Jan vra:

Op ‘n program “Hoe verklaar mens dit” van RSG voorlaaste Sondag beweer ‘n paleontoloog prof/dr? Jurie van den Heever dat die bestaan van reuse soos beskryf in die Ou Testment liefs met ‘n knippie sout bejeen moet word. Goliat het waarskynlik aan ‘n ongeneeslike siekte gely  wat hom so uitermate groot laat word het. Hy was waarskynlik as gevolg daarvan bysiende vandaar die feit dat iemand hom moes lei. Dit het hom ook dubbel laat sien  – “jy kom na my toe met stokke” alhoewel Dawid net ‘n enkele staf by hom kon gehad het.

Verder is beweer dat die fotos van uitgrawings van skelette gemanupileer is om groterige kopbene ens te wys.

Die storie van die Boek sê Goliat was ‘n dapper vegter. Op welke manier sou dit moontlik wees  om die Goliat verhaal asook die van die reuse van Genesis 6 te verifieer?

Antwoord

Prof Fanie Snyman antwoord

Hiermee my antwoord op die vraag oor die reuse in die Ou Testament.

Die verhaal van Dawid en Goliat bly een van die immergroen verhale van heldhaftige optrede in die Ou Testament. Immers, die onwaarskynlike gebeur hier. Dawid, ‘n jong en aantreklike man met weinig militêre ervaring, oorwin die reus Goliat selfs sonder ‘n swaard (I Sam 17:50) met net ‘n enkele klip uit sy slingervel. Die oorwinning wat ‘n enkeling (Dawid) behaal word dan ook ‘n simboliese oorwinning oor die Filistyne as kollektiewe vyand. Die insident word dan ‘n belangrike moment in die opgang wat Dawid maak as toekomstige koning van die verenigde ryk van Juda en Israel.

Goliat word in ekstreme kleure geteken. Geweldig lank (3 meter!), groot met ‘n wapenrusting van 75 kg wat hom haas onoorwinlik maak. Die klem val egter op Dawid, veel meer as op Goliat. Daarom moet ons versigtig wees om meer uit die teks te haal as wat die teks vir ons bied.

Genesis 6:1-4 staan nie in verband met Goliat se lengte en aanduiding as reus nie. Genesis 1-11 staan bekend as die sogenaamde voorgeskiedenis dus die gedeelte wil geen akkurate historiese feite aan die lesers meedeel nie. Die gedeelte moet eerder verstaan word in die konteks van die toenemende afvalligheid van mense wat die sondvloed genoodsaak het.

Daar bestaan geen argeologiese bewyse vir die bestaan van sulke “reuse” uit die voortyd nie.

Skrywer:  Prof Fanie Snyman

Anna vra:

As ‘n kerk ‘n “supernatural” of bonatuurlike diens aanbied, wat beteken dit? Is dit volgens die Bybel?

Antwoord

Prof Hermie van Zyl antwoord:

Verskillende kerke het verskillende tradisies waarbinne hulle opereer. Daar is byvoorbeeld die kerke van die Gereformeerde tradisie waar dit heel stemmig en sober daaraan toegaan omdat die klem hoofsaaklik op die Woordverkondiging val. Sulke dienste kan deur sommige mense as baie “intellektueel” beleef word, omdat dit meer gaan oor die kerkleer en oor kopkennis as oor die belewing van die Christelike geloof.

Ander kerke is weer meer sakramenteel ingestel, soos die Rooms Katolieke Kerk, waar bepaalde rituele die erediens bepaal. Dis amper asof die Christelike geloof in ‘n drama opgevoer word en die gemeente, hoewel passief, tog deel het aan hierdie drama, veral deur middel van vaste formules, gebede, simboliese handelinge en die sakramente. Die gemeente word as ‘t ware deur die voorganger (priester) begelei en kry so deel aan die “Christelike drama”.

Ander kerke, soos die sogenaamde charismatiese kerke, is weer meer op belewing ingestel. Hoewel Woordverkondiging ‘n rol speel, is die klem op die vrye werking van die Gees in lidmate se lewens. Daarom word mense aangemoedig om vrye uiting te gee aan hoe die Gees hulle in die erediens lei. Uiteraard is daar binne charismatiese kerke ook verskille, en dis veral gemeentes waar baie klem gelê word op die Gees se bonatuurlike werking waar hierdie “bonatuurlike” dienste aangebied word. Wat tipies gebeur, is dat mense tydens die diens in tale sal spreek, met hande in die lug die Here sal prys, “neergevel” word deur die Gees, en waar wonderbaarlike genesing ook mag voorkom. Ek vermoed dat die vraagsteller veral na laasgenoemde gebeure verwys in haar vraag na “bonatuurlike” dienste, want alle klem word geplaas op die bonatuurlike gawes van die Heilige Gees wat binne die diens tot uiting kom.

Mens kan nie sê dat die een tradisie beter of meer reg is as die ander nie, want al hierdie tradisies het hulle wortels in die Bybel. Neem byvoorbeeld waar Paulus raad gee aan die Korintiërs in 1 Kor 12,14 oor die beoefening van die geestesgawes. Daar was duidelik ‘n mate van “onordelikheid” in hierdie gemeente se eredienste. Mense het blykbaar geprofeteer en in tale gespreek. Paulus sê nie hulle moet ophou daarmee nie, maar sê wel dat alles ook ordelik daaraan moet toegaan (1 Kor 14:39-40). Daar is plek vir beide die beoefening van die bonatuurlike geestesgawes én die verstaanbare prediking, solank alles tot opbou van die gemeente geskied (1 Kor 14:26).

Dit is ook so dat mense in hulle godsdiensbelewing verskil. Sommige hou meer van stemmige en “verstaanbare” dienste, ander hou weer meer van dramatiese gebeure waar hulle die werking van die Gees kan erváár. Dit is een van die redes waarom daar verskillende kerklike tradisies rondom die erediens ontwikkel het. Maar mens kan nie sê dat die een tradisie beter, of meer Bybels, of meer reg in die oë van God is as die ander nie. Mens moet daar gaan kerk bywoon waar jy tuis voel en waar jy ervaar dat jy in jou verhouding met die Here die beste gevoed word. Solank ons net nie sê dat dit in die kerke waar daar opsigtelik meer opsienbare dinge voorkom, meer geestelik daaraan toegaan as in kerke waar die erediens stemmiger verloop nie. En solank alle tradisies vashou aan die kernwaarhede van die evangelie van Jesus Christus, kan ons mekaar ruimte gee vir verskillende belewinge van ons verhouding met Christus.

Laastens moet mens ook opmerk dat daar ongelukkig baie bedrog in die Naam van Christus plaasvind. En wanneer mens vermoed dat sekere gebeure nie eg is nie, geforseerd voorkom of opgeblaas word vir blote sensasie en vir mense se bevrediging, dan begin die gevaarligte aangaan. Mens moet dus ook voortdurend die “geeste ondersoek” en onderskei of dit eg is.

Saamgevat: die verskillende maniere waarop kerke hulle eredienste inrig, lê ingebed in die tradisies waaruit daardie kerke kom. Elkeen kan aanspraak maak op egtheid en op Bybelse begronding. Maar elkeen moet ook voortdurend selfondersoek instel of dit wat by hulle gebeur werklik tot eer van die Here is, en of dit bloot menseverheerliking is. Dit is waarskynlik beter dat daar in elke erediens ‘n gesonde mengsel is van lering uit die Woord én belewing van die verhouding met God, deur gebed, sang, simboliese handelinge en selfs “bonatuurlike” gebeure, as dit binne daardie kerk se tradisie val. Solank mens net besef dat “bonatuurlik” nie net in bepaalde opspraakwekkende gebeure manifesteer nie, maar ook voorkom wanneer die Gees stilweg sy oortuigingswerk in ‘n mens se hart doen.

Skrywer: Prof Hermie van Zyl

Interessante Bybelgedeeltes

Uittrek van skoene

Eksodus 3:5: Skoene is meermale uitgetrek as mense in die huis inkom om so te verhoed dat die huis vuil getrap word. Nadat gaste se voete gewas is, het hulle die skoene ook uit gehou. Dit was ‘n teken van respek. By alle heiligdomme is skoene uitgetrek as teken van eerbied. Daarom moes Moses in Eksodus 3:5 sy skoene uittrek. Vandag nog trek Oosterlinge hulle skoene uit as hulle in die huis is en by alle Moslem heiligdomme gaan die mense ook kaalvoet in. Onder Christene gebeur dit ook by die Spade Reën gemeentes.

Vrouekwartiere

Rigters 4:17-22. Waar groter huise meer vertrekke gehad het, of ook in groter tente, het die vroue in die agterste dele gebly. Dit was ‘n groot oortreding om daar in te gaan. Sisera het horn in die vrouekwartier van die tent van Jael versteek waar by veilig teen sy agtervolgers sou wees, want daarin sou niemand horn gesoek het nie. Vrouens het egter ook aparte tente gehad (Genesis 24:67, Genesis 31:33. Vgl ook Genesis 30:16).

Die Leviet en sy byvrou

Rigters 19:21 ev. Die grusame verhaal het ‘n historiese en kulturele agtergrond wat vir ons vreemd is. In hierdie tyd het die stamme van Israel met mekaar in ‘n eenheid saamgestaan. Slegs die stam van Benjamin wou nie en het verkies om op sy eie te bly. Toe die Leviet dus in Gibea (wat aan Benjamin behoort het) kom, het die Benjaminiete besluit om horn aan te rand. Dit was dus in wese ‘n politieke dispuut-daarom ook die grusame oorlog waarin ‘n baie groot deel van die stam van Benjamin doodgemaak is.

Water om te drink

Markus 9:41. Dit was ‘n baie belangrike gebaar van gasvryheid om iemand water te gee om te drink. In ‘n warm en dorre woestynagtige land is dit goed te verstaan. Daarom kon die mense begryp dat toe Jesus (Matteus 10:42) gepraat het van “‘n beker koue water aan iemand gee” Hy ‘n besondere weldaad bedoel het.

‘n Wit steen

Openbaring 2:17. Klein stukkies klip, veral sierstene, is dikwels vir besondere tekens gebruik. In Eksodus 28:21 word gesê dat die 12 stamme van Israel met 12 stene gesimboliseer was. Stene was tekens van duursaamheid. ‘n Wit steen soos hierdie in Openbaring 2:17 simboliseer ewige oorwinning en die naam daarop ‘n nuwe identiteit wat die ontvanger gekry het. Die wit kleur het reinheid en heerlikheid voorgestel. Die wit steen sal die oorwinnaar, dit is die een wat getrou bly in die geloof, se ” toegangsteken na die hemelse heerlikheid wees.

Skrywer:  Prof JP Louw

‘n Formele ete

Gewone etes het meestal op die grond, of selfs om ‘n tafel, geskied. So ‘n tafel was gewoonlik baie laag, en die mense het op matte gesit. Formele etes het of ‘n tafel gehad waarop die kos geplaas is of die kos was op die grond gesit. Die gaste het letterlik aangelê by die eetgoed want om die tafel, of waar die kos geplaas is, was lae banke gerangskik waarop die gaste op hulle sy gelê het, dikwels met kussings om op te rus (Ester 1:6, Esegiël 23:41). Die kos was aan die kop en die voete het dus weg van die tafel gewys. Soms, waar meer aanlêbanke gebruik is, was ‘n hooftafel op ‘n effens hoër vloerdeel geplaas. Dit was beskou as die beste plekke (Matteus 23:6, Lukas 14:8-10). So het die gaste aangelê met die minste in status op die verste bank of deel van die bank. Die heel belangrikste gas het aan die regter­kant van die gasheer gesit en die tweede in be­langrikheid aan sy linkerkant (Markus 10:35-37). Hierdie gaste het ook die grootste borde en beste kos gekry.

In die vroegste tye het mense dikwels op hulle voete gesit as hulle eet deur die bene onder hulle te kruis, dikwels op ‘n mat. Hoewel stoele gebruik was om op te sit (2 Konings 4:10, Spreuke 9:14), was dit meer deur owerheidspersone as deur ge­wone mense gebruik. By die rusbanke het die mense op die linkersy gelê en met die linkerarm gesteun sodat die regterhand vry was om die kos te hanteer, want daar is met die hand geëet. Messe, vurke en lepels soos vandag, het eers lank na die

Middeleeue in gebruik gekom. Om so te lê en eet was nogal moeilik en ‘n mens moes die kop of lyf goed draai om te gesels, of van sy te verwissel. Toe Jesus by Simon geëet het, moes hy op so ‘n bank gelê het, want in Lukas 7:45 word verwys na die vrou wat sy voete gesoen het. Sy voete was dus weg van die ete of waar dit aan die ander ent van die bank maklik bereikbaar was.

Omdat die ereplek aan die regterkant van die gasheer was, het dit beteken dat so ‘n persoon, as hy met die gasheer sou praat, op sy bors oorgeleun het (Johannes 13:13-25). Mans het alleen saam­geëet. Slegs by onverfynde maaltye was vroue ook teenwoordig, maar vroueslawe het by maaltye bedien en dikwels teen die mure op diens gestaan. Die vrou in Lukas 7:45 was dus nie opsigtelik toe sy ook ingekom het nie.

Tydens ‘n maaltyd het die gas soms ‘n stukkie brood geneem, in die sous gedoop en in die mond van die geëerde gas geplaas as ‘n teken van besondere waardering. Toe Jesus in Johannes 13:26-29 die stukkie brood indoop en aan Judas gee, het die dissipels dit nie verstaan nie al het Jesus duidelik gesê dat die verraaier die een is aan wie hy die stukkie sal gee. Omdat so ‘n daad egter ‘n gebruiklike eerbetoon was, het hulle (vers 29) ander redes bedink waarom Judas opgestaan en geloop het.

Die kos wat by formele maaltye geëet was, het bestaan uit wyn wat met water verdun was en soms met heuning versoet is. Wyn is nooit skoon ge­drink nie. Gewoonlik is twee dele water by een deel wyn gevoeg. Iemand oor wie dit gesê was dat hy sy wyn skoon drink, was dus ‘n misbruiker, selfs dronkaard. Vleis, vis, brood, eiers en vrugte was die mees algemene kos.

By formele etes is daar soms ook vermaak aan­gebied. In Amos 6:4-6 word van musiek en liedjies gepraat. Dikwels is ook gedans en gesing. Dans was individueel. Elke persoon het op sy eie gedans. In Markus 6:22 word van Herodias se dogter vertel wat vir die gaste gedans het, en in Jeremia 31:13 lees ons van jong meisies, jong mans en ou mans wat gedans het, maar hier moet ons nie clink dat hulle met mekaar gedans het nie. Hulle het bloot terselfdertyd gedans. Elke persoon het op sy eie gedans – en meestal was daar net mans wat deelgeneem het. Mans en vroue wat met mekaar gedans het, was nie in Bybeltye bekend nie. Na die ete het die gaste hulle met lang gesprekke vermaak, soms meer ernstige diskussies, of selfs poësie­ – dikwels egter net praatjies.

Skrywer:  Prof JP Louw