(1) Die Bybel staan nêrens spesifiek ‘n plat aarde voor nie, hoewel die sogenaamde drie-verpieping wêreldbeeld wel deurskemer in sommige beskrywings in die Bybel. Of miskien beter: Daar word nie aan ons in die Bybel spesifiek ‘n kosmologie (hoe die heelal in mekaar sit) geopenbaar nie, wel dat God hemel en aarde met alles daarin geskep het. Die bewering wat gemaak word dat die Bybel en veral die middeleeue van ‘n plat aarde-konsepsie uitgegaan het, is nie noodwendig waar nie (sien: http://msgboard.snopes.com/cgi-bin/ultimatebb.cgi?ubb=next_topic;f=102;t=000449;go=newer en http://creation.com/flat-earth-myth).

(2) Daar is allerlei bewyse dat die aarde nie plat is nie. ‘n Mens sou kon verwys na vlugte om die aarde, satelliete, die werking van GPS’e en fotos vanuit die hemelruim, maar mense sou dit met die een of ander samesweringsteorie kon afmaak (soos CK Johnson en Samuel Shenton, moderne plat-aarde voorstaanders blykbaar gedoen het).

‘n Bekende eksperiment van ‘n roterende ronde aarde, is Foucault se pendulum (1851). Op die internet is daar heelwat oor hierdie eksperiment.
‘n Eenvoudige “bewys” is wat ek op skool in aardrykskunde geleer het: Drie skeepsmaste in lyn op eweredige afstande van mekaar (bv. intervalle van 500 meter). As jy van van mas A na mas C deur ‘n verkyker kyk, steek mas B beduidend uit. Dit verraai ‘n bolkurwe. Dit is die rede waarom hangbrue se maste nie absoluut parallel is nie: die bokante is effens verder uitmekaar as die basisse, hoewel al die maste loodreg-regop staan ten opsigte van die see-oppervlak. Of eenvoudiger: Waarom kan ‘n mens net die bokant van ‘n skip sien wat ‘n ent in die see is, selfs met ‘n sterk verkyker? As die aarde plat was, moes ‘n mens die hele skip gesien het.

‘n Mens sou ook na skynbare baan van sterre teen die hemelruim kon verwys soos gesien van die aarde af. Hoe anders draai die sterre op sowel die suidpool en noordpool eenvoudig in die rondte, buiten as die aarde rond is? Op Wikipedia (en ook by http://www.theflatearthsociety.org/cms/) is die logo van die 2013 Flat Earth Society. Dit is opmerklik dat die kontinente daarop rondom die noordpool gerangskik is (baie soos die VN se logo), maar dat Antartktika en die Suidpool nie verreken word nie. Sien wel by http://www.livescience.com/24310-flat-earth-belief.html waar Antartktika as ‘n yswal rondom die aarde voorgestel word, maar geen aanduiding gegee word hoe dit moontlik was vir soveel mense om Antartktika van een punt na die volgende deur te trek nie. Die afstand van een punt van Antarktika na die ander is wel ver, maar darem nie sooo ver nie (soos ‘n reis om al die kontinente).

(3) Teoreties sou die aarde ook konkaaf in plaas van konveks kon wees. Daar is ‘n lang argument daarvoor, waarvolgens ‘n mens moet aanneem dat lig nie altyd in ‘n reguit lyn beweeg nie en digtheid van materie verskil namate ‘n mens “op” gaan van die aarde af. Kyk op die Internet na Concave Earth or Hollow Earth. Hierdie alternatiewe werklikheidsbeeld is ‘n interessante teoretiese oefening in die fisika – natuurlik bloot hipoteties en uiters onwaarskynlik. Met so ‘n bietjie verbeelding kan ‘n plat aarde ook begrond word. Kyk na die 10 minute lange video wat op die relatiwiteit van ons kennis ten opsigte van die vorm van die aarde wys: https://www.youtube.com/watch?v=VNqNnUJVcVs. ‘n Plat aarde bly egter hoogs onwaarskynlik. Soos die video aantoon, berus dit slegs op ad hoc-bewyse.

Hoop bogenoemde kan bietjie help.

Skrywer:  Prof Herrie van Rooy

Elize vra:

Die Bybel oor bloedskande: jou pa, ma , oom, tante, broer, suster. Jou pa se vrou of ma se man (stiefpa en ma). Hoe moet mens dit verstaan, mag niggies en nefies dan trou met mekaar? Hoeveelste geslag is dit nie meer naasbestaande nie m.a.w nie meer bloedskande nie? Adam en Eva almal stam tog van hulle af. Watter geslag daarna is dit nie meer bloedskande. Net soos met Noag en sy kinders.

Antwoord

Prof Francois Malan antwoord:

Die Bybel gee aanduidings oor huweliksverhoudings tussen familielede in Levitikus 18 en die strawwe vir die oortreders in Levitikus 20. Levitikus 18:6 lê die algemene reël neer: ‘Niemand van julle mag met ‘n naby bloedverwant geslagsgemeentskap hê nie. Ek is die Here.’ Daarop volg die grade van verwantskap in 18:7-18:

nie met jou ma of jou stiefma nie (vgl. ook 1 Korintiërs 5:1 daaroor)

nie met jou suster of halfsuster aan vaders- of aan moederskant nie

nie met jou kleindogter nie

nie met jou tantes aan vaders- en moederskant nie, ook nie jou oom se vrou nie.

nie met jou skoondogter, of jou skoonsuster nie

nie met ‘n vrou en haar dogter of kleindogter nie

nie met jou vrou se suster solank jou vrou nog lewe nie.

Die strawwe word aangegee in Lev 20:11-12,17,19-20 en vers 21 voeg by: nie jou broer se vrou afneem nie.

Die Suid-Afrikaanse huweliksreg is gebou op die Romeins-Hollandse reg, wat die lys hierbo, met uitsondering van die laaste een, almal opgeneem en almal ook op die vrou van toepassing gemaak het en die volgende bygevoeg het:

Nie met jou dogter/seun; grootouers, seun se vrou/dogter se man;

stiefkleinkind; broers- of susterskind nie.

Niggies en nefies word nie tans in een van die twee lyste genoem nie.

Die aantasting van die gesagsverhoudings in die familie is as ‘n belangrike rede vir sedelike veroordeling van bloedskande gesien. Deur die ondergrawing van die gesagselement deur die ontaarding van die seksuele verhoudings raak die hele samelewing deurmekaar. Die aanwysings in Levitikus bou eintlik voort op die vyfde gebod wat die Here vir Moses op die berg Sinai gegee het: ‘Eer jou vader en jou moeder, dan sal jy lank bly woon in die land wat de Here jou God vir jou gee’ (Eksodus 20:12).

In huwelike tussen naby familielede ontstaan daar soms genetiese versterkings of afwykings (die gene word geërf van jou ouers en voorouers en bepaal die fisiese, intellektuele en emosionele karaktertrekke van ‘n persoon. Die genetiese kode wat die karaktertrekke beheer word oorgedra deur die DNA op die chronosome in die kern van die sperm en eierselle, wat saamsmelt tydens bevrugting. ‘n Kind word dus geskep uit die genetiese materiaal van albei ouers).

Dit werk blykbaar so dat waar die goeie gene van albei saamgevoeg word, die goeie eienskappe versterk word in die kinders; maar die swak gene se samevoeging kan ook die swak fisiese, intelektuele en emosionele eienskappe versterk in hulle nageslag. Dit kom dikwels tussen boers en susters en soms ook tussen neefs en niggies voor, en in ‘n mindere mate tussen kleinneefs en kleinniggies.

Die wet van Sinai is 403 jaar na Abraham aan Moses gegee (vgl. Galasiërs 3:17) baie lank nadat Adam en Eva, en Noag gelewe het. Maar reeds in die wette van Hammoerabi, die koning van Babel, wat ‘n tydgenoot van Abraham was, was daar al aanwysings wat die huwelike tussen naby familie verbied het, omdat hulle die slegte gevolge daarvan op die nageslag gesien het.

Skrywer:  Prof Francois Malan

Was Dawid ook Elganan genoem? (2 Samuel 21:19).

Hier lees ons dat Elganan vir Goliat, die Gattiet, doodgemaak het tydens ‘n geveg teen die Filistyne en dat Goliat se spiessteel so dik soos die dwarsbalk van ‘n weefstoel was. Dieselfde word gesê in 1 Samuel 17:7 van Goliat afkomstig uit Gat wat deur Dawid tydens ‘n geveg met die Filistyne doodgemaak is. Was daar twee Goliats of het Dawid ook die bynaam Elganan gehad? In 2 Samuel 23:24 word een van Dawid se helde Elganan, die seun van Dodo genoem, maar die Elganan van 2 Samuel 21:19 heet die seun van Jaare-Oregim. In 1 Kronieke 20:5 lees ons egter dat Elganan seun van Jail’ vir Lagmi, die broer van Goliat verslaan het en dat die ook so ‘n dik spies gehad het. Die tweede deal van die naam Jaare-Oregim kan ook vertaal word as “die wewer” sodat 2 Samuel 21:19 en 1 Kronieke 20:5 dieselfde vader in gedagte het. Verder staan daar in 2 Samuel 21:19 “Jaare-Oregim van Betlehem”. Sommige skrifverklaarders meen dat die woorde “van Betlehem” ‘n skryffout is en dat dit “Lagmi die broer van” moet lees. Die Hebreeuse teks in 2 Samuel 21:19 lees “bet halagimi”. Ander meen weer dat daar sowel in 2 Samuel 21:19 as in 1 Kronieke 20:5 oorspronklik kon gestaan het “van Betlehem vir Lagmi die broer van” en dat die tout gekom het deur weglating in die oorskryf van die ou manuskripte.

Skrywer:  Prof JP Louw

Die Romeinse Ryk

Die Romeinse Ryk was ‘n baie belangrike instelling wat die regering en samelewing in die tyd van die Nuwe Testament oorheers het. Die geboorte van Jesus word in Lukas 2:1 ingelei met die vermelding dat keiser Augustus ‘n bevel gegee het dat ‘n sensus (of volkstelling) gehou moes word. Rome self het met Augustus ‘n nuwe periode begin. Vir eeue was die Romeinse ryk ‘n republiek wat deur ‘n senaat regeer is-‘n soort parlement dus. Soos die ryk uitgebrei het, veral deur oorlog, het leërowerstes uiteraard baie mag en invloed gekry en eindelik van die magtigste figure in die Romeinse samelewing geword. Kort voor die koms van Jesus het veral drie militêre leiers die Romeinse lewe oorheers: Pompeius (wat verantwoordelik was daarvoor dat die Jode onder Romeinse bewind ingebring is), Crassus en Julius Caesar. Dit was onvermydelik dat dit eindelik tot botsing en stryd sou lei. Julius Caesar het die mededinging gewen en voor sy dood bepaal dat sy neef Octavius hom sou opvolg. Dit het nog ‘n stryd tot gevolg gehad tussen dié wat ‘n republiek en regering deur die senaat voorgestaan het en Julius Caesar se moord bewerk het, en aan die anderkant ondersteuners van ‘n keisergedagte wat Julius Caesar en dus Octavius, ondersteun het. Octavius het eindelik die oorhand gekry en die senaat het in 27 v. C. aan horn die titel Augustus gegee.

Om die. groot Romeinse ryk te regeer is ooreen­gekom dat die keiser, Augustus dus, veral toesig sou hou oor die gebiede waar daar onrus was onder die plaaslike bevolking, of ‘n bedreiging ontwikkel het om Rome of sy areas aan te val. Hierdie plan het horn voorgedoen omdat Octavius die leër beheer het. Die keiser het die leër en landstreke deur middel van goewerneurs regeer. Lukas 2:2 meld Sirenius as goewerneur van Sirië waarvan Palestina die grootste deel uitgemaak het. Die naam Palestina is nie deur die Romeine as sodanig gebruik nie. Die hele gebied vanaf Antiogië in die noorde tot by die Arabiese woestyn suid van die Dooie See was die Romeinse provinsie Sirië. Wanneer kleiner areas betrokke was, het ‘n procurator of stadhouer die goewerneur bygestaan. So was Pontius Pilatus deur keiser Tiberius as stadhouer van die provinsie Judea in ongeveer 26 n. C. aangestel en dus was by in Jerusalem, hoofstad van Judea, die Romeinse bevelvoerder ten tye van Jesus se verhoor. Die hele gebied bekend as Sirië het die stad Sesarea Mari­tima, in die provinsie Samaria aan die Middellandse See, as Romeinse hoofstad gehad. Judea was die provinsie suid van Samaria. Die hele Sirië was direk aan die keiser verantwoordelik omdat dit bekend was as ‘n oproerige gebied en omdat die Partiërs aan die oostelike grense van Romeinse ryk, ver oos van Palestina, (Sirië dus), altyd ‘n probleemarea en bedreiging vir die Romeine was.

Wanneer daar in ‘n Romeinse verowerde gebied ‘n tradisionele koning was, het die Romeine nie so ‘n koning summier afgesit of verban nie, maar ­indien hy natuurlik met die Romeine wou saam­werk en na hulle pype wou dans hom gebruik as ‘n demper en skyn van onafhanklikheid, maar ook as informant en lakei. Herodes die Grote het vanaf 40 v.C. tot 4 v.C., as so ‘n koning regeer. Die hele Palestina was onder sy beheer en hy was die een wat die kindermoord in Betlehem gepleeg het (Matteus 2:16). Kort hierna is hy dood. Sy gebied is toe deur die Romeine onder drie van sy seuns (Antipas, Filippus en Argelaos) verdeel. In die Nuwe Testament lees ons van Antipas wat Johan­nes die Doper onthoof het en wat in Matteus 14:1 en Markus 6:14 Herodes genoem word, maar ons lees ook van Filippus (Lukas 3:1) en van Argelaos (Matteus 2:22). Dit is baie belangrik om daarop te let dat die eerste man van Herodias (Markus 6:17 en Lukas 3:19) ‘n ander broer as die Filippus van Lukas 3:1 was, want hierdie eerste man van Herodias is nooit in die Nuwe Testament en in ander ou bronne “heerser” genoem nie. Daar was dus twee broers met die naam Filippus, seuns van verskil­lende moeders. Argelaos is later deur die Romeine vervang met ‘n reeks stadhouers. Pontius Pilatus was die vyfde stadhouer (26-36 n.C.). Antipas was die Herodes na wie Pilatus vir Jesus gestuur het omdat Antipas oor die provinsie Galilea regeer het (Lukas 23:67). Later het hy in onguns by die Romeine geraak en is hy verban.

In Handelinge 12:1 lees ons van nog ‘n ander Herodes. Sy naam was Agrippa, dikwels genoem Agrippa I of Herodes Agrippa I. Hierdie Herodes het Jakobus gedood en Petrus in die gevangenis gesit om in guns by die Jode te wees (Handelinge 12:1-3). Hy het horn in sy grootdoenerigheid goddelike eer laat welgeval waaroor hy deur ‘n engel van die Here getref is sodat hy deur wurms verteer is en gesterf het (Handelinge 12:21-23).

In Handelinge 25 vind ons weer die naam Agrippa vir die seun van Herodes Agrippa I, ook genoem Herodes Agrippa II. Waar sy vader, wat in groot guns was by die Romeine, die eertydse ryk van Herodes die Grote as’t ware teruggekry het, is sy seun Agrippa II net oor die noordelike deel van Palestina aangestel. Die ander dele het die Romeine weer deur ‘n goewerneur laat regeer, naamlik Fe­liks (Handelinge 24:2, 24-26) wat later deur Festus opgevolg is (Handelinge 24:27). In Handelinge 25:13-26:32 lees ons hoe Herodes Agrippa II en Festus saam Paulus se saak hanteer het wat uitge­loop het op Paulus se uiteindelike verblyf in Rome (Handelinge 28:16-31).

In Filippi, ‘n ander Romeinse provinsie in Mase­donië (Handelinge 16:12) waar dit rustiger gegaan het as in Palestina, het twee prokonsuls as stadsbe­stuurders regeer. Hulle was direk aan die Romeinse senaat verantwoordelik. Daarom het hulle groot geskrik (Handelinge 16:38) toe hulle agterkom dat hulle Paulus en Silas, wat self Romeinse burgerskap besit het, laat slaan en in die tronk gesit het sonder verhoor. Dit gee ons ook ‘n beeld van die benarde posisie van mense wat nie burgerskap gehad het nie.

In Handelinge 19 vind ons Paulus in Efese in ^‘n opskudding betrokke wat Demetrius die silwersmid veroorsaak het. Hier lees ons van ‘n stadsklerk wat die skare tot bedaring gebring het (Handelinge 19:35) en die mense aangeraai het om ordelik na die regters te gaan om hulle griewe te besleg. Die regters was waarskynlik die prokonsuls wat oor die provinsie Asië (Handelinge 19:22), waarin Efese ^‘n stad was, regeer het.

Stede van groot belang, soos Athene, is deur die Romeine toegelaat om hulleself te regeer solank daar vrede bewaar is. So ‘n stad was meestal ook van belasting vrygestel wat ‘n slim gebruik van die Romeine was om groot sentra se guns te koop. In Athene was daar ‘n Raad wat net soos die Sanhe­drin in Jerusalem sekere magte gehad het. Die Raad was bekend as die Areopagus en voor hulle het Paulus (Handelinge 17:19) sy leer verkondig en verdedig. Die Romeine het hulle nie baie gesteur aan ‘n plaaslike area se sosiale en godsdienstige opvattings en gebruike nie-solank alles net rustig bly. Dit is nie seker waar die Areopagus vergader het nie. Die markplein in die noordweste van Athene was die aangewese plek. Net langs die mark is daar ‘n groot kalksteenrots wat tradisioneel as die vergaderplek van die Areopagus uitgewys word en vandag ‘n groot toeriste-aantreklikheid is. Die rots se naam beteken “heuwel van Ares” en in die ou Griekse periode het die Griekse Raad dikwels op die heuwel vergader en het waarskynlik so sy naam gekry, maar hulle het ook in die markplek verga­der. In die Romeinse tyd het hulle hoofsaaklik morele en godsdienstige kwessies aangehoor, maar hulle het nie gesag gehad om enige straf uit te deel nie. Dit is onmoontlik om te weet of Paulus deur die Areopagus op die kliprots of in die markplek aangehoor is. Handelinge 17:34 toon duidelik dat die woord Areopagus na die Raad verwys. In verse 19 en 22 egter kan dit die rots of die Raad wees. As dit na die Raad verwys kon Paulus se toespraak goed moontlik in die Raad se vergaderplek op die mark plaasgevind het.

Al het die Romeinse oorheersing van so ‘n groot deel van die antieke wêreld vir baie volke ‘n swaar juk opgelê, het dit ook ander voordele gehad. Dit het veral relatiewe vrede gebring sodat kleiner volke mekaar nie aanhoudend beleër het nie. Die Romeinse oorheersing het veral reise makliker ge­maak deur rowery te beheer en beter paaie te voorsien. Dit is egter ook waar dat die Romeine enige teken van verset teen Rome of ‘n godsdiens­tige optog wat vir die Romeine “gevaarlik” vir die rus en vrede gelyk het, wreed onderdruk het. Maar hulle het ook oordaad gestraf. So is Pilatus byvoor­beeld teruggeroep Rome toe nadat by op ‘n gods­dienstige byeenkoms in Samaria toegeslaan het. Pilatus en die Jode het nie goed oor die weg gekom nie. Toe Pilatus ‘n aantal goue skilde in Jerusalem in Herodes se paleis ter ere van die keiser opgerig het, kon die Jode daarin slaag om die keiser te laat beveel om dit na Sesarea te verskuif. Pilatus was dus versigtig om nie te ver teen die Jode te gaan toe hulle hom weer met Jesus se verhoor met die keiser gedreig het nie.

Die Romeinse oorheersing van die antieke wê­reld het ook meegebring dat ‘n groot ryk meer geboue en dienste kon lewer-veral waterwerke. Romeinse burgerskap is aan baie nie-Romeine ver­leen en het die alledaagse lewe vergemaklik al moes baie dit met geld koop wat die Romeine se koffers gevul het (Handelinge 22:27-28).

Skrywer:  Prof JP Louw